wojskowa akademia techniczna

wydział mechaniczny

Piotr Szczawiński

Płyny eksploatacyjne

materiały do zajęć laboratoryjnych

Warszawa 2011

Spis treści

Badanie gęstości płynów eksploatacyjnych

1. Pomiar gęstości za pomocą areometru

Tablica 1.1. Raport z badania gęstości przy użyciu areometru

Raport z badania gęstości przy użyciu areometru
Data wykonania badania				-
Oznaczenie kodowe próbki				-
Gatunek badanego płynu eksploatacyjnego				-
Wygląd zewnętrzny próbki				-
Ciśnienie atmosferyczne w czasie badania				-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C				-
Temperatura wzorcowania areometru Tc, °C				-
Pomiar 1
Numer kolejnego odczytu		Temperatura próbki, °C					Wskazanie areometru, g/cm^3
				przed odczytem wskazania areometru	po odczycie wskazania areometru			różnica
1
2
3
Średnia temperatura próbki T, °C							Wskazanie areometru ρT, g/cm^3
Wartość poprawki na wysokość menisku dla badanej próbki, pm, g/cm^3
Wskazanie areometru ρTm w temperaturze T z uwzględnieniem poprawki na wysokość menisku, g/cm^3
Skorygowane wskazanie areometru ρTc uwzględniające odmienną temperaturę wzorcowania areometru od temperatury 15°C, g/cm^3
Gęstość badanej próbki w temperaturze 15°C, g/cm^3
Gęstość badanej próbki w temperaturze 15°C, kg/m^3
Pomiar 2
Numer kolejnego odczytu		Temperatura próbki, °C					Wskazanie areometru, g/cm^3
				przed odczytem wskazania areometru	po odczycie wskazania areometru			różnica
1
2
3
Średnia temperatura próbki T, °C							Wskazanie areometru ρT, g/cm^3
Wartość poprawki na wysokość menisku dla badanej próbki, pm, g/cm^3
Wskazanie areometru ρTm w temperaturze T z uwzględnieniem poprawki na wysokość menisku, g/cm^3
Skorygowane wskazanie areometru ρTc uwzględniające odmienną temperaturę wzorcowania areometru od temperatury 15°C, g/cm^3
Gęstość badanej próbki w temperaturze 15°C, g/cm^3
Gęstość badanej próbki w temperaturze 15°C, kg/m^3
Nr pomiaru	Gęstość badanej próbki w temperaturze 15°C, kg/m^3
1
2
Średnia gęstość badanej próbki w temperaturze 15°C, kg/m^3

2. Oznaczanie gęstości metodą oscylacyjną za pomocą U-rurki

Tablica 1.2. Raport z badania gęstości za pomocą U-rurki

Raport z badania gęstości za pomocą U-rurki
Data wykonania badania	-
Oznaczenie kodowe próbki	-
Gatunek badanego płynu eksploatacyjnego	-
Wygląd zewnętrzny próbki	-
Ciśnienie atmosferyczne w czasie badania	-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C	-
Temperatura wzorcowania areometru, °C	-
Pomiar 1
Odczyt wartości temperatury T, °C
Odczyt wartości gęstości ρTWE, g/cm^3
Gęstość badanej próbki po anulowaniu poprawki hydrometrycznej zawartej w tablicach ρTT, g/cm^3
Gęstość badanej próbki w temperaturze 15°C, g/cm^3
Gęstość badanej próbki w temperaturze 15°C, kg/m^3
Pomiar 2
Odczyt wartości temperatury T, °C
Odczyt wartości gęstości ρTWE, g/cm^3
Gęstość badanej próbki po anulowaniu poprawki hydrometrycznej zawartej w tablicach ρTT, g/cm^3
Gęstość badanej próbki w temperaturze 15°C, g/cm^3
Gęstość badanej próbki w temperaturze 15°C, kg/m^3
Pomiar 3
Odczyt wartości temperatury T, °C
Odczyt wartości gęstości ρTWE, g/cm^3
Gęstość badanej próbki po anulowaniu poprawki hydrometrycznej zawartej w tablicach ρTT, g/cm^3
Gęstość badanej próbki w temperaturze 15°C, g/cm^3
Gęstość badanej próbki w temperaturze 15°C, kg/m^3
Nr pomiaru			Gęstość badanej próbki w temperaturze 15°C, kg/m^3
1
2
3
Średnia gęstość badanej próbki w temperaturze 15°C, kg/m^3

2. Benzyny silnikowe

1. Badanie składu frakcyjnego benzyn

Tablica 2.1. Raport z badania składu frakcyjnego

Raport z badania składu frakcyjnego
Data wykonania badania		-
Okres wg Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 9 grudnia 2008 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz.U. z 2008 r., nr 221, poz. 1441)		-
Oznaczenie kodowe próbki		-
Gatunek badanej benzyny		-
Wygląd zewnętrzny próbki		-
Ciśnienie atmosferyczne w czasie badania		-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C		-
Parametr	Jm	Wyniki obserwowane		Wartość poprawki TC	Wyniki skorygowane
Temperatura początku destylacji	°C
Temperatura oddestylowania 5 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 10 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 20 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 30 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 40 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 50 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 60 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 70 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 80 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 90 % obj.	°C
Temperatura końca destylacji	°C
Procent oddestylowania do temperatury 70°C (E70)	% obj.
Procent oddestylowania do temperatury 100°C (E100)	% obj.
Procent oddestylowania do temperatury 150°C (E150)	% obj.
Procent oddestylowania do temperatury 180°C (E180)	% obj.
Ilość destylatu (I)	% obj.
Pozostałość po destylacji (P)	% obj.
Straty (L)	% obj.
Całkowita ilość destylatu	% obj.

Tablica 2.2. Porównanie wyników badań parametrów charakteryzujących skład frakcyjny próbki badanej
benzyny silnikowej z odpowiednimi wymaganiami normy PN-EN 228 i rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych

Parametr	Jm	Porównanie wyników badań parametrów charakteryzujących skład frakcyjny z wymaganiami
				Wyniki badań	PN-EN 228:……^1)		rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (dla okresu wg dnia badania) (Dz.U. z …. r., nr…, poz.… )^2)
						wymaganie	spełnienie wymagania ^3)	wymaganie	spełnienie wymagania ^3)
Procent oddestylowania do temperatury 70°C (E70)	% obj.
Procent oddestylowania do temperatury 100°C (E100)	% obj.
Procent oddestylowania do temperatury 150°C (E150)	% obj.
Temperatura końca destylacji	°C
Pozostałość po destylacji	% obj.
Straty	% obj.
^1) - wpisać rok wydania aktualnej wersji normy ^2) - wpisać rok, numer i pozycję obowiązującego rozporządzenia ^3) - określić „spełnione” albo „nie spełnione”

Tablica 2.3. Porównanie uzyskanych wyników badań parametrów charakteryzujących skład frakcyjny próbki badanej benzyny silnikowej z odpowiednimi wymaganiami Światowej Karty Paliw

Parametr	Jm	Wyniki badań	Wymagania wg Światowej Karty Paliw	Klasa lotności ^1)
Temperatura oddestylowania 10% (T10)	°C
Temperatura oddestylowania 50% (T50)	°C
Temperatura oddestylowania 90% (T90)	°C
Temperatura końca destylacji	°C
Procent oddestylowania do temperatury 70°C (E70)	% obj.
Procent oddestylowania do temperatury 100°C (E100)	% obj.
Procent oddestylowania do temperatury 180°C (E180)	% obj.
Indeks właściwości jezdnych (DI)	-
^1) - wpisać oznaczenie klasy lotności wg Światowej Karty Paliw albo „ nie spełnia wymagań”

Tablica 2.4. Raport z badania prężności par

Raport z badania prężności par
Data wykonania badania		-
Okres wg Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 9 grudnia 2008 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz.U. z 2008 r., nr 221, poz. 1441)		-
Oznaczenie kodowe próbki		-
Gatunek badanej benzyny		-
Wygląd zewnętrzny próbki		-
Ciśnienie atmosferyczne w czasie badania		-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C		-
Czas upływający od zanurzenia bomby Reida w łaźni termostatującej, minuty	Odczyty ciśnienia na manometrze, kPa			Prężność par wg Reida, kPa
5
7
9
11
13
15
17

Tablica 2.5. Porównanie wyniku badania prężności par próbki benzyny silnikowej z odpowiednimi wymaganiami normy PN-EN 228, rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych
oraz Światowej Karty Paliw

Wynik badania prężności par próbki benzyny silnikowej, kPa	Wymaganie w zakresie prężności par wg
		PN-EN 228:……^1)	rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (dla okresu wg dnia badania) (Dz.U. z …. r., nr….., poz.…) ^2)	Światowej Karty Paliw
		…………………^3^)	…………………^3)	…………………^3)
^1) - wpisać rok wydania aktualnej wersji normy ^2) - wpisać rok, numer i pozycję obowiązującego rozporządzenia ^3) - określić „spełnione” albo „nie spełnione”

Tablica 2.6. Porównanie wyniku badania gęstości próbki benzyny silnikowej z wymaganiami normy
PN-EN 228 i rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych

Wynik badania gęstości benzyny silnikowej ρ15, kg/m^3	Spełnienie wymagania w zakresie gęstości benzyny silnikowej, kg/m^3
		wg PN-EN 228:…….^1)		wg rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz. U. z ……, nr ……, poz. ……)^2)
		wymaganie	spełnienie wymagania^3)	wymaganie	spełnienie wymagania^3)
^1) - wpisać rok wydania aktualnej wersji normy ^2) - wpisać rok, numer i pozycję obowiązującego rozporządzenia ^3) - określić „spełnione” albo „nie spełnione”

3. Oleje napędowe

1. Badanie temperatury mętnienia

Tablica 3.1. Raport z badania temperatury mętnienia

Raport z badania temperatury mętnienia
Data wykonania badania		-
Okres wg Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 9 grudnia 2008 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz.U. z 2008 r., nr 221, poz. 1441)		-
Oznaczenie kodowe próbki		-
Gatunek (klasa) badanego paliwa		-
Wygląd zewnętrzny próbki		-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C		-
Temperatura obserwacji schłodzonej próbki paliwa, °C	Wynik obserwacji schłodzonej próbki paliwa:
		zmętnienie przy dnie naczynia pomiarowego			mgiełka w objętości próbki
Wynik badania TM, °C

Tablica 3.2. Porównanie wyniku badania T_M próbki paliwa z wymaganiami normy PN-EN 590

Wynik badania TM, °C	Klasa ON wg PN-EN 590:…….^1), dla której badana próbka paliwa spełnia wymaganie
^1) - wpisać rok wydania aktualnej wersji normy

2. Badanie temperatury zablokowania zimnego filtru

Tablica 3.3. Raport z badania temperatury zablokowania zimnego filtru

Raport z badania temperatury zablokowania zimnego filtru
Data wykonania badania		-
Okres wg Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 9 grudnia 2008 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz.U. z 2008 r., nr 221, poz. 1441)		-
Oznaczenie kodowe próbki		-
Gatunek (klasa) badanego paliwa		-
Wygląd zewnętrzny próbki		-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C		-
Temperatura mętnienia badanego paliwa, °C		-
Temperatura próbki w chwili rozpoczęcia napełniania pipety, T, °C	Czas napełniania pipety, t, s			Opróżnienie pipety^1)
Wynik badania TZZF, °C
^1) wpisać „całkowite” albo „częściowe”

Tablica 3.4. Porównanie wyniku badania T_ZZF próbki paliwa z wymaganiami normy PN-EN 590
i rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych

Wynik badania TZZF, °C	Gatunek (klasa) ON wg PN-EN 590:…….^1), dla którego badana próbka paliwa spełnia wymaganie	Spełnienie wymagania w zakresie TZZF wg rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (dla okresu wg dnia badania)
				wymaganie	spełnienie wymagania^2)
^1) - wpisać rok wydania aktualnej wersji normy ^2) - określić „spełnione” albo „nie spełnione”

Tablica 3.5. Raport z badania indeksu cetanowego

Raport z badania indeksu cetanowego
Data wykonania badania			-
Okres wg Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 9 grudnia 2008 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz.U. z 2008 r., nr 221, poz. 1441)			-
Oznaczenie kodowe próbki			-
Gatunek (klasa) badanego paliwa			-
Wygląd zewnętrzny próbki			-
Ciśnienie atmosferyczne w czasie badania			-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C			-
Oznaczenie gęstości
Numer pomiaru	Temperatura pomiaru, T,°C	Gęstość obserwowana w temperaturze T, ,kg/m^3			Gęstość w temperaturze 15°C, kg/m^3
1
2
3
4
5
Wartość średnia z próby,
Odchylenie standardowe z próby,
Granice przedziału ufności ( ) (t1-0,5·α ma rozkład t-Studenta dla poziomu istotności α=0,05 i 4 stopni swobody)

cd tablica 3.5

Oznaczenie składu frakcyjnego
Parametr	Jm	Wyniki obserwowane	Wartość poprawki TC	Wyniki skorygowane
Temperatura początku destylacji	°C
Temperatura oddestylowania 5 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 10 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 20 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 30 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 40 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 50 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 60 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 70 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 80 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 90 % obj.	°C
Temperatura oddestylowania 95 % obj.	°C
Temperatura końca destylacji	°C
Procent oddestylowania do temp. 250°C (E250)	% obj.
Procent oddestylowania do temp. 350°C (E350)	% obj.
Ilość destylatu	% obj.
Pozostałość po destylacji	% obj.
Straty	% obj.
Całkowita ilość destylatu	% obj.

Tablica 3.6. Porównanie wyników badań parametrów charakteryzujących próbkę badanego paliwa
z odpowiednimi wymaganiami normy PN-EN 590 i rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych
dla paliw ciekłych

Parametr	Jm	Porównanie wyników badań parametrów charakteryzujących próbkę badanego paliwa z wymaganiami
				Wyniki badań	PN-EN 590:……^1)		rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (dla okresu wg dnia badania) (Dz.U. z …. r., nr…, poz.…) ^2)
						wymaganie	spełnienie wymagania ^3)	wymaganie	spełnienie wymagania ^3)
Gęstość w temperaturze 15°C	kg/m^3
Temperatura oddestylowania 10% (T10)	°C
Temperatura oddestylowania 50% (T50)	°C
Temperatura oddestylowania 90% (T90)	°C
Procent oddestylowania do 250°C (E250)	% obj.
Procent oddestylowania do 350°C (E350)	% obj.
Temperatura oddestylowania 95% (T95)	°C
Indeks cetanowy IC	-
^1) - wpisać rok wydania aktualnej wersji normy ^2) - wpisać rok, numer i pozycję obowiązującego rozporządzenia ^3) - określić „spełnione” albo „nie spełnione”

Tablica 3.7. Porównanie wyników badań parametrów charakteryzujących próbkę badanego paliwa
z odpowiednimi wymaganiami Światowej Karty Paliw

Parametr	Jm	Wyniki badań	Wymagania wg Światowej Karty paliw	Spełnienie wymagania ^1)
Gęstość w temperaturze 15°C	kg/m^3
Temperatura oddestylowania 90% (T90)	°C
Temperatura oddestylowania 95% (T95)	°C
Temperatura końca destylacji (TK)	°C
Indeks cetanowy IC	-
^1) - określić „spełnione” albo „nie spełnione” oraz wpisać dla jakiej kategorii ON

4. Biopaliwa

1. Badanie gęstości FAME i ich mieszanin z olejem napędowym

Tablica 4.1. Porównanie wyniku badania gęstości próbki FAME z wymaganiami normy
PN-EN 14214 i rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla biopaliw ciekłych

Wynik badania gęstości FAME, kg/m^3	Spełnienie wymagania w zakresie gęstości FAME, kg/m^3
		wg PN-EN 14214:…….^1)		wg rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla biopaliw ciekłych (Dz. U. z ……, nr ……, poz. ……)^2)
		wymaganie	spełnienie wymagania^3)	wymaganie	spełnienie wymagania^3)
^1) - wpisać rok wydania aktualnej wersji normy ^2) - wpisać rok, numer i pozycję obowiązującego rozporządzenia ^3) - określić „spełnione” albo „nie spełnione”

2. Badanie temperatury zapłonu biopaliw ciekłych

Tablica 4.2. Raport z badania temperatury zapłonu

Raport z badania temperatury zapłonu
Data wykonania badania		-
Oznaczenie kodowe próbki		-
Rodzaj badanego biopaliwa		-
Wygląd zewnętrzny próbki		-
Ciśnienie atmosferyczne otoczenia p, kPa		-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C		-
Temperatura próbki przy przyłożeniu źródła zapłonu, °C	Obecność wyraźnego błysku wewnątrz tygla	Zaobserwowana temperatura zapłonu, °C			Różnica zaobserwowanej temperatury zapłonu i temperatury pierwszego przyłożenia źródła zapłonu, °C
Zaobserwowana temperatura zapłonu TO, °C

Tablica 4.3. Porównanie wyniku badania temperatury zapłonu próbki FAME z wymaganiami normy
PN-EN 14214 i rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla biopaliw ciekłych

Wynik badania temperatury zapłonu FAME TZ, °C	Spełnienie wymagania w zakresie temperatury zapłonu FAME, °C
		wg PN-EN 14214:…….^1)		wg rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla biopaliw ciekłych (Dz. U. z ……, nr ……, poz. ……)^2)
		wymaganie	spełnienie wymagania^3)	wymaganie	spełnienie wymagania^3)
^1) - wpisać rok wydania aktualnej wersji normy ^2) - wpisać rok, numer i pozycję obowiązującego rozporządzenia ^3) - określić „spełnione” albo „nie spełnione”

3. Badanie lepkości kinematycznej FAME

Tablica 4.4. Raport z badania lepkości kinematycznej

Raport z badania lepkości kinematycznej FAME

Data wykonania badania

-

Oznaczenie kodowe próbki

-

Wygląd zewnętrzny próbki

-

Ciśnienie atmosferyczne w czasie badania

-

Temperatura otoczenia w czasie badania, °C

-

Temperatura badania 40°C

Numer pomiaru

Temperatura łaźni, °C

T1-T2

Czas ti swobodnego przepływu, s

Średnia czasów ti swobodnego przepływu, s

Dokładność oznaczania, s

T1 przed rozpoczęciem,

T2 po zakończeniu,

wyznaczania czasu swobodnego przepływu badanego FAME

1

2

Stała wzorcowania lepkościomierza kapilarnego k, mm^2/s^2

Średni czas t swobodnego przepływu, s

Lepkość kinematyczna próbki badanego FAME w temperaturze 40°C (ν40), mm^2/s

Tablica 4.5. Porównanie wyniku badania lepkości kinematycznej ν₄₀ próbki FAME z wymaganiami normy PN-EN 14214 i rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla biopaliw ciekłych

Wynik badania lepkości kinematycznej FAME, mm^2/s	Spełnienie wymagania w zakresie lepkości kinematycznej FAME, mm^2/s
		PN-EN 14214:…….^1)		rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla biopaliw ciekłych (Dz. U. z ……, nr ……, poz. ……)^2)
		wymaganie	spełnienie wymagania^3)	wymaganie	spełnienie wymagania^3)
^1) - wpisać rok wydania aktualnej wersji normy ^2) - wpisać rok, numer i pozycję obowiązującego rozporządzenia ^3) - określić „spełnione” albo „nie spełnione”

4. Badanie temperatury zablokowania zimnego filtru

Tablica 4.6. Raport z badania temperatury zablokowania zimnego filtru FAME

Raport z badania temperatury zablokowania zimnego filtru FAME
Data wykonania badania		-
Oznaczenie kodowe próbki		-
Gatunek (klasa) badanego paliwa		-
Wygląd zewnętrzny próbki		-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C		-
Temperatura mętnienia badanego paliwa, °C		-
Temperatura próbki w chwili rozpoczęcia napełniania pipety, T, °C	Czas napełniania pipety, t, s			Opróżnienie pipety^1)
Wynik badania TZZF, °C
^1) wpisać „całkowite” albo „częściowe”

Tablica 4.7. Porównanie wyniku badania T_ZZF próbki FAME z wymaganiami normy PN-EN 14214
i rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla biopaliw ciekłych

Wynik badania TZZF, °C	Gatunek (klasa) FAME wg PN-EN 14214:…….^1), dla którego badana próbka paliwa spełnia wymaganie	Spełnienie wymagania w zakresie TZZF wg rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla biopaliw ciekłych (dla okresu wg dnia badania) (Dz. U. z ……, nr ……, poz. ……)^2)
				wymaganie	spełnienie wymagania^3)
^1) - wpisać rok wydania aktualnej wersji normy ^2) - wpisać rok, numer i pozycję obowiązującego rozporządzenia ^3) - określić „spełnione” albo „nie spełnione”

5. Paliwa lotnicze

1. Oznaczanie zawartości zanieczyszczeń mechanicznych i składu granulometrycznego zanieczyszczeń mechanicznych metodą polową i metodą grawimetryczną

Tablica 5.1. Raport z badania zawartości zanieczyszczeń mechanicznych w paliwie lotniczym

Raport z badania zawartości zanieczyszczeń mechanicznych w paliwie lotniczym
Data wykonania badania		-
Oznaczenie kodowe próbki		-
Gatunek badanego paliwa		-
Wygląd zewnętrzny próbki		-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C		-
Masa sączka pomiarowego przed sączeniem, mg				m1 =
Masa sączka kontrolnego przed sączeniem, mg				m2 =
Masa sączka pomiarowego po sączeniu, mg				m3 =
Masa sączka kontrolnego po sączeniu, mg				m4 =
Objętość przesączonego paliwa, dm^3				V =
Symbol wzorca	zawartości zanieczyszczeń mechanicznych
		składu granulometrycznego zanieczyszczeń mechanicznych
Wynik oznaczenia zawartości i składu granulometrycznego zanieczyszczeń mechaicznych

Tablica 5.2. Porównanie wyników badania zawartości zanieczyszczeń mechanicznych i ich składu granulometrycznego w próbce badanego paliwa z wymaganiami normy obronnej dotyczącej magazynowej
i lotniskowej kontroli czystości paliw do TSL

Symbol wzorca zawartości zanieczyszczeń mechanicznych		Symbol wzorca składu granulometrycznego zanieczyszczeń mechanicznych
określony dla badanego paliwa	dopuszczalny wg NO	określony dla badanego paliwa	dopuszczalny wg NO
	…………………^1)		…………………^1)
…………………^2)		…………………^2)
Zawartość zanieczyszczeń mechanicznych w badanym paliwie, mg/dm^3:
oznaczona z nomogramu		dopuszczalna wg NO
		…………………^1)
………………………^2)
Zawartość zanieczyszczeń mechanicznych oznaczona metodą grawimetryczną, mg/dm^3:
w badanym paliwie		dopuszczalna wg NO
W =……………………		…………………^1)
………………………^2)
^1) - wpisać dopuszczalny symbol wzorca albo wartość wg normy obronnej dotyczącej magazynowej i lotniskowej kontroli czystości paliw do TSL ^2) - spełnienie wymagania, wpisać „spełnione” albo „niespełnione”

2. Oznaczanie zawartości wody zdyspergowanej metodą polową

Tablica 5.3. Raport z badania zawartości wody zdyspergowanej

Raport z badania zawartości wody zdyspergowanej
Data wykonania badania		-
Oznaczenie kodowe próbki		-
Gatunek badanego paliwa		-
Wygląd zewnętrzny próbki		-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C		-
Próbka 1
Numer kolejnego pomiaru	Barwa wskaźnika wodoczułego
		obrzeże			środek
1
2
Próbka 2
Numer kolejnego pomiaru	Barwa wskaźnika wodoczułego
		obrzeże			środek
1
2
Próbka 3
Numer kolejnego pomiaru	Barwa wskaźnika wodoczułego
		obrzeże			środek
1
2

Tablica 5.4. Porównanie wyników badania zawartości wody zdyspergowanej w próbkach badanych paliw
z wymaganiami normy obronnej dotyczącej magazynowej i lotniskowej kontroli czystości paliw do turbinowych silników lotniczych

Numer próbki paliwa	Barwa wskaźnika wodoczułego		Wygląd próbki paliwa	Opisowa ocena stanu zawodnienia paliwa	Zawartość wody zdyspergowanej w paliwie, % obj.	Spełnienie wymagania^2)
		obrzeże					środek
		Dopuszczalna zawartość wody zdyspergowanej: …………………… %obj.^1)
1
2
3
^1) - wpisać wartość dopuszczalnej zawartości wody zdyspergowanej w paliwie wg normy obronnej dotyczącej magazynowej i lotniskowej kontroli czystości paliw do turbinowych silników lotniczych ^2) - „spełnione” albo „niespełnione”

3. Oznaczanie przewodności elektrycznej

Tablica 5.5. Raport z badania przewodności elektrycznej paliwa

Raport z badania przewodności elektrycznej paliwa
Data wykonania badania			-
Oznaczenie kodowe próbki			-
Gatunek badanego paliwa			-
Wygląd zewnętrzny próbki			-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C			-
Numer kolejnego pomiaru	Temperatura paliwa TEi, °C	Odczyt na wyświetlaczu konduktometru, pS/m			Przewodność elektryczna, pS/m
1
2
3
4
5

Tablica 5.6. Porównanie wyniku badania przewodności elektrycznej próbki badanego paliwa
z wymaganiami normy obronnej na paliwo F-34

Temperatura paliwa TE, °C	Wynik badania przewodności elektrycznej badanego paliwa F-34, pS/m	Wymaganie w zakresie przewodności elektrycznej wg NO-………………………^1)
				……………………^2)
^1) - wpisać numer i rok wydania aktualnej wersji normy z wymaganiami na paliwo F-34 ^2) - określić „spełnione” albo „nie spełnione”

4. Oznaczanie zawartości dodatku zapobiegającego krystalizacji wody w paliwie

Tablica 5.7. Raport z badania zawartości dodatku zapobiegającego krystalizacji wody w paliwie

Raport z badania zawartości dodatku zapobiegającego krystalizacji wody w paliwie
Data wykonania badania		-
Oznaczenie kodowe próbki		-
Gatunek badanego paliwa		-
Wygląd zewnętrzny próbki		-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C		-
Numer kolejnego pomiaru	Odczyt zawartości dodatku na skali refraktometru, % obj.			Zawartość dodatku zapobiegającego krystalizacji wody w paliwie, % obj.
1
2

Tablica 5.8. Porównanie wyniku badania zawartości dodatku zapobiegającego krystalizacji wody
w paliwie z odpowiednimi wymaganiami normy obronnej na paliwo F-34

Wynik badania zawartości dodatku zapobiegającego krystalizacji wody w paliwie, % obj.	Wymaganie w zakresie zawartości dodatku zapobiegającego krystalizacji wody w paliwie wg NO-………………………^1)
		……………………^2)
^1) - wpisać numer i rok wydania aktualnej wersji normy z wymaganiami na paliwo F-34 ^2) - określić „spełnione” albo „nie spełnione”

6. Oleje smarne

1. Badanie lepkości kinematycznej olejów smarnych

Tablica 7.1. Raport z badania lepkości kinematycznej oleju smarnego

Raport z badania lepkości kinematycznej oleju smarnego

Data wykonania badania

-

Oznaczenie kodowe próbki

-

Klasy lepkościowe badanego oleju

-

Klasy jakościowe badanego oleju

Wygląd zewnętrzny próbki

-

Ciśnienie atmosferyczne w czasie badania

-

Temperatura otoczenia w czasie badania, °C

-

Temperatura badania 40°C

Numer pomiaru

Temperatura łaźni, °C

T1-T2

Czas ti swobodnego przepływu, s

Średnia czasów ti swobodnego przepływu, s

Dokładność oznaczania, s

T1 przed rozpoczęciem,

T2 po zakończeniu,

wyznaczania czasu swobodnego przepływu badanego oleju

1

2

Stała wzorcowania lepkościomierza kapilarnego k, mm^2/s^2

Średni czas t swobodnego przepływu, s

Lepkość kinematyczna próbki badanego oleju w temperaturze 40°C (ν40), mm^2/s

Temperatura badania 100°C

Numer pomiaru

Temperatura łaźni, °C

T1-T2

Czas ti swobodnego przepływu, s

Średnia czasów ti swobodnego przepływu, s

Dokładność oznaczania, s

T1 przed rozpoczęciem,

T2 po zakończeniu,

wyznaczania czasu swobodnego przepływu badanego oleju

1

2

Stała wzorcowania lepkościomierza kapilarnego k, mm^2/s^2

Średni czas t swobodnego przepływu, s

Lepkość kinematyczna próbki badanego oleju w temperaturze 100°C (ν100), mm^2/s

Lepkość kinematyczna ν100 wymagana wg klasyfikacji lepkościowej ……………….……^1)

Lepkość kinematyczna ν40 wymagana wg klasyfikacji lepkościowej ……………….……^1)

Wymagania

Spełnienie wymagań przez próbkę badanego oleju silnikowego

2. Oznaczanie lepkości HTHS olejów silnikowych

Tablica 6.2. Raport z badania lepkości dynamicznej HTHS

Raport z badania lepkości dynamicznej HTHS

Data wykonania badania

-

Oznaczenie kodowe próbki

-

Temperatura otoczenia w czasie badania, °C

-

Równanie regresji prostej wzorcowania lepkościomierza

-

Wskazanie czujnika zegarowego odpowiadające prędkości ścinania 10^6 s^-1

-

Olej kontrolny

Numer kolejnego pomiaru

Szybkość podgrzewania, °C/s

Temperatura pomiaru, °C

Odczyt wartości momentu obrotowego, N⋅m⋅10^-3

Średni moment obrotowy, N⋅m⋅10^-3

Dopuszczalny rozrzut wyników pomiaru momentu obrotowego, N⋅m⋅10^-3

1

2

Lepkość HTHS wg świadectwa, mPa⋅s

Wyznaczona lepkość HTHS, mPa⋅s

Prędkość ścinania, s^-1

^1)

^1) wpisać „zgodna z wymaganą” albo „niezgodna z wymaganą”

Próbka 1

Klasy lepkościowe wg SAE

Klasy jakościowe wg API

Klasy jakościowe wg ACEA

Numer kolejnego pomiaru

Szybkość podgrzewania, °C/s

Temperatura pomiaru, °C

Odczyt wartości momentu obrotowego, N⋅m⋅10^-3

Średni moment obrotowy, N⋅m⋅10^-3

Dopuszczalny rozrzut wyników pomiaru momentu obrotowego, N⋅m⋅10^-3

1

2

3

4

5

Lepkość dynamiczna HTHS, mPa⋅s

Próbka 2

Klasy lepkościowe wg SAE

Klasy jakościowe wg API

Klasy jakościowe wg ACEA

Numer kolejnego pomiaru

Szybkość podgrzewania, °C/s

Temperatura pomiaru, °C

Odczyt wartości momentu obrotowego, N⋅m⋅10^-3

Średni moment obrotowy, N⋅m⋅10^-3

Dopuszczalny rozrzut wyników pomiaru momentu obrotowego, N⋅m⋅10^-3

1

2

3

4

5

Lepkość dynamiczna HTHS, mPa⋅s

cd tablica 6.2

Próbka 3
Klasy lepkościowe wg SAE		Klasy jakościowe wg API		Klasy jakościowe wg ACEA
Numer kolejnego pomiaru	Szybkość podgrzewania, °C/s	Temperatura pomiaru, °C	Odczyt wartości momentu obrotowego, N⋅m⋅10^-3	Średni moment obrotowy, N⋅m⋅10^-3	Dopuszczalny rozrzut wyników pomiaru momentu obrotowego, N⋅m⋅10^-3
1
2
3
4
5
Lepkość dynamiczna HTHS, mPa⋅s
Próbka 4
Klasy lepkościowe wg SAE		Klasy jakościowe wg API		Klasy jakościowe wg ACEA
Numer kolejnego pomiaru	Szybkość podgrzewania, °C/s	Temperatura pomiaru, °C	Odczyt wartości momentu obrotowego, N⋅m⋅10^-3	Średni moment obrotowy, N⋅m⋅10^-3	Dopuszczalny rozrzut wyników pomiaru momentu obrotowego, N⋅m⋅10^-3
1
2
3
4
5
Lepkość dynamiczna HTHS, mPa⋅s

Tablica 6.3. Analiza wyników badania lepkości dynamicznej HTHS próbek olejów silnikowych

Numer próbki	Odczyt wartości momentu obrotowego, N⋅m⋅10^-3	Lepkość dynamiczna HTHS ηi, mPa⋅s	Wartość średnia z próby lepkości HTHS , mPa⋅s	Odchylenie standardowe z próby lepkości HTHS Sη, mPa⋅s ^1)	Granica przedziału ufności, mPa⋅s ^2)	Wynik badania lepkości ηHTHS, mPa⋅s
1
	2
	3
	4
^1) - odchylenie standardowe z próby, ^2) - granica przedziału ufności ( ), (t1-0,5·α ma rozkład t-Studenta dla poziomu istotności α=0,05 i 4 stopni swobody)

Tablica 6.4. Porównanie wyników badania lepkości dynamicznej HTHS próbek olejów silnikowych
z wymaganiami klasyfikacji SAE

Numer próbki	Klasa lepkości wg SAE badanej próbki	Wynik badania ηHTHS, mPa⋅s	Wymaganie w zakresie lepkości HTHS wg klasyfikacji SAE ………………………^1)
1
						………………………………^2)
			2
						………………………………^2)
			3
						………………………………^2)
			4
						………………………………^2)
^1) - wpisać numer i rok wydania aktualnej wersji klasyfikacji lepkościowej olejów silnikowych wg SAE ^2) - określić „spełnione” albo „niespełnione”

3. Badanie oddziaływania korozyjnego oleju smarnego

Tablica 6.5. Raport z badania oddziaływania korozyjnego

Raport z badania oddziaływania korozyjnego
Data wykonania badania	-
Oznaczenie kodowe próbki	-
Gatunek (klasa lepkościowa) badanego oleju	-
Wygląd zewnętrzny próbki	-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C	-
Temperatura badania oddziaływania korozyjnego, °C
Czas badania oddziaływania korozyjnego, minuty
Opis wyglądu płytki miedzianej po badaniu
Wynik badania oddziaływania korozyjnego

Tablica 6.6. Porównanie wyniku badania oddziaływania korozyjnego próbki badanego oleju
z wymaganiami specyfikacji na olej

Wynik badania oddziaływania korozyjnego	Spełnienie wymagania w zakresie oddziaływania korozyjnego wg specyfikacji na badany olej (……………………………………) ^1)
		wymaganie	spełnienie wymagania^2)
^1) - wpisać tytuł i rok wydania specyfikacji z wymaganiami na badany olej ^2) - określić „spełnione” albo „nie spełnione”

4. Badanie stopnia zestarzenia olejów silnikowych

Tablica 6.7. Raport z badania stopnia zestarzenia oleju silnikowego

Raport z badania stopnia zestarzenia oleju silnikowego
Data wykonania badania			-
Oznaczenie kodowe próbki oleju			-
Gatunek (klasy lepkościowe i jakościowe) badanego oleju			-
Wygląd zewnętrzny próbki oleju			-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C			-
Próbka nr 1
Numer kolejnego pomiaru	Etap 1 (po 5-10 s od włączenia zasilania MPSD)		Etap 2 (po 30 s od zakończenia etapu 1)
		Odczyt na skali^1):
		wskaźnika analogowego miliamperomierza (zmiana SD), mA	odchyleń SD (wg skali L-S)	wskaźnika analogowego miliamperomierza (zmiana SD), mA		odchyleń SD (wg skali L-S)
1
2
3
Odchylenie stałej dielektrycznej w skali L-S
Próbka nr 2
Numer kolejnego pomiaru	Etap 1 (po 5-10 s od włączenia zasilania MPSD)		Etap 2 (po 30 s od zakończenia etapu 1)
		Odczyt na skali^1):
		wskaźnika analogowego miliamperomierza (zmiana SD), mA	odchyleń SD (wg skali L-S)	wskaźnika analogowego miliamperomierza (zmiana SD), mA		odchyleń SD (wg skali L-S)
1
2
3
Odchylenie stałej dielektrycznej w skali L-S
^1) - przy braku możliwości zrównoważenia MPSD wpisać „niezrównoważony”

Tablica 6.8. Zalecenia w zakresie dalszego użytkowania badanych olejów silnikowych

Nr próbki badanego oleju	Grupa zawartych zanieczyszczeń	Opis grupy zawartych zanieczyszczeń	Odczyt na skali odchyleń SD (wg skali L-S)	Wartość graniczna odchyleń SD (wg skali L-S)	Zalecenia w zakresie dalszego użytkowania
1
2

7. Ciecze hydrauliczne

1. Badanie temperatury płynięcia cieczy hydraulicznej

Tablica 7.1. Raport z badania temperatury płynięcia cieczy hydraulicznej

Raport z badania temperatury płynięcia cieczy hydraulicznej
Data wykonania badania	-
Oznaczenie kodowe próbki	-
Gatunek (klasa lepkościowa) badanej cieczy	-
Wygląd zewnętrzny próbki	-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C	-
Temperatura obserwacji schłodzonej próbki, °C	Wynik obserwacji schłodzonej próbki^1)
Wynik badania TPł, °C
^1) - wpisać „płynna” albo „utrata płynności”

Tablica 7.2. Porównanie wyniku badania T_Pł próbki cieczy hydraulicznej z wymaganiami specyfikacji
na badaną ciecz

Wynik badania TPł, °C	Spełnienie wymagania w zakresie TPł wg specyfikacji na badaną ciecz hydrauliczną (…………………………………………………………………………………………)^1)
		wymaganie, °C	spełnienie wymagania^2)
^1) - wpisać tytuł i rok wydania specyfikacji z wymaganiami na badaną ciecz hydrauliczną ^2) - określić „spełnione” albo „nie spełnione”

2. Oznaczanie składu granulometrycznego i klasy czystości cieczy hydraulicznej

Tablica 7.3. Skład granulometryczny cząstek zanieczyszczeń stałych w badanej cieczy hydraulicznej

Numer pomiaru	Liczba cząstek o wymiarach większych od w [μm]
		2	5	10	15	20	25	50	100
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Średnia liczba cząstek
Odchylenie standardowe
Przedział ufności dla poziomu ufności 95%

Tablica 7.4. Liczby cząstek zanieczyszczeń stałych w badanej cieczy hydraulicznej
w przedziałach wymiarowych

Numer pomiaru	Liczba cząstek w przedziałach wymiarowych [μm]
		2÷5	5÷10	10÷15	15÷20	20÷25	25÷50	50÷100	>100
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Średnia liczba cząstek w przedziale wymiarowym
Odchylenie standardowe
Przedział ufności dla poziomu ufności 95%
Udział cząstek w przedziałach wymiarowych, [%]
Klasa czystości	wg NAS 1638 ………

8. Smary plastyczne

1. Badanie temperatury kroplenia smaru plastycznego

Tablica 8.1. Raport z badania temperatury kroplenia

Raport z badania temperatury kroplenia
Data wykonania badania				-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C				-
Próbka 1
Oznaczenie kodowe próbki		-
Gatunek (klasa konsystencji) badanego smaru		-
Wygląd zewnętrzny próbki		-
Numer celi pomiarowej	Temperatura odczytana w chwili swobodnego opadnięcia pierwszej kropli z termometru, °C					Temperatura kroplenia, Di
		naczynia badawczego T0i	bloku grzejnego T1i
1
2
3
Próbka 2
Oznaczenie kodowe próbki		-
Gatunek (klasa konsystencji) badanego smaru		-
Wygląd zewnętrzny próbki		-
Numer celi pomiarowej	Temperatura odczytana w chwili swobodnego opadnięcia pierwszej kropli z termometru, °C					Temperatura kroplenia, Di
		naczynia badawczego T0i	bloku grzejnego T1i
4
5
6

Tablica 8.2. Opracowanie wyników badania temperatury kroplenia próbek smarów plastycznych

Numer celi pomiarowej	Temperatura kroplenia Di, °C	Wartość średnia z próby temperatury kroplenia , °C	Odchylenie standardowe z próby temperatury kroplenia SD, °C^1)	Granica przedziału ufności, °C ^2)	Wynik badania temperatury kroplenia D, °C
Próbka 1
1
2
3
Próbka 2
4
5
6
^1) - odchylenie standardowe z próby, ^2) - granica przedziału ufności ( ), (t1-0,5·α ma rozkład t-Studenta dla poziomu istotności α=0,05 i 2 stopni swobody)

Tablica 8.3. Porównanie wyniku badania temperatury kroplenia próbek badanych smarów plastycznych
z wymaganiami odpowiednich specyfikacji

Próbka nr 1
Wynik badania temperatury kroplenia, °C	Spełnienie wymagania w zakresie temperatury kroplenia próbek badanych smarów plastycznych wg specyfikacji (……………………………………) ^1)
		wymaganie, °C	spełnienie wymagania^2)
Próbka nr 2
Wynik badania temperatury kroplenia, °C	Spełnienie wymagania w zakresie temperatury kroplenia próbek badanych smarów plastycznych wg specyfikacji (……………………………………) ^1)
		wymaganie, °C	spełnienie wymagania^2)
^1) - wpisać tytuł i rok wydania specyfikacji z wymaganiami na badany smar plastyczny ^2) - określić „spełnione” albo „nie spełnione”

2. Badanie penetracji i określenie klasy konsystencji smaru plastycznego

Tablica 8.4. Raport z badania penetracji

Raport z badania penetracji
Data wykonania badania			-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C			-
Oznaczenie kodowe próbki			-
Gatunek (klasa konsystencji) badanego smaru			-
Wygląd zewnętrzny próbki			-
Smar nieugniatany
Temperatura smaru przed badaniem, °C	Numer pomiaru	Zagłębienie stożka penetracyjnego, mm			Penetracja Pi, 10^-1 mm
	1
		2
		3
Smar ugniatany
Temperatura smaru przed badaniem, °C	Numer pomiaru	Zagłębienie stożka penetracyjnego, mm			Penetracja Pi, 10^-1 mm
	1
		2
		3

Tablica 8.5. Opracowanie wyników badania penetracji smaru nieugniatanego i ugniatanego

Numer pomiaru	Penetracja Pi, 10^-1 mm	Wartość średnia z próby penetracji , 10^-1 mm	Odchylenie standardowe z próby penetracji SP, 10^-1 mm ^1)	Granica przedziału ufności, 10^-1 mm^2)	Wynik badania penetracji P, 10^-1 mm
Smar nieugniatany
1
2
3
Smar ugniatany
1
2
3
^1) - odchylenie standardowe z próby, ^2) - granica przedziału ufności ( ), (t1-0,5·α ma rozkład t-Studenta dla poziomu istotności α=0,05 i 2 stopni swobody)

Tablica 8.6. Porównanie wyniku badania penetracji próbki badanego smaru plastycznego z wymaganiami odpowiedniej specyfikacji

Wynik badania penetracji, 10^-1 mm	Spełnienie wymagania w zakresie penetracji próbki badanego smaru plastycznego wg specyfikacji (……………………………………)^1)		Klasa konsystencji wg NLGI
		wymaganie, 10^-1 mm		spełnienie wymagania^2)
^1) - wpisać tytuł i rok wydania specyfikacji z wymaganiami na badany smar plastyczny ^2) - określić „spełnione” albo „nie spełnione”

9. Ciecze chłodzące

1. Badanie temperatury krystalizacji cieczy do układów chłodzenia silników spalinowych

Tablica 9.1. Raport z badania temperatury krystalizacji cieczy chłodzących

Raport z badania temperatury krystalizacji cieczy chłodzących
Data wykonania badania		-
Temperatura otoczenia w czasie badania, °C		-
Mieszaniny koncentratu cieczy chłodzącej na bazie glikolu …………………………^1) i wody destylowanej
Zawartość w mieszaninie, % obj.				Numer pomiaru	Temperatura TKRi, °C	Temperatura TKR krystalizacji, °C
koncentratu cieczy chłodzącej	glikolu	wody
10	~9,5	~90,5		1
									2
				20	~19		~81		1
									2
				30	~28,5		~71,5		1
									2
				40	~38		~62		1
									2
				50	~47,5		~52,5		1
									2
				60	~57		~43		1
									2
Mieszaniny handlowej cieczy chłodzącej na bazie glikolu …………………………^1) i wody destylowanej
Zawartość w mieszaninie, % obj.				Numer pomiaru	Temperatura TKRi, °C	Temperatura TKR krystalizacji, °C
cieczy chłodzącej	glikolu	wody
100	~50	~50		1
									2
				10	~5		~95		1
									2
				20	~10		~90		1
									2
				30	~15		~85		1
									2
				40	~20		~80		1
									2
				50	~25		~75		1
									2
				60	~30		~70		1
									2
				70	~35		~65		1
									2
				80	~40		~60		1
									2
				90	~45		~55		1
									2
^1) - wpisać rodzaj glikolu

Tablica 9.2. Porównanie temperatur krystalizacji badanych cieczy chłodzących z wymaganiami normy na płyny niskokrzepnące do układów chłodzenia silników spalinowych

Badana próbka	Temperatura krystalizacji TKR, °C	Spełnienie wymagania w zakresie temperatury krystalizacji wg normy …………………………^1)
				wymaganie, °C	spełnienie wymagania^2)
Handlowa ciecz chłodząca na bazie glikolu……………………^3)
Koncentrat cieczy chłodzącej rozcieńczony wodą destylowaną w stosunku objętościowym 1 : 1, na bazie glikolu…………………^3)
^1) - wpisać numer i rok wydania normy z wymaganiami na płyny niskokrzepnące do układów chłodzenia ^2) - określić „spełnione” albo „nie spełnione” ^3) - wpisać rodzaj glikolu

2

31

---