Uniwersytet Warszawski
Wydział Zarządzania
Karolina Łęcka
Nr albumu: 287211
„Zarządzanie ryzykiem kredytowym w banku na przykładzie BANKU BPH Grupa GE Capital”
Praca magisterska
na kierunku: Finanse i rachunkowość
w zakresie: finanse przedsiębiorstw i rachunkowość
Praca wykonana pod kierunkiem
dr Mirosława Przygody
Wydział Zarządzania, Uniwersytet Warszawski
Katedra Finansów i Rachunkowości
Warszawa, październik 2010 r.
Oświadczenie kierującego pracą
Oświadczam, że niniejsza praca została przygotowana pod moim kierunkiem i stwierdzam, że spełnia ona warunki do przedstawienia jej w postępowaniu o nadanie tytułu zawodowego.
Data Podpis kierującego pracą
Oświadczenie autora pracy
Świadoma odpowiedzialności prawnej oświadczam, że niniejsza praca dyplomowa została napisana przeze mnie samodzielnie i nie zawiera treści uzyskanych w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami.
Oświadczam również, że przedstawiona praca nie była wcześniej przedmiotem procedur związanych z uzyskaniem tytułu zawodowego w wyższej uczelni.
Oświadczam ponadto, że niniejsza praca jest identyczna z załączoną wersją elektroniczną.
Data Podpis autora pracy
Streszczenie
Celem pracy jest przedstawienie sposobu zarządzania ryzykiem kredytowym banku. Ryzyko takie zawsze występuje w działalności banku i jest czynnikiem w dużym stopniu wpływającym na jego wynik finansowy.
Praca składa się z czterech rozdziałów.
Rozdział pierwszy przedstawia historię bankowości w Polsce i przeobrażenia, które miały istotny wpływ na obecnie funkcjonujący system bankowy.
W rozdziale drugim zostały zaprezentowane pojęcia, istota oraz rodzaje ryzyka występującego w działalności banku. Szczególną uwagę skierowano na ryzyko kredytowe, instrumenty ograniczające jego występowanie, a także wpływ ryzyka kredytowego na wynik finansowy.
Rozdział trzeci przedstawia ogólną charakterystykę Banku BPH Grupa GE Capital. Opisane w nim zostały organy władzy banku, strategia i kierunki jego rozwoju, struktura kapitałowa oraz struktura akcjonariatu banku, jak również aktualna oferta kredytowa.
Rozdział czwarty to analiza zarządzania ryzykiem kredytowym w Banku BPH Grupa GE Capital.
Słowa kluczowe
ryzyko kredytowe, bank, kredytodawca, zarządzanie, wynik finansowy, kredyt, instytucja, struktura, kredytobiorca, analiza
Dziedzina pracy
04300 Księgowość, zarządzanie finansami
Tytuł pracy w języku angielskim
The bank's credit risk management as an ex ample of BPH Group GE Capital
SPIS TREŚCI
WSTĘP…………………………………………………………………………………6
ROZDZIAŁ I
Istota bankowości
Historia bankowości w Polsce……………….…………………………………..8
Pojęcie banku…………………………………………………………………...15
Podstawy prawne prowadzenia działalności bankowej………………………...16
Charakterystyka czynności bankowych………………………………………...19
System bankowy w Polsce……………………………………………………..24
ROZDZIAŁ II
Pojęcie ryzyka kredytowego
Pojęcie ryzyka w działalności banku…………………………………………...26
Istota i rodzaje ryzyka w działalności banku…………………………………...29
Rodzaje kredytów bankowych…………………………………………………33
Pojęcie i klasyfikacja ryzyka kredytowego…………………………………….41
Zadania w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym……………………….50
Instrumenty ograniczające ryzyko kredytowe………………………………….56
Zarządzanie ryzykiem kredytowym a wynik finansowy……………………….62
Rozdział III
Ogólna charakterystyka BANKU BPH Grupa GE Capital
Historia powstania BANKU BPH Grupa GE Capital………………………….67
Organy władzy Banku BPH Grupa GE Capita…………………………………69
Strategia i kierunki rozwoju banku……………………………………………..71
Struktura kapitałowa oraz struktura akcjonariatu banku……………………….72
Oferta kredytowa banku………………………………………………………..74
ROZDZIAŁ IV
Analiza zarządzania ryzykiem kredytowym w BANKU BPH Grupa GE Capital
Wynik finansowy BANKU BPH Grupa GE Capital …………………………..85
Skonsolidowane sprawozdanie finansowe banku………………………………87
Analiza zarządzania ryzykiem kredytowym……………………………………89
Działalność bankowości detalicznej……………………………………………95
ZAKOŃCZENIE…………………………………………………………………….103
BIBLIOGRAFIA…………………………………………………………………….105
SPIS AKTÓW NORMATYWNYCH……………………………………………..107
SPIS RYSUNKÓW………………………………………………………………….108
SPIS TABEL…………………………………………………………………………108
SPIS STRON INTERNETOWYCH……………………………………………….108
WSTĘP
Zmiany, które nastąpiły w ostatnim trzydziestoleciu w gospodarce i systemie ekonomicznym krajów zachodnich, wywarły głęboki wpływ na wszystkie dziedziny życia, w tym również na sytuację banków komercyjnych. Zmieniły się ich wewnętrzne warunki działania - mechanizmy rynkowe, układ sił, potrzeby, zachowania i dążenia klientów. Działalność kredytowa jest dla banków podstawowym źródłem dochodu i finansowo najkorzystniejszą formą zarobkowania. Jednakże udzielenie dobrego kredytu nie jest prostą czynnością, lecz skomplikowanym i wielopłaszczyznowym procesem.
Budując elastyczną i dostosowaną do potrzeb klientów ofertę produktów kredytowych i kierując się koniecznością odpowiedniej kontroli ryzyka kredytowego, bank stosuje i rozwija system zarządzania tym ryzykiem. Podstawowym celem w tym zakresie jest zapewnienie dobrej jakości portfela kredytowego oraz ograniczenie ryzyka poniesienia strat, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniej dochodowości operacji kredytowych i alokacji kapitału w najbardziej ekonomiczny sposób. Aby zrealizować ten cel, bank stosuje metody zarządzania ryzykiem kredytowym zarówno na poziomie portfelowym, jak i indywidualnych zaangażowań, które są systematycznie weryfikowane i rozwijane.
Celem pracy jest zaprezentowanie sposobu zarządzania ryzykiem kredytowym przez bank. Owe ryzyko zawsze istnieje w działalności opisywanej instytucji i jest czynnikiem w dużym stopniu wpływającym na wynik finansowy.
Praca składa się z czterech rozdziałów.
Pierwszy przedstawia zarys polskiej bankowości, jej przeobrażenia mające istotny wpływ na obecny system bankowy. Opisane zostały również podstawy prawne oraz czynności działalności bankowej.
Rozdział drugi prezentuje pojęcia, istotę oraz rodzaje ryzyka występującego w działalności banku. Szczególną uwagę skierowano na ryzyko kredytowe oraz opisano zadania jakie wykonywane są w jego zakresie, a także instrumenty ograniczające występowanie tego ryzyka. Przedstawiony został także wpływ ryzyka kredytowego na wynik finansowy banku.
Rozdział trzeci przedstawia ogólną charakterystykę Banku BPH Grupa GE Capital. Opisane zostały organy władzy banku, strategia i kierunki jego rozwoju. Zaprezentowano również strukturę kapitałową oraz struktura akcjonariatu banku, jak również aktualna oferta kredytowa.
Rozdział czwarty to analiza zarządzania ryzykiem kredytowym w Banku BPH Grupa GE Capital. Została w min przeprowadzona cena wyniku finansowego banku za rok 2009, skonsolidowanego sprawozdania finansowego oraz działalności bankowości detalicznej.
ROZDZIAŁ I
ISTOTA BANKOWOŚCI
Historia bankowości w Polsce
Zanim na ziemiach polskich w początkach XIX wieku powstały pierwsze banki, usługi bankowe były oferowane wiele lat wcześniej.
W XV wieku dużą aktywnością w dziedzinie świadczenia niektórych usług bankowych wyróżniały się polskie kościoły, które gromadziły drobne datki, ofiary i opłaty, a następnie z zebranych środków udzielały kredytów hipotecznych. W okresie reformacji nastąpił jednak kryzys tego rodzaju kredytu, którego efektem było powstanie pod koniec XVI wieku z inicjatywy Piotra Skargi tak zwanych banków pobożnych, które pełniły funkcje instytucji charytatywno - kredytowych.
Pierwsze instytucje kredytowe na ziemiach polskich pojawiły się w XVIII wieku, wraz z coraz szybszym rozpowszechnianiem się pożyczek na cele przemysłowe. W 1785 roku utworzony został fundusz pożyczkowy dla rzemieślników i przemysłowców. W drugiej połowie XVIII wieku centrum polskiej bankowości stała się Warszawa.
W latach 1772 - 1795 doszło do podziału terytorium Rzeczypospolitej między sąsiednie kraje: Rosję, Austrię i Prusy, co doprowadziło do upadku bankierstwa polskiego.
Pomimo utraty suwerenności kraj rozwijał się gospodarczo. W wyniku zapotrzebowania na kredyt ze strony ziemiaństwa, w 1825 roku na terytorium zaboru rosyjskiego powstało Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, a trzy lata później Bank Polski, który pełnił funkcję banku emisyjnego. Do powołania obu instytucji przyczynił się książę Ksawery Drucki Lubecki. Oprócz czynności emisyjnych Bank Polski zajmował się również obsługą długu publicznego, przyjmowaniem depozytów, a także udzielaniem kredytów dla przemysłu. W 1870 roku odebrano mu jednak przywilej emisji, a w 1886 roku bank zlikwidowano - jego majątek przejął rosyjski Bank Państwa.
W 1870 roku założono Bank Handlowy w Warszawie, najstarszy z obecnie działających banków polskich, który przez wiele lat był największym bankiem prywatnym. Był on instytucją uniwersalną, która zajmowała się głównie finansowaniem przemysłu, handlu i kolei.
Na terytorium zaboru rosyjskiego w bardzo szybkim tempie powstawały małe, działające na bazie lokalnej banki spółdzielcze i samopomocowe, które były zakładane przez osoby należące do tych samych lub zbliżonych grup zawodowych. Wraz z powstawaniem nowoczesnych banków zaczęły znikać dawne domy bankowe.
W zaborze pruskim jako pierwsze wykształciły się instytucje działające na rzecz rolnictwa. Na wzór uruchomionych wcześniej zakładów w Prusach, na Pomorzu i na Śląsku, powstało tak zwane Ziemstwo Poznańskie, założone w 1821 roku. Jego celem było prowadzenie działalności na rzecz oddłużania ziemian i zabezpieczania pretensji pożyczkodawców tak, by przywrócić właścicielom wielkich posiadłości możliwości pobierania kredytów gospodarczych. W roku 1857 utworzono w Poznaniu Prowincjonalny Bank Akcyjny Wielkiego Księstwa Poznańskiego, który pełnił rolę banku emisyjnego. W 1890 roku wraz z utratą przywileju emisji bank ten rozwiązał się.
Podobnie jak w zaborze rosyjskim i pruskim także w zaborze austriackim w szybkim tempie rozwijały się małe banki spółdzielcze i samopomocowe, których większość pracuje do dziś, głównie jako banki spółdzielcze.
W zaborze austriackim jako pierwsze powstało w 1841 roku Lwowskie Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, które obsługiwało głównie wielką własność rolną, a w 1867 roku Akcyjny Bank Hipoteczny we Lwowie. Oprócz udzielania pożyczek hipotecznych przy emisji listów zastawnych, przejął on funkcję banku depozytowego. W 1883 roku założono na terenie Galicji Polski Bank Krajowy.
W latach 60-tych XIX wieku na terenie Galicji i Śląska Cieszyńskiego zaczął rozwijać się ruch banków lokalnych, w formie spółdzielni oszczędnościowo - pożyczkowych, które od 1924 roku nazywano Kasami Stefczyka. Ich członkowie wspólnie gromadzili oszczędności (lokowali je w bankach), co pozwalało na wzajemne udzielanie tanich kredytów. Instytucje te zrzeszały się początkowo w Związku Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych we Lwowie, a następnie w roku 1902
utworzono Akcyjny Bank Związkowy we Lwowie będący ich finansową centralą.
Po zakończeniu I Wojny Światowej - 11 listopada 1918 roku powstało państwo Polskie. Jednym z bardziej oczywistych celów działań pierwszych władz II Rzeczypospolitej stało się dążenie do stworzenia własnej instytucji emisyjnej i powierzenie jej stworzenia pieniądza nowego państwa. W okresie przejściowym czynności te miała wypełniać, powołana przez Niemców jeszcze w czasie wojny, Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa. Walutą obiegową miała pozostawać marka polska.
W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości, a więc w początkach działalności Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej, Rzeczpospolita była w bardzo trudnej sytuacji. W kraju występowały problemy zarówno społeczne jak i ekonomiczne, których przejawem była niestabilna sytuacja polityczna, a także potężne potrzeby finansowe. Warunki te zmusiły rząd do finansowania deficytów budżetowych z emisji pieniądza. Wywołało to inflację, która następnie przerodziła się w hiperinflację. Aby przeciwdziałać tej sytuacji Prezydent Rzeczypospolitej powierzył funkcję premiera i ministra skarbu Władysławowi Grabskiemu. W wyniku przeprowadzonej przez Grabskiego reformy wprowadzono nowy system pieniężny, oparty na złotym. Równocześnie powołano do życia Bank Polski S.A., który jako bank emisyjny, wymienił marki polskie na złote w relacji 1,8 mln marek = 1 złoty. Oprócz emitowania pieniądza, głównym zadaniem Banku Polskiego było regulowanie obiegu pieniężnego i udzielanie kredytów bankom.
Obok Banku Polskiego działały w Polsce jeszcze inne duże banki. Jako pierwsze powstały Pocztowa Kasa Oszczędności (wywodzi się z niej obecna Powszechna Kasa Oszczędności Bank Państwowy) i Polski Państwowy Bank Rolny (po licznych przekształceniach i fuzjach powstał z niego dzisiejszy Bank Gospodarki Żywnościowej).
Kolejnym dużym bankiem, był założonym w 1924 roku Państwowy Bank Gospodarstwa Krajowego, który powstał z połączenia Polskiego Banku Krajowego, Państwowego Banku Odbudowy i Zakładu Kredytowego Miast Małopolskich. Do jego zadań należało między innymi udzielanie kredytów przedsiębiorstwom państwowym i samorządowym, a także pozyskiwanie kredytów zagranicznych niezbędnych dla rozwoju gospodarczego kraju. W 1929 roku Pocztowa Kasa Oszczędności zainicjowała powstanie banku Polska Kasa Opieki SA, który został powołany w celu prowadzenia operacji zagranicznych.
System bankowy w dwudziestoleciu międzywojennym składał się z:
Banku Polskiego,
banków komercyjnych, których podstawowym celem było osiągnięcie maksymalnego zysku,
banków spółdzielczych i samopomocowych, których zadaniem było zapewnienie możliwości korzystania ze względnie taniego kredytu przez współwłaścicieli oraz zagwarantowanie im życzliwej obsługi,
banków komunalnych, wspierających głównie działalność gmin.
W 1939 roku w wyniku wojny, doszło do podziału terytorium państwa polskiego między Niemcy i ZSRR. Oddziały Banku Polskiego uległy likwidacji, a złotego w obiegu zastąpiły marka i rubel. Dla utworzonego terytorium Generalnego Gubernatorstwa, 15 grudnia 1939 roku powołano Bank Emisyjny w Polsce z siedzibą w Krakowie. Zastąpił on bez odszkodowania banknoty Banku Polskiego emitowanymi przez siebie banknotami denominowanymi w tak zwanych złotych krakowskich.
W okresie wojny pod zarządem niemieckim działały tylko niektóre polskie banki, a okupant dokonał bezprawnego zaboru ich mienia. Ich działalnością kierował niemiecki Urząd Nadzoru Bankowego.
W końcowym etapie wojny i pierwszych miesiącach po jej zakończeniu, przed gospodarką polską stanęło zadanie stworzenia systemu pieniężnego i wprowadzenie nowego, jednolitego pieniądza. Pierwsze znaki pieniężne z napisem „Narodowy Bank Polski” zostały wypuszczone w drugiej połowie 1944 roku przez Centralną Kasę Skarbową, czyli jeszcze przed oficjalnym utworzeniem Narodowego Banku Polskiego, które miało miejsce na początku 1945 roku.
Główny trzon powojennego aparatu bankowego tworzyły banki państwowe, do których należał bank emisyjny - Narodowy Bank Polski, oraz przedwojenne banki państwowe: Bank Gospodarstwa Krajowego i Państwowy Bank Rolny. Silną grupę stanowiły banki spółdzielcze i komunalne z siecią komunalnych kas oszczędności oraz dwa banki akcyjne: Bank Handlowy w Warszawie S.A. i Polska Kasa Opieki S.A. System ten był jednak dalej reformowany pod kątem przystosowania do nowych form ustroju społeczno - politycznego. Reforma bankowa doprowadziła do ostatecznej likwidacji przedwojennych banków i zastąpienia ich kilkoma dużymi bankami państwowymi.
Od 1975 roku w Polsce oprócz Narodowego Banku Polskiego działały jeszcze trzy ogólnokrajowe banki specjalistyczne: Bank Handlowy S.A., który zajmował się obsługą transakcji związanych z handlem zagranicznym, Bank Gospodarki Żywnościowej, działający w sektorze rolniczym i przetwórstwa rolno - spożywczego oraz Bank Polska Kasa Opieki S.A., który obsługiwał operacje dewizowe ludności. Należy zaznaczyć, że cały aparat bankowy został w pełni podporządkowany Ministerstwu Finansów.
Banki stały się narzędziem realizacji polityki państwowej, a zwłaszcza planów gospodarczych. Ich zadaniem było administracyjne rozdzielenie środków pieniężnych według kryteriów typowo politycznych, nie mających nic wspólnego z oceną ryzyka kredytowego. Całkowicie wyeliminowano konkurencję między bankami, ponieważ uznano ją za szkodliwą w realizowaniu odgórnych założeń państwa.
Pierwsze zmiany dostosowujące działalność systemu bankowego do potrzeb gospodarki rynkowej nastąpiły na mocy ustawy o prawie bankowym z 1982 roku. Stworzyła ona możliwość wykorzystania aparatu bankowego jako ważnego ogniwa, wpływającego w sposób aktywny na kształtowanie i realizację polityki gospodarczej państwa oraz równowagi gospodarczej.
Zostało to osiągnięte dzięki następującym postanowieniom:
wyodrębnieniu aparatu bankowego z resortu finansów i przekształceniu go w samodzielny pion gospodarczy,
uchwaleniu przez Sejm co roku planu kredytowego wraz z bilansem,
powołaniu Rady Banków jako organu koordynującego działalność wszystkich banków,
ustanowieniu stosunków między bankami a przedsiębiorstwami na zasadach umownych.
Ważnym wydarzeniem w ramach rozpoczętej przebudowy polskiego systemu bankowego było utworzenie w 1986 roku Banku Rozwoju Eksportu, który dzięki prawu działalności nie tylko na terenie Polski, ale również poza granicami kraju stał się konkurentem dla Banku Handlowego. Bardzo ważnym krokiem w tym kierunku było także wyodrębnienie ze struktury Narodowego Banku Polskiego banku o nazwie Powszechna Kasa Oszczędności - Bank Państwowy, który zajmował się gromadzeniem depozytów ludności oraz obsługą budownictwa mieszkaniowego.
Przejście od gospodarki nakazowej do rynkowej wymagało radykalnych zmian w polskim systemie bankowym. W tym celu w styczniu 1989 roku uchwalono nowe prawo bankowe i ustawę o Narodowym Banku Polskim. Zapoczątkowana reforma doprowadziła do powstania na bazie lokalnych struktur Narodowego Banku Polskiego dziewięciu dużych regionalnych banków komercyjnych: Banku Gdańskiego w Gdańsku, Banku Śląskiego w Katowicach, Banku Przemysłowo - Handlowego w Krakowie, Banku Depozytowo - Kredytowego w Lublinie, Powszechnego Banku Gospodarczego w Łodzi, Wielkopolskiego Banku Kredytowego w Poznaniu, Pomorskiego Banku Kredytowego w Szczecinie, Państwowego Banku Kredytowego w Warszawie oraz Banku Zachodniego we Wrocławiu. Na początku instytucje te były bankami państwowymi, a od 1991 roku stały się jednoosobowymi spółkami Skarbu Państwa.
W uchwalonej w 1989 roku ustawie przyjęto następujące zasady działalności banków:
uniwersalizm - bankom stworzono względnie równe warunki świadczenia usług bankowych zarówno pod względem ich rodzaju, jak i ekspansji terytorialnej,
samodzielność - która mogła być w pewnym stopniu ograniczona regulacjami ustawowymi oraz statutami banków,
konkurencyjność - jako siłę napędową rozwoju każdego banku oraz całego systemu bankowego, zwłaszcza gdy wykorzystywana jest do rozszerzania i doskonalenia usług bankowych, pozyskiwania udziałowców, deponentów i innych klientów,
samofinansowanie - polegające na tym, że działalność banku powinna znaleźć pokrycie w zasobach finansowych zgromadzonych przez niego, ewentualnie powiększonych poprzez kredyt refinansowany udzielony przez Narodowy Bank Polski lub inny bank,
komercjalizm - sprowadzający główny cel banku do osiągnięcia zysku.
W wyniku przeprowadzonych reform Narodowy Bank Polski stał się centralnym bankiem państwa, bankiem emisyjnym i bankiem banków, który miał oddziaływać na pozostałe banki za pomocą stopy procentowej, rezerw obowiązkowych oraz kredytów refinansowych.
System bankowy w Polsce oparty został na dwupoziomowej strukturze, a mianowicie na banku centralnym i bankach komercyjnych.
Po wielu latach odgórnego hamowania ruchu cen i zniekształcania ich struktury oraz wskutek odziedziczonego ogromnego deficytu budżetowego, w 1989 roku doszło do wybuchu inflacji, a następnie hiperinflacji, które prowadziły do zwiększania emisji złotego. W obiegu pojawiły się nominały milionowe. W 1995 roku przeprowadzono denominację złotego, która przeszła do historii jako „skreślenie czterech zer” - 1 nowy złoty (PLN) = 10000 starych złotych (PLZ). Stare złote pozostawały prawnym środkiem płatniczym do końca 1996 roku. Przez rok podawano także w podwójnym ujęciu ceny. Unormowanie sytuacji płatniczej pozwoliło wówczas zapoczątkować kształtowanie kursu złotego na rynku walutowym oraz zapewnić złotemu status waluty wymienialnej według standardu międzynarodowego.
Do istotnych zmian doszło po 1997 roku. Nowa Konstytucja zapewniła mocną pozycję Narodowego Banku Polskiego w systemie instytucji publicznych i związała politykę pieniężną z nowym organem- Radą Polityki Pieniężnej. Sprawowanie nadzoru nad bankami powierzono Komisji Nadzoru Bankowego, a jego realizację Generalnemu Inspektoratowi Nadzoru Bankowego, wydzielonemu w strukturze Narodowego Banku Polskiego.
1 maja 2004 roku, z dniem wejścia Polski do Unii Europejskiej, Narodowy Bank Polski stał się członkiem Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Kolejnym etapem integracji europejskiej będzie przystąpienie przez nasz kraj do unii walutowej. Stanie się to możliwe po spełnieniu warunków, dotyczących stabilności cen, finansów publicznych, stóp procentowych i kursu walutowego. Złoty zostanie zastąpiony wspólną europejską walutą - euro. Narodowy Bank Polski przestanie prowadzić samodzielną politykę pieniężną, a odpowiedzialność za nią przejmie Europejski Bank Centralny.
Aktualnie działający system bankowy jest efektem trzech głównych procesów:
zmian ustawodawstwa bankowego w 1989 roku, w wyniku których powstał system dwuszczeblowy,
rynkowej transformacji gospodarki, która stworzyła warunki rozwoju rynkowego form przeprowadzania transakcji między bankami i klientami, a także pomiędzy bankami i klientami, a także pomiędzy bankami komercyjnymi, a bankiem centralnym,
dostosowanie do nowych warunków w wyniku wejścia Polski do Unii Europejskiej.
Pojęcie banku
Bank może być definiowany na wiele sposobów, zarówno z punktu widzenia ekonomicznego jak i prawnego. Formułowana dla celów ekonomicznych definicja banku jest bardziej ogólna, ponieważ powinna przedstawiać szeroki zakres możliwych do świadczenia usług.
Banki to przedsiębiorstwa, których przedmiotem działania są operacje pieniężne, głównie kredytowe. W definicji tej nie jest jednak brane pod uwagę, że są one organizacjami, które zatrudniają ludzi, i których kwalifikacje i motywacje są wyznacznikami sukcesu przedsiębiorstwa bankowego. W szerszym ujęciu definicja banku obejmuje wewnętrzne i zewnętrzne warunki działalności.
Do warunków wewnętrznych należy zaliczyć współpracowników, operatywne
zarządzanie, wewnętrzne informacje oraz zasoby pieniądza w dyspozycji przedsiębiorstwa bankowego.
Do warunków zewnętrznych - te, które są składnikami otoczenia. Przez otoczenie należy rozumieć tę część organizacji gospodarki, z którą bank pozostaje w jakiś sposób powiązany i poprzez wpływ tego powiązania jego zachowanie ulega zmianom. Składnikami otoczenia są przede wszystkim: klienci, właściciele banków, pozostałe banki, polityka pieniężna i interes społeczny.
Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami prawa, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Jest to prawna definicja banku zawierająca prawo bankowe, z której wynika:
Po pierwsze: w Polsce bankiem może być tylko takie przedsiębiorstwo, które ma osobowość prawną. Powoduje to ograniczenie form prawnych, w jakich mogą być prowadzone przedsiębiorstwa, które są bankami, czyli: spółki akcyjnej, banku spółdzielczego lub banku państwowego.
Po drugie: w naszym kraju tryb i zasady tworzenia banków (podobnie jak w państwach Unii Europejskiej) poddane są ostremu reżimowi prawnemu.
Po trzecie: działalność tej instytucji polega na wykonywaniu czynności bankowych, a także niektórych innych czynności gospodarczych określonych prawem. W teorii, jak również w praktyce bankowej terminów usługi bankowe, operacje bankowe i czynności bankowe używa się zamiennie.
Operacje bankowe można określić jako stosunki umowne między bankiem i klientem, w których bank oferuje swoje usługi, a klient jest usługobiorcą. Operacje te są połączone z określonymi świadczeniami na rzecz klienta (na przykład depozyt) lub na rzecz banku (na przykład kredyt). Są one wykonywane przy wykorzystaniu rachunku bankowego.
Podstawy prawne prowadzenia działalności bankowej
Ramy regulacji prawnej warunków dopuszczenia podmiotów do wykonywania czynności bankowych na terenie Unii Europejskiej stworzyły przepisy Pierwszej i Drugiej Dyrektywy Bankowej Rady EWG.
Utworzenie banku może nastąpić, jeżeli:
zostało zapewnione wyposażenie banku w:
fundusze własne, których wielkość powinna być dostosowana do rodzaju czynności bankowych przewidzianych do wykonywania i rozmiaru zamierzonej działalności,
pomieszczenia posiadające odpowiednie urządzenia techniczne, należycie zabezpieczające przechowywane w banku wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej działalności bankowej,
założyciele oraz osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków zarządu, w tym prezesa, dają rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem, przy czym co najmniej dwie osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków zarządu posiadają wykształcenie i doświadczenie zawodowe niezbędne do kierowania bankiem oraz udowodnioną znajomość języka polskiego,
przedstawiony przez założycieli plan działalności banku na okres co najmniej trzyletni wskazuje, że działalność ta będzie bezpieczna dla środków pieniężnych gromadzonych w banku.
Szczegółowo określono zasady odnośnie wnoszonego kapitału:
część kapitału założycielskiego może być wniesiona w formie wkładów niepieniężnych w postaci wyposażenia i nieruchomości, jeśli będą one bezpośrednio przydatne w prowadzeniu działalności bankowej i ich wartość nie może przekraczać 15% kapitału założycielskiego,
Komisja Nadzoru Finansowego może w szczególnie uzasadnionych przypadkach wyrazić zgodę na przekroczenie limitu 15%,
kapitał założycielski banku nie może pochodzić z pożyczki lub kredytu, lub źródeł nieudokumentowanych,
wnoszony przez założycieli banku kapitał założycielski nie może być niższy od równowartości w złotych 5 000 000 euro przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu wydania zezwolenia na utworzenie banku,
w przypadku banków spółdzielczych, których założyciele wyrazili zamiar zawarcia umowy zrzeszenia, na podstawie ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających, kapitał założycielski nie może być niższy od równowartości w złotych 1 000 000 euro przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu wydania zezwolenia na utworzenie banku.
Zezwolenie na utworzenie banku wydaje Komisja Nadzoru Finansowego po wystąpieniu z odpowiednim wnioskiem założycieli. Na rozpoczęcie działalności bankowej wymagane jest odrębne zezwolenie, które także wydaje Komisja Nadzoru Finansowego po stwierdzeniu, że bank:
jest należycie przygotowany organizacyjnie do rozpoczęcia działalności,
zgromadził w całości kapitał założycielski,
dysponuje odpowiednimi warunkami do przechowywania środków pieniężnych i innych wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej działalności bankowej,
spełnia inne warunki określone w decyzji o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.
Rozpoczęcie działalności bankowej możliwe jest dopiero po spełnieniu szeregu określonych warunków i uzyskaniu odpowiednich zezwoleń. W celu przeciwdziałania nadużywaniu określenia „bank” do innego rodzaju działalności gospodarczej, bądź dla działalności finansowej bez zezwoleń, została ona objęta ochroną prawną. Podobne ograniczenie występuje w przypadku nazwy „kasa”.
Wyrazy „bank” lub „kasa” mogą być używane w nazwie oraz dla określenia działalności lub reklamy wyłącznie banku, z tym że:
nie dotyczy to jednostek organizacyjnych używających wyrazów „bank” lub „kasa”, z których działalności jednoznacznie wynika, że jednostki te nie wykonują czynności bankowych,
wyraz „kasa” może być także używany w nazwie oraz do określenia działalności lub reklamy jednostki organizacyjnej, która na podstawie odrębnej ustawy gromadzi oszczędności oraz udziela pożyczek pieniężnych osobom fizycznym zrzeszonym w tej jednostce.
Sankcje za prowadzenie działalności bankowej bez zezwolenia oraz za używanie nazw „bank” i „kasa” są określone prawem:
kto bez zezwolenia prowadzi działalność polegającą na gromadzeniu środków pieniężnych innych osób fizycznych, prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, w celu udzielania kredytów, pożyczek pieniężnych lub obciążania ryzykiem tych środków w inny sposób, podlega grzywnie do 5 000 000 złotych i karze pozbawienia wolności do lat 3,
tej samej karze podlega, kto, prowadząc działalność zarobkową wbrew warunkom określonym w ustawie, używa w nazwie jednostki organizacyjnej niebędącej bankiem lub do określenia jej działalności lub reklamy wyrazów „bank” lub „kasa”,
tej samej karze podlega także ten, kto dopuszcza się wymienionych wyżej czynów działając w imieniu lub w interesie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.
W praktyce występują przedsiębiorstwa, które wykonują czynności bankowe pomimo braku odpowiednich zezwoleń Komisji Nadzoru Finansowego. Podmioty te nazywane są parabankami lub quasi-bankami. W przypadku ogłoszenia upadłości tych instytucji powierzone im pieniądze nie mają żadnej ustawowej ochrony i najczęściej po prostu przepadają pomimo, iż teoretycznie istnieje możliwość odzyskania powierzonych środków w toku postępowania upadłościowego.
Charakterystyka usług bankowych
Kwalifikacja operacji bankowych może być dokonywana w zależności od różnych kryteriów. Najczęściej spotykany jest tak zwany klasyczny podział operacji na:
aktywne (czynne) - polegają one na wykorzystywaniu przez banki zgromadzonych środków w celu finansowania potrzeb kredytobiorców lub obciążaniu tych środków ryzykiem wynikającym z udostępnienia ich innym podmiotom. Do operacji aktywnych zalicza się przede wszystkim: udzielanie kredytów i pożyczek, zakup na własny rachunek papierów wartościowych,
pasywne (bierne) - polegają na gromadzeniu wkładów i lokat, emitowaniu własnych papierów wartościowych oraz wykonywaniu czynności zmierzających do powiększenia sumy środków znajdujących się w dyspozycji banków. Jest to więc pozyskiwanie środków finansowych od klientów banków. Operacje pasywne mają charakter zobowiązaniowy,
pośredniczące - są to czynności wykonywane na zlecenie i ryzyko klientów. Do tego typu operacji należą: prowadzenie rachunków bankowych, przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych oraz inne operacje, które są zlecone przez klienta,
inne - są to dozwolone prawem bankowym czynności bankowe i usługi dla klientów (udostępnianie skrytek sejfowych, świadczenie usług konsultacyjno - doradczych, przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych wykup pieniądza elektronicznego).
Powyższa klasyfikacja uwzględnia skutki odbicia operacji w bilansie po stronie aktywów i pasywów oraz w części pozabilansowej. Operacje aktywne i pasywne banki przeprowadzają na własny rachunek i własne ryzyko.
Tradycyjna klasyfikacja operacji bankowych traci jednak na znaczeniu w związku z rosnącą rolą orientacji rynkowej w funkcjonowaniu banków. Stąd celowy jest podział operacji, który uwzględnia wzajemne stosunki między bankiem a klientem, do którego zalicza się:
usługi finansujące - są to te wszystkie operacje, które prowadzą do natychmiastowego (lub w ustalonym terminie późniejszym) zwiększenia
środków płatniczych klienta,
usługi depozytowe - operacje, które umożliwiają klientowi przekazanie bankowi czasowo niepotrzebnych mu środków w celu ich wykorzystania na rzecz osób trzecich, na cele inwestycyjne czy konsumpcyjne,
usługi związane z obsługą obrotu płatniczego - polegają na realizacji zleceń klienta, wykonywania określonych operacji na rachunkach bankowych, bądź są to operacje płatnicze dokonywane z inicjatywy samego banku,
usługi różne - obejmujące wiele rozmaitych usług oferowanych klientom przez banki (np. doradztwo, pośrednictwo w operacjach papierami wartościowymi).
W prawie bankowym wyodrębniono następujące grupy czynności bankowych:
czynności bankowe które są zastrzeżone wyłącznie dla banków,
czynności, które są zaliczane do czynności bankowych, o ile są wykonywane przez banki (czynności te mogą być także wykonywane przez inne podmioty gospodarcze).
Czynności zastrzeżone wyłącznie dla banków to:
przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,
prowadzenie innych rachunków bankowych,
udzielanie kredytów,
udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw,
emitowanie bankowych papierów wartościowych,
przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych w tym wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego,
wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.
Czynnościami bankowymi jest również następująca działalność, o ile jest ona wykonywana przez banki:
udzielanie pożyczek pieniężnych,
operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty,
wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,
terminowe operacje finansowe,
nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,
prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych,
udzielanie i potwierdzanie poręczeń,
wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych,
pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym.
Poza wymienionymi wcześniej czynnościami banki mogą:
obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej i jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych,
zaciągać zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych,
dokonywać obrotu papierami wartościowymi,
dokonywać, na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem, zamiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika,
nabywać i zbywać nieruchomości,
świadczyć usługi konsultacyjno-doradcze w sprawach finansowych, w tym świadczyć usługi certyfikacyjne w rozumieniu przepisów o podpisie elektronicznym, z wyłączeniem wydawania certyfikatów kwalifikowanych wykorzystywanych przez banki w czynnościach, których są stronami,
świadczyć inne usługi finansowe,
wykonywać inne czynności, jeżeli przepisy odrębnych ustaw uprawniają je do tego.
Działalność banków ma szczególny wpływ na funkcjonowanie gospodarki jako całości. Ich rola przejawia się poprzez:
udział w kreacji pieniądza,
udział w społecznym podziale pracy,
dokonywanie alokacji i transformacji środków.
Kreacja pieniądza to proces polegający na wprowadzanie do obiegu przez banki komercyjne dodatkowych ilości pieniądza. Ma ona charakter bezgotówkowy, który dokonywany jest na drodze operacji kredytowych. W celu zapewnienia bezpieczeństwa depozytariuszy i niedopuszczenia do inflacji Bank Centralny reguluje rozmiary kreacji pieniądza kredytowego poprzez ustalanie stopy rezerw obowiązkowych i stóp oprocentowania kredytów udzielanych bankom komercyjnym.
Udział w społecznym podziale pracy polega na przejmowaniu przez banki w gospodarkach o rozwiniętym podziale pracy szeregu czynności finansowych od przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Banki przede wszystkim przyjmują wkłady i udzielają kredytów, co sprawia, że przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe nie muszą same szukać kredytobiorcy czy kredytodawcy. Instytucje te przejmują także szereg czynności w zakresie obrotu płatniczego i obrotu papierami wartościowymi.
Dokonywanie alokacji i transformacji środków polega na pośredniczeniu w doprowadzaniu do wzajemnego uzgodnienia różniących się struktur podaży i popytu. Odnosi się to do:
transformacji informacji - posiadacz i potrzebujący sumy pieniężnej muszą zdobyć o sobie informacje, a następnie przeprowadzić negocjacje (zgłaszanie informacji dotyczących wolnych środków, zakupów , depozytów ),
transformacji wielkości sumy pieniądza - wiąże się z występującym na ogół brakiem zgodności między sumą oferowaną, a sumą poszukiwaną. Problem ten rozwiązuje bank pośredniczący, a dodatkowe ułatwienia stwarza rynek pieniężny,
transformacji terminu - posiadacze środków chcą ulokować je na krótsze terminy, poszukujący pieniądza chcieliby otrzymać je na terminy dłuższe. Taką transformację zapewnia bank, ponieważ w praktyce bankowej występuje: prolongacja wkładów, substytucja wkładów - zmiana na inne, możliwość likwidacji części aktywów przed terminem, możliwość wykorzystania pomocy zewnętrznej,
transformacji ryzyka - wewnętrzne rozłożenia ryzyk między wiele podmiotów, zewnętrzne zabezpieczenie (kredyty banku centralnego, kredyty na rynku pieniężnym, fundusze gwarancyjne).
Rolę banku można więc określić następująco:
rola płatnika - dokonywanie płatności w imieniu swoich klientów,
rola agenta - działanie w imieniu klientów w zakresie emisji papierów
wartościowych i zarządzania własnością klientów,
rola gwaranta - poparcie udzielane klientom w spłacie ich zobowiązań,
rola pośrednika - dokonywanie transformacji otrzymany depozytów w kredyty,
rola instrumentu w realizacji polityki gospodarczej kraju - regulowanie podaży pieniądza poprzez działanie banku centralnego.
System bankowy w Polsce
System bankowy obejmuje ogół jednostek zajmujących się działalnością bankową w kraju, a także cele, reguły i procedury, według których jest ona wykonywana oraz wzajemne więzi występujące między nimi.
Obecny system bankowy w Polsce jest systemem dwuszczeblowym:
1) Bank centralny powstały na bazie banku emisyjnego (Narodowy Bank Polski) to bank państwowy, który spełnia równocześnie trzy funkcje:
banku emisyjnego,
banku banków,
banku gospodarki narodowej.
Jest on regulatorem całego obiegu pieniężnego wewnątrz kraju oraz równowagi bilansu płatniczego z jednej strony, bankierem państwa w zakresie udzielania kredytów dla rządu, obsługi długu państwowego oraz kasowej obsługi budżetu z drugiej strony. Bank centralny dba o stabilność waluty narodowej, oddziaływuje na gospodarkę narodową, żeby następował jej stały rozwój, wzrost dochodu narodowego oraz spadek bezrobocia. Bank banków jest bankiem rezerwowym dla banków operacyjnych (komercyjnych).
2) Banki komercyjne oraz instytucje para bankowe, do których zaliczamy: banki operacyjne (depozytowo-kredytowe i uniwersalne), banki specjalne, kasy oszczędnościowe, spółdzielnie kredytowe.
Banki operacyjne są najbardziej rozpowszechnioną formą instytucji bankowych. Ich celem jest zaspokojenia potrzeb podmiotów gospodarujących w zakresie usług
bankowych przy równoczesnym dążeniu do osiągnięcia zysku. Działalność ta ma charakter kompleksowy. Jest to takie rozwijanie usług bankowych, przy utrzymaniu zasady rentowności banku, które nie pogorszyłoby jego płynności, nie naruszyło obowiązujących przepisów i zachowało zaufanie klientów.
Banki specjalne są to banki, których sfera działalności w porównaniu z bankami handlowymi ma specjalny charakter, albo pod względem zakresu i formy działania albo rodzaju klientów. Wyróżnia się następujące rodzaje specjalizacji banków:
specjalizację funkcjonalną np.: banki inwestycyjne, banki hipotetyczne, banki obsługujące giełdy papierów wartościowych,
specjalizacja branżowa np.: banki przemysłowe, banki rolne, banki ochrony środowiska, banki handlowe, banki obsługujące rzemiosło,
specjalizacja terytorialna np.: banki ogólnokrajowe, banki regionalne.
Kasy oszczędnościowe to samodzielne banki uniwersalne, które z jednej strony gromadzą oszczędności i udzielają kredytu zwłaszcza dla drobnych przedsiębiorców i gospodarstw domowych, z drugiej udziela kredytu samorządowi i częściowo przeznacza zysk do kasy gminy.
Spółdzielnie kredytowe to instytucje drobnego kredytu, które zorganizowane są na zasadach spółdzielczych. Polegają głównie na powiązaniu kredytobiorców (członków spółdzielni) między innymi przez ich wkłady członkowskie z solidarną odpowiedzialnością materialną za działalność danej spółdzielni.
Zmiany, które nastąpiły w ostatnim trzydziestoleciu w gospodarce i systemie ekonomicznym krajów zachodnich, wywarły głęboki wpływ na wszystkie dziedziny życia, w tym również na sytuację banków komercyjnych. Zmieniły się ich wewnętrzne warunki działania - mechanizmy rynkowe, układ sił na rynku, potrzeby, zachowania i dążenia klientów. Do nowych warunków dostosowane są zasady funkcjonowania, organizacja wewnętrzna, strategia i polityka banków. Działania przystosowawcze prowadzą w wielu wypadkach do gruntownych przeobrażeń, dokonywanych kosztem wielokierunkowych wysiłków organizacyjnych i znacznych nakładów finansowych.
ROZDZIAŁ II
POJĘCIE RYZYKA KREDYTOWEGO
1. Pojęcie ryzyka w działalności banku
Ryzyko i niepewność są nieodłącznymi cechami procesów gospodarczych. Każda decyzja wiąże się z przewidywaniem określonego stanu w przyszłości. Jednocześnie nigdy nie można w sposób absolutnie pewny ustalić, jak będą kształtowały się w nadchodzącym czasie czynniki stanowiące podstawę bieżącej decyzji.
Ryzyko polega na tym, że dzisiejsza decyzja może nie przynieść w przyszłości oczekiwanych efektów.
Z punktu widzenia metodologii, zagadnienie ryzyka może być przedmiotem badań zarówno od strony samych niebezpieczeństw (zagrożeń), jak i od strony ich materialnych przejawów, będących skutkiem ich realizacji w otaczającej rzeczywistości. W pierwszym przypadku ryzyko jawi się jako abstrakcyjna konstrukcja pojęciowa, którą skłonni jesteśmy uważać za przyczynę pewnych zdarzeń o określonej naturze faktycznej. Występowanie tych zdarzeń jest zarazem dowodem na istnienie określonego ryzyka. W drugim przypadku, samodzielnym przedmiotem badań są „stany świata zewnętrznego” (zdarzenia), będące skutkiem urzeczywistniania się różnorodnych niebezpieczeństw, określane mianem zdarzeń losowych.
Ryzyko jest wszechobecne w każdej dziedzinie działalności człowieka, w przypadku kiedy nie można dokładnie przewidzieć przyszłości. Potocznie terminem „ryzyka” określa się:
nieszczęśliwe wypadki,
nieprzewidziane zdarzenia,
możliwość poniesienia strat,
możliwość, że uzyskane wyniki będą inne od oczekiwanych.
Z uwagi na fakt, że ryzyko jest w swej istocie pojęciem wieloznacznym i złożonym, trudno podać jego ścisłą definicję. Istnieje wiele jego określeń. Najogólniejsza, językowa przedstawia je jako możliwość, prawdopodobieństwo, że coś się nie uda; przedsięwzięcie, którego wynik jest nieznany, niepewny problematyczny.
Teoria organizacji i zarządzania definiuje sytuację, gdy co najmniej jeden z elementów składających się na nią nie jest znany, ale znane jest prawdopodobieństwo jego wystąpienia (lub ich - jeżeli tych elementów jest więcej). Prawdopodobieństwo to może być albo wymierne, albo tylko odczuwalne przez podejmującego decyzję. Warunki ryzyka występują tylko wtedy, kiedy istniejące doświadczenia z przeszłości dotyczące podobnych zdarzeń można porównać z obecną sytuacją.
Prakseologia określa je jako prawdopodobieństwo zajścia zdarzenia ocenianego negatywnie. Stopień prawdopodobieństwa wystąpienia czynników niezależnych od podmiotu działającego, których nie może on dokładnie przewidzieć i którym nie można w pełni zapobiec, ale które - przez zmniejszenie wyników użytecznych i/lub zwiększenie nakładów - odebrałyby działaniu zupełnie lub częściowo cechę skuteczności, korzystności i ekonomiczności.
Nauki o przedsiębiorstwie pojmują ryzyko jako sytuację decyzyjną, w której z jednej strony istnieje niepewność co do przyszłych zdarzeń i kształtowania się sytuacji, a z drugiej strony, osoba podejmująca decyzję dysponuje informacjami (subiektywnymi) dotyczącymi rozkładu prawdopodobieństwa kształtowania się sytuacji w przyszłości.
Definiować można je również jako zagrożenie osiągnięcia zamierzonych celów lub stan zagrożenia organizacji (systemu), które może doprowadzić do jej (jego) upadku lub poważnych strat.
Określa się je także jako negatywne odchylenie osiągniętej wielkości docelowej od poziomu wcześniej zaplanowanego.
Inna definicja przedstawia ryzyko jako możliwość poniesienia strat, a jednocześnie jako możliwość osiągnięcia niespodziewanych lub nadzwyczajnych zysków.
Można również utożsamić to zjawisko z prawdopodobieństwem utraty przez organizację posiadanych zasobów finansowych oraz tych, których pojawienie się jest
przewidywane w przyszłości.
Jest ono przedstawiane także jako rozbieżność uzyskiwanych dochodów względem ich wartości oczekiwanych, czy też jako możliwość niepowodzenia realizacji planowanego projektu, wynikająca z przyczyn obiektywnych, a także subiektywnych oraz niebezpieczeństwo wystąpienia nieoczekiwanych i niekorzystnych zmian sytuacji.
Określenie „ryzyko” i „niepewność” często są ze sobą utożsamiane, ale nie oznaczają tego samego. Poprzez ryzyko rozumie się sytuację, w której są znane prawdopodobieństwa wystąpienia określonych zdarzeń, a więc znana jest wartość oczekiwana zmiennej losowej. Niepewność charakteryzuje się tym, że rozkład prawdopodobieństwa jest nieznany. Zgodnie z tą definicją w działalności bankowej miałoby się głównie do czynienia z sytuacją niepewności, a nie ryzyka. Takie rozróżnienia występują w dziedzinie ekonomii oraz statystyki.
Ryzyko jest obiektywnie współzależne od subiektywnej niepewności i zmienia się wraz z nią. Mierzone jest prawdopodobieństwem, a niepewność przez poziom wiary.
Niepewność, w przeciwieństwie do ryzyka, dotyczy zmian, które są trudne do oszacowania, albo tych wydarzeń, których prawdopodobieństwo, ze względu na niewielką liczbę dostępnych informacji, nie może być oszacowane.
Rozróżniając pojęcia ryzyka i niepewności kładzie się nacisk na następujące aspekty:
niepewność ma wymiar informacyjny - jej przyczyna jest bariera dostępu do informacji lub niewiarygodność uzyskanych informacji,
ryzyko ma wymiar finansowy - ponieważ można dokonać jego pomiaru,
w sytuacji gdy dostępne informacje umożliwiają ocenę strat i zysków związanych z daną decyzją.
Nauka o bankowości i finansów oraz nauki o przedsiębiorstwie wyodrębnia szereg - niekiedy często krzyżujących się definicji ryzyka, które kładą nacisk na różne aspekty:
planowanie - niezrealizowanie planowanych wartości,
proces decyzyjny - możliwość podjęcia błędnych decyzji,
straty - niebezpieczeństwo utraty majątku,
cele - niebezpieczeństwo nieosiągnięcia wyznaczonych celów,
działania - niebezpieczeństwo niepowodzenia podjętego działania.
Istota i rodzaje ryzyka w działalności banku
W działalności bankowej istota ryzyka - mimo pewnych różnic - jest w zasadzie taka sama, jak w innych dziedzinach działalności gospodarczej.
Ryzyko jest niepewnością, czy spodziewany zysk zostanie osiągnięty. Podmiot gospodarczy musi być skłonny ponieść ryzyko, aby osiągnąć spodziewany zysk.
Dążeniu do maksymalizacji zysku towarzyszy jednak nieuchronna konieczność akceptowania przez kierownictwo firmy wyższych poziomów ryzyka. Między tymi dwiema wielkościami występuje bowiem dodatnia korelacja szans i ryzyka. Jest ona charakteryzowana przez parę: wartość oczekiwana zysków oraz odchylenie standardowe od wartości oczekiwanej. Druga wielkość może być traktowana jako miernik ryzyka. Przy wzroście wartości oczekiwanej można spodziewać się również wzrostu odchylenia standardowego, czyli większego ryzyka strat lub większych szans zysku. W pewnym momencie dochodzi jednak do przekroczenia granicy, za którą większe negatywne odchylenia pociągają za sobą pojawienie się straty finansowej, skutkującej zmniejszenie kapitału własnego banku. Dlatego też w celu eliminacji tego zjawiska stosuje się różnorakie metody zabezpieczające, które w istocie ograniczają możliwość realizacji zasadniczego celu firmy, to jest maksymalizacji zysku.
W rezultacie występuje konkurencja między dwoma celami: bezpieczeństwem w działaniu banku i zasadą maksymalizacji zysku. Zatem im płynniej, a więc bezpieczniej instytucja ta lokuje swoje środki i im wyżej są ustanowione wymagania w stosunku do zabezpieczeń, tym mniejsze są jego szanse dochodowe. Oba cele - zysk i bezpieczeństwo - stanowią w pewnym sensie dwa bieguny, między którymi plasuje się polityka każdego banku.
Nie oznacza to, że działania zabezpieczające należy traktować wyłącznie jako hamulce przy realizacji zasady maksymalizacji zysku. Należy mieć na względzie, że w kategoriach długoterminowych osiągnięcie tego celu przy zapewnieniu minimum bezpieczeństwa umożliwia uniknięcie dwóch sytuacji ewidentnie zagrażających egzystencji banku:
sytuacji, w której traci on płynność, czyli zdolność wywiązywania się ze swoich zobowiązań,
straty finansowe prowadzą do utraty przez niego części kapitałów własnych, a nawet mogą pochłonąć fundusze własne.
Obie sytuacje prowadzą do ogłoszenia upadłości banku. Pewne działania zabezpieczające są podejmowane nie tylko przez tę instytucję, gdyż lekceważenie środków minimalizujących ryzyko może w krótkim czasie prowadzić do zachwiania jego egzystencji oraz - na skutek reakcji łańcuchowej - do zagrożenia stabilności całego systemu finansowego. Z tego powodu państwo ingeruje w proces ustalania minimalnych pułapów bezpieczeństwa, czego wyrazem są określone normy regulujące relacje między odpowiednimi pozycjami bilansowymi oraz przepisy nadzoru bankowego, ustanowione w Prawie bankowym.
Ryzyko towarzyszy działalności wszystkich sfer banku. Jest ono zdeterminowane dwoma głównymi grupami czynników, to znaczy:
wewnętrznymi - tkwiącymi w samym banku,
zewnętrznymi - głównie rynkowymi i politycznymi.
Można zatem wyodrębnić następujące rodzaje ryzyka bankowego, które w mniejszym lub większym stopniu związane są z działalnością kredytową:
ryzyko utraty płynności,
ryzyko stopy procentowej,
ryzyko walutowe,
ryzyko kredytowe.
Ryzyko utraty płynności definiuje się często jako możliwość utraty zdolności do spłaty zobowiązań. Wyróżnia się przy tym dwa jego rodzaje:
aktywne - gdy ustalony wcześniej zwrot rat kredytowych nie następuje w terminie lub gdy przyznane linie kredytowe (przede wszystkim dotyczy to
kredytu w rachunku bieżącym) zostały nadmiernie wykorzystane,
pasywne - występuje przede wszystkim w sytuacji przedterminowego wycofywania lokat przez klientów oraz wypowiadania kredytów przez wierzycieli banku.
Miernikiem tego ryzyka jest głównie dodatkowy koszt, jaki ponosi bank wskutek konieczności refinansowania się w innych bankach. Powoduje to oczywiście zmniejszenie osiąganych zysków. Tak więc nieprzewidziana utrata płynności ma bezpośredni wpływ na jego wynik finansowy.
Ryzyko stopy procentowej związane jest głównie z jej zmianami dotyczącymi zarówno udzielonych kredytów, jak również oprocentowania przyjmowanych depozytów. Każdy bank samodzielnie ustala stopy procentowe, jednakże jego wpływ na poziom stopy jest ograniczony. Nie można bowiem dowolnie podwyższać oprocentowania kredytów i obniżać oprocentowania depozytów, ponieważ potencjalni klienci przeniosą się do innego banku. Niekorzystne ukształtowanie stóp procentowych w stosunku do wcześniej określonych w umowach kredytowych czy depozytowych zmniejsza jego zyski. Z kolei wzrost tej stopy w trakcie trwania umowy kredytowej powoduje wzrost kosztów u klienta i może spowodować trudności w spłacie zaciągniętego kredytu.
Ryzyko walutowe charakteryzuje się zmianą kursu walut, w których banki udzielają kredytów lub lokują depozyty. Od momentu jego udzielenia do dnia spłacenia może nastąpić zmiana tego kursu. W banku powstanie strata, gdy w okresie, na jaki udzielił on kredytu dewizowego, spadnie kurs tej waluty. Z kolei, jeśli on wzrośnie, to zyska bank, a straci klient. W rezultacie, aby spłacić kwotę kredytu wyrażoną w walucie, klient będzie musiał przeznaczyć więcej złotówek, co może opóźnić spłatę.
Na poziom kursu walutowego w gospodarce rynkowej najistotniejszy wpływ ma stosunek cen krajowych do cen na rynkach światowych oraz kształtowanie się bilansu płatniczego.
Ryzyko kredytowe jest najbardziej istotnym rodzajem ryzyka związanego z działalnością kredytową. W naszym kraju ma ono decydujący wpływ na kształtowanie się poziomu zysków banku.
Analiza definicji ryzyka bankowego oraz ich klasyfikacji pozwala zaobserwować, że wśród licznych kryteriów podziału dominują trzy:
ze względu na horyzont planistyczny,
ze względu na rodzaj czynności bankowych,
ze względu na skutki ryzyka bankowego.
Według kryterium horyzontu planistycznego wyodrębnia się:
ryzyko strategiczne — dotyczy kluczowych, długookresowych decyzji z zakresu zarządzania bankiem, które określają jego zdolność konkurencyjną na rynku. Dotyczy ono najczęściej decyzji wynikających z wielkości i struktury kapitału oraz z decyzji związanych z zarządzaniem bankiem. W pierwszym przypadku jego źródłem jest zahamowany lub niewłaściwy dopływ kapitału, niezbędnego do funkcjonowania i rozwoju banku. W drugim przypadku zagrożenia mogą wynikać z nieprawidłowych, nieadekwatnych do sytuacji rynkowej, strategicznych decyzji zarządu z zakresu wyboru obszarów działania, struktury organizacyjnej, systemu sprawozdawczości, controllingu i tym podobne. Cechą charakteryzującą ryzyko strategiczne jest to, że ma ono swoją przyczynę w decyzjach strategicznych, ale uzewnętrznia się na płaszczyźnie operacyjnej,
ryzyko operacyjne — wynika przede wszystkim z bieżących decyzji operacyjnych, ale jest jednocześnie konsekwencją decyzji o charakterze strategicznym. Dzieli się ono najczęściej na:
a) ryzyko finansowe, które dotyczy działalności instytucji finansowych, firm i prywatnych inwestorów. Wiąże się ono z nieoczekiwanymi zmianami przepływów pieniężnych, wynikających z aktywności na rynkach finansowych bądź działalności operacyjnej. Jego istota wynika z transakcji finansowych, na przykład wzrost stóp procentowych, zmiany kursów walut. Ryzyko to obejmuje:
- ryzyko strat - rozumiane jest jako ostateczne lub częściowe straty,
wynikające z braku spłaty odsetek i kapitału w ramach uzgodnionych warunków odstąpienia kapitału,
- ryzyko cenowe - związane jest z wahaniami wyniku finansowego banku na skutek zmiany stóp procentowych, kursów walut, cen papierów wartościowych i tym podobne,
b) ryzyko przedsiębiorstwa bankowego - wynika z dostępności i stanu posiadania przez bank wyposażenia technicznego, systemów przetwarzania danych, umożliwiających prawidłowość i niezawodność operacji bankowych. Zawiera ono w sobie także ryzyko związane z zatrudnionym personelem czy strukturą organizacyjną.
Rodzaje kredytów bankowych
We współczesnej gospodarce bank pełni przede wszystkim rolę pośrednika pomiędzy podmiotami dysponującymi nadwyżką środków pieniężnych i podmiotami cechującymi się niedoborem tych środków. Stąd też podstawowym przedmiotem działalności bankowej jest udzielanie kredytu. Największa część ich dochodów w Polsce pochodzi z działalności kredytowej.
Pojęcie kredytu wywodzi się od słowa credere, co w języku łacińskim oznacza wierzyć, ufać (łac. creditum - pożyczka, dług). Wiązało się to z faktem, iż pierwotna forma kredytu miała najczęściej charakter nieudokumentowanego ustnego zobowiązania osobistego. Podstawowe znaczenie przy tego typu umowach miało więc
wzajemne zaufanie wierzyciela i dłużnika.
W istocie oznacza on zawsze okresowe (nietrwałe) przesunięcie siły nabywczej od wierzyciela do dłużnika, przy czym wierzyciel ufa, że dłużnik zwróci mu kredyt po upływie uzgodnionego terminu, w uzgodnionej formie i wysokości, obejmującej odsetki jako opłatę za jego ekonomiczne użytkowanie w okresie, na jaki został udzielony.
W ramach swojej działalności banki udzielają klientom różnorodnych kredytów, które można sklasyfikować według następujących kryteriów:
okresu kredytowania,
metody udzielania kredytu,
sposobu jego zabezpieczenia,
waluty kredytu,
celu kredytu,
rodzaju kredytobiorcy,
formy przekazywania środków pieniężnych,
sposobu przekazania środków pieniężnych z kredytu,
częstotliwości wykorzystania i obsługi długu,
sposób zabezpieczenia kredytu,
kredytującego banku,
preferencyjności,
zasad oprocentowania,
polityki kredytowej banku.
Ze względu na okres, na jaki udzielany jest kredyt, wyróżnia się:
kredyty krótkoterminowe - do 1 roku,
kredyty średnioterminowe - do 5 lat,
kredyty długoterminowe - powyżej 5 lat.
Z punktu widzenia metody udzielania kredytu dzieli się je na:
kredyty w rachunku bieżącym (otwartym),
kredyty w rachunku kredytowym (pożyczkowym),
kredyty dyskontowe,
kredyty akceptacyjne i awale kredytowe,
factoring,
leasing,
kredyty rolowane,
kredyty pomostowe.
Kredytu udzielany w rachunku bieżącym polega na tym, że klient może się zadłużyć w rachunku bieżącym na zasadach określonych w umowie kredytowej. Zadłużenie, występujące w postaci salda debetowego tego rachunku, powstaje na skutek dyspozycji płatniczych realizowanych w jego ciężar. Wpływy na ten rachunek zmniejszają zadłużenie. Z takiego rozwiązania korzystać mogą wyłącznie te podmioty, które posiadają rachunek bieżący w banku udzielającym tego kredytu. Jest on krótkoterminowy, jego wysokość zaś ustala się biorąc najczęściej pod uwagę wysokość obecnych i przewidywanych w okresie kredytowania wpływów na rachunek.
Kredyt w rachunku kredytowym wymaga prowadzenia, oprócz rachunku bieżącego, odrębnego rachunku kredytowego. Korzystanie z tego kredytu polega na przeksięgowaniu między tymi dwoma rachunkami bądź realizacji dyspozycji płatniczych kredytobiorcy bezpośrednio z rachunku kredytowego. Kwota kredytu może być postawiona do dyspozycji jednorazowo lub sukcesywnie mogą być uruchamiane kolejne transze tego kredytu.
Kredyt dyskontowy udzielany jest w operacji dyskontowania weksli przez banki. W ramach tej operacji instytucja kupuje weksel przed upływem terminu jego płatności, przelewając określoną sumę na rachunek bankowy kredytobiorcy, przy czym bank nie płaci za weksle jego nominalnej sumy, lecz potrąca z góry określoną kwotę, zwaną dyskontem. Udzielenie kredytu dyskontowego odbywa się przez zawarcie umowy o linię dyskontową lub w formie doraźnych transakcji nabycia weksla. Linia dyskontowa jest to limit kredytowy, do wysokości którego będą przyjmowane weksle do dyskonta w okresie obowiązywania umowy. W dniu płatności weksla bank obciąża rachunek bieżący dłużnika weksla kwotą weksla, zaliczając w ten sposób spłatę kredytu dyskontowego. W razie nie zapłacenia za weksel w terminie bank zgłasza weksle do protestu do biura notarialnego.
Kredyt akceptacyjny polega na tym, że bank zobowiązuje się do akceptowania ciągnionych na niego weksli przez osobę do tego upoważnioną. Przy tym kredycie nie stawia on do dyspozycji środków pieniężnych, a jedynie użycza swego podpisu. Poprzez akceptację, staje się on głównym dłużnikiem wekslowym, zobowiązanym do jego wykupu, a więc niezależnie od tego, czy wystawca weksla dostarczy na czas niezbędne środki. Jeśli wystawca weksla nie dysponuje niezbędnymi środkami, to zostaje mu udzielony kredyt akceptacyjny w wysokości równej kwocie weksla. Najczęściej banki udzielają takich kredytów swoim stałym klientom.
Awale kredytowe są podobne do kredytów akceptacyjnych. Ich cechą charakterystyczną jest to, że bank nie wykłada środków finansowych, lecz zobowiązuje się do przyjęcia zobowiązania klienta w stosunku do strony trzeciej, jeśli ten nie wywiąże się ze swoich powinności finansowych. Tego rodzaju gwarancja bankowa jest wygodna dla jego klientów oraz kontrahentów. Klient nie musi angażować własnych środków w postaci zaliczek czy kaucji, płaci jedynie prowizję od udzielonej mu gwarancji. Kontrahent z kolei ma pewność, że otrzyma zapłatę za dostarczony towar lub wykonaną usługę. Awale kredytowe udzielane są najczęściej stałym klientom, posiadającym dobrą kondycję ekonomiczno - finansową.
Factoring najczęściej polega na tym, że bank podejmuje się ściągania handlowych należności przedsiębiorstwa, udzielając mu jednocześnie kredytu. W innej jego postaci bank (faktor) nabywa handlowe wierzytelności klienta i jednocześnie je zaliczkuje. Ryzyko niewypłacalności dłużnika ponosi tutaj faktor, natomiast we wcześniejszej postaci factoringu - zleceniodawca. Banki pobierają od factoringu wysoką prowizję, zależną od oceny ryzyka. Jego odmianą szczególnie przystosowaną do operacji zagranicznych jest forfaiting.
Leasing jest kredytem polegającym na okresowym umożliwieniu korzystania, za odpowiednią opłatą, z określonego dobra materialnego, głównie inwestycyjnego, bez konieczności jego nabycia. Za korzystanie z maszyn lub urządzeń leasingobiorca płaci leasingodawcy czynsz dzierżawny. Powinien on być ustalony na takim poziomie, aby oprócz zysku leasingodawcy pokrył również amortyzację przedmiotu oddanego w leasing. Umowa ta może przewidywać przeniesienie własności na leasingobiorcę po upływie określonego czasu. W tym przypadku opłata leasingowa, poza opłatą za dzierżawę, obejmuje część zapłaty za nabywany przedmiot.
W ramach leasingu bank może występować jako podmiot:
udzielający leasingobiorcy gwarancji bankowych,
kredytujący leasingodawcę,
zakładający własną firmę leasingową i finansujący działalność leasingową z własnych środków.
Kredyty rolowane polegają na tym, że bank wielokrotnie przedłuża spłatę kredytu kredytobiorcy.
Kredyty pomostowe - przejściowo finansujące potrzeby kredytowane z następującego po nich kredytu zasadniczego, który stanowi też źródło ich spłaty.
Ze względu na sposób zabezpieczenia kredytu można wyróżnić:
kredyty lombardowe,
kredyty hipoteczne.
Kredyty lombardowe zabezpieczone są zastawem ustanowionym na przedmiotach wartościowych bądź towarach. Przedmiot zastawu pozostaje w posiadaniu banku. W razie jego niespłacenia bank nabywa prawo sprzedaży zastawu. Kredyt taki jest z reguły krótkoterminowy.
Kredyty hipoteczne zabezpieczone są z kolei hipoteką ustanowioną na nieruchomości stanowiącej własność kredytobiorcy lub osoby trzeciej. Zabezpieczenie na nieruchomości gwarantuje bankowi zwrot kredytu nawet wtedy, gdy zmieni on właściciela. Zachowuje on bowiem pierwszeństwo przed wierzycielami kolejnych właścicieli nieruchomości. Kredyt hipoteczny jest kredytem długoterminowym.
Ze względu na walutę kredytu można wyróżnić:
kredyty w walucie krajowej (w Polsce - kredyty złotowe),
kredyty w walucie obcej (dewizowe),
kredyty denominowane.
Kredyty w walucie krajowej są udzielane i ewidencjonowane w jednostkach monetarnych macierzystego kraju kredytodawcy.
Kredyty w walucie obcej (dewizowe) udzielane i spłacane są w walucie krajów trzecich. Niektóre banki udzielają również kredytów dewizowych, głównie w pięciu podstawowych walutach, to znaczy dolarach USA, markach niemieckich, funtach szterlingach, funtach francuskich i funtach szwajcarskich.
Kredyty denominowane sprowadza się do tego, że jest on przyznawany w walucie krajowej i stanowi równowartość określonej kwoty waluty obcej, przeliczonej według właściwego kursu dla momentu wypłaty; jego obsługa następuje także w walucie krajowej wg kursu walutowego w momencie spłaty zadłużenia.
W zależności od celu kredytu można wyróżnić:
kredyty obrotowe,
kredyty inwestycyjne.
Kredyty obrotowe są przeznaczone na bieżące potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, udziela się ich w rachunku zarówno bieżącym, jak i kredytowym. Są to najczęściej kredyty krótkoterminowe, rzadziej średnioterminowe. Takie kredyty dotyczą szczególnie nowo powstałych firm, którym z reguły brakuje własnych środków na opłacenie potrzebnych do bieżącej produkcji surowców czy półwyrobów. Udzielony firmie kredyt obrotowy umożliwia jej normalne funkcjonowanie.
Kredyty inwestycyjne są udzielane na finansowanie nakładów inwestycyjnych związanych ze stworzeniem nowych lub powiększeniem już istniejących środków trwałych. Są to najczęściej kredyty długoterminowe, z reguły udzielane w rachunku kredytowym. Typowymi przedsięwzięciami, na które zaciąga się ten kredyt, są:
inwestycje związane z budową nowych przedsiębiorstw,
inwestycje zwiększające dotychczasową zdolność produkcyjną,
inwestycje utrzymujące dotychczasową zdolność produkcyjną,
inwestycje towarzyszące (na przykład budowa drogi, budowa oczyszczalni i tym podobne).
Ze względu na rodzaj kredytobiorcy kredyty można podzielić na:
kredyty dla podmiotów gospodarczych,
kredyty dla osób fizycznych.
Kredyty dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą przeznaczone są z reguły na zwiększenie skali działalności, wdrażanie nowych technologii. Banki udzielają im najczęściej kredytów obrotowych oraz inwestycyjnych. Ostatnio coraz częściej podmioty gospodarcze korzystają również z factoringu i leasingu.
Uzyskanie kredytu dla osób fizycznych w naszym kraju ma określone warunki:
pełna zdolność do czynności prawnych,
stałe źródło regularnych dochodów i możliwość udokumentowania ich
wysokości,
uregulowany stosunek do służby wojskowej.
Poza tym banki nie udzielają kredytu wówczas, gdy osoba:
pozostaje w okresie wypowiedzenia stosunku pracy,
jej dochody nie zapewniają terminowej spłaty,
obciążona jest zobowiązaniami w innych bankach, w wysokości zagrażającej spłacie.
Osobom fizycznym udziela się często kredytu na zakup towarów i usług. Kredytobiorca podpisuje wtedy umowę kredytową w sklepie lub punkcie usługowym, a jego pierwszy kontakt z bankiem następuje w momencie pierwszej spłaty raty kredytu. Innym popularnym rodzajem kredytu jest kredyt na ratalny zakup środków transportu. Jego wysokość nie przekracza ceny środka transportu pomniejszonej o wymaganą wpłatę gotówkową. Ważnym rodzajem kredytu dla osób fizycznych jest kredyt mieszkaniowy. Taki kredyt przeznaczony jest na finansowanie budowy nowego domu jednorodzinnego lub mieszkania lub ich kupno. Banki kredytują również inwestycje mieszkaniowe realizowane na rzecz osób fizycznych przez spółdzielnie lub firmy deweloperskie oraz remont lub modernizację mieszkań lub domów.
Pod względem formy przekazywania środków pieniężnych można wyodrębnić:
kredyty gotówkowe - przekaz środków pieniężnych bezpośrednio z kas banku lub przelew na rachunek bieżący kredytobiorcy,
kredyty bezgotówkowe - kwota kredytu jest przelewana nie na rachunek kredytobiorcy, lecz jego kontrahenta, na przykład dostawcy dóbr i usług.
Biorąc pod uwagę sposób przekazywania środków pieniężnych z kredytu wyróżnia się:
kredytami jednorazowymi - cała kwota kredytu jest wykorzystywana jednorazowo w ustalonym terminie,
kredytami transzowymi - kwota kredytu jest wykorzystywana sukcesywnie w ściśle określonych transzach i terminach,
kredytami ciągnionymi - wykorzystanie kredytu (termin i kwota) jest autonomiczną decyzją kredytobiorcy.
W zależności od częstotliwości spłat kredytu klasyfikacja jest następująca:
kredyty spłacane jednorazowo w całości w ustalonym terminie, tak zwane „balonowe”,
kredyty ratalne - spłacane w ratach rosnących / malejących kwotach kapitału, równych ratach spłaty długu (annuitetowe). Najczęściej termin i wysokość raty spłaty długu są skorelowane z przepływami pieniężnymi kredytobiorcy,
kredyty spłacane sukcesywnie z wpływów na rachunek - każdorazowy wpływ redukuje zadłużenie.
Uwzględniając możliwość zastosowania lub nie w umowie kredytowej określonej formy zabezpieczenia spłaty, kredyty dzieli się na:
niezabezpieczone - tzw. blanco credit,
zabezpieczone, w tym zabezpieczone osobiście (na przykład poręczeniem, gwarancją bankową), zabezpieczone rzeczowo (na przykład kredyty lombardowe - zabezpieczone zastawem ustanowionym na: podmiotach wartościowych, papierach wartościowych, towarach, jeżeli przedmiot zastawu pozostaje w posiadaniu banku oraz zabezpieczone finansowo (mają zastosowanie do wybranych podmiotów niebędących osobami fizycznymi, gdzie zabezpieczenie ustanawia się i realizuje na środkach pieniężnych lub instrumentach finansowych).
Z punktu widzenia kredytodawcy można wyróżnić:
kredyty udzielane przez pojedynczy bank,
kredyty konsorcjalne (syndykalne) - udzielane wspólnie przez większą liczbę banków w ramach umowy konsorcjalnej z określonym podmiotem gospodarczym.
W zależności od zastosowania lub nie rozwiązań preferencyjnych wyróżnia się:
kredyty komercyjne - udzielane wg ogólnych warunków rynkowych,
kredyty preferencyjne - zawierające korzystniejsze od rynkowych warunki udostępniania środków (niższe oprocentowanie, możliwość umarzania części długu, dogodniejsze warunki uruchamiania, terminy spłaty i tym podobne).
Ze względu na kryterium zasad oprocentowania mamy do czynienia z kredytami:
o stałym oprocentowaniu w całym okresie kredytowania,
o zmiennym oprocentowaniu (zwykle indeksowaną stopę inflacji, względnie uwzględniającym bieżące, zmienne warunki rynkowe w zakresie stopy procentowej).
Ważny, chodź w teorii raczej nieprzytaczany, jest podział kredytów adekwatnie do konkretnej polityki kredytowej banku na:
kredyty akceptowalne (pożądane), teoretycznie we współczesnej rzeczywistości bankowej są to kredyty niezagrożone,
kredyty nieakceptowane (niepożądane) - zasadniczo dla nowych wnioskodawców są to kredyty zaliczane do grupy zagrożonych („poniżej standardu”, „wątpliwe”, „stracone”).
W praktyce granica między tymi dwiema grupami kredytów jest zmienna i uzależniona od profilu przyjętej aktualnie polityki kredytowej (ekspansywna, zrównoważona, zachowawcza), a także znaczenia strategicznego kredytobiorcy dla banku.
Pojęcie i klasyfikacja ryzyka kredytowego
Banki intensywnie rozwijają swoją działalność kredytową. Jednak każdy kredyt udzielany przez bank wiąże się z niebezpieczeństwem, iż kredytobiorca nie zwróci mu należnych pieniędzy. Prowadzi to do powstania ryzyka kredytowego, które uważane jest za najbardziej charakterystyczny i najczęściej występujący rodzaj ryzyka bankowego.
Ryzyko kredytowe w syntetycznym ujęciu, oznacza niebezpieczeństwo, że kredytobiorca nie wypełni zobowiązań i warunków zawartej z bankiem umowy, narażając kredytodawcę na powstanie straty finansowej.
Należy podkreślić, że ryzyko to nie dotyczy jedynie kredytów bankowych sensu stricte. Jest ono związane ze wszystkimi rodzajami aktywów bilansowych, do których bank ma tytuł prawny, oraz pozycji pozabilansowych - zarówno udzielonych, jak i otrzymanych. W konsekwencji tego rozszerzającego podejścia, ryzyko kredytowe obejmuje następujący zakres działalności banku:
udzielone kredyty i pożyczki,
przyznane, a niepobrane kredyty,
karty kredytowe,
udzielone gwarancje i akcepty bankowe,
udzielone poręczenia wg kodeksu cywilnego i prawa wekslowego,
akredytywy,
lokaty na rynku międzybankowym,
instrumenty rynku kapitałowego (operacje dewizowe, transakcje na rynku instrumentów pochodnych, obligacje, bony skarbowe, akcje i udziały w spółkach kapitałowych, obrót metalami i kamieniami szlachetnymi).
Najczęściej ryzyko kredytowe, w zależności od tworzących je elementów bilansu banku, dzieli się na:
ryzyko aktywne (czynne),
ryzyko pasywne (bierne).
Aktywne ryzyko kredytowe to zagrożenie niespłaceniem przez kredytobiorcę płatności kredytowych (rat kapitałowych i odsetek) w ustalonej w umowie kredytowej wysokości i terminie. Jest ono w znacznej mierze zdeterminowane przez bank, choć znaczny ładunek owego ryzyka ma charakter egzogeniczny (zewnętrzny) i nie daje się w pełni kontrolować. Należy zaznaczyć, że ten rodzaj ryzyka dotyczy także operacji pozabilansowych typu poręczeń, gwarancji i akredytyw, które - jakkolwiek nie ujęte w aktywach - są elementem operacji bankowych, w których stanowi on stronę czynną.
Pasywne ryzyko kredytowe oznacza natomiast zagrożenie wcześniejszym, niż wynika to z umowy, wycofaniem przez deponenta zdeponowanych środków lub zagrożenie nieuzyskaniem kredytów refinansowych od instytucji finansowych. W tym wypadku możliwości autonomicznego wpływu banku są ograniczone - jest on faktycznie stroną bierną; decydentami co do lokat depozytów lub udzielenia kredytów refinansowych są bowiem deponenci (podmioty niefinansowe - ludność, jednostki gospodarcze, samorządowe, względnie podmioty finansowe - bank centralny, banki
komercyjne).
Innym rodzajem klasyfikacji ryzyka kredytowego jest - stosownie do podmiotu czy skali bądź zakresu - jego podział na:
ryzyko indywidualne lub jednostkowe (wynikające z pojedynczej umowy kredytowej),
ryzyko portfelowe lub ogólne (łączne - zagregowane ryzyka indywidualne, obejmujące cały portfel kredytowy).
W zakresie indywidualnego (pojedynczego) ryzyka kredytowego można wyodrębnić kolejne jego człony:
ryzyko niewypłacalności (spłaty),
ryzyko terminu,
ryzyko zabezpieczenia,
ryzyko wartości pieniądza (inflacji).
Ryzyko niewypłacalności jest związane z zagrożeniem niespłaceniem długu kredytowego (rat kapitałowych, prowizji, opłat, odsetek) w całości lub w części, a więc bezpośrednim uszczerbkiem w dochodach banku.
Ryzyko terminu jest konsekwencją wystąpienia opóźnień w terminie spłaty owych elementów długu kredytowego; co prawda kredytobiorca może uregulować swe zobowiązania w całości, lecz czyni to po czasie, który określa umowa kredytowa, i w ten sposób przysparza strat bankowi.
Ryzyko zabezpieczeń ma swoje źródło w niedostatkach legislacyjnych zawieranych umów w tym zakresie, względnie spadku realnej wartości tych zabezpieczeń. Obie przyczyny skutkują nieodpowiednią relacją wartości zabezpieczeń do ekspozycji kredytowych (roszczeń bankowych z tytułu instrumentów kredytowych).
Ryzyko wartości pieniądza wywodzi się wprost z zagrożeń inflacyjnych (rzadziej deflacyjnych), to jest spadku realnej wartości roszczeń kredytowych na skutek tendencji inflacyjnych. W praktyce bank w sytuacjach trendów inflacyjnych zabezpiecza się przed tego typu zagrożeniem, stosując politykę realnie dodatniej stopy procentowej (nominalna stopa oprocentowania adekwatna do stopy inflacji z zachowaniem odpowiedniej marży). Ponieważ wpływ inflacji dotyczy zarówno pozycji aktywnych (kredytów), jak i pasywnych (depozytów) bilansu banku, następstwa
tendencji inflacyjnych w rzeczywistości ulegają niwelacji.
Ryzyko kredytobiorcy (podmiotu zaciągającego kredyt), to miara solidności kredytobiorcy, którą jest stopień dotrzymywania warunków umowy w przekroju spłaty długu wobec banku oraz terminu jego obsługi.
W praktyce, dla precyzyjniejszego określenia istoty zagrożeń, ryzyko to można dodatkowo rozczłonkować na:
ryzyko spłaty,
ryzyko rozliczeniowe,
ryzyko zastąpienia,
ryzyko emitenta,
ryzyko kapitałowe.
Ryzyko spłaty odnosi się do ogólnej niemożności wypełnienia warunków umowy w zakresie spłaty zobowiązań wobec banku.
Ryzyko rozliczeniowe z kolei wiąże się z transakcjami walutowymi, swapowymi oraz transakcjami w obrocie papierami wartościowymi. Oznacza ono potencjalne zagrożenie niewywiązaniem się klienta z dostarczenia środków według ustalonych we wcześniejszej umowie kwot i walut warunkujących zrealizowanie transakcji.
Ryzyko zastąpienia jest pewną odmianą zagrożenia (przedrozliczeniowe), dotyczącą właściwie tak zwanej transakcji tresury (skarbowych), które obejmują: natychmiastowych i terminowych transakcji kupna/sprzedaży walut (transakcje spot i forward) oraz transakcji pochodnych na stopę procentową. Co prawda transakcje skarbowe nie są typowymi produktami kredytowymi, lecz w większości z nich obciążone są elementami tego ryzyka, przyjmującego postać pochodnego ryzyka kredytowego oraz ryzyka rozliczeniowego. Pierwszy rodzaj występuje, gdy któraś ze stron transakcji może ponieść stratę w przypadku niemożności (niezależnie od przyczyn) zrealizowania swych zobowiązań wynikających z umowy (transakcji) przez drugą stronę. Ponieważ klient nie może wywiązać się ze zobowiązań wynikających z transakcji, bank musi zastąpić istniejącą pozycję inną. Ryzyko rozliczeniowe powstaje natomiast w momencie rozliczania transakcji - ponosi je ta strona, która pierwsza dokonuje nieodwołalnej płatności z tytułu zawartej umowy (transakcji).
Ryzyko emitenta wiąże się natomiast z zakupem przez bank papierów wartościowych, wyemitowanych przez podmiot gospodarczy, którego standing finansowy może ulec pogorszeniu.
Ryzyko kapitałowe oznacza sytuację, gdy bank narażony jest na potencjalne straty z tytułu posiadania udziałów w podmiocie, który okazuje się niewypłacalny.
Ryzyko transakcji to długoterminowe znaczące kwotowo transakcje kredytowe, które są bardziej narażone na różnego typu zagrożenia. Podobne zagrożenie dotyczy finansowania przedsięwzięć innowacyjnych, nominowanych w obcej walucie czy zawieranych za granicą. Może więc wystąpić sytuacja, gdy ten sam podmiot obciążony jednolitym (niejako bazowym) ryzykiem kredytobiorcy zawierając zdywersyfikowane pod wspomnianym względem transakcje, naraża bank na różny jego ładunek. Suma ryzyka kredytobiorcy (solidności) i transakcji tworzy łączne ryzyko jednostkowe, które dodatkowo może być niwelowane przez wspomniane zabezpieczenia spłaty kredytu (w odniesieniu do pojedynczych kredytów są to zabezpieczenia osobiste i rzeczowe).
Zagregowane ryzyka solidności i zabezpieczeń, dostosowane w praktyce do typu zawieranych transakcji tworzą więc tak zwane aktywne ryzyko kredytowe sensu stricto, czyli właściwe ryzyko kredytowe.
Z punktu widzenia pierwotnych źródeł generowania ryzyka wyróżnić można egzogeniczne (zewnętrzne) i endogeniczne (wewnętrzne) ryzyko kredytowe. Jest to klasyfikacja nawiązująca do jego podstawowego podziału w gospodarce na: ryzyko systematyczne, które jest zdeterminowane czynnikami zewnętrznymi, zobiektywizowanymi, będącymi poza wpływem jednostkowego podmiotu. Najczęściej zalicza się do nich siły natury i determinanty makroekonomiczne (koniunktura, inflacja, bezrobocie, sytuacja społeczno - polityczna), ale także cechy charakterologiczne klienta banku (skłonność do regulowania długu). Determinują one możliwości obsługi długu kredytowego przez kredytobiorcę, na które bank także nie ma wpływu oraz ryzyko niesystematyczne.
Determinanty wewnętrzne ryzyka kredytowego, mające charakter subiektywny, z natury rzeczy wynikają ze specyfiki działalności czy systemu zarządzania bankiem, na przykład niesprawność systemów podejmowania decyzji kredytowych (nadmierna centralizacja bądź decentralizacja), słabość mechanizmów oceny i monitorowania tego ryzyka, niewłaściwy podział kompetencji kredytowych, niejasny zakres odpowiedzialności. W pewnym stopniu tego typu niedostatki w sferze zarządzania działalnością kredytową determinują także inny typ ryzyka bankowego - ryzyko operacyjne, które może być skorelowane z pierwotnym dla banku ryzykiem kredytowym.
Z klasyfikacją tą ma związek podział ryzyka według obszaru geograficznego jego występowania, to jest:
ryzyko kredytowe kraju,
ryzyko kredytowe regionu.
Ryzyko kredytowe kraju to zagrożenie niewywiązywaniem się z umowy kredytowej podmiotu działającego poza granicami, przy czym źródłami tego zagrożenia mogą być przesłanki makroekonomiczne, właściwe dla danego kraju (w sferze gospodarki narodowej, jej struktury, dynamiki zmian), stosunki społeczne (napięcia społeczne, strajki), jak i polityczno - systemowe (niestabilność rządów, konflikty zbrojne, wywłaszczenia, nacjonalizacja, restrykcje w transferze kapitału i nadwyżek finansowych, zmienność i nieprzejrzystość regulacji prawnych, niesprawność aparatu administracyjnego, korupcja). Ocena ryzyka kraju jest przedmiotem zainteresowania renomowanych agencji ratingowych (S&P, Moody's, Fitch Ratings), które w swych oszacowaniach skali ryzyka wykorzystują dane ilościowe (wymierne) i jakościowe (niewymierne). Uważa się bowiem, iż opieranie się jedynie na kryteriach czysto mierzalnych jest jednostronne i zawodne. Przykładowo, w krajach unii europejskiej emisje obligacji mają zróżnicowane ceny, mimo że denominowane są w euro. Wynika to z różnej oceny wiarygodności tych krajów przez rynki finansowe. Różnice w tym względzie są następstwem ocen wynikających z przestrzegania ilościowych norm umowy z Maastricht (tak zwanego Paktu Stabilności i Wzrostu - ograniczenia w zakresie poziomu inflacji, stopy procentowej, zadłużenia, deficytu budżetowego, realizacja polityki stabilizacji kursu walutowego). Ocena ta uwzględnia ponadto kryteria jakościowe charakteryzujące stopień wdrażania reform społeczno - gospodarczych (stymulowanie wzrostu gospodarczego, system emerytalny, przeciwdziałanie bezrobociu i tym podobne). Jest to więc następstwo odmienności strategii tych państw w zakresie polityki fiskalnej, a jest ona - w odróżnieniu od polityki monetarnej, prowadzonej przez Europejski Bank Centralny, autonomiczna. W tym sensie ryzyko polityczne kraju jest wypadkową uniwersalnych (porównywalnych) kryteriów ilościowych oraz nieporównywalnych (subiektywnych) kryteriów jakościowych.
Ryzyko regionu związane jest z zagrożeniem alokacji środków kredytowych w regionach geograficznych kraju odznaczających się znacznym ryzykiem inwestycyjnym (słaby potencjał gospodarczy, zacofanie infrastrukturalne, niedostatek kwalifikowanej siły roboczej, wysoki poziom bezrobocia i tym podobne).
Z punktu widzenia natężenia ryzyka wyodrębnić można, choć w praktyce nie jest to proste i oczywiste następujące jego rodzaje:
ryzyko kredytowe ostre,
ryzyko kredytowe utajone.
Ryzyko ostre występuje wówczas, gdy po jego oszacowaniu pojawia się więcej przesłanek do wnioskowania o negatywnym rozwoju sytuacji kredytobiorcy, to jest większym prawdopodobieństwie wystąpienia sytuacji default (niewywiązywania się z umowy), aniżeli pozytywnych zmian w ratingu kredytowym. Tego typu zdarzenia są notowane w tak zwanych tabelach migracji ratingowych, to jest zmian notowań skali ryzyka na podstawie obserwacji dłuższych szeregów czasowych kredytobiorców - słabiej notowani (gorsze kategorie ryzyka) w większości cechują się tendencją do stopniowego pogarszania swej kondycji finansowej i tym samym ratingu.
Ryzyko utajone dotyczy firm z niezachwianym ratingiem, gdzie prawdopodobieństwo pogorszenia standingu kredytobiorcy jest nieznaczne, a w każdym razie mniejsze aniżeli prawdopodobieństwo bardziej pomyślnego rozwoju sytuacji ekonomiczno - finansowej.
Bardziej teoretyczna niż użytkowa jest klasyfikacja według kryterium dostępności do źródeł informacyjnych, kształtujących potencjał, która dotyczy:
ryzyka kredytowego rozpoznawalnego - jest to sytuacja komfortowa - pełnej dostępności do informacji kompletnej, rzetelnej, aktualnej, dającej podstawy do właściwej oceny ryzyka.
ryzyka kredytowego nierozpoznawalnego - które wiąże się ze stanem niedoborów w tym względzie, przy czym w skrajnym przypadku oznacza nie ryzyko zawierające elementy mierzalności, lecz niepewność.
W powiązaniu z tym kryterium szacowania (pomiaru) ryzyka z informacyjnego punktu widzenia można też wyróżnić:
ryzyko ilościowe (wymierne) - ma charakter stricte mierzalny (bazuje na danych ze sprawozdań finansowych),
ryzyko jakościowe (opisowe - trudno wymierne) - ma ograniczoną mierzalność, jego pomiaru dokonuje się w oparciu o takie kryteria jak: jakość zarządzania firmą, stan koniunktury gospodarczej, pozycja na rynku.
Bardzo ważna w praktycznym wymiarze, lecz niezwykle rzadko prezentowana w teorii jest klasyfikacja z punktu widzenia granic akceptowalności przez bank, które dzieli się na: ryzyko akceptowalne i nieakceptowane. Jego istota wywodzi się stąd, że nie każde ryzyko kredytowe, niezależnie od jego skali, jest przez bank przyjmowane. Formalnie w obecnym systemie regulacji legislacyjnych działalności kredytowej w Polsce skala tego ryzyka (przynajmniej dla nowych wnioskodawców kredytowych) jest wyznaczona przez kategorię „poniżej standardu". Każdy bank, stosownie do aktualnie prowadzonej polityki kredytowej (ekspansywnej, zachowawczej, zrównoważonej), wyznacza własne w tym zakresie kryteria oceny oraz linie ustalające ów poziom akceptowalny czy też okoliczności i warunki jego ewentualnego przekroczenia. Należy pamiętać, iż poziomy ryzyka akceptowalnego nie są stałe i raz na zawsze ustalone. Mogą się one zmieniać w czasie (w dostosowaniu do sytuacji banku i koniunktury gospodarczej) i przestrzeni (inne w zależności od kraju zaangażowania kredytowego, regionu, sektora własności, branży, profilu klienta, proponowanych prawnych form zabezpieczeń spłaty kredytu itp.). W tym zakresie nie ma uniwersalnych norm czy reguł - praktyka wyznacza odpowiednie pułapy akceptowalności ryzyka kredytowego konkretnego banku komercyjnego.
Indywidualne ryzyko kredytowe można też bardziej rozczłonkować, stosując następujące subkategorie:
ryzyko zdarzenia (Event Risk) - prawdopodobieństwo niepowodzenia przedsięwzięcia (upadku kredytobiorcy), które jest ustalane w konkretnym horyzoncie czasowym (dnia, roku, kilku lat),
ryzyko terminu (Timing Risk) - powiązane z poprzednim typem ryzyka, prawdopodobieństwo upadku w konkretnym momencie (czasie), które oznacza, że pierwszy komponent ryzyka kredytowego determinuje ten drugi,
ryzyko odzysku (Recovery Risk) - prawdopodobieństwo odzyskania zaangażowanego kapitału przez bank w sytuacji niewypłacalności lub bankructwa (upadku) kredytobiorcy, które w dużej mierze zależne jest od realności i płynności przyjętych zabezpieczeń oraz skuteczności ich egzekwowania przez bank,
ryzyko korelacji rynkowych (Market Price Correlation Risk) - chodzi tu o zagrożenie wynikające ze współzależności jakie zachodzą między ruchem cen rynkowych, a zjawiskami niewywiązywania się z umowy kredytowej (default),
ryzyko korelacji sytuacji default (Default Correlation Risk) - prawdopodobieństwo współzależnego (skorelowanego) wystąpienia sytuacji niewywiązywania się z umowy kredytowej (default) kilku kredytobiorców. Mowa tu o zagrożeniu upadkiem powiązanych (z uwagi na wspólne cechy) ze sobą podmiotów gospodarczych (w istocie sytuacja ta przekłada się na ryzyko portfela kredytowego).
Scharakteryzowane wyżej klasyfikacje ryzyka nie zawsze są podziałami przejrzystymi, jednoznacznymi, mają też różne znaczenie praktyczne. Spośród nich na czele jest podział na ryzyko indywidualne i ryzyko portfela. Ma on istotne znaczenie aplikacyjne - w praktycznie funkcjonujących systemach zarządzania ryzykiem kredytowym wyodrębnia się bowiem instrumenty skierowane na ograniczenie ryzyka indywidualnego oraz instrumenty mające za zadanie ograniczenie portfelowego ryzyka kredytowego. Podobny użytkowy charakter ma klasyfikacja ryzyka z punktu widzenia górnych pułapów podejmowania ryzyka (akceptowalne i nieakceptowane), która wprowadza w banku dodatkowe normy ograniczania akcji kredytowej pod kątem podmiotowym (dopuszczalny rating klienta), przedmiotowym (minimalny rating transakcji) oraz ilościowym (limitowanie wysokości kredytu). Należy nadmienić, iż nie są to wszystkie w tym zakresie podziały. Teoria i praktyka dostarczają ciągle nowych przesłanek dla modyfikacji podejścia do przedstawionej wyżej charakterystyki.
Zadania w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym
W następstwie podejmowanych decyzji ekonomicznych może wystąpić zmniejszenie potencjalnych zysków, utrata płynności finansowej i kapitału własnego, a w skrajnych przypadkach upadłość banku. Ryzyka nie można wyeliminować, ale można je ograniczać poprzez odpowiednią prewencję ekonomiczną, prawną, organizacyjną i kadrową.
Zarządzanie ryzykiem to identyfikacja, mierzenie, sterownie, kontrolowanie ryzyka w celu ograniczenia, a także zabezpieczenia przed jego skutkami, z którego można wyodrębnić kilka podstawowych zadań, którymi są:
analiza ryzyka kredytowego,
sterowanie ryzykiem,
nadzór nad ryzykiem,
finansowanie ryzyka,
administrowanie ryzykiem.
Analiza ryzyka kredytowego to zespół metod i zasad oceny umożliwiających postawienie diagnozy co do zależności przyczynowo - skutkowych i zakresu tego rodzaju ryzyka w banku. Można dokonać jej w dwóch etapach.
I etap - identyfikacja ryzyk towarzyszących poszczególnym produktom kredytowym, kredytobiorcom, zabezpieczeniom kredytowym, czynnościom kredytowania oraz systematyzacja tych ryzyk.
II etap - analiza właściwa, w której następuje ocena i pomiar:
ryzyka pojedynczego kredytu,
łącznego ryzyka kredytowego,
ryzyka kredytowego składników bilansowych i pozabilansowych.
W przypadku ryzyk niemierzalnych odnoszących się do czynności kredytowania, jak na przykład nadużyć popełnionych przez pracowników w toku procesów kredytowych przy wykorzystaniu technik komputerowych analiza ta przebiega jednoetapowo.
Złożoność procesów analitycznych w praktyce bankowej uzależniona jest od wielkości i struktury organizacyjnej banku. Jest ona relatywnie niewielka w małych bankach, gdzie wszystkie decyzje podejmowane są przez zarząd, natomiast znacznie bardziej skomplikowana jest analiza w bankach międzynarodowych z rozbudowaną siecią oddziałów.
Istnieje wiele metod analizy ryzyka kredytowego, z których najczęściej wyodrębnia się:
metodę analizy pojedynczego kredytu,
metodę analizy portfela kredytowego,
metodę analizy aktywów i zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem.
Jakość analizy zależy od wielu subiektywnych i obiektywnych czynników, a także od przestrzegania określonych zasad, które można sformułować następująco:
analiza powinna wykraczać poza działalność pracowników pionów kredytowych,
inspektorzy kredytowi powinni dysponować pełną i aktualna wiedzą o kredytobiorcach, produktach kredytowych, przyczynach występowania podwyższonego ryzyka,
pomiar i ocena ryzyka kredytowego powinny być dokładne i rzetelne,
niezbędne jest przewidywanie ryzyka i ewentualnych strat z działalności kredytowej.
Nie należy analizy ryzyka utożsamiać z kontrolą, ponieważ wykracza ona poza jej funkcje, której istotą jest porównanie stanu faktycznego ze stanem pożądanym oraz ustalenie odchyleń i przyczyn ich występowania. Czynności te są jedynie ważnym etapem procesu analizy.
Sterowanie ryzykiem to proces ukierunkowany na zapewnienie celowego działania systemu w zmieniających się warunkach zewnętrznych, realizowany poprzez zmianę pożądanych norm i polega na wywieraniu przez zarząd banku wpływu na podejmowanie ryzyka i kształtowanie pozycji tego ryzyka.
Charakterystyczną cechą procesu sterowania ryzykiem jest celowe zachowanie zarządu banku oraz regulujący charakter tych oddziaływań, polegający na usuwaniu odchyleń wielkości parametrów osiąganych od wymaganych. Instrumenty regulacyjne stosowane w tym procesie są zróżnicowane w zależności od przedmiotu ich zastosowania, którym może być indywidualne zaangażowanie kredytowe, portfel kredytowy lub aktywa i zobowiązania pozabilansowe obciążone ryzykiem. Normy regulacyjne mogą być stosowane w odniesieniu do poszczególnych oddziałów lub całego banku.
Sterowania ryzykiem zajmuje następujące obszary:
unikanie ryzyka,
kształtowanie ryzyka
Unikanie ryzyka obejmuje działania na rzecz poprawy stanu informacji w odniesieniu do sytuacji związanych z ryzykiem, co w konsekwencji prowadzi do rezygnacji z zawierania określonych, obciążonych wysokim ryzykiem umów kredytowych. Z uwagi na miejsce, jakie banki zajmują w gospodarce narodowej i wynikające stąd znaczenie dla ich działalności kredytowej, niemożliwe jest całkowite unikanie ryzyka, które doprowadziłoby do tego, że banki przestałyby udzielać kredytów. W praktyce jednak możliwe jest odrzucenie pojedynczego wniosku kredytowego i uniknięcie w ten sposób obciążonego zbyt dużym ryzykiem przypadku.
Kształtowanie ryzyka polega na:
redukowaniu ryzyka, które prowadzi do powstrzymania przyczyn jego występowania lub zmniejszenia skutków jego występowania,
podziale wtórnym ryzyka, które wiąże się z możliwością przerzucenia tego ryzyka na osoby trzecie w ramach zawieranych umów o gwarancję czy poręcznie oraz ubezpieczenie kredytu,
dywersyfikacji ryzyka polega na tym, aby rozłożyć mogący wystąpić potencjalnie przypadek ryzyka na liczne, zróżnicowane jakościowo i niezależne od siebie ryzyka, ażeby w przypadku obniżenia wartości zaangażowania nie cały majątek został zniszczony,
ubezpieczeniu ryzyka czyli opłacenie składek ubezpieczeniowych, w wyniku czego ubezpieczyciel bierze na siebie część ryzyka związanego z nieotrzymaniem przez bank ekwiwalentu za udzielony kredyt,
podejmowaniu ryzyka, które bazuje na gotowości do ponoszenia określonych ryzyk.
Nadzór nad ryzykiem jest kluczem do efektywnego i skutecznego zarządzania ryzykiem kredytowym, który obejmuje zarówno kontrolę jak i rewizję. Terminem nadzór określa się wszystkie działania, przepisy i instytucje, które są do utrzymywania prawidłowości i ekonomiczności działań przedsiębiorstwa, w tym również banku. Natomiast kontrolę definiuje się jako działanie nadzorujące, odnoszące się na ogół do teraźniejszości, stanowiące trwały element procesów zachodzących w przedsiębiorstwie. Rewizja, w przeciwieństwie do kontroli, ukierunkowana jest na przeszłość, nie jest wbudowana w procesy przedsiębiorstwa i przeprowadzana jest niezależnie od nich. Istotną różnicą pomiędzy kontrolą a rewizją jest to, że rewizja stwierdza wynikłe błędy, natomiast zamiarem kontroli jest jak najwcześniejsze zapobieganie tym błędom lub ich usuwanie natychmiast po wystąpieniu.
System nadzoru nad ryzykiem kredytowym powinien opierać się na pewnych stałych zasadach:
wyniki działania nadzoru (kontroli i rewizji) powinny być obiektywne i zrozumiałe dla tych, którzy z nich korzystają,
system nadzoru powinien być przyjęty i akceptowany przez pracowników i zarząd oraz rozumiany jako integralna część ich pracy, zgodna z kulturą kredytową, inaczej system ten będzie nieskuteczny,
informacja o podejmowanych czynnościach nadzorczych i ich wynikach powinna docierać do osób, którym jest potrzebna,
koszt wdrożenia systemu wewnętrznego nadzoru powinien być realny ekonomicznie, to znaczy mniejszy od wymiernych korzyści z niego płynących.
Finansowanie ryzyka kredytowego to proces gromadzenia i przeznaczania przez bank środków pieniężnych na pokrycie potencjalnych strat związanych z nie ściągniętymi częściowo lub w całości kredytami i odsetkami oraz uruchomionymi gwarancjami i poręczeniami.
Ostatecznym źródłem pokrycia ryzyka kredytowego powinna być cena kredytu.
Nie zawsze jednak ryzyko kredytowe jest bezpośrednio czynnikiem cenotwórczym. Zależy to od metody kształtowania ceny kredytu. Samo pojęcie ceny kredytu może być ujmowane w węższym lub szerszym znaczeniu. Często utożsamia się ją z odsetkami jako ceną, którą płaci kredytobiorca lub pożyczkobiorca, sięgający po środki zgromadzone w banku w celu finansowania swoich potrzeb. W ujęciu szerszym oprocentowanie kredytu traktuje się jako główny, lecz nie jedyny element ceny. Jej pozostałe składowe to: prowizje za czynności bankowe związane z udzieleniem kredytu, terminy spłat rat i odsetek od kredytu, okresy karencji, rabaty i bonifikaty w spłacie kredytu.
Mechanizm pokrywania strat generowanych przez ryzyka kredytowe może mieć charakter:
wewnętrzny,
zewnętrzny.
Wewnętrzne finansowanie ryzyka kredytowego polega na pokrywaniu potencjalnych strat kredytowych z wewnętrznych rezerw finansowych i funduszów własnych banku, których źródłem są przede wszystkim rezerwy finansowe. Gromadzi się i utrzymuje je głównie w celu pokrywania ekonomicznych i finansowych skutków występowania ryzyka.
Zewnętrzne finansowanie ryzyka kredytowego związane jest z przenoszeniem ryzyka. W zamian za składkę ubezpieczeniową, firma ubezpieczeniowa bierze na siebie część ryzyka związanego z brakiem zwrotu zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami. Odbywa się to poprzez zgłoszenie przez bank kredytu do ubezpieczenia, gdyż sam nie może ubezpieczyć się od ryzyka kredytowego.
Ta forma finansowania ryzyka kredytowego ma ograniczony zasięg i z reguły odnosi się do ubezpieczenia kredytu bankowego udzielonego podmiotom zagranicznym na finansowanie zakupów u eksporterów krajowych.
Administrowanie ryzykiem obejmuje zespół czynności spełniających rolę usługową w odniesieniu do funkcji zarządzania. Ich głównym zadaniem jest zespojenie zadań i celów objętych pozostałymi elementami zarządzania ryzykiem kredytowym, a tym samym sprawne funkcjonowanie całego systemu zarządzania.
Celem administrowania ryzykiem kredytowym jest:
pomoc zarządowi w ustaleniu założeń i całej polityki zarządzania tym ryzykiem,
informowanie o tej polityce, jej przesłankach, celach, środkach wdrażania wszystkich szczebli organizacyjnych banku.
Rezultatem administrowania ryzykiem kredytowym powinno być:
zapewnienie poparcia zarządu i szerokiego kierownictwa banku dla polityki zarządzania ryzykiem kredytowym,
doprowadzenie do jasnego zdefiniowania zarządzania ryzykiem, jego etapów i oczekiwań z nim związanych,
spowodowanie sprecyzowania wytycznych dotyczących akceptowalnych pozycji poszczególnych ryzyk kredytowych,
umożliwienie wytypowania personelu do systematycznego monitorowania procesu zarządzania ryzykiem,
stworzenie płaszczyzny do dzielenia się z zarządem banku spostrzeżeniami zabranymi w toku monitorowania procesu zarządzania ryzykiem kredytowym i formułowania wniosków usprawniających ten proces.
Instrumenty ograniczające ryzyko kredytowe
Istnieje pięć kluczowych technik minimalizacji ryzyka kredytowego:
oprocentowanie kredytu,
limity kredytowe,
zabezpieczenia,
dywersyfikacja portfela kredytowego,
sekurytyzacja i/lub wykorzystanie instrumentów pochodnych.
Waga przyznawana każdej z metod różni się w zależności od banku i charakteru kredytu.
Oprocentowanie kredytu
Każdy bank dąży do tego, aby „cena" kredytu (czyli stopa procentowa) przekraczała stopę rynkową uwzględniającą ryzyko i obejmowała wszelkie koszty administracyjne, tak aby:
RL = i + ip + opłaty,
gdzie: RL - oprocentowanie kredytu;
i - rynkowa stopa procentowa, np. LIBOR lub równoważna;
ip - premia za ryzyko, negatywnie skorelowana z prawdopodobieństwem spłaty kredytu (ip = 0, jeśli spłata jest pewna).
W powyższym równaniu ip oraz i są pozytywnie skorelowane z dwóch powodów. W przypadku zmiennych stóp procentowych wzrost stopy rynkowej powoduje zwiększenie kosztu kredytu, co czyni jego spłatę trudniejszą i przez co rośnie prawdopodobieństwo niewykonania zobowiązania. Z kolei przy wysokim poziomie rynkowych stóp procentowych wzrost oprocentowania kredytów zachęci kredytobiorców o niskiej awersji do ryzyka (selekcja negatywna), co niekorzystnie wpłynie na prawdopodobieństwo pełnej spłaty kredytu.
Na koszt kredytu wpływają jeszcze inne czynniki. Jeśli kredyt jest zabezpieczony na aktywach lub zastawem, oprocentowanie powinno być niższe niż w przypadku braku zabezpieczenia. Oprócz tego banki mogą kosztem oprocentowania kredytu pobierać rozmaite inne opłaty, np. prowizję za udzielenie kredytu. Podobnie, kiedy bank centralny wprowadza obowiązek tworzenia rezerw na określonym poziomie (równym udziałowi procentowemu depozytów przekazywanych do banku centralnego), środki te nie podlegają oprocentowaniu. Stanowi to w rzeczywistości podatek od depozytów, który banki rekompensują sobie, podwyższając oprocentowanie kredytów.
W konsekwencji stopa oprocentowania kredytów powinna obejmować stopę rynkową, premię za ryzyko oraz koszty administracyjne w myśl zasady: „im bardziej ryzykowny kredyt, tym wyższe oprocentowanie". Jeśli nastąpi zmiana profilu ryzyka kredytu, jego koszt powinien natychmiast się do tego dostosować, choć w przypadku trendu wzrostowego należy pamiętać o takich zjawiskach jak selekcja negatywna. Takie procedury są też trudne do zastosowania na bardzo konkurencyjnych rynkach.
Limity kredytowe
To alternatywna metoda zarządzania ryzykiem kredytowym. Biorąc pod uwagę groźbę selekcji negatywnej, banki nie polegają wyłącznie na stopach oprocentowania kredytów przy podejmowaniu decyzji kredytowych. Zamiast tego dostępność określonych kredytów może zostać ograniczona dla danego grona klientów, szczególnie w bankowości detalicznej. Kierownicy placówek bankowych otrzymują precyzyjne wskazówki dotyczące ograniczeń w udzielaniu kredytów, co uniemożliwia niektórym klientom otrzymanie kredytu powyżej ustalonego pułapu. Na rynku detalicznym instytucje te często ustalają jedną stopę oprocentowania kredytów (lub wąski przedział), aby następnie ograniczyć wysokość kredytów dla klientów indywidualnych oraz małych i średnich przedsiębiorstw na podstawie takich kryteriów jak posiadany majątek czy wysokość zabezpieczenia. W Stanach Zjednoczonych prawo zabrania bankom dyskryminować biedniejsze grupy klientów indywidualnych. Prawo Community Reinvestment z 1977 roku wymusza na nich przedstawienie instytucji nadzorczej dowodów, iż decyzja kredytowa nie dyskryminuje lokalnych społeczności. Z kolei Home Mortgage Discloure Act z 1975 roku zapewnia klientom równe traktowanie przy udzielaniu kredytów hipotecznych, bez względu na kolor skóry, dochód, wiek czy sytuację społeczną.
Inna sytuacja ma miejsce na rynku korporacyjnym, gdzie limity kredytowe nie grają dużej roli. Oprocentowanie kredytów (w tym premia za ryzyko) różni się w zależności od branży, ponieważ banki posiadają informacje na temat wartości firmy klienta, na
przykład dzięki raportom zewnętrznych audytorów.
3) Zabezpieczenie
Banki stosują zabezpieczenie, aby zmniejszyć swoją ekspozycję na ryzyko. W przypadku, gdy cena dobra zabezpieczającego (na przykład domu lub papierów wartościowych) podlega większym wahaniom, przy niezmienionej stopie oprocentowania, banki żądają wyższych zabezpieczeń, aby zrównoważyć rosnące prawdopodobieństwo niewykonania zobowiązania przez kredytobiorcę. Innym problemem jest negatywna korelacja wyceny zabezpieczenia i zdolności klienta do spłaty kredytu, to znaczy gdy wraz ze wzrostem prawdopodobieństwa niewykonania zobowiązań przez klientów z danej grupy maleje wartość dóbr zabezpieczających. Przykładowo: w latach osiemdziesiątych banki w Teksasie udzieliły wielu kredytów przedsiębiorstwom z rozwijającego się sektora naftowego, zabezpieczając je ropą naftową lub nieruchomościami. Wraz ze spadkiem cen ropy spadła wysokość zabezpieczenia kredytów. W rezultacie w latach osiemdziesiątych ponad 25% bankructw banków amerykańskich miało miejsce w Teksasie.
W Wielkiej Brytanii banki hipoteczne i komercyjne stosują zmienne oprocentowanie kredytów hipotecznych i jako zabezpieczenie przyjmują kredytowane nieruchomości. W odpowiedzi na wzrost inflacji na początku lat dziewięćdziesiątych nastąpił wzrost stóp procentowych. W konsekwencji skończył się boom na rynku nieruchomości, a ich ceny nagle spadły. Właściciele domów, którzy kredytowali nieruchomość do 100% jej wartości, zaczęli spłacać kredyty o większej wartości niż wynosiła wartość ich nieruchomości. Wielu z nich nie było w stanie regularnie spłacać rat, gdyż recesja doprowadziła do likwidacji dużej ilości miejsc pracy. Banki zdały sobie sprawę, że przejmą nieruchomości, które sprzedać mogą jedynie po bardzo niskich cenach. Z tego powodu przyznały licznym klientom karencje w spłatach, zwiększając zaległości kredytowe. Mimo dużych kosztów wprowadzenia karencji banki ograniczyły straty, które poniosłyby, przejmując i licytując kredytowane nieruchomości. Powyższe przykłady ilustrują bardzo ważny fakt. Zabezpieczenie jest bardziej efektywnym narzędziem zarządzania ryzykiem kredytowym w krótkim terminie (na przykład przy kredytach overnight), gdyż ryzyko zmiany jego wartości jest względnie niskie. W tym kontekście dla innych banków i dużych korporacji bank kredytujący zastosuje zabezpieczenie powiększone o premię, ponieważ nawet w przypadku kredytów jednodniowych istnieje prawdopodobieństwo spadku wartości zabezpieczenia. Udzielający takiego kredytu można więc zażądać przedstawienia zabezpieczenia o 5% przekraczającego wartość udzielanego kredytu.
4) Dywersyfikacja portfela kredytowego
Wahania zysków banku wynikające ze wzrostu liczby bardziej ryzykownych kredytów mogą zostać zrównoważone przez dokapitalizowanie banku lub poprzez dywersyfikację portfela. Nowe kredyty, jakich udzielają, powinny umożliwić mu dywersyfikację i obniżenie poziomu ryzyka kredytowego portfela, pod warunkiem negatywnej korelacji stóp zwrotu z posiadanych aktywów. Tym sposobem może on zdywersyfikować tylko ryzyko niesystematyczne. Decyzja o strukturze dywersyfikacji powinna zapaść po szczegółowej analizie korelacji. Brak dywersyfikacji boleśnie odczuły amerykańskie banki i kasy oszczędnościowe w latach osiemdziesiątych. Regulatorzy rynku bankowego wymagali od banków, aby te inwestowały środki w kredyty hipoteczne oraz papiery wartościowe zabezpieczone aktywami rynku hipotecznego. Kasy oszczędnościowe próbowały dywersyfikować portfele kredytowe poprzez finansowanie komercyjnych przedsięwzięć na rynku nieruchomości i stosowanie innowacyjnych rozwiązań finansowych, o których nie miały wystarczającej wiedzy - w rezultacie ponad 1000 z nich upadło. Odpowiedni poziom dywersyfikacji gwarantują limity koncentracji ograniczające ekspozycję na ryzyko związane z danym sektorem lub grupami klientów.
5) Sekurytyzacja aktywów i instrumenty pochodne
Sekurytyzacja jest metodą redukcji ekspozycji na ryzyko kredytowe, pod warunkiem że trzecia strona przejmuje ryzyko kredytowe sekurytyzowanych aktywów.
W skład działań i mechanizmów organizujących ryzyko kredytowe banku wchodzą:
a) działania systemowo - organizacyjne:
ustalenie strategii i polityki kredytowej banku,
określenie procedur kredytowych (regulaminów, instrukcji, wytycznych, metodyk oceny zdolności kredytowej i tym podobnych),
podział kredytowych kompetencji decyzyjnych w banku,
limitowanie koncentracji kredytów,
ustalenie ceny kredytu,
opracowanie procedur restrukturyzacji kredytu,
ustalenie strategii windykacji kredytu,
ustalenie polityki finansowej banku w zakresie współpracy z instytucjami finansowymi (w tym w zakresie ustalania pułapów maksymalnego zaangażowania banku),
określenie zasad oceny poziomu ryzyka kredytowego instytucji finansowych (w tym banków - kontrahentów krajowych i zagranicznych),
ustalenie zasad przyznawania limitów zaangażowania banku w operacjach z instytucjami finansowymi (w tym z bankami - kontrahentami krajowymi i zagranicznymi),
ustalenie zasad postępowania w przypadku niespłacenia w ustalonym terminie zobowiązań instytucji finansowych wobec banku (w tym banków - kontrahentów krajowych i zagranicznych),
b) działania realizacyjne:
rozpatrywanie wniosków kredytowych,
potwierdzanie przez radców prawnych zgodności zawieranych umów z obowiązującymi przepisami prawnymi,
kolegialność podejmowania decyzji kredytowych (udział komisji kredytowych na szczeblu oddziału i komitetów kredytowych w centrali banku),
zatwierdzanie wniosków kredytowych,
restrukturyzacja kredytów,
windykacja należności bankowych,
zbieranie danych i informacji o standingu instytucji finansowych,
analiza standingu instytucji finansowych,
przyznawanie limitów zaangażowania (zwłaszcza dla banków - kontrahentów krajowych i zagranicznych),
c) działania kontrolne:
sprawozdawczość kredytowa (dotyczy całości aktywów),
monitoring kredytów w różnych przekrojach (organizacyjnym, sektorowym, form
własności, ryzyka inwestycyjnego, sytuacji regularnej i nieregularnej i tym podobnej),
monitoring zabezpieczeń kredytowych,
tworzenie i kontrola rezerw celowych na aktywa obciążone ryzykiem,
kontrola poziomu limitów zaangażowania.
W innym układzie klasyfikacyjnym działania te dotyczą:
pojedynczego kredytu (ryzyko indywidualnej umowy kredytowej),
łącznego zaangażowania kredytowego (ryzyko portfela kredytowego).
Punktem wyjścia do działań i mechanizmów związanych z redukcją portfela kredytowego w banku jest ustalana przez radę i zarząd strategia ogólna oraz jego polityka kredytowa w okresie trzyletnim. Plan strategiczny banku formułuje cele strategiczne i sposoby ich realizacji.
W polityce kredytowej określa się natomiast skalę:
przyrostu kredytów w odniesieniu do kredytów gospodarczych i kredytów dla ludności,
zaangażowania środków banku w papiery wartościowe,
zaangażowania banku w bezpośrednie inwestycje kapitałowe,
lokowania środków na rynku międzybankowym.
Syntetycznym celem polityki kredytowej banku jest znacząca poprawa jakości portfela kredytowego, między innymi poprzez uruchomienie wspomnianych wcześniej działań i mechanizmów redukcji ryzyka kredytowego, tak w odniesieniu do indywidualnej umowy kredytowej jak i całego portfela kredytowego.
Do najważniejszych mechanizmów redukcji ryzyka indywidualnego zalicza się:
system oceny zdolności kredytowej,
system analizy efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych,
monitoring kredytowy.
Zarządzanie ryzykiem kredytowym a wynik finansowy
Kredyty są i mogą być aktywami przynoszącym znaczne dochody, pod warunkiem jednak, że będą spłacane w całości i w wyznaczonym terminie. W bilansach polskich banków stanowią one największą grupę aktywów. Sposób zarządzania działalnością kredytową, a w szczególności zarządzania ryzykiem kredytowym wpływa w znacznym stopniu na sukces bądź upadek banków.
Podstawę zarządzania ryzykiem kredytowym stanowi polityka kredytowa banku, będąca istotnym elementem jego strategii. Formułowanie jej należy do najważniejszych zadań zarządu. Ustalając politykę kredytową, zarząd powinien na początku dokonać wyboru strategii postępowania dotyczącej ryzyka kredytowego.
W teorii i praktyce bankowej wyróżnia się często trzy następujące strategie:
strategię konserwatywną,
strategię kontrolowanego wzrostu ryzyka,
strategię ofensywną.
W strategii konserwatywnej priorytetem w działalności kredytowej jest wysoka jakość portfela kredytowego. Bank realizujący taką strategię powinien udzielać kredytów obarczonych niewielkim ryzykiem oraz przestrzegać odpowiedniej dywersyfikacji portfela kredytowego. Wymaga ona od banku dużej dyscypliny w udzielaniu kredytów. Instytucja, w którym przyjęto taką strategię, jest postrzegana przez klientów jako pewna i stabilna.
Strategia kontrolowanego wzrostu ryzyka oznacza, że priorytetem w działalności kredytowej jest osiąganie natychmiastowego zysku, przy czym zakłada się tutaj dużą chwiejność dochodów. W okresie dobrej koniunktury zysk banku powinien być na tyle duży, aby mógł pokryć straty powstałe podczas złej koniunktury. Z kolei w całym cyklu koniunkturalnym poziom rentowności powinien gwarantować zachowanie stabilności kursu akcji na giełdzie, jak i odpowiedni poziom dywidendy wypłaconej akcjonariuszom. W porównaniu ze strategią konserwatywną w tej dopuszcza się udzielanie bardziej ryzykownych kredytów.
Priorytetem strategii ofensywnej jest bardzo szybki rozwój banku, głównie przez zwiększenie udziału na rynku produktów kredytowych. Przyjmując taką strategię, zarząd musi akceptować ogromne wahania dochodów banku. Jej realizacja wymaga pozyskiwania wielu nowych klientów, co bardzo często odbywa się przez oferowanie klientom tańszych kredytów. Bank, w którym została przyjęta taka strategia, jest często postrzegany jako mało stabilny i niezbyt pewny.
Dokonując wyboru odpowiedniej strategii dotyczącej ryzyka kredytowego, zarząd banku powinien następnie sformułować zasady polityki kredytowej, zwane również założeniami polityki kredytowej. Ich zadaniem jest zapewnienie stosowania się personelu uczestniczącego w działalności kredytowej do celów banku dotyczących portfela kredytowego oraz ustalenie niezbędnych standardów, w ramach których personel może działać.
Zasady polityki kredytowej określają ogólny sposób prowadzenia działalności kredytowej banku i obejmują one między innymi:
ogólne kryteria udzielania kredytów; tj. wytyczne do analizy kredytowej,
ograniczenia wewnętrzne, tj. kwoty maksymalne i minimalne kredytów,
określenie limitów branżowych, gałęziowych, geograficznych,
strukturę i wartość portfela kredytowego,
ogólne zasady odpowiedzialności personelu kredytowego za stosowanie się do polityki kredytowej,
wytyczne do zadań kontroli wewnętrznej banku, związane z kontrolowaniem działalności kredytowej,
ogólne zasady stosowania marketingu w działalności kredytowej.
Od właściwości zasad polityki kredytowej i konsekwencji ich przestrzegania zależy w dużym stopniu stan portfela kredytowego.
Przyjęte przez zarząd banku zasady pozwalają opracować szczegóły jego polityki kredytowej, która zawiera przede wszystkim:
precyzyjne określenie obszarów działalności kredytowej oraz rodzajów klientów obsługiwanych przez bank,
organizację kredytowania, to jest strukturę departamentu, komitetów czy zespołów kredytowych oraz obowiązki personelu w poszczególnych jednostkach organizacyjnych, pełnomocnictwa inspektorów kredytowych, ich przełożonych i zakresy pełnomocnictw komitetu kredytowego,
ważniejsze elementy metodyki badania i analizy zdolności kredytowej oraz szacowania poziomu ryzyka kredytowego,
zasady obserwacji kredytów (monitoring kredytowy) oraz kwalifikacji należności od kredytobiorców,
metody zarządzania trudnymi kredytami,
zasady udzielania kredytów dla pracowników, kierownictwa, akcjonariuszy oraz osób powiązanych z bankiem,
tryb nadzorowania działalności kredytowej oraz zadania kontroli wewnętrznej banku w zakresie kredytowania,
działania związane z pozyskiwaniem nowych i utrzymaniem dotychczasowych kredytobiorców, czyli marketing w działalności kredytowej.
Wymienione elementy polityki kredytowej banku powinny być zatwierdzane przez jego zarząd, których opracowaniem zajmuje się on, bądź niektóre departamenty, głównie kredytowy lub też komitet polityki kredytowej.
Funkcjonująca w banku polityka kredytowa oraz istniejące instrumenty zarządzania ryzykiem kredytowym umożliwiają jego efektywne kierowanie tym ryzykiem, które jest z reguły utożsamiane z zarządzaniem całym portfelem kredytowym oraz pojedynczymi kredytami. Warunkiem skutecznego zarządzania nim jest istnienie odpowiedniej struktury organizacyjnej, która z jednej strony stwarzałaby możliwość szybkiego uzyskania niezbędnych informacji, a z drugiej dawałaby możliwość wyegzekwowania realizacji przyjętej polityki oraz wykorzystania instrumentów zarządzania ryzykiem kredytowym.
Dobrym rozwiązaniem organizacyjnym jest wydzielenie w podstawowej komórce kredytowej trzech stanowisk:
opiekuna, czyli osoby, która ma bezpośredni kontakt z klientem. Do głównych jej obowiązków należy pozyskiwanie nowych kredytobiorców i udzielanie
nowych kredytów kredytobiorcom już znanym,
analityka, czyli osoby, której zadaniem jest przygotowanie analizy sytuacji klienta na podstawie dostarczonej informacji i określenie, czy w myśl przyjętej polityki kredytowej bank może udzielić kredytu,
administratora, czyli osoby, która odpowiada za dokumentację, jej aktualność i nadzorowanie terminowości spłat.
Głównym zadaniem administrowania kredytami jest gromadzenie informacji o potencjalnych i rzeczywistych klientach banku, jak również o istniejących między nimi powiązaniach. W ramach administrowania kredytami zbierane są również informacje o produktach banku w nawiązaniu do jego klientów oraz informacje o przyjętych przez niego zabezpieczeniach w przekroju klientów i jego produktów. Zgromadzone informacje mogą być wykorzystane między innymi w trakcie działalności marketingowej dotyczącej kredytów.
Wiele banków, opracowując instrumenty zarządzania ryzykiem kredytowym, definiuje procedury wykorzystywane w zarządzaniu marketingowym działalnością kredytową. Zastosowanie tych procedur pozwala ograniczyć ryzyko kredytowe, sporządzany bowiem przez bank plan marketingowy koncentruje się z reguły na tych kategoriach klientów, których chciałby on obsługiwać. Jeżeli realizacja tego planu spowoduje przyciągnięcie lepszych i bardziej wiarygodnych klientów, to struktura portfela kredytów poprawi się, gdyż będzie można z niego usunąć kredyty najbardziej ryzykowne.
Ważne jest również to, że zarządzanie marketingowe w działalności kredytowej powoduje z reguły pojawienie się alternatywnych klientów. Pozwala to lepiej ocenić atrakcyjność przyszłych kredytobiorców. Ponadto pracownik pionu kredytowego może wykorzystać dodatkowe argumenty w negocjacjach i nie musi godzić się na obniżenie jakości kredytu, gdy klient zagrozi zwróceniem się do innego banku.
W zarządzaniu ryzykiem kredytowym najbardziej istotną rolę odgrywają procedury pozwalające zidentyfikować i oszacować zarówno ryzyko pojedynczego kredytu, jak i łączne ryzyko całego portfela. Umożliwia to między innymi podejmowanie działań dotyczących zmniejszenia rozmiarów ryzyka bądź jego zapobieżeniu.
Transformacja ustrojowa wymusza wprowadzenie do gospodarki dużej ilości kapitału. Większość podmiotów gospodarczych nie dysponuje wystarczającymi na rozwój środkami własnymi, stąd ogromny popyt na pieniądz i wzrost znaczenia ryzyka kredytowego w bankach. Występowanie czynników ryzyka stanowi naturalną konsekwencję podejmowanej przez bank specyficznej działalności gospodarczej, zwłaszcza działalności kredytowej. Udzielanie kredytu zawsze związane jest z ryzykiem, że klient nie wywiąże się z podjętych zobowiązań. Oczywistym interesem banku jest sprowadzenie tego ryzyka do minimum. Jednak rentowność i zaufanie klientów nie mogą być budowane na całkowitym jego uniknięciu, lecz poprzez efektywne i bezpieczne zarządzanie.
ROZDZIAŁ III
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA BANKU BPH GRUPA GE CAPITAL
Historia powstania BANKU BPH Grupa GE Capital
Z dniem 31 grudnia 2009 roku po uzyskaniu zgody Komisji Nadzoru Finansowego (21 grudnia 2009 roku) oraz rejestracji przez Sąd Rejonowy nastąpiło prawne połączenie GE Money Banku i Banku BPH, po którym powstał „Bank BPH grupa GE Capital” oparty na wiedzy i doświadczeniu obydwu instytucji, z silną bazą klientów obsługiwanych w zdywersyfikowanej sieci dystrybucji z nowoczesną identyfikacją wizualną. Poprzez fuzję powstał bank uniwersalny, który dąży do osiągnięcia pozycji w pierwszej piątce banków w Polsce, a także aspiruje do zdobycia pozycji banku pierwszego wyboru dla klientów indywidualnych, małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) oraz średniej wielkości klientów korporacyjnych.
Rysunek 1. Znak firmowy Banku BPH Grupa GE Capital
Źródło: www.bph.pl
Na dzień fuzji Bank BPH Grupa GE Capital miał: 319 oddziałów własnych, 150 placówek partnerskich działających na zasadzie franczyzy, 11 centrów korporacyjnych, 18 centrów małych i średnich przedsiębiorstw oraz 250 mobilnych agentów dedykowanych do tego segmentu, a także 2700 placówek agencyjnych i 3300 punktów sprzedaży ratalnej.
GE Money Bank działał w Polsce od stycznia 2005 roku. Powstał w wyniku połączenia GE Capital Banku i GE Banku Mieszkaniowego, działających na rynku od połowy lat dziewięćdziesiątych. Oferuje on między innymi kredyty hipoteczne na cele mieszkaniowe i konsumpcyjne, kredyty na zakup towarów i usług w systemie sprzedaży ratalnej, kredyty gotówkowe, kredyty samochodowe, program finansowania sprzedaży samochodów używanych (GEpard), karty kredytowe. Centrala banku znajduje się w Gdańsku, a jego produkty oferowane są zarówno w sieci placówek, jak i u współpracujących z bankiem pośredników kredytowych, dealerów, deweloperów i w sieciach sprzedaży detalicznej. Misją GE Money Banku jest zaspokajanie finansowych potrzeb ludności i małych przedsiębiorstw poprzez świadczenie usług o najwyższej jakości i szybkość działania.
Rysunek 2. Znak firmowy Banku GE Money Bank
Źródło: www.bph.pl
Bank BPH SA powstał 31 grudnia 2001 roku w wyniku połączenia Banku Przemysłowo - Handlowego SA i Powszechnego Banku Kredytowego S.A. w Warszawie, które jako banki komercyjne zostały wydzielone ze struktur Narodowego Banku Polskiego 1 lutego 1989 roku. Proces połączenia BPH i PBK był skutkiem integracji kapitałowej ich inwestorów strategicznych: HypoVereinsbank AG i Banku Austria Creditanstalt AG (BA-CA), przeprowadzonej pod koniec 2000 roku. 29 listopada 2007 roku sąd zarejestrował fuzję części dawnego banku BPH (285 oddziałów, w tym wszyscy klienci korporacyjni banku) z bankiem Pekao SA. Obecnie jest bankiem uniwersalnym obsługującym klientów indywidualnych, małe i średnie przedsiębiorstwa oraz klientów korporacyjnych. Bogata oferta produktowa uwzględnia między innymi: kredyty, w tym hipoteczne, karty płatnicze, rachunki oszczędnościowe i depozytowe, usługi maklerskie i produkty skarbowe oraz zarządzanie aktywami poprzez spółkę zależną BPH TFI. Klienci korzystają z sieci ponad 200 własnych oddziałów, a także placówek partnerskich oraz alternatywnych kanałów dystrybucji opartych na nowoczesnych rozwiązaniach internetowych, telefonii komórkowej i Call Center. Bank BPH jest spółką notowaną na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.
Rysunek 3. Znak firmowy Banku BPH S.A.
Źródło: www.bph.pl
Organy władzy Banku BPH Grupa GE Capital
Zarząd
Zarząd banku na dzień 31 grudnia 2009 roku składał się z ośmiu członków, w tym Prezesa i Wiceprezesów powoływanych na wspólną trwającą trzy lata kadencję.
Tabela nr 1. Skład Zarządu Banku na 31 grudnia 2009 roku
Pełniona funkcja |
|
Józef Wancer |
Prezes Zarządu |
Mirosław Boniecki |
Wiceprezes Zarządu |
Grzegorz Dąbrowski |
Wiceprezes Zarządu |
George Newcomb |
Wiceprezes Zarządu |
Piotr Królikowski |
Wiceprezes Zarządu |
Kazimierz Łabno |
Wiceprezes Zarządu |
Cezary Mączka |
Wiceprezes Zarządu |
Carl Normann Vökt |
Wiceprezes Zarządu |
Źródło: Sprawozdanie Zarządu z działalności Grupy Banku BPH S.A. za rok 2009
Rada Nadzorcza
Rada Nadzorcza sprawuje stały nadzór na działalnością banku, a jej działania uregulowane są w Regulaminie. Do kompetencji Rady Nadzorczej należy w szczególności między innymi:
powołanie i odwołanie wszystkich członków zarządu oraz reprezentowanie banku w sprawach pomiędzy członkami zarządu a bankiem,
zawieranie i zmiany umów z członkami zarządu,
uchwalanie Regulaminu Rady Nadzorczej i Regulaminu Zarządu,
występowanie do odpowiedniej komórki organizacyjnej banku o przeprowadzenie przeglądu lub kontroli określonych zakresów działalności banku,
określenie polityki i zasad w zakresie kompetencji kredytowych oraz związanych z nimi procedur dla organów decyzyjnych banku,
wybór biegłego rewidenta dla badanie sprawozdania finansowego banku,
akceptowanie określonych uchwał zarządu.
Tabela na 2. Skład Rady Nadzorczej na dzień 31 grudnia 2009 roku
Pełniona funkcja |
|
Wiesław Rozłucki |
Przewodniczący Rady Nadzorczej |
Dmitri Stockton |
Drugi Zastępca Przewodniczącego Rady Nadzorczej |
Aleš Blažek |
Członek Rady Nadzorczej |
Beata Gessel-Kalinowska vel Kalisz |
Członek Rady Nadzorczej |
Robert Charles Green |
Członek Rady Nadzorczej |
Denis Hall |
Członek Rady Nadzorczej |
Lesław Kuzaj |
Członek Rady Nadzorczej |
Sławomir Mirkowski |
Członek Rady Nadzorczej |
Des O'Shea |
Członek Rady Nadzorczej |
Dorota Podedworna-Tarnowska |
Członek Rady Nadzorczej |
Wilfried Mathias Seidel |
Członek Rady Nadzorczej |
Agnieszka Słomka-Gołębiowska |
Członek Rady Nadzorczej |
Tomasz Stamirowski |
Członek Rady Nadzorczej |
Źródło: Sprawozdanie Zarządu z działalności Grupy Banku BPH S.A. za rok 2009
Strategia i kierunki rozwoju banku
Bank BPH Grupa GE Capital działa z siedzibą zarejestrowaną w Krakowie, główne biuro centrali zlokalizowane jest w Warszawie, a główne centra operacyjne - w Gdańsku i Krakowie.
Według założeń do 2012 roku sieć dystrybucji obejmie: 337 oddziałów własnych, 350 placówek partnerskich, 11 centrów korporacyjnych, 25 centrów małych i średnich przedsiębiorstw oraz 350 mobilnych agentów dla tego segmentu, jak również 2300 placówek agencyjnych i 2800 punktów sprzedaży ratalnej.
Zgodnie z przyjętą w lipcu 2009 roku strategią bank będzie dążył do tego, aby do 2012 roku osiągnąć wskaźnik zwrotu na kapitale (ROE) w wysokości 17% lub więcej oraz wskaźnik kosztów do dochodów (Cost/Income) poniżej 50%.
Do 2012 roku zamierza umocnić swoją pozycję na rynku bankowości dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), zdobywając 10% udział w kredytach dla tego segmentu. Na rynku detalicznym jego aspiracją jest 11% udział w segmencie kart kredytowych, 8% udział w kredytach gotówkowych i 4% udział w kontach osobistych oraz utrzymanie 30% udziału w segmencie kredytów ratalnych, a także 7% udział w kredytach hipotecznych. Zamierza również intensywnie rozwijać bankowość korporacyjną powiększając udział w rynku kredytów i rozwijając nowoczesne produkty bankowości transakcyjnej.
Celem Banku BPH grupa GE Capital jest także zdobycie 7% udziału w negocjowanych podstawowych produktach skarbowych, oferowanych w walutach obcych, a także 4% udziału w depozytach klientów indywidualnych, małych i średnich przedsiębiorstw i klientów korporacyjnych.
Strategia oparta będzie na zapewnianiu dostępu do produktów i usług poprzez wykorzystanie wielokanałowej sieci dystrybucji cross sellingu, z mocnym akcentem na bankowość internetową i telefoniczną, a liczba aktywnych użytkowników bankowości internetowej wzrośnie z 400 tys. w 2009 roku do planowanych 1,5 mln w 2012 roku.
Bank zamierza rozwijać sieć placówek w sposób efektywny, zmieniając jej strukturę, to znaczy redukować mniej opłacalny sposób dotarcia do klientów, na przykład punkty sprzedaży detalicznej, a rozwijać placówki franczyzowe.
Struktura kapitałowa oraz struktura akcjonariatu banku
Połączenie Banku BPH i GE Money Banku nastąpiło na podstawie art. 124 § 1 oraz § 3 Prawa bankowego, w związku z art. 492 § 1 ust. 1 Kodeksu Spółek Handlowych, poprzez przeniesienie całego majątku GE Money Banku na Bank BPH, z równoczesnym podwyższeniem kapitału zakładowego Banku BPH o nową emisję akcji połączeniowych, które Bank BPH przyzna akcjonariuszom GE Money Banku ("Akcje Połączeniowe").
Kapitał zakładowy Banku BPH Grupa GE Capital został podwyższony z kwoty 143 581 150 złotych o kwotę 334 380 985 złotych do kwoty 477 962 135 złotych, w drodze emisji 66 876 197 akcji Banku BPH serii "E" o wartości nominalnej 5 złotych każda. W wyniku tej zmiany kapitał zakładowy dzieli się na 95 592 472 akcje, które dają prawo do 95 592 472 głosów na Walnym Zgromadzeniu.
Bank ubiegać się będzie o wprowadzenie Akcji Emisji Połączeniowej do obrotu na rynku regulowanym Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A., między innymi po zatwierdzeniu Memorandum Informacyjnego przez Komisję Nadzoru Finansowego oraz rejestracji w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych S.A. tych akcji.
Koleją decyzją podjętą przez Sąd była rejestracja obniżenia kapitału zakładowego Banku BPH Grupa GE Capitalz kwoty 477 962 135 złotych o kwotę 94 622 580 złotych to jest do kwoty 383 339 555 złotych. Obniżenie kapitału zakładowego nastąpiło w drodze umorzenia 18 924 516 akcji własnych (co odpowiada takiej samej liczbie głosów na Walnym Zgromadzeniu Banku), których właścicielem bank stał się z chwilą połączenia. W konsekwencji, kapitał zakładowy Banku, wynoszący 383 339 555 złotych, dzieli się na 76 667 911 akcji i głosów na Walnym Zgromadzeniu Banku. Obniżenie kapitału zakładowego oraz umorzenie akcji zostało dokonane za zgodą akcjonariuszy wyrażoną na Nadzwyczajnym Walnym Zgromadzeniu w dniu 27 października 2009 roku, które nastąpiło bez jakichkolwiek świadczeń na rzecz akcjonariuszy banku.
W wyniku integracji banków podmioty wchodzące w skład grupy kapitałowej GE stały się posiadaczami łącznie 68 349 787 akcji Banku BPH Grupa GE Capital, to jest 89,15% ogólnej liczby akcji banku, odpowiadających takiej samej liczbie i procentowemu udziałowi w ogólnej liczbie głosów na Walnym Zgromadzeniu Banku. Jednakże, GE - jako podmiot dominujący może wykonywać co najmniej 66% - jednak nie więcej niż 75% - głosów na Walnym Zgromadzeniu. Kontrolny pakiet akcji GE w Banku BPH Grupa GE Capital dzieli się na: GE Investments Poland Sp. z o.o. z siedzibą w Gdańsku, która posiada 64 201 140 akcji banku, to jest 83,74% ogólnej liczby akcji, Selective American Financial Enterprise - odpowiednio 2 457 643 i 3,21% i DRB, który objął 217 415 akcji, osiągając tym samym liczbę 1 691 005 akcji, to jest 2,21% ogólnej liczby akcji banku.
Po rejestracji zmian w kapitale zakładowym banku klienci BZ WBK AIB AM posiadali łącznie 4 618 314 akcji, co stanowiło 6,02% w kapitale zakładowym oraz liczbie głosów na Walnym Zgromadzeniu, z czego fundusze, w imieniu których działa BZ WBK AIB TFI dysponowały 3 580 206 akcjami, co stanowiło 4,67% w kapitale zakładowym. Z akcji tych przysługiwało tyle samo głosów, stanowiących 4,67% udział w ogólnej liczbie głosów. Jeden z funduszy, Arka BZ WBK Akcji Fundusz Inwestycyjny Otwarty stał się posiadaczem 1 675 556 akcji, co stanowi 2,19% w kapitale zakładowym. Z akcji tych przysługiwało tyle samo głosów, stanowiących 2,19%.
Tabela nr 3. Aktualna struktura akcjonariatu Banku BPH Grupa GE Capital
Lp |
Nazwa akcjonariusza |
Akcje |
Głosy na WZ |
||
|
|
Liczba |
% |
Liczba |
% |
1.
|
GE Investments Poland (General Electric Company) |
64 201 140 |
83,74 |
64 201 140 |
83,74
|
2.
|
Selective American Financial Enterprise (General Electric Company) |
2 457 643 |
3,21 |
2 457 643 |
3,21
|
3.
|
DRB Holdings B.V. (General Electric Company) |
1 691 005 |
2,21 |
1 691 005 |
2,21
|
4.
|
Klienci BZ WBK AIB Asset Management |
4 618 314 |
6,02 |
4 618 314 |
6,02
|
5.
|
Pozostali akcjonariusze (w tym The Bank of New York) |
3 699 809 |
4,82 |
3 699 809 |
4,82
|
RAZEM |
76 667 911 |
100,00 |
76 667 911 |
100,00 |
|
Źródło: Sprawozdanie Zarządu z działalności Grupy Banku BPH S.A. za rok 2009
Na koniec 2009 roku Grupa Banku BPH obejmowała trzy podmioty: Bank BPH SA (jako podmiot dominujący, będący z chwilą połączenia prawnym następcą GE Money Banku), BPH PBK Zarządzanie Funduszami Sp. z o.o. (bezpośrednio zależna) oraz BPH Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA (BPH TFI, spółka pośrednio zależna poprzez BPH PBK Zarządzanie Funduszami Sp. z o.o.).
Tabela nr 4. Skład Grupy Banku BPH SA (wg stanu na 31 grudnia 2009 roku)
Podmiot |
Siedziba
|
Udział % banku w głosach na WZ/ZW spółki |
Kapitał własny (tys. zł)
|
Aktywa (tys. zł)
|
Jednostka dominująca |
||||
Bank BPH Spółka Akcyjna |
Kraków |
|
|
|
Jednostki zależne objęte konsolidacją |
||||
BPH PBK Zarządzanie Funduszami Sp. z o.o. |
Warszawa |
100,00% |
10 372 |
10 376
|
Jednostki pośrednio zależne - zależne od BPH PBK Zarządzanie Funduszami Sp. z o.o. |
||||
BPH Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA |
Warszawa |
50,14% |
186 673 |
203 230
|
Źródło: Sprawozdanie Zarządu z działalności Grupy Banku BPH S.A. za rok 2009
Oferta kredytowa banku
Działalność kredytowa jest dla banków podstawowym źródłem dochodu i finansowo najkorzystniejszą formą zarobkowania, lecz udzielenie „dobrego” kredytu nie jest prostą czynnością, a skomplikowanym procesem wielopłaszczyznowego badania różnych rodzajów ryzyka.
Bank BPH Grupa GE Capital oferuje dostęp do szerokiej oferty produktów: kont osobistych, produktów oszczędnościowych i inwestycyjnych, a także nowoczesną bankowość elektroniczną.
Oferta produktów kredytowych dla klientów indywidualnych:
Kredyty gotówkowe
Kredyty konsolidacyjne
Kredyty hipoteczne
- Kredyt nie tylko na cele mieszkaniowe
- Kredyt na budowę domu
- Kredyt EKOhipoteczny Banku BPH
- Kredyt mieszkaniowy z dopłatą
- Kredyt refinansowy
- Pakiet dla młodych rodzin
- Programy specjalne
** Twój nowy adres
**Program Partner
**Program Investor
Kredyty samochodowe
- Kredyt AutoOkazja
- Auto Kredyt
Linia kredytowa dla inwestora giełdowego
Kredyt gotówkowy
Dobry kredyt gotówkowy to taki, który bierze pod uwagę indywidualne potrzeby i dostosowuje się do możliwości kredytobiorcy. Dlatego Bank BPH stworzył kredyt gotówkowy, o którym klient współdecyduje poprzez:
samodzielną decyzję o wysokości miesięcznej raty jaką chce płacić (nikt nie zna domowego budżetu lepiej od samego klienta),
dopasowanie okresu kredytowania do swoich potrzeb i możliwości,
ustalenie dnia, w którym następuje spłata raty (jedni wolą początek miesiąca inni środek lub koniec),
możliwość ubezpieczenia kredytu od utraty pracy, zdarzeń losowych i tym podobnych (bezpieczeństwa nigdy dość),
maksymalna kwota kredytu gotówkowego to aż 60 000 zł,
minimalny dochód wynosi 725 zł netto,
okres kredytowania wynosi od 6 do 96 miesięcy (proponujesz, ile dokładnie),
nie zawsze trzeba przedstawiać zaświadczenie o zarobkach (czasem wystarczy ustne oświadczenie).
Kredyt konsolidacyjny
Jeśli spłaca się kilka kredytów, których łączne raty stanowią dla domowego budżetu duże obciążenie, można zamienić je na kredyt konsolidacyjny i otrzymać dodatkową gotówkę na dowolny cel.
Możliwości jakie daje kredyt konsolidacyjny:
rata mniejsza niż suma dotychczasowych rat,
dodatkowa gotówka na dowolny cel,
możliwość ubezpieczenia kredytu od utraty pracy i innych zdarzeń losowych.
Kredyt konsolidacyjny można przeznaczyć na spłatę zobowiązań finansowych takich jak:
debet w rachunku osobistym,
zadłużenie na karcie kredytowej,
pożyczkę gotówkową,
kredyt samochodowy,
kredyt konsumpcyjny,
kredyt mieszkaniowy.
Zalety kredytu konsolidacyjnego w liczbach:
limit konsolidacji wynosi 120 000 zł, czyli suma kredytów, które można połączyć,
okres kredytowania może trwać od 6 do 96 miesięcy,
minimalny dochód, jaki trzeba wykazać, aby ubiegać się o kredyt konsolidacyjny, to tylko 725 zł netto.
Kredyty hipoteczne
Marzenia o kupnie własnego mieszkania nabierają realnych kształtów dzięki ofercie kredytów hipotecznych Banku BPH Grupa GE Capital, które dopasowują się do potrzeb klientów i zapewniają:
szybką decyzję kredytową,
długi okres kredytowania, nawet do 40 lat w PLN oraz 30 lat waluty obce,
waluty kredytu: PLN, CHF, USD, EUR,
wakacje kredytowe nawet do 3 miesięcy,
finansowanie do 80% wartości nieruchomości,
możliwość udziału w programie „Rodzina na swoim”,
możliwość skorzystania z Programu Ochrony Kredytu, , obejmujący między innymi ubezpieczenie od ryzyka utraty pracy,
prowizję za przewalutowanie i podwyższenie kwoty kredytu - 0 zł.
Kredyt nie tylko na cele mieszkaniowe
Kredytem tym sfinansuje się cele:
1) mieszkaniowe
- zakup domu lub mieszkania od dewelopera, spółdzielni mieszkaniowej lub osoby prywatnej,
- budowę mieszkania lub domu realizowaną przez dewelopera, spółdzielnię mieszkaniową lub generalnego wykonawcę,
- budowę lub rozbudowę domu prowadzoną systemem gospodarczym,
- wykończenie, remont czy modernizację mieszkania lub domu.
2) dowolny cel
Można uzyskać dodatkowe środki finansowe na realizację dowolnych planów, na
przykład na zakup mebli, sprzętu AGD lub na zorganizowanie wyjątkowych wakacji.
3) spłatę innych zobowiązań finansowych
Jeżeli korzysta się z kilku pożyczek lub spłaca inne kredyty i co miesiąc trzeba pamiętać o kilku wysokich ratach, można je zastąpić wygodnym kredytem konsolidacyjnym. Dzięki temu można obniżyć swoje comiesięczne wydatki i płacić tylko jedną niższą ratę.
Dodatkowe atuty kredytu hipotecznego „nie tylko na cele mieszkaniowe”:
szybka decyzja kredytowa
od 0 do 3,5% prowizji w zależności od wybranej opcji kredytu
nie pobieramy opłaty za rozpatrzenie wniosku kredytowego
Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosi od 4,07% do 10,46% w CHF i od 8,90% do 15,14% w PLN, dla kredytu w kwocie 200 000 zł (opcja Kredyt Dopasowany), na okres 30 lat. Stan na dzień 29.04.2010 r.
Kredyt na budowę domu
Kredyt systemem gospodarczym jest najlepszym rozwiązaniem, gdy chce się zbudować dom na własnej działce lub jest się już w trakcie jego budowy ponieważ:
bank nie wymaga rachunków ani faktur za wykonane prace i zakupione materiały przy budowie prowadzonej tak zwanym systemem gospodarczym na własnej działce,
kredyt wypłacany jest w transzach na rachunek osobisty w miarę postępu prac budowlanych,
dodatkowo można uzyskać środki na dowolny cel, na przykład wykończenie lub wyposażenie nieruchomości.
Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosi od 4,07% do 10,46% w CHF i od 8,90% do 15,14% w PLN, dla kredytu w kwocie 200 000 zł (opcja Kredyt Dopasowany), na okres 30 lat. Stan na dzień 29.04.2010 r.
Kredyt EKOhipoteczny Banku BPH
Kredyt EKOhipoteczny wykorzystywany jest, gdy planuje się budowę domu na własnej działce i chciałoby się zastosować ekologiczne technologie i rozwiązania przy realizacji inwestycji. Wartość posiadanej działki może być wliczona jako wkład własny w inwestycję, dzięki czemu udokumentowana kwota posiadanych środków własnych może być niższa. Kredyt może być udzielany w CHF, EUR, USD, PLN.
Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosi od 4,07% do 10,46% w CHF i od 8,90% do 15,14% w PLN, dla kredytu w kwocie 200 000 zł (opcja Kredyt Dopasowany), na okres 30 lat. Stan na dzień 29.04.2010 r.
Kredyt mieszkaniowy z dopłatą
Dzięki ofercie kredytów mieszkaniowych w PLN z dopłatą, można uzyskać dofinansowanie kredytu mieszkaniowego w formie dopłat do odsetek od kredytu, na podstawie Ustawy o finansowym wsparciu rodzin w nabywaniu własnego mieszkania. Podstawowe warunki uzyskania dopłat:
cena zakupu lub budowy 1 m2 mieszkania lub domu nie może przekraczać średniego wskaźnika przeliczeniowego kosztu odtworzenia 1m2 powierzchni użytkowej budynków mieszkalnych, obowiązujących dla danego województwa lub miasta wojewódzkiego,
docelowy kredytobiorca przystępujący do kredytu preferencyjnego nie jest lub nie był docelowym kredytobiorcą innego kredytu preferencyjnego,
w dniu zawarcia umowy kredytowej docelowy kredytobiorca nie może być również właścicielem lub współwłaścicielem domu lub mieszkania, nie może mu również przysługiwać własnościowe spółdzielcze prawo do mieszkania lub domu,
istnieje możliwość uzyskania dopłat do kredytu preferencyjnego w przypadku, gdy na dzień zawarcia umowy osoba ubiegająca się o kredyt jest najemcą, bądź przysługuje jej spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego. Warunkiem jest złożenie przez kredytobiorcę wraz z zawarciem umowy pisemnego zobowiązania do:
- wypowiedzenia członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej, w której przysługuje jej spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego lub do zrzeczenia się tego prawa,
- rozwiązania umowy najmu i opróżnienia lokalu mieszkalnego w terminie sześciu miesięcy od dnia uzyskania prawa własności lub uzyskania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego/domu jednorodzinnego, bądź pozwolenia na użytkowanie wybudowanego domu jednorodzinnego,
osoby ubiegające się o kredyt preferencyjny muszą posiadać zdolność kredytową. Jeżeli jednak jej nie posiadają, istnieje możliwość zawarcia umowy o kredyt również przez inne osoby, które są spokrewnione lub spowinowacone z kredytobiorcami (zstępni, wstępni, ojczym, macocha lub teściowie docelowego kredytobiorcy)
Wielkość dopłaty ustalana jest w oparciu o metraż powierzchni użytkowej nieruchomości i wysokość stopy referencyjnej publikowanej przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosi od 4,07% do 10,46% w CHF i od 8,90% do 15,14% w PLN, dla kredytu w kwocie 200 000 zł (opcja Kredyt Dopasowany), na okres 30 lat. Stan na dzień 29.04.2010 r.
Korzyści wynikające z finansowania w ramach programu Rodzina na swoim:
mniejsze obciążenie domowego budżetu rodziny - dzięki dopłatom do odsetek przez pierwsze 8 lat spłaty kredytu,
długi okres kredytowania - do 40 lat,
wybór sposobu spłaty kredytu - raty równe lub malejące,
brak opłaty za wycenę nieruchomości,
bank pokrywa koszty związane z ustanowieniem hipoteki
Kredyt ten mogą uzyskać małżeństwa, osoby samotnie wychowujące przynajmniej jedno małoletnie dziecko, lub dziecko bez względu na jego wiek, na które pobierany jest zasiłek pielęgnacyjny, a także dziecko do ukończenia przez nie 25 roku życia, uczące się w szkołach. Środki z takiego kredytu można przeznaczyć na:
zakup będącego w budowie lub istniejącego domu lub mieszkania,
zakup spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego,
pokrycie kosztów budowy mieszkania lub domu jednorodzinnego, budowanego przez spółdzielnię mieszkaniową,
wkład budowlany do spółdzielni mieszkaniowej,
budowę domu jednorodzinnego,
nadbudowę, przebudowę lub rozbudowę budynku, adaptację budynku lub lokalu o innym przeznaczeniu na cele mieszkalne, w celu uzyskania lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość.
Powierzchnia użytkowa mieszkania nie może przekraczać 75 m2 zaś domu jednorodzinnego 140 m2. Lokal mieszkalny, dom jednorodzinny albo budynek mieszkalny, muszą być położone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Kredyt refinansowy
Kredyt „Wygodne Refinansowanie” to możliwość zastąpienia kredytu hipotecznego spłacanego w innym banku, obniżenia dotychczasowej raty oraz uzyskania dodatkowych środków w cenie kredytu mieszkaniowego, a także:
brak prowizji za przyznanie kredytu,
bank skredytuje opłatę za wcześniejszą spłatę, pobieraną przez spłacany bank,
bank kredytuje opłatę sądową za wpis hipoteki do Księgi Wieczystej,
oferta jest dostępna w walutach: PLN i CHF.
Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosi od 4,02% do 10,69% w CHF
i od 8,83% do 16,91% w PLN, dla kredytu w kwocie 200 000 zł, na okres 30 lat.
Stan na dzień 29.04.2010 r. Oferta dotyczy Klientów objętych ubezpieczeniem
od ryzyka utraty pracy.
Pakiet dla młodych rodzin
Świeżo upieczonym rodzicom zarówno tym, którym właśnie urodziło się dziecko, jak i tym, którzy dziecko adoptowali, bank proponuje 3 miesiące wakacji kredytowych (przerwa w spłacie rat kredytu). Zapewnione jest również elastyczne podejście do rodziców na urlopie macierzyńskim lub wracających z urlopu wychowawczego. Akceptowane są dochody rodzica, który przebywa na urlopie macierzyńskim i po zakończeniu urlopu zamierza powrócić do pracy oraz rodzica powracającego z urlopu wychowawczego. Nie jest pobierana opłata za przewalutowanie oraz za podwyższenie kwoty kredytu,
Warunkiem skorzystania z 3-miesięcznej przerwy w spłacie rat kredytu jest złożenie wniosku o odroczenie spłat w terminie 6 miesięcy od daty urodzenia dziecka lub od daty uprawomocnienia się orzeczenia sądu o przysposobieniu dziecka, a także niezaleganie w okresie ostatnich sześciu miesięcy poprzedzających złożenie wniosku (w przypadku korzystania z pierwszej przerwy tego typu - dwóch miesięcy) z płatnościami rat, ani innymi należnościami wynikającymi z Umowy Kredytu oraz terminowe wywiązywanie się z innych zobowiązań wobec Banku. Wnioskowana przerwa w spłacie rat kredytu powinna rozpoczynać się również przed upływem 6 miesięcy od daty urodzenia/ przysposobienia (adopcji) dziecka.
Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosi od 7,17% do 10,32% w CHF
i od 12,04% do 15,12% w PLN, dla kredytu w kwocie 200 000 zł (opcja Kredyt Dopasowany), na okres 30 lat. Stan na dzień 29.04.2010 r..
Programy specjalne
Twój nowy adres
Program ten przeznaczony jest dla osób, które planują zakup mieszkania na rynku pierwotnym lub myślą o budowie domu z deweloperem. Gwarantuje on:
uproszczoną procedurę składania wniosku kredytowego,
brak opłat za wycenę nieruchomości
dotyczy kredytów w CHF i PLN.
Program Partner
Program ten dla pracodawcy oznacza nowy i efektywny element systemu motywacyjnego, natomiast pracownicy otrzymują możliwość finansowania swoich potrzeb na korzystniejszych warunkach niż w standardowej ofercie.
Korzyści Programu Partner to:
preferencyjne warunki kredytowania to jest:
- niższa o połowę prowizja,
- 0 zł kosztów wpisu sądowego przy ustanowieniu hipoteki - bank pokrywa te koszty oraz w imieniu klienta dopełnia formalności w sądzie,
- 0 zł opłaty za wycenę.
szybka decyzja kredytowa,
możliwość sfinansowania różnych planów mieszkaniowych (zakup, budowa, remont nieruchomości), spłata innych zobowiązań oraz uzyskanie środków na dowolny cel.
Program Investor
Wybierając ofertę kredytu hipotecznego w powiązaniu z inwestycją w fundusze zaczyna się pomnażać gromadzone na rachunku inwestycyjnym środki. W ten sposób tworzona jest „poduszka” zabezpieczającą możliwość spłaty kredytu na wypadek trudności finansowych w przyszłości. Zgromadzony na rachunku inwestycyjnym kapitał będzie przynosił zyski, które można przeznaczać na spłatę rat kredytowych, czyli obniżyć realne koszty kredytu.
Pakiet wyjątkowych korzyści w programie Investor to:
obniżone oprocentowanie kredytu o 0,15 punktu procentowego dla kredytów indeksowanych kursem waluty obcej (CHF, USD, EUR),
dostęp do środków finansowych w trakcie trwania kredytu,
bezpieczeństwo i płynność finansową.
Kredyty samochodowe
Idealny kredyt jeśli znalazło się wymarzony samochód na giełdzie, za granicą albo u znajomego, najszybszy sposób na auto z prywatnego ogłoszenia.
Wystarczy dowód osobisty, drugi dokument potwierdzający tożsamość oraz zaświadczenie o dochodach. Dzięki takiemu kredytowi można uzyskać:
gotówkę na konto jeszcze przed zakupem auta,
nawet do 60.000 złotych,
obniżenie oprocentowania po ustanowieniu zabezpieczenia na pojeździe.
Atuty kredytu samochodowego:
przedstawiciel banku pomoże wybrać najlepszą ofertę kredytową dostosowaną do indywidualnych potrzeb klienta oraz załatwi wszystkie formalności,
decyzja kredytowa podejmowana w jeden dzień,
klient rejestruje jedynie samochód,
długi okres kredytowania,
do kredytu można otrzymać bezpłatnie kartę kredytową VISA (oferta dla osób fizycznych).
Linia kredytowa dla inwestora giełdowego
Jest to kredyt w formie odnawialnej linii kredytowej, dzięki której zawsze jest rezerwowe środki na zakup papierów wartościowych. Każda spłata (nawet części kapitału) spowoduje odnowienie się linii do pierwotnej wysokości i może być wykorzystywana wielokrotnie, aż do wygaśnięcia umowy. Dlatego jest ona idealna dla osób grających na giełdzie, którym czasami brakuje kapitału.
Kredyt przyznawany jest na nabywanie:
papierów wartościowych notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) w systemie ciągłym (z wyłączeniem rynku New Connect),
papierów wartościowych zbywanych w ramach oferty publicznej poprzez rachunek brokerski,
papierów wartościowych w związku z realizację prawa pierwszeństwa w objęciu akcji nowej emisji.
Z linii kredytowej dla inwestora giełdowego możesz korzystać, jeżeli:
posiada się rachunek brokerski w Biurze Maklerskim Banku BPH S.A. z aktywami na tym rachunku (w dniu złożenia wniosku) w wysokości minimum 5.000 zł,
jest się osobą fizyczną mająca stałe miejsce zamieszkania na terenie Polski.
Warunki kredytowania:
oprocentowanie zmienne oparte o WIBOR 1M,
opłata przygotowawcza już od 1%,
okres kredytowania do 12 miesięcy z możliwością przedłużenia.
Linia kredytowa dla inwestora giełdowego umożliwia otrzymać nawet do 200% wartości aktywów zgromadzonych na rachunku brokerskim w Biurze Maklerskim Banku BPH w dniu złożenia wniosku. Kredyt nie może być mniejszy niż 10 tys. PLN. Standardowym zabezpieczeniem jest blokada aktywów (nie obciążonych) na rachunku brokerskim o wartości 150% uruchomionej kwoty kredytu wraz z pełnomocnictwem udzielonym Bankowi do dysponowania rachunkiem brokerskim.
Bank BPH Grupa GE Capital oferuje swoje produkty i usługi klientom indywidualnym, małym i średnim przedsiębiorstwom oraz klientom korporacyjnych. Bogata oferta zawiera między innymi: kredyty, w tym gotówkowe i hipoteczne, konta osobiste, rachunki oszczędnościowe i depozytowe oraz karty kredytowe. Prowadzona jest również działalność w zakresie zintegrowanych usług maklerskich, bankowości skarbowej oraz zarządzania aktywami poprzez spółkę zależną BPH TFI. Klienci mogą korzystać z sieci ponad 300 oddziałów własnych, a także placówek partnerskich i agencji uniwersalnych, jak również z nowoczesnej bankowości internetowej oraz telefonicznej. Bank BPH jest obecny na polskim rynku od ponad 20 lat, a jego dzisiejszy kształt jest wynikiem niedawnego połączenia z GE Money Bankiem.
ROZDZIAŁ IV
ANALIZA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM KREDYTOWYM W BANKU BPH GRUPA GE CAPITAL
Wynik finansowy BANKU BPH Grupa GE Capital
W poddanym badaniu jednostkowym sprawozdaniu finansowym za rok 2009, Bank BPH Grupa GE Capital wykazał zysk netto na poziomie 56,3 mln zł (173,6 + 12,0 - 129,3). Na tę kwotę złożyło się:
wypracowany przez były GE Money Bank zysk w kwocie 187,8 mln zł, który - po uwzględnieniu korekt połączeniowych w wysokości 14,2 mln zł - zgodnie z przyjętą metodą połączenia zasilił kapitał zapasowy Banku BPH (187,8 - 14,2 = 173,6),
nadwyżka przychodów nad wydatkami kasy mieszkaniowej w wysokości 12,0 mln zł,
strata na poziomie 129,3 mln zł. Zarząd Banku zarekomendował Walnemu Zgromadzeniu pokrycie tej straty z kapitału zapasowego, tym samym nie było wypłaty dywidendy za rok 2009.
Na koniec 2009 roku aktywa wynosiły 35,2 mld zł, kredyty netto 29,1 mld zł, przy funduszach własnych na poziomie 4,4 mld zł. Z portfelem kredytów hipotecznych w wysokości 16,3 mld zł bank plasował się na 4 miejscu w sektorze banków komercyjnych. Warto podkreślić utrzymanie wysokiej jakości tych aktywów (2,1% udział kredytów o obniżonym standardzie), stanowiących 52% całego portfela kredytowego banku.
Na wynik finansowy osiągnięty w 2009 roku miały wpływ zarówno czynniki zewnętrzne, w postaci spadku tempa wzrostu gospodarczego (PKB) z 4,9% do 1,7% przy jednoczesnym wzroście stopy bezrobocia z 9,5% do 11,9%, jak i czynniki wewnętrzne, a zwłaszcza przeprowadzona restrukturyzacja.
Pogorszenie koniunktury w największym stopniu przełożyło się na wzrost kosztów ryzyka. Udział kredytów z utratą wartości podniósł się z 5% na koniec 2008 roku do 8,3% na koniec grudnia 2009 roku. Rezerwy na kredyty z utratą wartości sięgały w 2009 roku kwoty 690 mln zł, co oznacza 143% wzrost w stosunku do salda rezerw utworzonych w 2008 roku. 82% przyrostu rezerw dotyczyło portfela osób fizycznych, z czego 75% stanowiły rezerwy na kredyty konsumpcyjne, a 7% na kredyty hipoteczne. Ponadto 17% rezerw związanych było z portfelem klientów biznesowych, a 1% z kredytami dla przedsiębiorstw.
W sytuacji słabnącej koniunktury, bank już w I kwartale 2009 roku podjął szereg kroków w celu zaostrzenia polityki kredytowej i jej dostosowania do trudnych warunków makroekonomicznych. Z jednej strony, wprowadzone zostały bardziej konserwatywne warunki udzielania kredytów, z drugiej zaś, rozpoczęto intensywne wysiłki w celu odzyskiwania należności.
Przeprowadzono proces restrukturyzacji, który przyniósł spadek liczby zatrudnionych o ponad 1 000 etatów w ujęciu netto i zmniejszył o 10% bazę kosztów, która sięgnęła 1 460 mln zł w 2009 roku (z wyłączeniem jednorazowych kosztów restrukturyzacji w kwocie 120 mln zł).
Korzystnie na efekty działalności banku wpłynęła strona dochodowa. Uzyskane w ciągu roku dochody netto na działalności bankowej wyniosły 2 269 mln zł i były wyższe o 2% w porównaniu do 2008 roku.
Dochody odsetkowe osiągnięte w 2009 roku wyniosły 1 415 mln zł i były o 7% wyższe w porównaniu z rokiem poprzednim, głównie dzięki niższym o 8% kosztom odsetkowym. Skutkowało to wzrostem poziomu marży odsetkowej o 41 punktów bazowych., która ukształtowała się na poziomie 4,02%. Dochody z opłat i prowizji wyniosły 766 mln zł (mniej o 4% wobec 2008 roku), a dochody na działalności handlowej i rewaluacji wyniosły 91 mln zł.
Mimo wyższych kosztów rezerw, rachunek zysków i strat Banku BPH Grupa GE Capital zamknął się w 2009 roku zyskiem netto w wysokości 46,9 mln zł. W samym IV kwartale 2009 roku bank zanotował stratę netto w wysokości 33,1 mln zł, przy kosztach rezerw utworzonych na należności rzędu 268 mln zł i kosztach działania na poziomie 361 mln zł. W kwartale tym dochody na działalności bankowej sięgnęły 587 mln zł, co oznacza 4% wzrost, a dochody odsetkowe wyniosły 367 mln zł, to jest 5% więcej niż w kwartale poprzednim. Lepsze o 52% niż w III kwartale były również dochody na działalności handlowej i rewaluacji, które wynosiły 29 mln zł.
Skonsolidowane sprawozdanie finansowe banku
W związku z połączeniem Banku BPH S.A. z GE Money Bankiem S.A. skonsolidowane sprawozdanie finansowe Grupy Banku BPH za rok 2009 jest kontynuacją skonsolidowanych wartości księgowych GE Money Banku.
Tabela nr 5. Wybrane skonsolidowane dane finansowe za rok 2009
WYBRANE DANE FINANSOWE |
w tys. zł |
w tys. EUR |
||
Skonsolidowany rachunek zysków i strat |
okres od 01.01.2009 do 31.12.2009 |
okres od 01.01.2008 do 31.12.2008 |
okres od 01.01.2009 do 31.12.2009 |
okres od 01.01.2008 do 31.12.2008 |
I. Przychody z tytułu odsetek |
2 454 876
|
2 110 952 |
565 561 |
597 648 |
II. Przychody z tytułu prowizji |
942 445 |
764 900 |
217 123 |
216 557 |
III. Zysk przed opodatkowaniem |
376 |
297 696 |
87 |
84 283 |
IV. Zysk za okres przypadający na akcjonariuszy Banku |
52 806 |
321 186 |
12 166 |
90 933 |
Skonsolidowane sprawozdanie z przepływów pieniężnych |
||||
V. Przepływy netto z działalności operacyjnej |
425 283 |
-7 338 808 |
97 978 |
-2 077 746 |
VI. Przepływy netto z działalności inwestycyjnej |
-171 146 |
948 888 |
-39 429 |
268 647 |
VII. Przepływy netto z działalności finansowej |
- 220 197 |
7 998 588 |
-50 730 2 |
264 542 |
VIII. Przepływy pieniężne netto, razem |
33 940 |
1 608 668 |
7 819 |
455 442 |
Wskaźniki rynkowe |
okres od 01.01.2009 do 31.12.2009 |
okres od 01.01.2008 do 31.12.2008 |
okres od 01.01.2009 do 31.12.2009 |
okres od 01.01.2008 do 31.12.2008 |
IX. Zysk za okres na jedną akcję zwykłą przypadający na akcjonariuszy Banku (w zł / EUR) * |
0,69
|
4,19 |
0,16 |
1,19 |
X. Rozwodniony zysk za okres na jedną akcję zwykłą przypadający na akcjonariuszy Banku (w zł / EUR)* |
0,69
|
4,19 |
0,16 |
1,19 |
XI. Liczba akcji |
76 667 911 |
76 667 911 |
76 667 911 |
76 667 911 |
Wskaźniki rynkowe |
stan na 31.12.2009 |
stan na 31.12.2008 |
stan na 31.12.2009 |
stan na 31.12.2008 |
XII. Wartość księgowa na jedną akcję (w zł / EUR) * |
57,25
|
56,85 |
13,94 |
13,63 |
XIII. Rozwodniona wartość księgowa na jedną akcję (w zł / EUR) * |
57,25 |
56,85 |
13,94 |
13,63 |
XIV. Wypłacona za poprzedni rok dywidenda na jedną akcję zwykłą (w zł / EUR)
|
0,00 |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
Skonsolidowane sprawozdanie z sytuacji finansowej |
stan na 31.12.2009
|
stan na 31.12.2008
|
stan na 31.12.2009
|
stan na 31.12.2008 |
XV. Aktywa razem |
35 214 893 |
36 677 522 |
8 571 855 |
8 790 510 |
XVI. Zobowiązania wobec Banku Centralnego |
0 |
48 386 |
0 |
11 597 |
XVII. Zobowiązania wobec banków |
778 581 |
669 671 |
189 519 |
160 500 |
XVIII. Zobowiązania wobec klientów |
10 124 695 |
10 317 340 |
2 464 509 |
2 472 759 |
XIX. Kapitał własny |
4 389 522 |
4 358 949 |
1 068 478 |
1 044 710 |
XX. Kapitał mniejszości |
99 752 |
90 863 |
24 281 |
21 777 |
XXI. Kapitał podstawowy |
383 340 |
143 581 |
93 311 |
34 412 |
XXII. Liczba akcji |
76 667 911 |
76 667 911 |
76 667 911 |
76 667 911 |
Adekwatność kapitałowa |
stan na 31.12.2009 |
stan na 31.12.2008 |
stan na 31.12.2009 |
stan na 31.12.2008 |
XXIII. Współczynnik wypłacalności (%) |
12,66 |
11,18 |
12,66 |
11,18 |
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdania Zarządu z działalności Grupy Banku BPH S.A. za rok 2009
Przychody z tytułu odsetek w Banku BPH Grupa GE Capital wzrosły o 343 924 tys. zł w porównaniu z rokiem 2008. W 2009 roku odnotowano również wzrost przychodów z tytułu prowizji o 177 545 tys. zł w stosunku do roku ubiegłego. Jednakże wzrost przychodów nie wpłynął w znacznym stopniu na zysk banku, który był o 268 380 tys. zł niższy niż w 2008 roku. Spadek odnotowano również w sprawozdaniu z przepływów pieniężnych netto, który wyniósł 1 571 728 tys. zł w porównaniu z rokiem 2008. Zmniejszyły się także zyski na jedną akcję zwykła oraz rozwodniony zysk na jedną akcję zwykłą, które w 2008 roku wynosiły 4,19 zł/EUR, a w 2009 roku tylko 0,69 zł/EUR. Liczba akcji banku pozostała na tym samym poziomie wynoszącym 76 667 911. Przyrost wartości w 2009 roku w stosunku do roku poprzedniego odnotowano przy wartości księgowej na jedną akcję oraz przy rozwodnionej wartości księgowej na jedną akcję banku, który wyniósł po 0,4 zł/EUR w obu przypadkach. Aktywa banku wynosiły w 2008 roku 36 677 522 tys. zł i zmniejszyły się o 1 462 629 tys. zł w 2009 roku. Spowodowane było to fuzją Banku BPH S.A. oraz GE Money Banku i likwidacją części central obydwu banków. Zobowiązania wobec Banku Centralnego w 2008 roku wynosiły 48 386 tys. zł, a w 2009 roku zostały one całkowicie uregulowane, natomiast zwiększyły się zobowiązania wobec banków o 108 910 tys. zł. Spadek zobowiązań wobec klientów w 2009 roku wyniósł 192 645 tys. zł w porównaniu z rokiem ubiegłym. Kapitał własny zwiększył się o 30 573 tys. zł, kapitał mniejszości o 8 889 tys. zł, a kapitał podstawowy o 239 759 tys. zł w stosunku do roku 2008. W 2009 roku odnotowano również wzrost współczynnika wypłacalności o 1,48%, który oznacza polepszającą się kondycję finansową banku, gdyż jest on określony jako relacja zaangażowania kredytowego łącznie z pozycjami pozabilansowymi do środków własnych.
Poszczególne pozycje skonsolidowanego sprawozdania finansowego przeliczono na EURO według następujących zasad:
wybrane pozycje skonsolidowanego sprawozdania z sytuacji finansowej oraz wartość księgową na jedną akcję - według kursu średniego EURO wyrażonego w złotych, obowiązującego na dzień bilansowy, ogłoszonego przez NBP: na 31.12.2009 r. - 4, 1082; na 31.12.2008 r. - 4,1724,
wybrane pozycje skonsolidowanego rachunku zysków i strat, skonsolidowanego sprawozdania z przepływów pieniężnych oraz zysk za okres na jedną akcję - według kursu średniego, który stanowi średnią arytmetyczną średnich kursów ogłaszanych przez NBP, obowiązujących na koniec każdego miesiąca: 2009 r. - 4, 3406; 2008 r. - 3,5321.
Analiza zarządzania ryzykiem kredytowym
Bank podczas budowania elastycznej i dostosowanej do potrzeb klientów oferty produktów kredytowych kieruje się potrzebą odpowiedniej kontroli ryzyka kredytowego. Podstawowym celem w tym zakresie jest zapewnienie dobrej jakości portfela kredytowego oraz ograniczenie ryzyka poniesienia strat. Stara się jednocześnie zapewnić przy tym odpowiednią dochodowość operacji kredytowych i alokację kapitału w najbardziej ekonomiczny sposób. Strategię i zasady zarządzania ryzykiem kredytowym oraz politykę i procedury kluczowe dla utrzymywania kontroli nad tego rodzaju ryzykiem określa zarząd. Do Rady Nadzorczej natomiast należy między innymi nadzór nad ryzykiem portfela banku.
Istotnymi czynnikami wpływającymi na proces opracowywania strategii banku w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym są zmieniające się potrzeby klientów oraz sytuacja gospodarcza w kraju i za granicą, a także zmiany w strukturze, sposobie funkcjonowania i sytuacji systemu bankowego. Uwzględniane są również przewidywane zmiany wskaźników makroekonomicznych, kursów walutowych i stóp procentowych.
Ryzyko kredytowe jest monitorowane i kwantyfikowane w banku w regularnym cyklicznym procesie. Jego głównym elementem jest system klasyfikacji, składający się z odpowiednich procedur i narzędzi, to jest systemu ratingowego, systemu wczesnej identyfikacji ryzyka, mechanizmu (zasady i proces) intensywnego monitoringu oraz mechanizmu identyfikacji i oznaczania zdarzeń niewykonania zobowiązań. Procedury w tym zakresie istnieją zarówno dla zaangażowań klasyfikowanych jako normalne, jak i zagrożone, podlegające działaniom restrukturyzacyjnym i windykacyjnym. Regularnemu monitorowaniu podlegają również przyjęte zabezpieczenia - ich pewność prawna i wartość.
Strukturę jakościową portfela kredytowego banku na 31 grudnia 2009 roku, z uwzględnieniem podziału na segmenty biznesowe (wyliczoną w oparciu o kapitał) prezentuje poniższa tabela.
Tabela nr 6. Struktura jakościowa portfela kredytowego z uwzględnieniem podziału na segmenty biznesowe
Kredyty brutto |
Osoby Prywatne |
MŚP |
Korporacje |
Klienci ogółem |
||||||
|
Kredyty (w mln zł) |
Struktura (%) |
Kredyty (w mln zł) |
Struktura (%) |
Kredyty (w mln zł) |
Struktura (%) |
Kredyty (w mln zł) |
Struktura (%) |
||
Kredyty brutto bez rozpoznanej utraty wartości |
23 599,23 |
92,1 |
287,2 |
87,2 |
1 449,0 |
96,2 |
28 335,4 |
91,7 |
||
-- struktura jakościowa wg wewnętrznego ratingu/ PD: |
||||||||||
Rating |
PD |
|
||||||||
0 do 4+ |
do 0,36% |
10 313,8 |
40,3 |
114,5 |
3,0 |
120,2 |
8,0 |
548,5 |
34,1 |
|
4 do 6- |
do 4,25% |
10 416,22 |
40,6 |
148,9 |
57,0 |
1 286,8 |
85,4 |
13 851,9 |
44,8 |
|
7+ do 8 |
do 61,48% |
2 865,83 |
11,2 |
968,2 |
25,7 |
41,0 |
2,7 |
875,0 |
12,6 |
|
Pozostałe |
3,4 |
0,0 |
55,6 |
1,5 |
1,0 |
0,1 |
60,0 |
0,2 |
||
Kredyty brutto z rozpoznaną utratą wartości |
2 038,1 |
7,9 |
480,4 |
12,8 |
57,0 |
3,8 |
2 575,5 |
8,3 |
||
Ogółem kredyty brutto |
25 637,33 |
100 |
767,6 |
100 |
1 506,0 |
100 |
30 910,9 |
100 |
||
Źródło: Sprawozdanie Zarządu z działalności Grupy Banku BPH S.A. za rok 2009
Wśród klientów banku kredyty bez rozpoznanej utraty wartości stanowiły 91,7% udzielonych kredytów, a 8,3 % to kredyty z rozpoznaną utratą wartości. Wśród osób prywatnych w 2009 roku kredyty wynosiły 25 637,33 mln zł z czego 92,1% to kredyty brutto bez rozpoznanej utraty wartości, a pozostałą część czyli 7,9% stanowiły kredyty z rozpoznaną utratą wartości. W sektorze małych i średnich przedsiębiorstw 87,2% stanowiły kredyty bez rozpoznanej utraty wartości, natomiast 12,8% to kredyty z rozpoznaną utratą wartości. Struktura kredytów bez rozpoznanej utraty wartości dla korporacji wynosiła 96,2%, a dla kredytów z rozpoznaną utratą wartości 3,8%.
Struktura została oparta na kryteriach stosowanych przez bank do oceny ryzyka kredytowego, to jest ratingach wynikających z wewnętrznych modeli ratingowych oraz przypisanym im parametrom PD (wyrażone jako %).
Struktura jakościowa portfela kredytowego bez rozpoznanej utraty wartości, w podziale na poszczególne segmenty biznesowe (w mln zł) według stanu na 31 grudnia 2009 roku, przedstawia tabela nr 7.
Tabela nr 7. Struktura jakościowa portfela kredytowego bez rozpoznanej utraty wartości
Kredyty brutto |
Osoby Prywatne |
MŚP |
Korporacje |
Klienci ogółem |
|||||
|
Kredyty |
Struktura (%) |
Kredyty |
Struktura (%) |
Kredyty |
Struktura (%) |
Kredyty |
Struktura (%) |
|
Kredyty brutto bez rozpoznanej utraty wartości |
23 599,2 |
100,0 |
3 287,2 |
100,0 |
1 449,0 |
100,0 |
28 335,4 |
100,0 |
|
- w tym: |
|||||||||
Kredyty brutto nieprzeterminowane i bez rozpoznanej utraty wartości |
22 575,6 |
95,7 |
3 169,9 |
96,4 |
1 444,9 |
99,7 |
27 190,4 |
96,0 |
|
-- struktura jakościowa wg wewnętrznego ratingu/ PD: |
|||||||||
Rating |
PD |
|
|||||||
0 do4+ |
do 0,36% |
10 260,2 |
43,5 |
114,3 |
3,5 |
120,2 |
8,3 |
10 494,7 |
37,0 |
4 do 6- |
do 4,25% |
10 155,9 |
43,0 |
2 098,3 |
63,8 |
1 282,7 |
88,5 |
13 536,9 |
47,8 |
7+do 8 |
do 1,48% |
2 158,5 |
9,2 |
909,2 |
27,6 |
41,0 |
2,8 |
3 108,7 |
11,0 |
Pozostałe |
1,0 |
0,0 |
48,1 |
1,5 |
1,0 |
0,1 |
50,1 |
0,2 |
|
Kredyty brutto przeterminowa-ne i bez rozpoznanej utraty wartości |
1 023,6 |
4,3 |
117,3 |
3,6 |
4,1 |
0,3 |
1 145,0 |
4,0 |
|
-- struktura wiekowa wg ilości dni przeterminowania: |
|||||||||
0 |
11 - 30 dni |
576,0 |
2,4 |
54,5 |
1,7 |
3,8 |
0,3 |
634,3 |
2,2 |
0 |
31 - 60 dni |
294,5 |
1,2 |
42,6 |
1,3 |
0,0 |
0,0 |
337,1 |
1,2 |
0 |
61 - 90 dni |
138,1 |
0,6 |
18,2 |
0,5 |
0,0 |
0,0 |
156,3 |
0,5 |
0 |
powyżej 90 dni |
15,0 |
0,1 |
2,0 |
0,1 |
0,3 |
0,0 |
17,3 |
0,1 |
Źródło: Sprawozdanie Zarządu z działalności Grupy Banku BPH S.A. za rok 2009
Struktura jakościowa portfela kredytowego bez rozpoznanej utraty wartości w 2009 roku wynosiła 28 335,4 mln zł z czego 27 190,4 mln zł to kredyty nieprzeterminowane, a 1 145,0 mln zł stanowiły kredyty przeterminowane. Sektor osób prywatnych kształtował się na poziomie 95,7% kredytów nieprzeterminowane oraz 4,3% kredytów przeterminowanych. Kredyty nieprzeterminowane i bez rozpoznanej utraty wartości dla małych i średnich przedsiębiorstw wynosiły 96,4%, a dla kredytów przeterminowanych 3,6%. Wśród korporacji 99,7% zajmowały kredyty brutto nieprzeterminowane i bez rozpoznanej utraty wartości, a 0,3% kredyty przeterminowane i bez rozpoznanej utraty wartości.
Zasady wyceny ekspozycji kredytowych w zakresie utraty wartości w Banku BPH kształtowane są w oparciu o zasady Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej oraz Rekomendacji R wydanej przez Komisję Nadzoru Bankowego.
Maksymalna ekspozycja na ryzyko kredytowe Grupy Banku BPH na dzień 31 grudnia 2009 roku zaprezentowana została w tabeli nr 8.
Tabela nr 8. Ryzyko kredytowe Grupy Banku BPH
|
tys. zł |
należności od banków |
514 181 |
należności od klientów |
29 095 698 |
aktywa finansowe przeznaczone do obrotu |
595 615 |
inwestycyjne aktywa finansowe |
1 624 236 |
pochodne instrumenty zabezpieczające |
0 |
udzielone zobowiązania finansowe |
7 973 860 |
udzielone zobowiązania gwarancyjne |
149 955 |
Razem |
39 953 545 |
Źródło: Sprawozdanie Zarządu z działalności Grupy Banku BPH S.A. za rok 2009
Na koniec 2009 roku najwyższą wartość przedstawiały należności od klientów w wysokości 29 095 698 tys. zł. Udzielone zobowiązania finansowe kształtowały się na poziomie 7 973 860 tys. zł , a inwestycyjne aktywa finansowe wynosiły 1 624 236 tys. zł. Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu zamknęły się kwotą 595 615 tys. zł, natomiast należności od banków wynosiły 514 181 tys. zł, a udzielone zobowiązania gwarancyjne 149 955 tys. zł. Według stanu na dzień 31 grudnia 2009 roku nie występowały zaangażowania równe bądź przekraczające 10% funduszy własnych Grupy Banku BPH S.A. oraz nie stwierdzono pochodnych instrumentów zabezpieczających.
Struktura kredytów brutto Grupy Banku BPH SA według rodzaju klientów i ich finansowania przedstawiała się następująco:
Tabela nr 9. Struktura kredytów brutto
|
w tys. zł |
w % |
Przedsiębiorstwa |
5 273 584 |
17 |
Kredyty korporacyjne |
1 505 952 |
5 |
Małe i Średnie Przedsiębiorstwa |
3 767 632 |
12 |
Osoby prywatne |
25 637 298 |
83 |
Kredyty hipoteczne |
16 237 669 |
53 |
Pozostałe kredyty (niehipoteczne) |
9 399 629 |
30 |
Ogółem |
30 910 882 |
100 |
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdania Zarządu z działalności Grupy Banku BPH S.A. za rok 2009
Kredyty brutto dla przedsiębiorstw w 2009 roku wynosiły 5 273 584 tys. zł co stanowiło 17% ogółu udzielonych kredytów, w tym kredyty korporacyjne wynosiły 1 505 952 tys. zł czyli 5% ogółu, a małe i średnie przedsiębiorstwa 3 767 632 tys. zł, to jest 12%. Sektor kredytów dla osób prywatnych zajmował 83% kredytów brutto z kwotą 25 637 298 tys. zł. Na sektor ten składały się kredyty hipoteczne (53%) w kwocie 16 237 669 tys. zł oraz pozostałe kredyty (niehipoteczne) w wysokości 9 399 629 tys. zł czyli 30%.
Tabela nr 10. Dziesięciu największych kredytobiorców Banku BPH Grupa GE Capital w tys. zł
Lp.
|
Podmiot/ grupa powiązana |
Sektor |
Łączna kwota
|
Kredyt wykorzystany |
Otwarta linia kredytowa |
Gwarancje |
1 |
Pojedynczy |
podmiot produkcja paliw |
202 385 |
2 385 |
200 000 |
0 |
2 |
Pojedynczy |
podmiot nieruchomości |
137 735 |
115 405 |
22 330 |
0 |
3 |
Pojedynczy
|
podmiot produkcja maszyn i urządzeń |
80 136 |
75 897 |
4 153 |
86 |
4 |
Grupa |
powiązana działalność finansowa |
74 819 |
41 671 |
33 148 |
0 |
5 |
Grupa |
powiązana działalność usługowa |
73 700 |
66 971 |
6 317 |
412 |
6 |
Pojedynczy |
podmiot budownictwo |
72 19 |
72 519 |
0 |
0 |
7 |
Pojedynczy |
podmiot produkcja żywności |
71 662 |
51 121 |
20 541 |
0 |
8 |
Pojedynczy |
podmiot produkcja energii |
60 000 |
0 |
60 000 |
0 |
9 |
Pojedynczy |
podmiot nieruchomości |
57 504 |
35 621 |
21 883 |
0 |
10 |
Grupa powiązana
|
pozostała działalność oraz handel |
55 000 |
47 232 |
7 768 |
0 |
Razem |
885 460 |
508 822 |
376 140 |
498 |
||
Źródło: Sprawozdanie Zarządu z działalności Grupy Banku BPH S.A. za rok 2009
Największym kredytobiorcą banku jest podmiot z sektora produkcji paliw. Posiada on wykorzystane kredyty w wysokości 2 385 tys. zł oraz otwarte linie kredytowe o wartości 200 000 tys. zł. Łączne zobowiązania tego sektora wobec banku wynoszą 202 385 tys. zł. Na drugim miejscu znajduje się sektor nieruchomości z łączną kwotą zadłużenia 137 735 tys. zł. Trzecia pozycja należy do sektora produkcji maszyn i urządzeń. Kredyty tego podmiotu stanowią 80 136 tys. zł na co składają się kredyty wykorzystane, otwarte linie kredytowe, a także gwarancje. Ostatnią, dziesiątą pozycję zajmuje sektor pozostałej działalności oraz handlu. Jego zadłużenie wynosi 55 000 tys. zł z czego 47 232 to kredyty wykorzystane, a 7 768 to otwarte linie kredytowe.
Działalność bankowości detalicznej
Pion Bankowości Detalicznej (PBD) w 2009 roku obsługiwał 2 mln klientów z czego pozyskał 7 tys. nowych klientów z segmentu małych i średnich firm, a ich łączna liczba na koniec ubiegłego roku wyniosła 98 tys. Liczba obsługiwanych klientów indywidualnych była równa 1,9 mln.
Działalność Pionu Bankowości Detalicznej w rok 2009 charakteryzował:
wzrost depozytów bieżących o 95% (do 3,2 mld zł), między innymi dzięki wprowadzeniu nowego konta Sezam Oszczędzam, przy spadku depozytów detalicznych ogółem o 7% (do 8,9 mld zł),
wzrost liczby aktywnych depozytowych klientów biznesowych o 14% (do 78,7 tys.),
stabilizacja portfela kredytowego (wzrost o 0,2%), z jednoczesnym:
- 14% przyrostem portfela kredytów gotówkowych (do 5,5 mld zł),
- zwiększeniem wolumenu kredytów dla klientów biznesowych o 10% (do 3,8 mld zł),
- spadkiem portfela kredytów hipotecznych o 3% (do 16,3 mld zł).
Zwiększona sprzedaż produktów i usług oraz wyższa wartość wysokomarżowego portfela kredytów gotówkowych przyczyniły się do wygenerowania przez Pion Bankowości Detalicznej łącznego wyniku z tytułu odsetek i prowizji w kwocie 2 105 mln zł, co stanowiło wzrost o 24,9% w stosunku do 2008 roku (wynik z tytułu odsetek zwiększył się o 27,3%, a wynik z tytułu prowizji wzrósł o 20,6%). Dodatkowym czynnikiem pozytywnie wpływającym na marżę odsetkową były niższe stopy bazowe (WIBOR, LIBOR), przekładające się na niższy koszt finansowania tego Pionu. Warto podkreślić, że w roku 2009 Pion operował w wyjątkowo trudnych warunkach makroekonomicznych, które wpłynęły na zaostrzenie przez bank kryteriów udzielania kredytów.
Sieć dystrybucji
Oferta detaliczna banku na koniec 2009 roku była dostępna w 319 oddziałach, 155 placówkach partnerskich oraz w ponad 3,4 tys. punktach sprzedaży kredytów ratalnych. Dodatkowo oferowano usługi w kooperacji z grupą prawie 2,8 tys. pośredników finansowych. Współpraca byłego Banku BPH z byłym GE Money Bankiem w zakresie sprzedaży produktów prowadzona od drugiego półrocza 2008 roku zaowocowała synergiami sprzedażowymi to jest wzajemnym pozyskaniem przez obie sieci oddziałów i telemarketing GE Money Banku do końca 2009 roku ponad 53,5 tys. produktów. Oferta dla klientów z segmentu małych i średnich przedsiębiorstw, oprócz sieci oddziałowej i partnerskiej, dostępna jest także w 17 Regionalnych Centrach Doradczo-Kredytowych oraz u 250 doradców mobilnych dla segmentu Małych i Średnich Przedsiębiorstw.
Depozyty
Depozyty osób fizycznych na koniec 2009 roku wyniosły 6,9 mld zł i były o 6% niższe od stanu na koniec 2008 roku. W 2009 roku bank zaoferował klientom szereg nowych produktów depozytowych. Wzbogacenie oferty miało na celu zarówno retencję i sprzedaż wiązaną (cross-sell) dla istniejącej bazy klientów, jak i pozyskanie nowych. Kluczową rolę odegrało wprowadzone w sierpniu konto oszczędnościowe Sezam Oszczędzam z dzienną kapitalizacją odsetek, a także lokata lojalnościowa dostosowana do stale zmieniających się oczekiwań klientów oraz produkt oszczędnościowo - ubezpieczeniowy Optima Profit, łączący wysokie zyski z atrybutami polisy na życie. Na skutek wprowadzenia konta oszczędnościowego depozyty bieżące PBD wzrosły o 95%, osiągając na koniec roku poziom 3,2 mld zł. Działania w obszarze oferty depozytowej pozwoliły również na skuteczne zatrzymanie większości depozytów pozyskanych w czasie tak zwanej wojny depozytowej, mającej miejsce w czwartym kwartale 2008 roku W listopadzie 2009 roku bank wprowadził również do swojej oferty konto osobiste Sezam Direct, dedykowane osobom, które cenią sobie przede wszystkim komfort i wygodę obsługi rachunku, przy jednoczesnej optymalizacji kosztów jego prowadzenia. Cele depozytowe na rok 2010 przewidują dalszy wzrost wolumenów depozytów głownie dzięki zrewitalizowanej ofercie depozytów terminowych uzupełnionej o nowe konto oszczędnościowe z naciskiem na rozwój dystrybucji tych produktów w kanale internetowym.
Rachunki bieżące
W roku 2009 liczba rachunków bieżących wzrosła o 90 tys. (+22,2%), co pozwoliło na osiągnięcie 2,6% udziału w rynku. Bank rozwijał działania i metody mające na celu wzmocnienie cross-sellingu kont osobistych do klientów zainteresowanych też innymi produktami, w szczególności pożyczkami gotówkowymi oraz kredytami i lokatami terminowymi. Przewiduje się, że rok 2010 przyniesie zarówno rozwój nowej jak i rewitalizację istniejącej oferty kont osobistych. Celem jest uproszczenie oferty przy zachowaniu wyjątkowych cech wyróżniających konta z rodziny Sezam na rynku, a także jej rozbudowa pod kątem potrzeb osób wrażliwych na cenę produktu oraz klientów z wyższych segmentów.
Produkty inwestycyjne
W 2009 roku przeprowadzonych zostało 15 emisji produktów strukturyzowanych na kwotę około 210 mln zł, a łączny wolumen zamknął się kwotą 628,5 mln zł. Podobnie jak cały rynek, tak i fundusze inwestycyjne BPH TFI w 2009 roku odnotowały wzrost aktywów. W porównaniu do stanu na koniec 2008 roku, aktywa funduszy BPH TFI wzrosły o 0,5 mld zł (+17%), osiągając poziom 3,5 mld zł.
Kredyty gotówkowe
W 2009 roku miał miejsce dalszy wzrost sprzedaży kredytów gotówkowych o 3,1 mld zł. Bank BPH posiadał w ofercie dwa produkty gotówkowe: Kredyt od Ręki oraz Pożyczkę od Ręki. Oddziały byłego banku BPH udzieliły 86.204 Pożyczek od Ręki o wartości 691,6 mln zł. Kredyt od Ręki, będący produktem byłego GE Money Bank, sprzedawany był także w sieci placówek Banku BPH przed połączeniem na podstawie zawartej umowy agencyjnej. W 2009 roku sprzedaż tego produktu osiągnęła wysokość 30 tys. kredytów o wartości 444 mln zł. W sumie sieć sprzedaży byłego Banku BPH udzieliła 116 tys. kredytów o wartości 1 136 mln zł. Oferta kredytów gotówkowych byłego GE Money Bank S.A. była dostępna w jego oddziałach własnych, Placówkach Partnerskich, w sieci Agentów współpracujących z bankiem oraz telemarketingu. GE Money Bank udzielił 123 tys. kredytów gotówkowych o wartości 2.001 mln zł, z czego na oddziały przypadło 41 tys. kredytów w kwocie 826,3 mln zł. W sumie połączony bank udzielił 239 tys. kredytów na łączną kwotę 3 137 mln zł, co umożliwiło zajęcie czołowej pozycji w tym segmencie rynku. Wspólna oferta kredytów gotówkowych w sieci placówek Banku BPH stanowiła istotny element zachodzących procesów integracyjnych w obydwu bankach oraz prac nad ujednoliceniem ich oferty w oparciu o najlepsze doświadczenia i rozwiązania posiadane prze obie instytucje.
Kredyty hipoteczne
Sprzedaż kredytów hipotecznych w 2009 roku wyniosła 524,8 mln zł (3,24 tys. szt.) - udział Banku BPH w rynku nowych kredytów hipotecznych był równy 1,45% (w tym: w złotych 1,02%, w walucie 2,72%). Zadłużenie z tytułu kredytów mieszkaniowych dla osób prywatnych na koniec ubiegłego roku było na poziomie 16,29 mld zł, a udział w rynku kredytów mieszkaniowych: 7,6% (w tym: w złotych 3,2%, w walucie 9,9%). W 2010 roku bank nadal zamierza rozwijać ofertę kredytową i dostosowywać ją do aktualnych potrzeb i oczekiwań klientów, oferując konkurencyjne warunki finansowania przy jednoczesnym zapewnieniu zakładanej przychodowości.
Karty kredytowe
Karty kredytowe Banku BPH są jednym z bardziej konkurencyjnych produktów tego typu oferowanych na rynku polskim. Oferta obejmuje szeroką gamę kart, zarówno dla klientów masowych jak i zamożnych, w tym karty prestiżowe Platinum i World Signia. W 2009 roku bank skupił się na zmianach w ofercie kart kredytowych w celu zunifikowania oferty dla planowanej fuzji oraz uatrakcyjnienia i zwiększenia konkurencyjności produktów. Zmiany dotyczyły funkcjonalności, parametrów produktów, jak również zwiększono zakres ubezpieczeń oferowanych do kart (na przykład NNW, Zdrowotne). Wprowadzono również nową kartę kredytową typu Gold dostępną w 3 programach do wyboru (programy: Bonus, AutoPlus, Komfort). Karty oparte zostały na formule zwrotu części wartości transakcji bezgotówkowych dokonanych kartą (tak zwany money back) bądź oferują niskie oprocentowanie, w zależności od indywidualnych potrzeb klienta. Na koniec 2009 roku liczba wydanych kart kredytowych wynosiła 1,4 mln, co stanowiło 13% udziału w rynku i pozwoliło osiągnąć czołowe miejsce w rankingu wydanych kart kredytowych.
Bankowość internetowa
W roku 2009 roku nastąpił dalszy wzrost zainteresowania klientów bankowością internetową. Liczba użytkowników wzrosła w tym okresie o 153 tys. W roku tym funkcjonowały dla klientów indywidualnych trzy systemy bankowości internetowej: Sez@m - do obsługi klientów byłego Banku BPH, GEM24 - do obsługi produktów kredytowych oferowanych przez dawny GE Money Bank oraz M@kler do obsługi rachunków Biura Maklerskiego. W sierpniu klientom indywidualnym udostępniono funkcję otwierania rachunków oszczędnościowych na Platformie Internetowej Sez@m. Do końca grudnia prawie 30% rachunków oszczędnościowych zostało założone przez platformę. Klienci indywidualni i firmowi wykonali prawie 1,75 mln przelewów, co stanowiło wzrost o 17% w stosunku do 2008 roku.
Segment Klienta Biznesowego
Rok 2009 był czasem intensywnych działań w zakresie rozwoju oferty oraz usług bankowych dla klientów z segmentu Małych i Średnich Przedsiębiorstw, obejmującego firmy z rocznymi przychodami do 15 mln zł i przedsiębiorców indywidualnych z przychodami do 20 mln zł. Liczba klientów biznesowych zwiększyła się o 7,3% (z 91,0 do 97,6 tys.). Oferta depozytowo - rozliczeniowa została wzbogacona o trzy nowe rachunki - Biznes Symetria, Biznes Symetria Active oraz rachunek Biznes Symetria Pro, który jest zintegrowany z wieloma zaawansowanymi technologicznie usługami: systemem bankowości internetowe BusinessNet,, platformą walutową DealingNet, usługą TransPłace i TradeNet. Posiadacze rachunków Biznes Symetria mogą również skorzystać z karty płatniczej MasterCard Business Access, która umożliwia wypłaty ze wszystkich bankomatów w Polsce bez prowizji. Jest to pierwsza tego typu karta na rynku kart firmowych. Kolejną nowością wprowadzoną w 2009 roku do oferty dla małych i średnich firm jest rachunek pomocniczy Symetria Profit (typu oszczędnościowego), skierowany do przedsiębiorców, którzy szukają atrakcyjnych form lokowania oszczędności. Główną zaletą rachunku Symetria Profit jest atrakcyjne oprocentowanie oraz możliwość wypłaty Śródków w dowolnym momencie, bez utraty odsetek. O nowe funkcjonalności wzbogacona została platforma internetowa BusinessNet. Są nimi: TransFinancing, usługa finansowania handlu umożliwiająca zarządzanie transakcjami wykupu faktur przez internet, TradeNet - usługa służąca do obsługi produktów dokumentowych finansowania handlu oraz TransPayroll - usługa umożliwiająca procesowanie przekazywania wynagrodzeń. Rok 2009 to również dynamiczny wzrost użytkowników nowoczesnego systemu bankowości internetowej BusinessNet - ich liczba zwiększyła się do 2,8 tys. w porównaniu z 0,8 tys. na koniec 2008 roku oraz użytkowników platformy walutowej DealingNet, których liczba wzrosła do 1,5 tys. Atrakcyjna oferta wpłynęła na wzrost liczby aktywnych klientów depozytowych o 14% w stosunku do stanu na koniec 2008 roku, do poziomu 79 tys.
Bank BPH posiada również szeroką gamę atrakcyjnych produktów kredytowych dla klientów biznesowych. W 2009 roku wolumen kredytów wzrósł o 10%. Portfel kredytów klientów z segmentu Małych i Średnich Przedsiębiorstw byłego banku BPH wzrósł o 27%, a byłego GE Money Banku spadł o 27%, co wynikało ze spłaty portfela kredytów finansujących zakup samochodów dla firm. Istotnym wsparciem dla rozwoju akcji kredytowej okazały się Regionalne Centra Doradczo-Kredytowe (RCDK). Obecnie działa już 17 takich Centrów w rożnych regionach Polski. Doradcy Klienta Biznesowego w Regionalnych Centrach Doradczo-Kredytowych zajmują się specjalistycznym, kompleksowym doradztwem w zakresie złożonych produktów kredytowych, finansowaniem handlu, bankowości transakcyjnej oraz produktów
inwestycyjnych. W segmencie mikro i nowo uruchamianych biznesów (tzw. start-up) z sukcesem funkcjonują Mobilni Doradcy Klienta Biznesowego, na koniec ubiegłego roku zespół ten składał się z 250 osób.7
Fuzja Banku BPH i GE Money Banku zarejestrowana 31 grudnia 2009 roku została przeprowadzona zgodnie z art. 124 §1 oraz §3 Prawa bankowego w związku z artykułem 492 §1 ust. 1 Kodeksu spółek handlowych (Ksh), poprzez przeniesienie na Bank BPH całego majątku GE Money Banku, z równoczesnym podwyższeniem kapitału zakładowego Banku BPH Grupa GE Capital o nową emisję akcji połączeniowych. Fuzja wzmocniła pozycję konkurencyjną banku poprzez zwiększenie skali działania, szerszą bazę klientów, komplementarną ofertę produktową i ogólnopolską sieć dystrybucji.
56,3 mln zł zysku netto w 2009 roku ze stratą netto w IV kwartale w wysokości 33,1 mln zł uzyskano poprzez:
wzrost pozycji konkurencyjnej i skali działania Banku BPH dzięki fuzji: 6 - te miejsce w sektorze pod względem kredytów i dochodów na działalności bankowej, 10 - ta pozycja pod względem aktywów oraz 13 - ta - depozytów,
silną bazę kapitałowa oraz stabilna sytuacja w zakresie płynności: fundusze własne ponad 4,4 mld zł, a współczynnik wypłacalności 12,7%. Finansowanie średnio- i długoterminowe zabezpieczone liniami kredytowymi od General Electric Company (GE), większościowego akcjonariusza Banku,
spadek kosztów bazowych o 10% do kwoty 1 460 mln zł w 2009 roku,
wzrost udziału kredytów z utratą wartości do 8,3%,
stabilną jakość kredytów hipotecznych stanowiących 52% portfela kredytowego banku, z 2,1% udziałem kredytów z utratą wartości.
W 2009 roku bank kontynuował realizację swoich kluczowych, strategicznych priorytetów, poszerzając ofertę i pozyskując nowych klientów poprzez rozwój proponowanych produktów. Wprowadzono innowacyjny, zintegrowany rachunek bieżący pod nazwą Biznes Symetria Pro, który umożliwia klientom biznesowym między innymi pełną kontrolę finansów w systemie BusinessNet oraz tanią on-line'ową wymianę walut poprzez DealingNet. We współpracy z MasterCard, Bank BPH Grupa GE Capital wprowadził do oferty nową wersję systemu zarządzania transakcjami kartowymi dla klientów korporacyjnych - Smartdata.gen2. Klientom indywidualnym zaoferował nowe konto oszczędnościowe Sezam Oszczędzam z codzienną kapitalizacją odsetek. Te inicjatywy rozwojowe zaowocowały zwiększeniem odbiorców usług. Liczba klientów detalicznych powiększyła się do ponad 765 tys., a korporacyjnych do 1 473. Dla zwiększenia efektywności obsługi klientów uruchomione zostało w Gdańsku nowe, scentralizowane Call Center.
Zgodnie z prowadzoną ostrożnościową polityką zarządzania ryzykiem, bank znacząco zwiększył odpisy na utratę wartości, pomimo stosunkowo dobrej jakości portfela kredytowego (5,3 % udział kredytów z utratą wartości w porównaniu do średniej w sektorze banków komercyjnych w wysokości 6,3 %).
Podjęte procesy restrukturyzacyjne w krótkim okresie powinny przynieść jako skutek wyższe koszty działania, między innymi z powodu wydatków związanych z redukcją zatrudnienia w kwocie 62,4 mln zł. Koszty działania i ogólnego zarządu poniesione przez Bank BPH Grupa GE Capital wyniosły 482,4 mln zł i były wyższe o 21% wobec roku poprzedniego.
29 lipca 2009 roku zarządy i rady nadzorcze obydwu banków przyjęły zweryfikowany Plan Połączenia oraz strategię rozwoju dla Połączonego Banku na lata 2009 - 2012.
Obecną strukturę banku można uznać za korzystną, gdyż fuzja doprowadziła do pozyskania szerszego grona klientów oraz wzbogaciła między innymi ofertę kredytową, kont osobistych i lokat. Umocniona pozycja na rynku, wzrost kapitałów oraz sprawdzone produkty dają poczucie bezpieczeństwa jego klientom.
Bank BPH Grupa GE Capital aspiruje do zdobycia pozycji banku pierwszego wyboru dla klientów indywidualnych, małych i średnich przedsiębiorstw oraz średniej wielkości podmiotów korporacyjnych. Fuzja pozwoli wykorzystać atuty obydwu banków wynikające z solidnej bazy danych odbiorców usług, większej skali działania, efektywnych procesów oraz udoskonalonych systemów zarządzania ryzykiem.
ZAKOŃCZENIE
W pracy została przeprowadzona analiza zarządzania ryzykiem na przykładzie Banku BPH Grupa GE Capital.
System bankowy obok jednostek prowadzących działalność bankową w obrębie gospodarki, obejmuje także cele, reguły i procedury występujące między nimi. Prawidłowe funkcjonowanie gospodarki jest w znacznej mierze uzależnione od właściwego, dla danych warunków systemu finansowego, a w tym systemu kredytowego.
Działalność kredytowa może przynosić znaczne dochody, pod warunkiem jednak, że kredyty będą spłacane w całości i w wyznaczonym terminie. W bilansach polskich banków stanowią one największą grupę aktywów. Sposób zarządzania działalnością kredytową, a w szczególności zarządzania ryzykiem kredytowym wpływa w znacznym stopniu na sukces bądź niepowodzenie w działalności banków.
Podstawę zarządzania ryzykiem kredytowym stanowi polityka kredytowa banku, będąca istotnym elementem jego strategii. Formułowanie jej należy do najważniejszych zadań zarządu.
Na podstawie przeprowadzonych w pracy badań i analiz można stwierdzić, że ryzyko kredytowe ma znaczący wpływ na wynik finansowy banku. Sytuacja gospodarcza w kraju i za granicą, zmiany w strukturze, sposobie funkcjonowania i sytuacji systemu bankowego, przewidywane zmiany wskaźników makroekonomicznych, wahania kursów walutowych oraz kształtowanie się stóp procentowych, a także zmieniające się potrzeby klientów tworzą czynniki, które powinny być uwzględniane w procesie opracowywania strategii banku w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym. Obrana strategia oraz przyjęte Ogólne Zasady Kredytowania, kompetencje i procedury podejmowania decyzji kredytowych, jak również szczegółowa polityka dotycząca poszczególnych segmentów klientów i produktów, stanowią główne elementy kompleksowego systemu zarządzania ryzykiem, wyznaczającego ramy dla prowadzenia działalności kredytowej banku.
W jednostkowym zbadanym sprawozdaniu finansowym za rok 2009, Bank BPH Grupa GE Capital wykazał zysk netto. Portfel kredytów hipotecznych kształtował się na bardzo wysokim poziomie, co pozwoliło analizowanemu bankowi uplasować się na czwartym miejscu w sektorze.
Na wynikach finansowych osiągniętych w 2009 roku zaważyły zarówno czynniki zewnętrzne, w postaci spadku tempa wzrostu gospodarczego (PKB) przy jednoczesnym wzroście stopy bezrobocia, jak i czynniki wewnętrzne, a zwłaszcza przeprowadzona restrukturyzacja.
Pogorszenie koniunktury w największym stopniu przełożyło się na wzrost kosztów ryzyka. Wzrósł udział kredytów z utratą wartości oraz rezerwy na kredyty. Największy przyrostu rezerw dotyczył portfela osób fizycznych, który stanowił rezerwy na kredyty konsumpcyjne oraz hipoteczne. Na nieco niższym poziomie kształtowały się rezerwy związane z portfelem klientów biznesowych. Natomiast kredyty dla przedsiębiorstw zajmowały najniższą pozycję.
Bank BPH Grupa GE Capital oferuje swoje produkty i usługi klientom indywidualnym, małym i średnim przedsiębiorstwom oraz klientom korporacyjnych. Bogata oferta zawiera między innymi: kredyty, w tym gotówkowe i hipoteczne, konta osobiste, rachunki oszczędnościowe i depozytowe, lokaty oraz karty kredytowe. Analizowany podmiot można uznać w chwili obecnej za ważny i mający duże znaczenie element polskiego rynku kapitałowego.
Prowadzenie w opisywanej instytucji bankowej przemyślanej i skutecznej zarazem polityki zarządzania ryzykiem kredytowym, daje nadzieję na jej dynamiczny i uwieńczony sukcesami rozwój w nadchodzących latach.
BIBLIOGRAFIA
Azembski R. (pod red.), Miesięcznik finansowy - Gazeta Bank, nr 12(183) grudzień 2007
Białek G., Podstawy zarządzania pieniądzem w banku komercyjnym, Wydawnictwo Twigger, Warszawa 1994
Bizon - Górecki J., Koszty ryzyka w przedsiębiorstwie w ujęciu komplementarnym, Rynek Terminowy 2004, nr 24/2/04
Broszura informacyjna BANKU BPH
Chodzik R., Kategorie ryzyka bankowego - próba klasyfikacji zjawiska, Bank i Kredyt 1993, nr 1
Dylewski M., Ryzyko w finansach i bankowości, Wydawnictwo : Difin : Polskie Stowarzyszenie Finansów i Bankowości, Warszawa 2010
Golec M., Janik B., Nowohońska H., Wstęp do bankowości, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 1998
Gospodarowicz A., Identyfikacja i szacowanie ryzyka kredytowego, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 1998
Grzegorczyk W., Marketing bankowy, Wydawnictwo, Wydawnictwo: Zarządzanie i finanse, Łódź 2004
Grzywacz J., Podstawy bankowości : system bankowy, kredyty i rozliczenia, ryzyko i ocena banku, marketing, Wydanie 2 rozszerzone i zaktualizowane, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2006
Jajuga, K., (pod red.), Zarządzanie ryzykiem, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009
Jaworski W. L., Krzyżkiewicz Z., Kosiński B., Bank: rynek, operacje, polityka, Wydawnictwo Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa 2000
Jaworski W. L, Bankowość. Podstawowe założenia, Wydawnictwo Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa 1999
Jaworowski W. L. (pod red.), Współczesny bank, Wydawnictwo POLTEXT, Warszawa 2002
Jędrzejczak A., Konachowicz J., Ryzyko kredytowe, Wydawnictwo: Gdańska Akademia Bankowa, Gdańsk 1998
Kosiński B., Bank komercyjny. Organizacja, polityka, strategia., Wydawnictwo POLTEXT, Warszawa 1995
Lewandowski D., Bezpieczne zarządzanie ryzykiem kredytowym w banku komercyjnym, Wydawnictwo Olympus, Warszawa 1994
Mayland P. F., Ocena i kontrola ryzyka kredytowego bankowych usług operacyjnych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998
Nowa encyklopedia powszechna PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998
Patterson R., Poradnik kredytowy dla bankowców, Wydawnictwo, Warszawa 2002
Pietrzak J., Czynniki przewagi konkurencyjnej na rynku bankowych usług detalicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2003
Ryżewska S., Bankowa analiza przedsiębiorstwa na potrzeby oceny ryzyka kredytowego, Wydawnictwo: Bankowy Ośrodek Doradztwa i Edukacji, Poznań 2009
Saunders A., Metody pomiaru ryzyka kredytowego, Wydawnictwo: Dom Wydawniczy ABC, Kraków 2001
Shekagh H., Nowoczesna bankowość, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007
Słownik języka polskiego, t. III, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1981
Sprawozdanie Zarządu z działalności Grupy Banku BPH S.A. za rok 2009
Stefański A., Rola kwalifikacji analityków w zarządzaniu ryzykiem kredytowym w bankach, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 2007
Talecka A., Niczyponik P., Bankowość. System bankowy i usługi, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku 2004
Uyemure D. G., Zarządzanie ryzykiem finansowym w bankach, Wydawnictwo: Związek Banków Polskich, Warszawa 1997
Wąsiewicz A. (pod red.), Ubezpieczenia w gospodarce rynkowej, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1994
Wiatr M. S., Zarządzanie indywidualnym ryzykiem kredytowym, Wydawnictwo Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, Warszawa 2008
SPIS AKTÓW NORMATYWNYCH
Ustawa z dnia 26 lutego 1982 r. Prawo Bankowe (Dz.U. z 1982 r. Nr 7, poz. 56)
Ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz. U. z 1989r. Nr 4, poz. 22)
Ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 1989 r. Nr 4 poz. 21)
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 664) art. 5
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665) art. 2
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665) art. 3
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665) art. 51
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665) art. 52
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665) art. 61
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665) art. 30
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665) art. 311
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665) art. 321-2
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665) art. 36
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665) art. 1711-3
SPIS RYSUNKÓW
Rysunek 1. Znak firmowy Banku BPH Grupa GE Capital……………………………65
Rysunek 2. Znak firmowy Banku GE Money Bank………….………………………..66
Rysunek 3. Znak firmowy Banku BPH S.A…………………………………………...66
SPIS TABEL
Tabela 1. Skład Zarządu Banku na 31 grudnia 2009 roku…………………………….67
Tabela 2. Skład Rady Nadzorczej na dzień 31 grudnia 2009 roku……………………68
Tabela 3. Aktualna struktura akcjonariatu Banku BPH……………………………….71
Tabela 4. Skład Grupy Banku BPH SA (wg stanu na 31 grudnia 2009 roku)………...71
Tabela 5. Wybrane skonsolidowane dane finansowe za rok 2009…………………….85
Tabela 6. Struktura jakościowa portfela kredytowego z uwzględnieniem
podziału na segmenty biznesowe……………………………………………88
Tabela 7. Struktura jakościowa portfela kredytowego bez rozpoznanej utraty wartości....89
Tabela 8. Ryzyko kredytowe Grupy Banku BPH……………………………………..91
Tabela 9. 10 największych kredytobiorców Grupy Banku BPH SA w tys. zł………...91
Tabela 10. Struktura kredytów brutto…………………………………………………92
SPIS STRON INTERNETOWYCH
http://www.inwestycje.pl
Golec M., Janik B., Nowohońska H., Wstęp do bankowości, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej,
Poznań 1998
Jaworski W. L., Współczesny bank, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2002
Leszczyńska C., Rzut oka na dzieje polskiej bankowości centralnej, Narodowy Bank Polski, Warszawa, str. 6, cyt. za: http://www.nbp.pl/Publikacje/Historia/rzut.pdf
Jaworski W. L., Współczesny…, op.cit.
Talecka A., Niczyponik P., Bankowość. System bankowy i usługi, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku 2004
Ustawa z dnia 26 lutego 1982 r. Prawo Bankowe (Dz.U. z 1982 r. Nr 7, poz. 56)
Talecka A., Niczyponik P., Bankowość…, op.cit.
Ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz. U. z 1989r. Nr 4, poz. 22)
Ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 1989 r. Nr 4 poz. 21)
Azembski R. (red.), Miesięcznik finansowy - Gazeta Bank, nr 12(183) grudzień 2007
Narodowy Bank Polski, Wydawnictwo NBP Warszawa 2005, str. 25,cyt. za: http://www.nbp.pl/Publikacje/Informator/informator_nbp.pdf
Nowa encyklopedia powszechna PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998
Jaworski W. L., Bankowość. Podstawowe założenia, Szkoła Główna Handlowa Warszawa 1999
14 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665) art. 2
Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich, Nr L 386/1 z dnia 30.12.1989 r.
Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) - to centralny organ administracji państwowej sprawujący nadzór nad rynkiem finansowym, który przejął kompetencje Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, a od 1 stycznia 2008 r. także Komisji Nadzoru Bankowego. Występujące w tekście wyrazy „Komisja Nadzoru Finansowego” są użyte w oparciu o Ustawę z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. z 2006 r. Nr 157, poz. 1119) art. 3310
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665) art. 30
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665) art. 321-2
19 Tamże art. 311
Tamże art. 36
Tamże art. 3
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665) art. 1711-3
Talecka A., Niczyponik P., Bankowość…, op. cit.
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 664) art. 5
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665) art. 51
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665) art. 52
Tamże art. 61
http://www.bankier.pl/slownik/waluty/kreacja_pieniadza.html
Jaworski W. L., Bankowość…, op. cit.
Talecka A., Niczyponik P., Bankowość…, op. cit.
http://www.newtrader.pl/Banki-specjalne,pp_4,29.php
Wąsiewicz A. (red.), Ubezpieczenia w gospodarce rynkowej, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1994
Jędrzejczak A., Konachowicz J., Ryzyko kredytowe, Wydawnictwo: Gdańska Akademia Bankowa, Gdańsk 1998
Stefański A., Rola kwalifikacji analityków w zarządzaniu ryzykiem kredytowym w bankach, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 2007
Białek G., Podstawy zarządzania pieniądzem w banku komercyjnym, Wydawnictwo Twigger, Warszawa 1994
Bizon - Górecki J., Koszty ryzyka w przedsiębiorstwie w ujęciu komplementarnym, Rynek Terminowy 2004, nr 24/2/04
Wiatr M.S., Zarządzanie…, op. cit.
Kosiński B., Bank komercyjny. Organizacja, polityka, strategia., Wydawnictwo POLTEXT, Warszawa 1995
Uyemure D. G., Zarządzanie ryzykiem finansowym w bankach, Wydawnictwo: Związek Banków Polskich, Warszawa 1997
Saunders A., Metody pomiaru ryzyka kredytowego, Wydawnictwo: Don Wydawniczy ABC, Kraków 2001
Pietrzak J., Czynniki przewagi konkurencyjnej na rynku bankowych usług detalicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2003
Gospodarowicz A., Identyfikacja i szacowanie ryzyka kredytowego, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, Wrocław 1998
Wiatr M.S., Zarządzanie indywidualnym ryzykiem kredytowym, Wydawnictwo Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, Warszawa 2008
Gospodarowicz A., Identyfikacja…, op. cit.
Gospodarowicz A., Identyfikacja…, op. cit.
A. Gospodarowicz, Identyfikacja…, op. cit
Jaworski W. L., Współczesny…, op.cit.,
Talecka A., Niczyponik P., Bankowość…, op.cit.,
Bizon - Górecki J., Koszty ryzyka…, op.cit.
Mayland P. F., Ocena i kontrola…, op.cit.
Lewandowski D., Bezpieczne zarządzanie ryzykiem kredytowym w banku komercyjnym, Wydawnictwo Olympus, Warszawa 1994
Shekagh H., Nowoczesna bankowość, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007
Jaworski W. L., Krzyżkiewicz Z., Kosiński B., Bank: rynek, operacje, polityka, Wydawnictwo Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa 2000
Uyemure D. G., Zarządzanie ryzykiem…, op.cit.
Borys G. Zarządzanie ryzykiem kredytowym w banku, Warszawa 1996
Koźmiński A.K., Piotrowski W., Zarządzanie. Teoria i praktyka, Warszawa 1995
Borys G. Zarządzanie ryzykiem ..., op.cit.
Shekagh H., Nowoczesna …, op.cit.
Chodzik R., Kategorie ryzyka…, op. cit.
Shekagh H., Nowoczesna …, op.cit.
Białek G., Podstawy zarządzania…, op.cit.
Grzegorczyk W., Marketing bankowy, Wydawnictwo, Łódź 2004
Patterson R., Poradnik kredytowy dla bankowców, Wydawnictwo, Warszawa 2002
A. Talecka, P. Niczyponik, Bankowość…, op.cit.,
M.S. Wiatr, Zarządzanie…, op. cit.
Jędrzejczak A., Konachowicz J., Ryzyko…,op.cit.
Chodzik R., Kategorie ryzyka…, op. cit.
Mayland P. F., Ocena i kontrola…, op.cit.
Sprawozdanie Zarządu z działalności Grupy Banku BPH S.A. za rok 2009
www.bph.pl
Broszura informacyjna BANKU BPH
http://www.inwestycje.pl
www.bph.pl
Broszura informacyjna BANKU BPH
www.bph.pl
www.bph.pl
Broszura informacyjna BANKU BPH
Parametr PD (ang. probability of default)- parametr wykorzystywany przy Metodzie Wewnętrznych Ratingów oznaczający prawdopodobieństwo nie wywiązania się dłużnika ze spłaty swojego zobowiązania. PD mówi o tym, z jakim prawdopodobieństwem (dolny pułap 0,03%) w horyzoncie jednego roku nastąpi strata kredytowa z nim związana.
WIBOR (ang. Warsaw Interbank Offered Rate) - wysokość oprocentowania pożyczek na polskim rynku międzybankowym. Funkcjonuje on od 1991 roku, a od 1993 ustalany jest w każdy dzień roboczy o godzinie 11.00, na fixingu organizowanym przez ACI - Stowarzyszenie Dealerów (dawniej Forex Polska), na podstawie ofert złożonych przez 16 banków, po odrzuceniu dwóch najwyższych i dwóch najniższych wielkości.
LIBOR (ang. London Interbank Offered Rate) - stopa procentowa kredytów oferowanych na rynku międzybankowym w Londynie przez cztery główne banki: Bankers Trust, Bank of Tokyo, Barclays i National Westminster. Jest ustalana o godzinie 11:00 GMT. Stanowi bazową stopę procentową dla ustalania oprocentowania kredytów i depozytów na rynku międzybankowym oraz kredytów typu "roll-over".
Wojna, którą toczyły między sobą banki, by przyciągnąć klientów poprzez wzmożoną akcję reklamową lokat i kont oszczędnościowych. Skutkowała ona niskimi zarobkami instytucji.
Sprawozdania Zarządu z działalności Grupy Banku BPH S.A. za rok 2009
www.bph.pl
Sprawozdania Zarządu z działalności Grupy Banku BPH S.A. za rok 2009
Ustawa z dnia 26 stycznia 2007 r. Prawo Bankowe (Dz.U. z 2007 r. Nr 42, poz. 272)
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks Spółek Handlowych (Dz.U. z 2000 r. Nr 94, poz 1037 z późn. zm.)
Call Center (ang. centrum telefoniczne, spotykane tłumaczenie polskie to: centrum obsługi telefonicznej, biuro obsługi klienta - BOK, centrum kontaktów z klientami) - całość elementów sprzętowych, programowych służących do obsługi masowych kontaktów z klientami przy użyciu telefonu jako medium.
2
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
praca magisterska z zarzadzania ryzykiem
praca magisterska Zarządzanie ryzykiem walutowym z wykorzystaniem instrumentów pochodnych
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM KREDYTOWYM BANKU KOMERCYJNEGO-[ www.potrzebujegotowki.pl ], Ściągi i wypracowan
Zarzadzanie ryzykiem w KREDYT BANKU
Bankowość II, Metody zarządzania ryzykiem kredytowym
zarządzanie ryzykiem płynności banku komercyjnego, Pomoce naukowe, studia, bankowosc
Zarzadzanie ryzykiem w BRE Banku 1
praca magisterska Zarządzanie informacją i komunikacją w przedsiębiorstwie turystycznym
Wyklad VI, Zarządzanie ryzykiem kredytowym
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM KREDYTOWYM?NKU KOMERCYJNEGO
zarządzanie ryzykiem kredytowym
zarządzanie ryzykiem kredytowym (20 str), ŚCIĄGI Z RÓŻNYCH DZIEDZIN, zarzadzanie
ZPKB - wykłady AK, Zarządzanie portfelem kredytowym banku, Wiatr
więcej podobnych podstron