Cukier - substancja organiczna z grupy węglowodanów o ogromnym znaczeniu dla funkcjonowania organizmu. Postać sucha to w 99% sacharoza. Można ją otrzymywać z buraka cukrowego i trzciny cukrowej. Oprócz zaspakajania potrzeb naszego organizmu, cukier ma też swoje silne oddziaływanie estetyczne wśród wyrobów cukierniczych.

Przemysł cukrowniczy wchodzi w skład przemysłu spożywczego. Jest on najbardziej rozbudowaną działalnością przetwórczą nastawioną na zaspokajanie potrzeb żywieniowych. Duże spożycie cukru w gospodarstwach domowych to cecha społeczeństw w krajach o niewysokim rozwoju gospodarczym. W pierwszych latach po transformacji, konsumenci korzystali z dostępności cukru w sklepach, rekompensując sobie w ten sposób braki w zaopatrzeniu u schyłku PRL - u . Od 1996 roku zużycie cukru w gospodarstwach domowych spada z 37,9 kg/osobę w ostatnim pięcioleciu ubiegłego wieku do 35 kg/osobę w 2008 roku. Spadek spożycia cukru to efekt przestrzegania zasad dietetycznych, jak również skutek postępującego rozwoju gospodarczego kraju i wzrostu dochodów, co sprawia, że coraz częściej korzystamy z produktów żywnościowych produkowanych przemysłowo np. przetwory owocowe, słodzone napoje, słodycze itp. Do akcesji cena sprzedaży detalicznej oscylowała wokół 1 zł/kg i zależała od urodzaju buraków cukrowych. Produkowaliśmy wtedy ponad 20 mln ton rocznie.

Substytutem jest cukier trzcinowy, którego produkcja jest tańsza, niż produkcja cukru buraczanego. Konkurencja cukru trzcinowego ma też korzystny aspekt, ponieważ prowadzi do konsolidacji krajowych producentów cukru i starań by obniżyć koszty produkcji, a więc i cechy, a także większych działań promocyjno - marketingowych np. informowania o różnych sposobach wykorzystania cukru w kuchni, poprzez popularyzację przepisów kulinarnych czy porady specjalistów i ekspertów.

Dziś producenci cukru muszą dbać o potrzeby i zróżnicowane oczekiwania klientów. Na rynku pojawiły się cukry do pieczenia i zdobienia ciast, słodzenia gorących i zimnych napojów, cukry, które trafiają na rynek sezonowo np. cukry żelujące. Krajowy rynek cukru przechodzi metamorfozę, również jeśli chodzi o opakowania. W handlu detalicznym obok tradycyjnych kilogramowych, papierowych torebek pojawiły się kartoniki, opakowania foliowe, saszetki o różnej gramaturze.

Po przystąpieniu Polski do struktur unijnych w maju 2004 roku polskie rolnictwo zostało objęte zasadami Wspólnej Polityki Rolnej. Wraz z akcesją krajowy przemysł cukierniczy włączono w system unijnej regulacji rynku cukru. Jego celem jest redukcja wolumenu produkcji cukru buraczanego tak, aby dostosować go do zapotrzebowania Wspólnoty, utrzymać dochody plantatorów buraków cukrowych na odpowiednim poziomie i przygotować europejskie cukrownictwo wytwarzające cukier z buraków do konkurencji z producentami i eksporterami tańszego cukru trzcinowego. Przyjęte przez Komisję Europejską mechanizmy regulowania unijnego rynku cukru obejmują redukcję produkcji poprzez przyznawanie kwot (limitów) cukrowych poszczególnym krajom - producentom. Kwoty są systematycznie zmniejszane, a producenci cukru i plantatorzy buraków otrzymują odszkodowania za wygaszanie produkcji cukru w części posiadanych cukrowni i rezygnację z uprawy buraków.

Krajowy rynek podzieliło między siebie pięciu producentów. Cukier produkowany jest przez 19 cukrowni, które funkcjonują w pięciu grupach :

Krajowa Spółka Cukrowa (KSC) - produkuje cukier w siedmiu cukrowniach pod marką: Polski Cukier,

Sudzucker Polska - produkuje cukier w sześciu cukrowniach pod marką: Cukier Królewski,

Pfeifer Langen Polska - produkuje cukier w trzech cukrowniach pod marką: Diamant,

Nordzucker Polska - produkuje cukier w dwóch cukrowniach pod marką: Sweet Family,

British Sugar Overseas Polska - produkuje cukier w jednej cukrowni pod marką: Srebrna Łyżeczka. BSO skończył swoją produkcję cukru w Polsce przed kampanią 2009/10. Spółka Pfeifer Langen przejęła BSO Polska.

Wyszczególnienie	jednostka	2007 rok	2008 rok	2009 rok
Produkcja cukru	1.000 t	1.919	1.275	1.606
import	1.000 t	49,5	125	125,3
Spożycie krajowe	1.000 t	1.500	1.480	1.520
Łączny eksport	1000 t	348,4	401	403,7

Od 2006/2007 największy wpływ na branżę cukrowniczą wywierała wdrażana reforma rynku cukru, której głównym celem było ograniczenie produkcji i przygotowanie wytwórców z Unii Europejskiej do konkurowania z cukrem trzcinowym. Rok 2007 i 2008 charakteryzował się zmiennością i spadkiem cen wywołanym negatywnym przebiegiem reformy unijnego rynku cukru.

Do 2007 roku notowano w Polsce spadek spożycia cukru w gospodarstwach domowych przy rosnącym popycie na słodycze. Spożycie cukru na osobę w 2007 roku wyniosło 37,04 kg, a w 2006 roku ponad 38 kg.

Radykalne zmniejszenie krajowej produkcji cukru (ze względu m. in. na konieczność dostosowania rynku do wymogów unijnych), w warunkach narastającego kryzysu spowodowało, że w 2008 roku nastąpiło odwrócenie tendencji w zakresie konsumpcji cukru w Polsce. Rosnące bezrobocie spowodowało spadek popytu na artykuły spożywcze zawierające cukier, przy równoczesnym ożywieniu popytu na cukier w gospodarstwach domowych. W 2008 roku przeciętne spożycie cukru w gospodarstwach domowych nadal spadało, ale wolniej niż w latach ubiegłych i ostatecznie wyniosło 35 kg/osobę.

W roku 2007 i 2008 notowano zwiększone obroty w handlu zagranicznym cukrem, zarówno po stronie importu jak i eksportu.

W 2009/2010 przemysł cukrowniczy w Unii Europejskiej wchodzi w czwarty rok reformy. Następuje dalsze otwarcie unijnego rynku na import cukru z krajów trzecich. Jest to także ostatni rok funkcjonowania przemysłu cukrowniczego we Wspólnocie. W pierwszym kwartale 2009 roku polscy eksporterzy sprzedali na zagraniczne rynki ponad 36,8 tys. ton cukru (dane GUS). W tym samym czasie import wzrósł gwałtownie z 20,6 do 37,5 tys. ton. Głównymi rynkami zbytu dla polskiego cukru były kraje unijne, np. Niemcy, Litwa, Estonia, Czechy i Łotwa, gdzie w pierwszym kwartale 2009 roku trafiło ponad 90% eksportu cukru.

Marzec 2010 produkcja cukru (dane GUS) wyniosła w Polsce 13,3 tys. ton. Do końca marca krajowe zakłady wyprodukowały łącznie 1550 tys. ton cukru wobec 1228 tys. ton w analogicznym okresie roku 2008/2009. Od października 2009 roku do końca lutego br wywóz cukru z Polski ukształtował się na poziomie 115 tys. ton i był o 20% wyższy niż w tych samych miesiącach roku gospodarczego 2008/2009. W marcu 2010 roku średnia krajowa cena zbytu cukru białego wyniosła 2,00 zł/kg (z VAT), co było najniższym notowanym poziomem cen od marca 2004 roku.

W badanym okresie produkcja cukru spadła o 5% i średniorocznie o 6%. Produkcja ilościowo, najwyższa była w 2005 r. i wynosiła 2033 tys. ton i do tego roku produkcja rosła, a po roku 2005 wykazywała tendencję spadkową. Najmniej, bo 1574 tys. ton, wyprodukowano w 2006 r.

Przeciętna cena stosowana przez producenta, zmniejszyła się o 3%, zarówno łącznie, jaki i średniorocznie. Cukier najdroższy był w 2004 r. i kosztował 3,29 zł/kg a najtańszy w 2008 r. i kosztował 2,80 zł/kg.

Ponieważ zmniejszyła się ilość produkcji i obniżył się poziom ceny cukru, wartość produkcji również wykazywała tendencję spadkową. Przyczyniły się do tego w równym stopniu spadek ceny i ilości produkcji. Wartość produkcji najwyższa była w 2004 r. i wynosiła 6577 mln PLN, a najniższa w 2008 r., wynosząca 3912 mln PLN.

Podaż była elastyczna, ponieważ wielkość produkcji reagowała na zmianę ceny. Produkcja spadała szybciej niż obniżał się poziom ceny.

Wartość konsumpcji wzrosła łącznie o 2% a średniorocznie spadła o 4%. W poszczególnych latach wartość konsumpcji wykazywała raczej tendencję spadkową. Wyjątek stanowił 2007 r. Najwyższa wartość konsumpcji była w 2003 r i wynosiła 5012 mln PLN, a najniższa w 2008 r i wynosiła 4096 mln PLN. Ilość konsumpcji spadła o 7% a średniorocznie o 1%. Największe zużycie cukru było w 2003 r. i wynosiło 1547 tys. ton a najmniejsze w 2006 r. i wynosiło 1341 tys. ton. Konsumpcja jest nieelastyczna, ponieważ jej poziom obniżył się, pomimo, iż cena również spadła. Ilość konsumpcji obniżała się w szybszym tempie niż obniżał się poziom ceny cukru.

Rynek jest niestabilny, ponieważ charakteryzował się wysoką zmiennością wartości produkcji, na poziomie 17%. Przyczyny tego leżały po stronie potażowej - duże zmiany ilości produkcji. Natomiast konsumpcja była umiarkowanie stabilna, na poziomie 5%.

Na rynku cukru w badanym okresie nie występował cykl. Wartość trendu wynosiła -6%, a zatem produkcja rocznie malała, o 6%, ale nie wykazywała regularnych zmian.

Produkcja cukru zmniejszyła się i jednocześnie cena cukru uległa obniżeniu. Wskazuje to na pokrycie części zapotrzebowania na ten produkt dobrem substytucyjnym, jakim jest cukier otrzymywany z trzciny cukrowej a także na zwiększenie importu cukru spoza granic kraju. Ponadto konsumpcja również spadła, co jest następstwem rosnącej tendencji wśród społeczeństwa, zdrowego odżywiania się.

Rynek cukru w Polsce w 2008 r. charakteryzował się następującymi parametrami:

• Sprzedaż (ilościowo) - 1397 tys. t

• Sprzedaż (wartościowo) - 3912 mln. zł

• Sprzedaż na rynku docelowym (A) - 1195 tys. t

Producent	Sprzedaż ogółem		Sprzedaż w segmencie A (tys. ton)	Liczba klientów (w tys.)
		ilościowo (tys. ton)			wartościowo (mln. zł)
Krajowa Spółka Cukrowa	501	1203	436	13217
Sudzucker	355	1094	287	9761
Pfeifer & Langen	236	761	209	6456
British Sugar Overseas	176	443	145	4789
Nordzucker	129	411	118	3583
				37806

Udział w rynku absolutny (ilościowy)	Udział w rynku absolutny (wartościowy)	Udział w rynku docelowym	Udział względny w rynku (wartościowy)	Udział relatywny	Wskaźnik zasięgu (penetracji)	Wskaźnik intensywności	Wskaźnik selektywności
35,9%	30,8%	36,5%	110%	52,3%	35%	1,03	0,86
25,4%	28%	24%	90,9%	45,5%	25,8%	0,98	1,10
16,9%	19,5%	17,5%	63,3%	27,8%	17,1%	0,99	1,15
12,6%	11,3%	12,1%	36,8%	14,5%	12,7%	0,99	0,9
9,2%	10,5%	9,9%	34,2%	13,4%	9,5%	0,97	1,14
		sprzedaż (ilościowo) / ogólna liczba klientów =				0,037
				średni poziom cen =			2,80

Wskaźnik koncentracji CR=78,2% (ścisły oligopol)

Indeks Hirschmann - Herfindahla HHI = 0,2345 (oligopol)

Przeprowadzonych obliczeń wynika, ze największy udział ilościowy w rynku posiada Krajowa Spółka Cukrowa, skupiająca aż 35,9% ogólnej sprzedaży cukru, natomiast najmniejszy Nordzucker z udziałem w wysokości 9,2%. Podobnie kształtuje się sytuacja w odniesieniu do udziału w rynku wyrażonego wartościowo: KSC - 30,8% a Nordzucker - 10,5%. Na rynku docelowym dominuje również KSC, skupiając 36,5% udziału w rynku osób znajdujących się w przedziale wiekowym między 18 a 65 rokiem życia. Najmniejszy udział w tym rynku ponownie posiada Nordzucker ze sprzedażą w wysokości 9,9%. Rynek cukru posiada formę oligopolu, jest tu tylko 5 dużych firm, które nie rywalizują ze sobą za pomocą ceny. Istnieją tutaj duże bariery wejścia i wyjścia w postaci w postaci dyrektyw unijnych, krajowych uregulowań prawnych i wysokich kosztów finansowych. 35% potencjalnych nabywców cukru, zakupuje cukier wyprodukowany przez KSC, a tylko 9,5% wszystkich klientów to klienci Nordzucker. Najtańszy cukier na rynku oferowały firmy KSC i British Sugar Overseas a najdroższy Pfeifer & Langen i Nordzucker, ale ich poziom cenowy nie był znacząco zróżnicowany. Potencjalni klienci poszczególnych firm, kupowali zbliżoną ilość cukru, chociaż klienci KSC kupowali nieznacznie więcej cukru swojej ulubionej marki niż klienci pozostałych firm.

Analiza pojemności rynku cukru w Polsce.

W 2008 spożycie cukru na jednego mieszkańca wynosiło 35 kg i wykazuje ono tendencję spadkową w wysokości 1,8%.

2008 roczna zmiana 2011

38153 tys. +0,012% 38166,7 tys.

35 kg. - 1,8% 33,14 kg.

1335 tys. t 1264 tys. t

Pojemność rynku w 2008 r. wynosiła 1355 tys. ton i na skutek spadkowej tendencji spożycia cukru w Polsce, w 2011 r. pojemność rynku będzie wynosiła 1265 tys. ton.

---