Peloidy

Pelos (gr)- błoto

Peloid:

• tworzywo przyrodnicze złożone z substancji mineralnych, organicznych lub mieszanych

• powstaje wskutek naturalnych procesów geologicznych lub biologicznych przy udziale wody i mikroorganizmów

• po zmieszaniu z wodą tworzy papkę

Podział:

- biolity - przewaga składników mineralnych

- biolity- przewaga substancji organicznych

Biolity (torfy):

1. borowiny

2. muły borowinowe

3. sapropele (muły jeziorne), gytie (szlamy torfiaste- mieszanina organicznych związków i szlamu mineralnego)

Ziemie lecznicze:

1. glinka biała

2. Torfy wulkaniczne (fango)

Borowina składa się z masy organicznej rozłożonej pod wpływem mikroorganizmów, przy ograniczony dostępie tlenu i nadmiarze wody.

Roczny przyrost na torfowisku od 0,5 do 20mm torfu (postępuje od powierzchni torfowiska).

W Polsce 14 złóż uznanych za lecznicze.

Złoże musi być zbadane pod względem chemicznym i bakteriologicznym, spełniać określone normy i mieć dokumentację.

Składniki chemiczne torfu.

Związki humusowe: produkt końcowy torfienia

• kwasy huminowe, fulwonowe i In.

• aminokwasy, enzymy, cukry, garbniki, pektyny

• ligniny

One warunkują właściwości fizyczne masy borowinowej a także biochemiczne.

Substancje rozpuszczalne w wodzie- działanie bezpośrednie na skórę, błony śluzowe oraz dz. ogólne

Związki nierozpuszczalne chłoną wodę i zatrzymują ciepło.

Związki bituminowe:

• są produktem humifikacji wosków, tłuszczów i smół

• są nosicielami związków o charakterze estrogenów

• występują głównie w silnie rozłożonym torfie pochodzenia wysokiego (20%masy), w niskich (8%masy)

Składniki mineralne: sole krzemu, wapnia, magnezu, glinu, sodu, potasu, żelaza i in. Znaczenie mają tyko te rozpuszczalne w wodzie.

Zawartość wody- decyduje o plastyczności i stanie koloidowym masy borowinowej.

Torf z torfowisk wysokich zawiera do 96%wody, niskich do 93%.

Stopień chłonności- maksymalna ilość wody jaką może wchłonąć torf. Im większy tym korzystniejsze właściwości.

Zawartość wody poniżej 70% wpływa niekorzystnie na jej przydatność do zabiegów.

Borowina- właściwości

Działanie fizyczne:

• duża pojemność cieplna i małe przewodnictwo- intensywne i głębokie przegrzanie ( 42-45 ⁰C)- efekt rozkurczowy i przeciwbólowy

• duża pojemność wodna- dwie części borowiny chłoną jedną część wody

• zdolność wymiennikowo-sorpcyjna- intensywny transport substancji ze skóry do borowiny- oczyszczanie organizmu

• czynnik mechaniczny- zwiększenie wchłaniania wysięków, ułatwienie odpływu chłonki, opór dla ruchu

Zabiegi borowinowe- wskazania

Choroby układu ruchu:

• ortopedyczno-urazowe

• reumatologiczne- zwyrodnieniowe kręgosłupa i stawów, zzsk

• neurologiczne- porażenia i niedowłady wiotkie, dyskopatie, rwy

Choroby ginekologiczne:

• przewlekłe stany zapalne narządu rodnego

• wczesne stany pooperacyjne

• niepłodność

• klimakterium

Choroby układu trawienia i moczowego:

• przewlekłe zapalenie wątroby i pęcherzyka żółciowego

• przewlekłe nieżyty żołądka

• przewlekłe zapalenia dróg moczowych

Choroby laryngologiczne:

• przewlekłe nieżyty krtani

• przewlekłe zapalenia zatok

Zabiegi borowinowe- przeciwwskazania (do zabiegów gorących)

• ostre i podostre stany zapalne( także stawów)

• czynne postacie rzs i zzsk, zapaleń okołostawowych

• gorączka

• skłonność do krwawień

• niewydolność krążenia i oddychania

• nowotwory złośliwie i łagodne

• cięższe postacie nadciśnienia

• owrzodzenia, rany, zaburzenia troficzne skóry, żylaki

• świeży zawał serca, niestabilna choroba wieńcowa, zaburzenia rytmu serca

• choroby naczyń krwionośnych ( miażdżyca, cukrzyca)

• zaburzenia czucia

• ciąża

• podeszły wiek

• niedokrwistość, stany osłabienia

Zabiegi borowinowe- metodyka

Przygotowanie borowiny:

• kuchnia borowinowa- oczyszczenie, rozdrobnienie, zmieszanie z wodą, podgrzanie

• temperatura borowiny- zależy od wskazań lekarskich:

gęsta papka 42-46 ⁰C

do kąpieli 40-42 ⁰C

• gęstość papki borowinowej- zależy od wskazań lekarskich:

do zawijań 150-200 g/l

do kąpieli 50 g/l

Przygotowanie pacjenta:

• temperatura pomieszczenia 25-26 ⁰C, wilgotność 30-60%

• nie wykonywać zabiegu bezpośrednio po jedzeniu

• pacjent rozluźniony, nie może być zziębnięty

• obmycie ciała

• oddanie moczu, stolca

• po zabiegu wypoczynek co najmniej 1 godzinę

• nie należy przyjmować natrysków, masaży podwodnych, kąpieli mineralnych

Kąpiele borowinowe- zabieg silnie bodźcowy, 2/3 borowiny, 1/3 wody

kąpiele całkowite temp- 40 ⁰C czas- 15min

kąpiele częściowe kończyn (fasony) temp- 40-42 ⁰C czas- 15-20min

Kąpiele zawiesinowe- 1/3 borowiny, 2/3 wody lub 1/2 borowiny, 1/2 wody

kąpiele (częściowe, całkowite) temp- 37 ⁰C czas 15-20min

Okłady, zawijania (częściowe, całkowite) temp- 42-45 ⁰C czas 20-30min

Zawijania borowinowe- papka, podkład: koc, cerata, prześcieradło, warstwa borowiny 4-5cm. Po zabiegach: krótkie spłukanie borowiny, wypoczynek.

Wymienić prześcieradło, spłukać ceratę, koc- pranie i dezynfekcja 1xtyg.

Tampony borowinowe- dopochwowe i doodbytnicze, jałowa borowina, często fabryczne preparaty, temp 40 ⁰C, po zabiegu przepłukanie wodą temp 40 ⁰C

Działanie termiczne, chemiczne i mechaniczne.

Zabiegi ginekologiczne ( tampony, nasiadówki, okłady-„majtki”) temp 42-45 ⁰C, czas 15-30min.

Zabiegi laryngologiczne (tampony, okłady-”kołnierz”) temp 42-45 ⁰C, czas 15-20min.

Rodzaje zabiegów borowinowych

-Jonoforeza borowinowa: temp 38-40 ⁰C czas 20min

borowina rozdrobniona wodą destylowaną, temp 38⁰C, grubość warstwy ok. 3cm, podkład, elektroda czynna-katoda

-Fonoforeza borowinowa: UD 0,2-0,6 W/cm²

Peloidoterapia- inne zbiegi

Zabiegi z pasty borowinowej:

• uzyskana z borowiny przez rozdrobnienie i duże uwodnienie- zmiana właściwości fizycznych. Głównie działanie chemiczne- działanie poprawiające ukrwienie, ograniczone działanie cieplne(temp 37-38⁰C), mniejsze obciążenie chorego( przeciwwskazania)

• nie zastępują leczenia borowiną lecz je uzupełniają

• rodzaje zabiegów- jak w terapii borowiną lecz nakłada się cieńsze warstwy 0,5 do 1cm, można wydłużyć czas zabiegu 30-60min.Krótszy odpoczynek.

Borowina w leczeniu zimnem- jednorazowe, gotowe okłady(2-15⁰C), nie stosować na rany, czas 10-30min

Maść borowinowa- uzupełnienie leczenia borowiną

Wyciąg wodny z borowiny- można stosować na owrzodzenia, stopę cukrzycową(ok. 4tyg leczenia)

Gotowe okłady borowinowe: podgrzać przed zabiegiem, zawinąć tkaniną bawełnianą, wełnianą. Głównie działanie chemiczne(preparaty jednorazowe).

Woreczki foliowe z borowiną do wielokrotnego użytku- podgrzewane w wodzie do ok. 45⁰C, czas 30min- działanie głównie termiczne.

Fango(wł)- szlam leczniczy:

• szlam mineralny pochodzenia wulkanicznego, wysuszony, zmielony

• skład: krzemiany glinu, potasu, sodu, wapnia, czasem pierwiastki radioaktywne. Często poddane działaniu wód mineralnych i czynników atmosferycznych-„dojrzewanie”( fango Abano, Battaglia).

Okłady z fango-

Przygotowanie: zmieszanie z wodą 1:0,4-0,6 ogrzanie temp zabiegowa 44-50⁰C

Okłady miejscowe, całkowite, kąpiele rąk i stóp. Czas 30-60min

Gniecenie masy fango- (artrozy rąk): 10-20min

Po zabiegu zmycie wodą, można wykonać suche zawijanie, konieczny wypoczynek 1/2 godziny

Dobrze zastosować masaż , ruch na świeżym powietrzu.

Seria 10-20 zabiegów. Całkowite zabiegi co drugi dzień.

Fango-wskazania:

• podostre i przewlekłe stany zapalne stawów, ścięgien, pochewek ścięgnistych

• choroba zwyrodnieniowa stawów i kręgosłupa

• przewlekłe choroby narządów wewnętrznych- dróg żółciowych, moczowych, narządu rodnego

• stany po urazach, złamaniach

• nadwaga, otyłość

Fango-przeciwwskazana:

• ostre choroby, gorączka

• niewydolność krążenia, ciężkie choroby serca, metaboliczne

• zagrożenie krwawieniem, zakrzepowe zapalenie żył

• choroby skóry

• ciąża

Parafango- fango zmieszane z parafiną, duża pojemność cieplna i małe przewodnictwo ( w ciągu 30min ochładza się o 1-2⁰C). Działanie wyłącznie fizyczne-cieplne.

---