Serce:

• Serce leży w śródpiersiu za mostkiem

• Leży asymetrycznie w stosunku do linii pośrodkowej - 1/3 po stronie prawej, 2/3 po stronie lewej

• W stosunku do kręgosłupa leży na wysokości Th4 - Th8

• Od tyłu sąsiaduje z przełykiem, większą część powierzchni przedniej, jak i boki, pokrywają płuca

• Do przedniej ściany klatki piersiowej przylega niewielka część serca

• Koniuszek serca leży w 5 m-ż lewym 1,5 cm na prawo od linii środkowo-obojczykowej

• Serce (cor) składa się z czterech jam - dwóch przedsionków (atrium) i z dwóch komór (ventriculum) prawych i lewych

• Przedsionki serca łączą się z odpowiadającymi im komorami

• Prawa i lewa połowa serca w życiu popłodowym są od siebie całkowicie oddzielone

• Z komory prawej wychodzi pień płucny, z komory lewej wychodzi aorta

• Do przedsionka prawego uchodzą żyły główne górna i dolna, do przedsionka lewego uchodzą

cztery (czasem trzy) żyły płucne

• Serce jest narządem mięśniowym, zbudowanym ze swoistego mięśnia o specyficznych cechach

• Ma kształt spłaszczonego stożka skierowanego podstawą ku górze, ku tyłowi i na stronę prawą

• Koniuszek skierowany jest ku dołowi, ku tyłowi i na stronę lewą

• Rozróżniamy dwie powierzchnie: przeponową i bardziej wypukłą mostkowo - żebrową

• Przedsionki od komór rozdziela bruzda wieńcowa

Przedsionek prawy (łac. atrium dexter) - zbiera krew z całego organizmu oprócz płuc. Uchodzą do niego: • żyła główna górna - zbiera krew z nadprzeponowej części ciała

• żyła główna dolna - zbiera krew z podprzeponowej części ciała

• zatoka wieńcowa - uchodzą do niej żyły duże i średnie serca.

Ściany przedsionka prawego

• przednia - uwypuklająca się w uszko prawe

• górna - tu znajduje się ujście żyły głównej górnej

• tylna - znajdujemy tu dwa otwory: ujście żyły

głównej dolnej, otoczone przez szczątkową zastawkę żyły głównej dolnej.

• W tej ścianie znajduje się również ujście zatoki wieńcowej), zamkniętej również szczątkową zastawką.

• przyśrodkowa - stanowi ją przegroda międzyprzedsionkowa, w której znajduje się zagłębienie - dół owalny którego dno stanowi zarośnięta zastawka dołu owalnego) - pozostałość pierwotnej przegrody międzyprzedsionkowej

• boczna - zwykle znajdują się tu drobne ujścia niewielkich żył przednich serca oraz żył najmniejszych). Poza tym przebiega tu grzebień graniczny.

• dolna - stanowi ją ujście przedsionkowo-komorowe prawe (ujście żylne prawe)

Komora prawa

• Komora prawa (łac. ventriculus dexter) - z przedsionka prawego przez zastawkę trójdzielną krew przepływa do komory prawej, a stąd przez pień płucny (łac. truncus pulmonalis) do obu płuc tworzą krążenie czynnościowe płuc.

• Komora prawa ma kształt trójściennego ostrosłupa skierowanego podstawą ku górze. Komora ta pompuje krew pod znacznie niższym ciśnieniem niż komora lewa.

• Z tego powodu ściana komory prawej jest znacznie cieńsza (ok. 5 mm), co wywołuje sierpowaty kształt komory na przekroju poprzecznym.

• Wierzchołek komory leży ok. 10 mm od wierzchołka serca. Odpowiada to najniższym odcinkom bruzd międzykomorowych przedniej i tylnej.

• Znajdują się w niej dwa otwory zamknięte zastawkami: ujście przedsionkowo-komorowe prawe i ujście pnia płucnego. Oddziela je mięśniowy wał - grzebień nadkomorowy. Oddziela on drogę dopływną od odpływnej (stożek tętniczy prawy -4). Powierzchnia stożka tętniczego jest gładka, zaś właściwa komora wysłana jest licznymi beleczkami mięśniowymi.

• Ujście przedsionkowo-komorowe prawe zamyka zastawka trójdzielna (płatki: przedni,

tylny i przyśrodkowy).

• Ujście pnia płucnego zamyka zastawka złożona z trzech płatków półksiężycowatych przedniego,

prawego i lewego.

Przedsionek lewy

Z płuc krew zbierają cztery żyły uchodzące do przedsionka lewego: żyła płucna górna lewa , żyła płucna górna prawa , żyła płucna dolna lewa , żyła płucna dolna prawa .

Podobnie jak w przedsionku prawym wywodzi się z dwóch rozwojowo odrębnych części: o gładkich ścianach, powstałej ze zlania się końcowych odcinków żył płucnych oraz pokrytego licznymi mięśniami grzebieniastymi właściwego przedsionka, ograniczonego właściwie do uszka lewego.

• W porównaniu z uszkiem prawym jest ono dłuższe, węższe i nieco załamane, gdyż zachodzi na pień płucny.

• Na ścianie przedsionka można zauważyć ujścia żył najmniejszych serca. Na ścianie tylnej zaznacza się wycisk przełyku, a na przedniej wyciski aorty i pnia płucnego. Dolną ścianę stanowi ujście przedsionkowo-komorowe lewe.

Komora lewa - z przedsionka lewego przez zastawkę dwudzielną (mitralną) krew przepływa do komory lewej, a stąd do tętnicy głównej. Krew z aorty zaopatruje odżywczo cały organizm człowieka. Grubość ściany wynosi średnio 15 mm. Ma kształt stożka i jest bardziej wysmukła i

dłuższa niż prawa. Jej wierzchołek jest tożsamy z koniuszkiem serca.

• Ujście przedsionkowo-komorowe lewe zamyka zastawka dwudzielna (mitralna) utworzona przez

płatki przedni i tylny,

• Ujście aorty zamykają podobnie jak ujście pnia płucnego trzy płatki półksiężycowate: prawy,

tylny i lewy .

Przedsionek prawy od lewego oddziela przegroda międzyprzedsionkowa

• Komorę prawą i lewą rozdziela przegroda

międzykomorowa

• Przedsionek prawy łączy się z komorą prawą ujściem przedsionkowo - komorowym prawym, w którym znajduje się zastawka trójdzielna zbudowana z trzech płatków

• Przedsionek lewy łączy się z komorą lewą ujściem przedsionkowo - komorowym lewym, w którym znajduje się zastawka dwudzielna zbudowana z dwóch płatków

• Zastawki nie pozwalają na cofanie się krwi z komór do przedsionków w czasie skurczu serca .

• Zastawki przedsionkowo komorowe zbudowane są z płatków

• Jeden bok płatka jest przytwierdzony do pierścienia włóknistego otaczającego ujście przedsionkowo - komorowe, pozostałe boki płatków są wolne

• Zastawka komory prawej ma 3 płatki, komory lewej 2 płatki

• Do wolnych brzegów i dolnej powierzchni każdego płatka przymocowane są struny ścięgniste, drugim swoim końcem łączące się z wierzchołkami mięśni brodawkowatych w ścianach komór. Zapobiega to wywinięciu się zastawek ku przedsionkom w czasie skurczu serca .
• Zastawki aorty i pnia płucnego zbudowane są inaczej niż zastawki przedsionkowo - komorowe

• Zastawki te zbudowane są z 3 płatków półksiężycowatych każda. Brzeg wolny płatków wzmocniony jest obłączkiem zastawki

• Podczas rozkurczu komór krew cofając się wypełnia kieszonki zastawek, a ich wolne brzegi wpuklają się do środka naczynia, uniemożliwiając cofanie się krwi .

Zastawka pnia płucnego z wyraźnie widocznymi obłączkami na brzegach wolnych płatków .

Układ krążenia serce - zastawki komór:

• Trzy płatki zastawki aorty: prawy, tylny i lewy

• Tuż nad płatkami lewym i prawym odchodzą unaczyniające serce tętnice wieńcowe prawa i lewa

• Wypełniające się krwią płatki zastawek uniemożliwiają cofanie się krwi na powrót do komory w

czasie rozkurczu serca .

Układ krążenia serce (w rozkurczu, usunięte przedsionki)

• Zamknięta zastawka pnia płucnego

zapobiega cofaniu się

krwi do prawej komory

• Zamknięta zastawka aorty zapobiega cofaniu się krwi z aorty do lewej komory

• Otwarta zastawka dwudzielna umożliwia dopływ krwi do lewej komory z lewego przedsionka

• Otwarta zastawka trójdzielna umożliwia dopływ krwi do prawej komory z prawego przedsionka .

Układ krążenia - budowa serca :

• Ściana serca składa się z trzech warstw:

• Nasierdzie (epicardium) - jest to cienka błona surowicza pokrywająca od zewnątrz powierzchnie serca (jest to blaszka trzewna osierdzia surowiczego)

• Wsierdzie (endocardium) - cienka, przeźroczysta błona łącznotkankowa, wyścielająca wnętrze serca i przechodząca w błonę wyścielającą wnętrza naczyń (jest to jednowarstwowy nabłonek płaski spoczywający na łącznotkankowej blaszce właściwej wsierdzia) .

• śródsierdzie - składa się z trzech głównych elementów:

- szkielet serca - znajduje się w podstawie serca na granicy między przedsionkami i komorami.

- układ przewodzący serca

- mięsień sercowy czyli właściwe myocardium. Składa się na nią osobna mięśniówka przedsionków i komór .

Najgrubsza warstwa mięśnia jest w obrębie komory lewej, cieńsza w ścianie komory prawej, najcieńsza jest w przedsionkach . Mięśniówka komór nie łączy się z mięśniówką przedsionków

Mięśniówka komór składa się z trzech warstw (1. zewnętrzna warstwa skośna - wspólną dla obu komór, na wierzchołku serca tworzącą wir serca 2. środkowa warstwa okrężna - jej powierzchowna część jest wspólna, a głębsza osobna dla komór. To ona wytwarza główną siłę skurczu serca

3. wewnętrzna warstwa podłużna - osobna dla każdej komory .

Serce leży w worku osierdziowym

Osierdzie (worek osierdziowy)- podwójna, workowatego kształtu błona surowicza obejmująca w postaci dwuściennego worka serce.

Osierdzie dzielimy na:

• włókniste (na zewnątrz),

• surowicze (wewnątrz). Składa się z 2 warstw:

- blaszkę trzewną (tzw. nasierdzie- element łączący

ścianę serca i osierdzie).

- blaszkę ścienną.

• Między tymi warstwami znajduje się potencjalna przestrzeń z płynem surowiczym.

Żyły serca:

Żyła wielka serca rozpoczyna się na koniuszku serca,biegnie w bruzdzie międzykomorowej przedniej, jej przedłużeniem jest zatoka wieńcowa. Żyła tylna komory lewej przy lewym brzegu serca (po powierzchni przeponowej) . Żyła średnia serca w bruzdzie międzykomorowej tylnej .

Żyła mała serca na ścianie tylnej, w prawej części bruzdy wieńcowej .

Żyła skośna przedsionka lewego z tyłu przedsionka wszystkie powyższe żyły uchodzą wspólnie przez zatokę wieńcową!

Żyły przednie serca 3-4)- na ścianie przedniej po stronie prawej, samodzielnie uchodzą do prawego

przedsionka . Żyły najmniejsze serca-uchodzą bezpośrednio do jam komór i przedsionków (szczególnie do prawego), odgrywają znaczną rolę w odpływie krwi żylnej z serc a.

Układ przewodzący serca

• Serce pobudzają do skurczów bodźce powstające w węźle zatokowo przedsionkowym SA położonym w sercu .

• W obrębie przedsionków potencjał rozchodzi się szlakami międzywęzłowymi i szlakiem między przedsionkowym i tymi drogami dociera do węzła przedsionkowokomorowego(AV)

• Regulacją częstości skurczów serca zawiaduje jednak ośrodek sercowy znajdujący się w rdzeniu przedłużonym, w csn .

• Ośrodek rdzeniowy składa się z dwóch ośrodków: hamującego serce i pobudzającego serce

• Ośrodek hamujący działa poprzez nerw błędny, ośrodek pobudzający działa przez nerwy współczulne

• Ośrodek sercowy podlega również regulacji hormonalnej i nerwowej

• Czynniki emocjonalne wpływają na pracę serca

• Drażnienie nerwów czuciowych wpływa na pracę serca

• Poziom tlenu i dwutlenku węgla wpływa na pracę serca

• Tempo pracy serca jest regulowane przez ośrodek przyspieszający, który za pomocą włókien

współczulnych wydziela noradrenalinę oraz ośrodek zwalniający - włókna przywspółczulne

wydzielające acetylocholinę hamują akcję serca.

• Poza tym na aktywność mięśnia sercowego mają wpływ niektóre hormony. Wydzielana przez

nadnercza adrenalina przyspiesza akcję serca szczególnie podczas sytuacji stresowych dla człowieka. Podobnie działają: hormon tarczycy - tyroksyna oraz trzustki - glukagon. Insulina,

również wydzielana przez trzustkę, zwalnia prace serca.

Czynność mechaniczna serca:

• Syncytium fizjologiczne:

• ścisłe przyleganie błony komórkowej sąsiadujących komórek poprzez tzw. wstawki, złącza niskooporowe, umożliwiające rozprzestrzenianie się potencjału czynnościowego wywołującego skurcz m.sercowego w określonej kolejności, przedsionki → komory.

Układ krążenia - czynność serca

• Rozkurcz - przedsinki serca wypełniają się krwią z obwodu

• Skurcz przedsionków - krew z przedsionków wpływa do komór

• Skurcz komór - krew z komór wpływa do aorty i do pnia płucnego .

Cykl sercowy

• Późna faza rozkurczu: przedsionki i komory rozluźnione, otwarte zastawki a-v; krew

swobodnie wypełnia jamy serca

• Skurcz przedsionków: przedsionki kurcząc się pompują dodatkowe 20-30% krwi do komór

• Izowolumetryczny skurcz komór: zamknięcie zastawek a-v; wzrasta ciśnienie w komorach

bez zmiany objętości .

• Wyrzut komorowy; otwarcie zastawek półksiężycowatych, krew wypływa do aorty i tętnicy płucnej

• Rozkurcz komór izowolumetryczny od momentu zamknięcia zastawek półksiężycowatych

• Otwarcie zastawek a-v; wypełnianie jam serca .

Szybkość przepływu krwi:

Czas, w którym krew przepływa wielki i mały krwiobieg nazywamy czasem obiegu krwi .
U człowieka czas ten wynosi około 20 sekund . Największą szybkość krew osiąga w aorcie i w dużych naczyniach - około 0,5 m/sek . W kapilarach prędkość przepływu krwi określa się na 0,5 mm/sek .

CIŚNIENIE TĘTNICZE KRWI

Ciśnienie krwi w tętnicach zmienia się zgodnie z rytmem pracy komór. W czasie skurczu komora lewa wytwarza ciśnienie 90- 140mmHg (przeciętnie 125 mmHg ). W czasie rozkurczu ciśnienie w komorze obniża się praktycznie do 0 mmHg.

Natomiast w aorcie podczas skurczu osiąga wartość ciśnienia komorowego a w czasie rozkurczu obniża się do 50-90 mmHg.

Ciśnienie tętnicze rozkurczowe nie obniża się do 0 mmHg , ponieważ wielkie i średnie tętnice stanowią tzw. zbiornik sprężysty. W czasie skurczu komory magazynują energię kinetyczną skurczu i zamieniają ją na energię potencjalną. Dlatego , gdy w komorze ciśnienie obniża się do 0 mmHg sprężyste ściany naczyń uciskają, nieściśliwą, krew i podtrzymują ciśnienie krwi ( tzw. teoria powietrzni) .

NORMY CIŚNIENIA:

• skurczowe 90-140 (130)

• rozkurczowe 50-90 .

Wartości ciśnienia tętniczego

(mmHg) w zależności od wieku

Noworodek 50-70/30-40

< 2 lat 70-80/50-65 (110/65)

3-6 lat 80+(2 x wiek) (120/70)

7-10 lat 110/65 (130/75)

11-15 lat 120/70 (140/80)

TĘTNO

Jest to chwilowe , miejscowe odkształcenie sprężystej ściany naczyniowej spowodowane lokalnym wzrostem ciśnienia krwi. Tętno jest obwodowym wykładnikiem mechanicznej pracy serca.

Szybkość fali tętna zależy od :

• objętości wyrzutowej

• lepkości krwi

• elastyczności ściany naczynia - jest to najważniejszy czynnik - im ściana bardziej elastyczna- sprężysta tym fala tętna rozchodzi się wolniej. Szybkość fali tętna 4-9 m/s ( u. osób młodych wolniej , u starszych szybciej ).

• Norma tętna : 60-80 uderzeń / min

- Normokardia : 60 -80 / min. Prawidłowa częstość pracy serca zależna od pracy fizjologicznego rozrusznika serca jakim. jest węzeł zatokowo-przedsionkowy.

- Bradykardia : rzadkoskurcz — rytm serca poniżej 60 / min. Może być fizjologiczna u sportowca.

- Tachykardia : częstoskurcz - częstość pracy serca powyżej 80 / min

Wskaźnik sercowy : (cardiac index) pojemność minutowa wyrażona na 1 m2 powierzchni ciała

Pojemność całkowita komór : ( u osoby dorosłej, przeciętnie sprawnej fizycznie ) 130 - 160 ml . Jest to pojemność późnorozkurczowa. Późny rozkurcz komór to faza przypadającana koniec skurczu przedsionków.

Objętość zalegająca : ilość krwi pozostająca w komorach po skurczu

ok. 50 - 60 ml. Inaczej objętość późnoskurczowa.

NACZYNIA KRWIONOŚNE

Krew jest rozprowadzana po całym organizmie systemem rur, na­czyń krwionośnych (vasa sanguinea). Są to tętnice i żyły. Tętnicą (arteria) nazywa się to naczynie, które prowadzi krew z serca. Żyłą (vena) płynie krew do serca. Między tętnicami i żyłami znajdują się naczynia włosowate (vasa capillaria). W naczyniach tętniczych panuje wyższe ciśnienie niż w naczyniach żylnych i włosowatych.

Rozróżnia się dwa zamknięte układy krążenia: duży i mały.

Krwiobieg duży zaczyna się w lewej komorze serca, a kończy w je­go prawym przedsionku. Z lewej komory wychodzi tętnica główna, czyli aorta, która szeregiem rozgałęzień dostarcza krew tętniczą do tkanek i narządów, z łożyska kapilar wypływają drobne żyłki, które przechodzą w coraz większe i ostatecznie do prawego przedsionka uchodzą dwie żyły główne — górna i dolna (vena cava supe­rior et inferior).

Krwiobieg mały zaczyna się w prawej komorze serca i kończy w le­wym przedsionku. Z prawej komory wychodzi pień płucny (truncus pulmonalis), dzieli się na dwie tętnice płucne, które wchodzą do płuc i tu rozgałęziają się aż do utworzenia włośniczek otaczających pęcherzyki płucne. Między pęcherzykami i włośniczkami zachodzi wymiana gazowa, krew oddaje dwutlenek węgla, a pobiera tlen i ży­łami płucnymi wraca do lewego przedsionka. Krążenie małe nosi też nazwę krążenia płucnego.

W krążeniu dużym serce przyjmuje krew z całego układu żylnego i tłoczy ją do układu tętniczego. Między obu układami znajduje się sieć naczyń włosowatych. W naczyniach tętniczych panuje ciśnienie wyso­kie, zależne od pracy lewej komory serca i oporu tętniczek obwodo­wych. W czasie skurczu serca wynosi ono około 16,0 kPa (120 mm słupa rtęci). Ciśnienie rozkurczowe jest odpowiednio niższe, wynosi około 10,7 kPa (80 mm słupa rtęci). Ciśnienie nie jest jednakowe w całym układzie tętniczym, spada w miarę przepływu krwi do mniej­szych tętnic i do łożyska naczyń włosowatych. Suma przekrojów tęt­niczek jest większa niż tętnic. W łożysku naczyń włosowatych nastę­puje dalszy spadek ciśnienia i zwolnienie prądu krwi przepływającej. W naczyniach żylnych ciśnienie krwi jest niskie, a w dużych żyłach blisko serca ujemne.

Budowa ścian naczyń jest dostosowana do ich zadań i do panujące­go w nich ciśnienia. Ściana tętnicy powinna być bardziej wytrzymała niż ściana żyły, ściany naczyń włosowatych muszą umożliwiać wy­mianę krwi z otoczeniem, podczas gdy przez tętniczki, tętnice, żyłki i żyły krew jedynie przepływa.

Wszystkie naczynia krwionośne są zbudowane według pewnego schematu: ściana składa się z trzech warstw. Idąc od wewnątrz jest błona wewnętrzna (tunica intima lub krótko intima), błona środkowa tunica media lub media) i błona zewnętrzna (tunica externa lub ad-ventitia).

Błona wewnętrzna (tunica intima) składa się z płaskich ko­mórek nabłonkowych wyścielających światło naczynia i spoczywają­cych na delikatnej błonie łącznotkankowej podnabłonkowej. Po­wierzchnia nabłonka jest idealnie gładka, co ułatwia przepływ krwi i zapobiega tworzeniu się przyściennych zakrzepów powstających w miejscu nierówności ścian.

Błona środkowa (tunica media) zawiera włókna mięśniowe gładkie i włókna sprężyste. Ilościowy stosunek obu składników jest różny w różnych naczyniach. Obecność komórek mięśniowych umoż­liwia zmianę szerokości światła i przepływ krwi. Błona środkowa jest najbardziej oporną warstwą ściany naczynia.

Błona zewnętrzna (tunica externa) ma wiele włókien kolage­nowych. Służy ona do umocowania naczynia do otoczenia, umożliwia rozciąganie naczynia na długość, ale przeciwdziała nadmiernemu roz­ciągnięciu.

Z lewej komory serca wychodzi tętnica główna (aorta). Aorta jest największym naczyniem tętniczym człowieka. Tuż za zastawką aorta nieco cię rozszerza tworząc opuszkę aorty

Aortę dzielimy na trzy części: -Aortę wstępującą od której odchodzą tętnice wieńcowe

-Łuk aorty

-Aortę zstępującą zbiegającą wzdłuż kręgosłupa w dół jako:

◦ Aorta piersiowa

◦ Aorta brzuszna

Zataczając łuk nad lewym oskrzelem i lewą tętnicą płucną aorta biegnie ku kręgosłupowi na wysokości IV żebra zaczynając schodzić w dół.

Od łuku aorty kolejno odchodzą:

• Pień ramienno - głowowy na stronę prawą, z którego powstaną tętnica podobojczykowa prawa i tętnica szyjna wspólna prawa

• Tętnica szyjna wspólna lewa

• Tętnica podobojczykowa lewa

Aorta piersiowa rozciąga się od końca łuku aorty do przejścia przez przeponę.

Leżąc na tylnej ścianie klatki piersiowej aorta wygina się zgodnie z wygięciami kręgosłupa

• Od aorty piersiowej odchodzą:

• Cienkie gałęzie oskrzelowe

• 10 par tętnic międzyżebrowych tylnych

• Unaczyniające przełyk tętnice przełykowe

• Tętnice sródpiersiowe .

AUTOMATYZM PRACY SERCA.

Zdolność serca do kurczenia się niezależnie od zewnętrznych bodźców nosi nazwę automatyzmu.

Zadaniem serca jest przepompowywanie krwi z niskociśnieniowych naczyń żylnych do wysokociśnieniowych naczyń tętniczych. W tym celu konieczne są rytmiczne, powtarzające się skurcze serca. Bodźce, które powodują te skurcze nie pochodzą z zewnątrz, ale powstają w samym sercu w ramach tzw. układu przedsionkowo-komorowego.

Główny rozrusznik serca to węzeł zatokowo-przedsionkowy. Leży on w pobliżu ujścia żyły głównej do przedsionka prawego. Powstające w nim pobudzenie rozprzestrzenia się wpierw na przedsionki, a potem na komory. Węzeł ten pobudza serce do skurczu częstotliwości 60-80 razy na minutę. Uszkodzenie tego węzła powoduje, ze jego funkcje przejmuje węzeł przedsionkowo-komorowy, który znajduje się w przegrodzie przedsionkowo-komorowej. Powstają w nim skurcze o częstotliwości 50-60 razy na minutę. Gdy ten rozrusznik ulegnie uszkodzeniu, funkcje przejmuje trzeciorzędowy ośrodek automatyzmu serca, tzw. pęczek przedsionkowo-komorowy. Wraz z odgałęzieniami powoduje on skurcze serca na poziomie 30-45 razy na minutę. Pęczek przedsionkowo-komorowy rozdziela się na dwie odnogi lewą i prawą , które następnie rozdzielają się na sieć delikatnych włókienek zwanych włóknami Purkiniego.

W razie nagłego zatrzymania serca, zwłaszcza zdrowego, np. wskutek rażenia prądem, piorunem, urazu itp. udaje się często wznowić prace serca stosując jego masaż.

CYKLICZNOŚĆ PRACY SERCA.

Serię zmian zachodzących w czasie pracy serca, powtarzających się rytmicznie, nazywamy cyklem pracy serca. W jednym cyklu wyróżniamy fazy:

• I - skurcz przedsionków, komory pozostają w stanie rozkurczu

• II - skurcz komór, równocześnie rozkurczają się przedsionki

• III - rozkurcz całego serca (pauza)

Cykliczne działanie serca rozpoczyna się skurczem przedsionków, powoduje to wyciśnięcie z nich krwi do komór przez otwarte zastawki. Wskutek przewagi ciśnienia komorowego krwi nad przedsionkowym zastawki przedsionkowo-komorowe zamykają się. Przedsionki przechodzą w stan rozkurczu, a rozpoczyna się skurcz komór. Jest on silniejszy i dłuższy. Komory kurczą się gwałtownie, wyrzucając krew przez otwarte zastawki do aorty i pnia płucnego. Po tym fakcie następuje rozkurcz komór. Teraz następuje okres przerwy. Serce jest w stanie spoczynku. W czasie pauzy ściany serca są zwiotczałe, zastawki przedsionkowo-komorowe otwarte i serce napełnia się krwią żylną.

Krew przepływająca przez naczynia większe przechodzi do mniejszych i do końcowych - tzw. włosowatych. Krew traci na tej drodze prawie cała swoją siłę z jaką została wyrzucona. W związku z tym w żyłach krew płynie spokojnie, w przepływie pomagają zaś zastawki, które zapobiegają cofaniu się krwi.

W czasie spoczynku serce dorosłego człowieka kurczy się przeciętnie 70 razy na minutę. Ponieważ faza III trwa dłużej niż faza I i II dlatego serce może pracować „nieprzerwanie” cały czas.

Praca serca służy głównie do pokonania oporu krwi w tętnicach i nadania jej prędkości. Pomocniczo oddziałują skurcze mięśni, wyciskające krew z drobnych naczyń krwionośnych, a także (przy chodzeniu) z dużych żył kończyn. W czasie snu i w pozycji stojącej wyprostowanej główną rolę w przepływie krwi w żyłach odgrywają zmiany ciśnienia w klatce piersiowej (wdech i wydech) i siła ssąca serca.

KREW - skład i funkcje

Krew składa się z osocza i elementów upostaciowanych:

Erytrocytów - przenoszą tlen i CO2

Leukocytów:

• limfocyty - powstają w węzłach chłonnych i śledzionie, nie maja zdolności fagocytarnych, biorą udział w wytwarzaniu ciał odpornościowych

• monocyty - powstają w szpiku kostnym, maja zdolność poruszania się i fagocytozy

• granulocyty (obojętnochłonne, kwasochłonne i zasadochłonne) - powstają w szpiku kostnym, obojętnochłonne fagocytują, liczba kwasochłonnych wzrasta w chorobach alergicznych i pasożytniczych,

trombocytów - biorą udział w krzepnięciu

Zabarwienie krwi zależy od jej natlenienia - krew tętnicza jest jasnoczerwona, żylna - ciemnowiśniowa.

Do funkcji krwi należy:

• transport - przenosi substancje odżywcze pobrane z przewodu pokarmowego i tlen z płuc do tkanek i narządów

• wydalanie - powstające w narządach i tkankach szkodliwe produkty przemiany materii przenoszone są przez krew do narządów wydalniczych - nerki, płuca i w ten sposób wydalone z organizmu

• regulacja temperatury ciała - krew ogrzewa się w narządach, gdzie zachodzi intensywna przemiana materii (wątroba, gruczoły, mięśnie); podczas przepływu krwi przez naczynia podskórne część tego ciepła zostaje wypromieniowana - ochłodzona krew wraca znów do tych narządów wewnętrznych

• czynności obronne - po przedostaniu się ustrojów chorobotwórczych do krwi (bakterie, wirusy) lub substancji toksycznych krew wytwarza substancje obronne niszczące je - tzw. przeciwciała

• funkcja korelacyjna - krew przenosi do wszystkich części ciała hormony, które wpływają na pracę różnych narządów i tkanek

• udział w gospodarce wodnej i mineralnej ustroju

• udział w regulacji ciśnienia osmotycznego komórek i tkanek

• udział w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej płynów ustrojowych

KREW jest tkanką łączną organizmu, dostarcza ona komórce tlenu, jak również produktów odżywczych. Utrzymuje stałość składu płynów ustrojowych. Krew dopływa do każdej komórki dzięki czemu roznosi wszystkie potrzebne elementy jak: witaminy, sole mineralne, hormony. Krew pełni role łącznika. Poza tym w krwi znajdują się przeciwciała, które dostarczone są tam gdzie toczy się proces chorobowy. We krwi znajdują się elementy potrzebne do procesu krzepnięcia. Ujemną cechą krwi jest fakt roznoszenia także przez nią bakterii, zarazków, jadu itp. Krew jest tkanką płynną koloru czerwonego i stanowi ok.1/20 wagi naszego ciała. Krew złożona jest z części płynnej zwanej osoczem ( stanowi ok. 55% krwi ), z elementów upostaciowanych, jak: leukocyty, erytrocyty, trombocyty, białka krwi.

 ERYTROCYTY (czerwone ciałka krwi)- stosunek erytrocytów do objętości krwi to tzw. Hematokryt. Erytrocyty maja kształt owalny, dyskowaty, gdzie po środku znajduje się wgłębienie. Wytwarzane są w szpiku kostnym. Młode erytrocyty posiadają jąderko, dojrzale tracą je. Prawidłowa ilość erytrocytów w 1 mm6 powinna wynosić u mężczyzn 5-4 mln, u kobiet 4,5 mln. Każda krwinka czerwona nie żyje dłużej niż 120 dni. Przez cały czas następuje wymiana zużytych na nowe. Erytrocyty pełnią ważną role w organizmie, bo odpowiadają za transport tlenu i CO2. Odbywa się to dzięki zawartej w nich hemoglobinie. Hemoglobina zawiera Żelazo, które łączy się z tlenem i powstaje oksyhemoglobina, która transportuje tlen do tkanek Po odłączeniu tlenu od żelaza na jego miejsce wnika CO2. Wysłużone krwinki czerwone są niszczone w tzw. układzie siateczkowo- srodbłonkowym śledziony i wątroby. Następuje przy tym odłączenie od hemoglobiny żelaza i powstaje biliwerdyna. U człowieka większa cześć biliwerdyny ulega przekształceniu na bilirubinę i wydala z żółcią. Niewielka jej cześć przenika do krwi. Norma to 1,5 miligrama/ 100ml, większe stężenie doprowadza do żółtaczki. Bilirubina odkłada się w tkankach i skórze. Większość żelaza zostaje odzyskana do ponownej syntezy. Brak żelaza uniemożliwia wytworzenie dostatecznej ilości barwnika krwi -hemoglobiny.

 LEUKOCYTY krwinki białe, jest ich od 4 tys do 11tys w 1mm6 krwi. Duże ich zapasy są stale zgromadzone w szpiku kostnym, śledzionie, węzłach chłonnych skąd pod wpływem odpowiedniego bodźca mogą być natychmiast wyrzucone do krwi. Krwinki białe to krwinki bezbarwne o okrągłym kształcie posiadające jądra. Odpowiadają za zwalczanie zakażeń i infekcji, zatem biorą udział w mechanizmach obronnych organizmu. 

Wyróżniamy wśród nich trzy grupy:

1. granulocyty- stanowią największą grupę leukocytów (60 - 70% wszystkich leukocytów). Granulocyty to krwinki białe, które posiadają ziarnistości. Ziarnistości te mają zdolność barwienia się kwasami, zasadami lub tym i tym.

Zatem wyróżniamy:

-granulocyty kwaso- chłonne

-granulocyty zasado chłonne

-granulocyty obojętno- chłonne

Największą grupę stanowią granulocyty obojetno chłonne, przeciskają się one do tkanek zakazanych i usiłują zabić wtargnięte ciało obce. Mają one właściwości żerne, ich ilość we krwi wzrasta w stanach nowotworowych, zapalnych. Granulocyty kwaso chłonne stanowią mniejsza grupę od obojetno chłonnych, są aktywne zwłaszcza przy inwazji pasożytów i je zwalczają. Granulocyty zasado chłonne stanowią najmniejsza grupę. Ich rola nie została do końca poznana, ale biorą udział w rozprowadzaniu po organizmie ciał odpornościowych. Zwiększają dopływ krwi do okolicy gdzie toczy się infekcja Wszystkie granulocyty produkowane są w szpiku kostnym.

2. limfocyty- stanowią 20-30% wszystkich leukocytów. Biorą one udział w wytworzeniu ciał odpornościowych, produkowane są w szpiku kostnym. Limfocyty typu T  wywędrowują następnie do grasicy i tu dojrzewają. Jedne i drugie (B,T) osiedlają się w węzłach chłonnych i śledzionie. Do krwi dostają się przez limfę.

Wyróżniamy:

- limfocyty typu B- odpowiadają za wytworzenie przeciwciał

- limfocyty typu T:

*zapalne  

*cytostatyczne (zabijające)

*wspomagające wytwarzanie przeciwciał.

3. monocyty-  stanowią ok. 6% wszystkich leukocytów. Mają zdolność poruszania się. Powstają w szpiku kostnym i mają za zadanie niszczyć wszelkie czynniki szkodliwe, które dostają się do organizmu. Pochłaniają obcy materiał oraz szczątki obumarłych komórek.

 ROPA to duża ilość leukocytów, oraz produkty rozpadu tej substancji, którą leukocyty chciały zniszczyć. Ropa to gnicie, zatem zapach  jest nieprzyjemny, taki stan zapalny to zniszczenie wszystkiego co było w pobliżu. Ropa powinna zostać usunięta na zewnątrz, do zwalczania procesu zapalnego często stosujemy antybiotyki. Toczący się proces zapalny także przy nowotworach prowadzi do wzrostu ilości leukocytów we krwi.

 TROMBOCYTY (płytki krwi)- są to małe fragmenty cytoplazmy oderwane od olbrzymich komórek szpiku, tzw. megakariocytów. Trombocyty biorą udział w procesie krzepnięcia krwi, zawierają duża ilość substancji obkurczającej naczynia krwionośne, tzw. serotoniny. Płytki krwi gromadzą się w miejscu uszkodzenia naczyń, następnie przylegają do uszkodzonej ściany i uwalniają serotoniny, która powoduje miejscowy skurcz ściany naczyniowej. W ten sposób zmniejsza się otwór, wielkość uszkodzonego naczynia przez co zmniejsza się krwawienie, poza tym w trębocycie znajduje się element, który powoduje przemianę fibrynogenu w skrzep płytek krwi w 1mm6 jest ok. 300 tysięcy.

 OSOCZE- krew jest płynem nieprzezroczystym, zabarwionym na czerwono, który pozostawiony przez pewien czas w naczyniu rozdziela się na 2 warstwy: warstwa dolna to elementy upostaciowane, warstwa górna o żółtawym zabarwieniu to osocze. Osocze stanowi ok. 50-60% krwi, zbudowana jest w 90-92% z wody, a pozostałe 8-10% stanowią substancje stałe.  Większość substancji stałych, bo ok. 7% całego osocza to białka krwi. Nie są one jednorodne, różnią się między sobą pod wieloma względami.

Wyróżniamy:
*albuminy- wchłaniają wodę w komórkę, pęcznieją a w momencie zapotrzebowania organizmu oddają ją do osocza, czyli odpowiedzialne są za utrzymanie ciśnienia onkotycznego. Znaczne obniżenie albumin prowadzi do obrzęków. Albuminy stanowią ok. 4% wszystkich białek.

*globuliny- mają zdolność  łączenia się z solami mineralnymi i roznoszą produkty odżywcze. Wśród nich wyróżniamy gammaglobuliny, które są przeciwciałami. Globuliny stanowią 2,8% wszystkich białek.

*fibrynogen- jest tylko i wyłącznie potrzebny do powstawania skrzepu. Stanowi ok. 0,4% białek.

Oprócz białek krwi osocze zawiera sole mineralne, hormony, witaminy, lipidy, glukozę.

 Surowica jest to osocze pozbawione fibrynogenu, traci zdolność krzepnięcia.

*antygeny- są to czynniki wywołujące reakcje obronne organizmu. Właściwości antygenowe maja substancje, które różnią się od normalnych składników danego organizmu przez co ustrój rozpoznaje je jako obce. Antygenem może być czynnik pokarmowy, bakteria, czynnik wziewny.

*przeciwciała- wtargniecie do ustroju antygenu powoduje wytworzenie przeciwciała.  Przeciwciałem jest białko o budowie dopasowanej do danego antygenu, jak klucz do zamka. Obecność przeciwciał przeciw antygenom bakteryjnym lub wirusowym świadczy o przebytej lub istniejącej infekcji.

*odporność- to zdolność unieszkodliwienia czynników szkodliwych bez wywołania zjawisk patologicznych. Wyróżniamy tu odporność czynną, czyli taką gdzie organizm sam wyprodukowuje przeciwciała po przechorowaniu lub szczepieniu. Odporność ta jest długotrwała.

 

---