Bank- instytucja pośrednicząca między tymi którzy posiadają pieniądze w nadmiarze a tymi którzy ich potrzebują.
1.przedsiębiorstw usługowe, którego działalność polega na udzielaniu kredytów i zdobywaniu środków potrzebnych do sfinansowania tych kredytów 2.podmiot dokonujący akumulacji i dystrybucji kapitału pieniężnego oraz są pośrednikami, którzy dzięki transformacji wielkości terminu i ryzyka doprowadzają do wzajemnego uzgodnienia struktur popytu i podaży. 3.wg ustawy- osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. 4.wg Unii Europejskiej- bank zdefiniowany jest poprzez wymienienie wykonywanych czynności.
1.Podział systemów ze względu na bezpośredniość finansowania gospodarki przez bank centralny:
a)system w gosp. planowanej- wszystko jest sterowane planem; nie istnieje odzielenie funkcji BC od funkcji b.komerc ( b. centralny jest jednocześnie b.emisyjnym.banków, b.państwa, b.narodowym), nie istniał rynek pieniężny i rynek kapitałowy a stopa % i kredyt nie były instrument sterującymi alokacją zasobów, były instrumentami planowania gospoda. b)system w gosp. rynkowej- obserwujemy zjawisko dualizmu w kreowaniu pieniądza i decentralizacj przy podejmowaniu decyzji gosp. przez samodzielne podmioty. Ważną cechą syst. bankowego w gosp. rynkowej jest to, iż występuje w nim podział na banki komercyjne, bank centralny (emisyjny), banki rozwojowe, oszczędnościowe i specjalne. Bank centralny znajduje się zawsze na innej płaszczyźnie niż banki komercyjne dlatego że jest bankiem banków.
Modele systemów bankowych:
a)model anglosaski- opiera się na rynku finansowym. Doprowadziło to do tego, że wielkie korporacje uniezależniły się od banków komercyjnych tzn. że banki komercyjne spełniają tylko funkcje rozliczeniowe i płatnicze. Podstawowy dopływ kapitału do przedsiębiorstwa .następuje poprzez giełdę i emisję papierów wartościowych. W modelu tym podstawową rolę odgrywają banki specjalne, gł. banki inwestycyjne, które zajmują się bezpośrednim transferem do lokowania środków pieniężnych na rynku papierów wartościowych. zalety:
- pobudzanie innowacji finansowych,
- sprzyjanie działaniu inwestorów instytucjonalnych,- nadanie kluczowej roli rynkom akcji i obligacji przedsiębiorstwa wady:- duża formalizacja transakcji ekonomiczn,- nastawienie na częste zmiany partnerów co wymusza krótkotermin perspektywy w procesach decyzyjn,- nastawienie na częste oparcie finansowania przedsiębiorst na anonimowym rynku papierów wartościowych.Przykładem takiego systemu jest brytyjski system bankowy. b) model niemiecko-japoński- zakłada, że najważniejszy jest system bankowy. Banki mają charakter uniwersalny (dokonują wszystkich czynności bankowych) i istnieją ścisłe związki kapitałowe między korporacjami a bankami. Jest to połączenie banku depozyto-kredyt. i banku inwestycyjnego.
Zalety:- podmioty gosp. są finansowane na podstawie indywidualnych umów kredytowych,
- między bankami a podmiotami gosp. istnieje długoterminowe finansowanie, - stymulowane jest powstawanie silnych banków uniwersalnych Wady:
- niedostateczne rozszerzenie wachlarza instrumentów finansowych, - opóźnienia we wprowadzaniu innowacji bankowych, - mniejsza odporność na konkurencję ze strony instytucji parabankowych,
- konflikt interesów między dział. inwestycyjną a kredytową banku
Przykład takiego systemu: niemiecki system bankowy.System bankowy- musi obejmować wszystkie instytucje bankowe, wzajemne powiązania między bankami oraz stosunki z otoczenia. Jest to wielopoziomowy układ, który składa się z banku centralnego i banków komercyjnych a wspólną cechą wszystkich systemów bankowych jest wyodrębnienie banku centralnego i uniwersalizm oferowanych usług.1.Funkcje współczesnego systemu bankowego: - tworzenie mechanizmu gromadzenia środków oraz inwestowania ich w różne przedsięwzięcia,- zapewnienie odpowiednich rozwiązań w zarządzaniu ryzykiem bankowym, gł. ryzyko kredytowe.- zapewnienie możliwości dokonywania płatności między podmiotami w kraju i zagranicą (transfer środków na życzenie klienta),- zapewnienie informacji cenowej aby klienci mogli dokonać wyboru,- stworzenie warunków do transformacji czasu, wielkości i ryzyka, czyli transformacji środków inwestowania.Transf. czasu(transformacja terminu)- prolongata wkładów, zmiana tych wkładów na inne(substytucja), możliwość likwidacji wkładów przed terminem, możliwość wykorzystania pomocy z zew.Transf. wielkości środków- wiąże się z brakiem zgody między sumą oferowaną a sumą zapotrzebowania. Transf. ryzyka- polega na wewnętrznym rozłożeniu ryzyka między wiele podmiotów oraz na zew. zabezpieczeniu, np. kredyty banku centralnego. Czynniki rozwoju systemu bankowego:
- porządek gospodarczy i społeczny,
- popyt na usługi bankowe, jego struktura, wielkość oraz zachodzące zmiany,- prawne aspekty dział. bankowej,- zdolność gospodarki do innowacji,Koncepcje rozwoju systemu bankowego:
a)koncepcja funkcjonalna- zakłada, że funkcje systemu bankowego są stałe a jego rozwój jest następstwem rozwoju gosp. rynkowej. b) koncepcja instytucjonalna- zakłada, że istnieją ścisłe powiązania między kształto instytucji finansowej a rozwojem systemu bankowego. Nie ma spontanicznego kształtowania systemu bankowego.Rodzaje banków w systemie bankowym:
a)bank centralny - Jest podstawą każdego systemu bankowego w każdej gospodarce i w każdym modelu systemów finansowych. funkcje BC: emisyjna- bank centralny emituje banknoty, monety; reguluje i zapewnia bezpieczeństwo obiegu pieniądza gotówkowego, emituje papiery wartościowe.
banku banków- organizuje i prowadzi rozrachunki międzybanko, angażuje się w funkcjonowanie międzybankowego rynku pieniężn, jest kredytodawcą ostatniej instancji(kredyt refinansowy dla banków komercyjnych), pełni nadzór nad płynnością i wypłacalnością pozostałych banków, prowadzi działania zapobiegawcze ewentualnemu zagrożeniu w systemie bankowym.banku państwa- wykonuje obsługę budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i innych instytucji państwowych, realizuje zlecenia w zakresie obrotu rządowymi papiery wartościowe, realizuje zadania związane z zaciąganiem i udzielaniem kredytów i pożyczek w stosunku z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi.
banki uniwersalne - Jest to naj. rozpowszechniona forma banku w gospodarce. Jest to taki bank,który nie ma ograniczeń pod względem ilościowym, jakościowo-rzeczowym i geograficznym. Świadczy usługi każdego rodzaju i w dowolny sposób kształtuje sieć swoich placówek. Celem działalności jest
osiągnięcie zysku, lecz nie za wszelką cenę. Gł. przeszkodami maksymalizacji zysku przez bank są:- konieczność zachowania płynności, czyli zdolności do ciągłego wywiązywania się z zobowiązań,- konieczność przestrzegania prawa,- konieczność takiego postępowania, które zapewnia zaufanie do banku,
Uniwersalizm oznacza brak ograniczeń do podejmowania dział. bankowej w dowolnych obszarach.
Zasady działania banków uniwersal:
- samodzielność- bank podejmuje wszystkie decyzje samodzielnie, ale w granicach obowiązującego prawa.
- samofinansowanie- wszystkie wydatki banku są pokrywane z jego własnych przychodów.- komercjali- bank jest nastawiony na zysk z uwzględnieniem stopnia opłacalnoś.
- uniwersalizm- pełna swoboda oferowanych usług.- konkurencyjno- konkurencyjność ekonomiczna (np. wysokość stopy%) i konkurencyjn pozaekonomiczna (jakość obsługi, nowoczesność produktów, oferowan wachlarz usług).a)banki specjalne - jest to przeciwieństwo banków uniwersalnych. Bank specjalny może być albo bankie depozytowo-kredytowym albo bankiem zajmującym się operacjami związanymi z emisją, sprzedażą, zakupem i zarządzaniem pap.wart. Mogą mieć również specjalizację terytorialną, np. banki krajowe, regionalne lub specjalizację branżową, np. b.przemysłowe, handlowe, rolne itp.Do banków specjalnych zalicza się również:
1.Banki inwestycyjne- są najważnie bankami specjalnymi. Ich działaln. obejmuje:- przeprowadzanie i gwarantowanie emisji ,-utrzymanie płynności na rynku wtórnym dla krajowych akcji i papierów dłużnych,
-przeprowadzanie przejęć i fuzji,
-transakcje swapowe, -doradztwo finansowe, -działalność analityczna i konsulting finansowy, -opinie i wyceny -angażowanie kapitałów przynoszących zysk, 2.Banki hipoteczne- to instytucje kredytu majątkowego. Udzielają kredyty długoterminowe, których
zabezpiecze jest prawo zastawu na nieruchomościach. Akcje tych banków znajdują się gł. w posiadaniu banków uniwersalnych. Pozyskuje on środki na udzielanie kredytu w drodze sprzedaży tzw.
Listów zastawnych, których zabezpieczeniem jest nieruchomość lub ziemia zastawiona w banku.
3.Kasy oszczędnościowo-budowlane- udzielają długoterm. pożyczek na finansowanie budowy,
renowacji lub zakupu domu czy mieszkania własnościowego. Kasy przyjmują wkłady oszczędnościowe
niskooprocentowane. 4.Instytucje kredytu ratalnego- udzielają krótko i średnioterminowych kredytów konsumpcyjnych.
1. Reforma bankowa rozpoczęła się od 1987 r. wyodrębniono z NBP Powszechną Kasę Oszczędności, zapoczątkowano politykę umiarkowanego trudnego pieniądza kredytowego, NBP jako bank centralny. Wyodrębniono banki:
Polska Kasa Opieki S.A., Bank Handlowy S.A. , Bank Gospodarki Żywnościowej, Bank Rozwoju Eksportu S.A. , banki spółdzielcze.
Przemiany 1988:
- początek urealniania stopy procentowej od depozytów i kredytów - utworzono sieć 9 państwowych działów kredytowych (na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów 11.04.88r.) na bazie oddziałów NBP: Bank Gdański w Gdańsku, Bank Śląski, Bank przemysłowo-Handlowy w Krakowie
Bank Depozytowo-Kredytowy w Lublinie, Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi, Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu
Pomorski Bank kredytowy w Szczecinie, Powszechny Bank Kredytowy w Warszawie, Bank Zachodni we Wrocławiu
- utworzono w banku możliwość zróżnicowania stawek procentowych oraz opłat za usługi bankowe
Przemiany 1989: - 1 stycznia rozpoczęły działalność operacyjną i kredytową banki wydzielone z NBP
- wprowadzono możliwość wyboru banku przez podm.gosp.- stworzono warunki do konkurencyj między bankami - odejście od specjalizacji na rzecz uniwersalizmu. Na koniec 1989 roku funkcjonowało 25 banków ogólnokrajowych i 1663 banków spółdzielczych Przemiany 1990:
- w pełni urealniono oprocentowanie depozytów i kredytów - umocniono ekonomiczne podstawy samodzieln banków - przebudowano system kredytowania przez NBP budżetu państwa- wyeliminowano automatyc pokrywanie deficytu budżetowego, aby nie powodować większej inflacji
- przywrócono obrót wekslowy
- wprowadzono nowe kredyty: dyskontowy, lombardowy, wekslowy
- uruchomiono nowy rynek pap.wart. z udziałem banku (1991) - stworzo możliwość tworzenia nowych banków w formie S.A. m.in. z udziałem kapitału zagranicznego
- sprywatyzowano banki państwowe (do dziś jeszcze 3 banki
- konsolidacja banków- łączą się w grupy kapitałowe Rok 1998- nowe prawo bankowe:BC to NBP. NBP jest bankiem centralnym Rzeczposp Polskiej, posiada osobowość prawn , ma prawa używania pieczęci z godłem państwowym, nie podlega wpisowi do rejestru, prowadzi działalność na terenie RP a siedzibą jest Warszawa.Cel BC:
Podstawowym celem jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Pozostałymi zadaniami są:
- organizowanie rozliczeń pieniężnych - prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi oraz działalności dewizowej
- prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa - reguluje płynność banków oraz refinansuje banki
- opracowuje sprawozdawczy bilans płatniczy oraz bilans należności i zobowiązań zagranicznych państwa
Organizacja NBP - organy NBP:
a) prezes NBP - Jest powoływany przez sejm na wniosek prezydenta RP, kadencja trwa 6 lat a wygasa gdy: -upłynie okres 6 lat
-zostanie złożona rezygnacja
-nastąpi śmierć -nastąpi odwołanie: w wypadku długiej choroby, pełnomocnym wyrokiem sądu, orzeczenie przez Trybunał Stanu zakazu zajmowania stanowisk kierowniczych.W razie nieobecności zajmuje go w-ce prezes (2 osoby), którego powołuje i odwołuje prezydent na wniosek prezesa NBP.
Fun prezesa NBP:- przewodniczący Rady Polityki Pieniężnej
- przewodniczy zarządowi NBP
- stoi na czele Komisji Nadzoru Bankowego - reprezentuje bank centralny na zewnątrz b) zarząd - Kieruje działalnością NBP, w skład wchodzi prezes jako przewodnicząc oraz od 6-8 członków zarządu.
Zadania zarządu: - realizuje uchwały Rady Polityki Pieniężnej
- podejmuje uchwały w sprawach nie zastrzeżonych do wyłącznej kompetencji innych organów NBP
- udziela bankom upoważnień do wykonywania czynności obrotu dewizowego - realizuje zadania z zakresu polityki kursowej
- ocenia obieg pieniężny, rozliczenia pieniężne oraz obrót dewizowy
- nadzoruje operacje otwartego rynku - uchwala plan działalności i plan finansowy NBP - uchwala prowizje i opłaty bankowe stosowane przez NBP - określa zasady gospodarowania funduszami NBP - określa zasady polityki kadrowej i płacowej - sporządza bilans oraz rachunek zysków i strat
- uchwala roczne sprawozdanie z działalności NBP - opracowuje bilans obrotów płatniczych państwa z zagranicą. Uchwały są podejmowane większością głosów.
a)Rada Polityki Pieniężnej prezes i 9 członków powoływanych w równej liczbie przez prezydenta, Sejm i Senat spośród specjalistów fin. Członkowie powoływani są na 6 lat.
Zadania:ustala wysokość stóp procentowych - ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banku
- ustala zasady operacji otwartego rynku
- określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowyc - zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z jego działalności. Uchwały są podejmowa większością głosów z udziałem co najmniej 5 członków. Instrumenty polityki pieniężnej, które wykorzystuj bank centralny w celu oddziaływania na pozostałe banki: a)rezerwy obowiązkowe b)kredyty refinansowe (lombardowy, redyskontowy- ich wielkość oraz stopa %) c)operacje otwartego rynku: bezwarunkowe i warunkowe: Repo oraz Revers Repo d)poziom rezerw docelowych limity koncentracji kredytów
Rezerwa obowiązkowa stanowi część śr.pieniężnych w złotych i walutach obcych zgromadzonych na rachunkach bankowych, środków uzyskanych ze sprzedaży pap.wart. oraz innych środków przyjętych przez bank i podlegających zwrotowi. Wyjątek stanowią:
- środki przyjęte od innego banku krajowego - środki przyjęte od banku zagranicznego na podstawie umów zawartych przed 1 stycznia 1998r. - środki pozyskane z zagrani na co najmniej 2 lata - środki pozyskane przez bank z tytułu sprzedaży pap.wart. innemu bankowi krajowemu z udzielonym przyrzeczeniem odkupu - środko terminowe przyjęte na cele rolnictwa i ochrony środowiska na podstawie umów zawartych do 30 czerwca 1998 r. Obecnie rezerwy oprocentowane są wysokości 5%, banki muszą jednak zakupić obligacje NBP. Stopa % służąca do wyliczenia odsetek
T - wrzesień danego roku poczynając od roku 1999
I - wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w poszczególnych miesiącach kalendarzowych składających się na dany okres odsetkowy O = K R
O - należne odsetki
K - wartość nominalna obligacji NBP zakupionych przez bank komercyjny
R - stopa%
Kredyty dostępne w ramach refinansowania banków komercyjnych to: kredyt redyskontowy - Podstawą uzyskania kredytu przez banki komercyjne jest dyskontowanie weksla. Wymogi dotyczące weksla, stawiane przez NBP, aby mógł być on redyskontowany: weksle muszą odpowiadać wymogom określonym w ustawie „ Prawo wekslowe”:
nazwa „weksel”, bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty (weksel własny), bezwarunkowe polecenie zapłaty, nazwisko dłużnika (weksel trasowany - akceptant, weksel własny - wystawca), nazwisko wierzyciela - remitenta, termin i miejsce płatności, datę i miejsce wystawienia, podpis wystawcy
w pełni uiszczona opłata skarbowa we właściwej wysokości, weksle muszą pochodzić z dokonanych obrotów gospodarczych ( weksle kupieckie i weksle handlowe),
musi być podpisany przez budzących zaufanie dłużników,
termin płatności weksla nie dłuższy niż 3 miesiące, termin płatności weksla musi być w określonym dniu
weksel musi być płatny w banku w którym dłużnik ma swój rachunek,
w przypadku weksli trasowanych musi być bezwarunkowy akcept trasata obejmujący całą sumę wekslową, weksel musi być opatrzony indosem otwartym (in blanco) tego banku, który weksel zdyskontował, nie może być żadnych wzmianek w tekście weksla lub indosa, które ograniczałyby prawo przeniesienia własności weksla lub prawo zwrotnego poszukiwania jak również nie może być poprawek i skreśleń, musi być podpisany w taki sposób aby możliw była bezsporna identyfikacja osób, które taki weksel podpisałyBC udzielając kredytu redyskontowego pobiera odsetki wg określonej stopy redyskontowej ustalonej przez Radę Polityki Pieniężnej.Odsetki redyskontowe liczy się wg wzoru:
b) kredyt lombardowy - To kredyt krótkotrwały, którego zabezpieczeni są bezpieczne papiery wart. tj. bony skarbowe lub obligacje skarbowe. Maksymalna kwota kredytu nie może przekraczać 80 % wartości nominalnej zastawionych papierów wart. c) kredyt refinansowy
Cele na które może być realizowany kredyt refinansowy to: gdy bank realizuje program naprawczy lub gdy bank komercyjny finansuje inwestycje o znaczeniu ogólnokrajowym. 1.Operacje otwartego rynku: Polityka otwartego rynku polega na tym, że Bank Centralny jest upoważniony do zakupu i sprzedaży krótkoterminowy papierów wart. przeważnie państwowych. BC kupując papiery wart. od banków komercyjnych wg stopy zakupu zwiększa ich możliwoś kredytowe natomiast sprzedając je wg stopy sprzedaży zmniejsza te możliwości. Są to tzwbezwarunkowe operacje otwartego rynku.
Udzielanie kredytów przez banki komercyjne ogranicza przepływ śr.pien. z Banku Centralnego. Tak więc środki na udzielenie kredytów są ograniczone a kredyty mogą być udzielane do wysokości środków posiadanych na rachunkach w Banku Centralnym.Ogranicznikiem kreacji pieniądza jest pieniądz w Banku Centralnym oraz przelewy i wypłata gotówką. Warunkowa operacja otwartego rynku łączy operację zakupu papierów wart. z uzgodnieniem warunków ich odkupienia w określonym terminie.
Typy operacji warunkowych:
a)operacje REPO - polegają na sprzedaży papierów wart. po określonej cenie z jednoczesnym odkupieniem tych papierów po cenie wyższej w określonym dniu w przyszłości (różnica pomiędzy tymi cenami stanowi efektywną stopę %)
b)operacje REVERS REPO - polegają na kupnie papierów wart. z jednoczesną ich odsprzedażą w przyszłości. Cechy dokumentu który jest potwierdzeniem zawarcia umowy REPO: - oznaczenie stron umowy - adresy stron umowy
- rodzaj umowy i papierów wart.( bony skarbowe lub bony pieniężne)
- data zapadalności papierów wart. i zawarcia umowy - wart. nominalna papierów wart. - stopa REPO
- rachunki na które mają zostać dostarczone papiery wart. i na które mają zostać przelane śr.pien.
- data pierwotnego przeniesienia własności papierów wart.
- ilość śr.pien. przeznaczonych na własność drugiej strony w zamian za zwrotne przeniesienie własności papierów wart. - cena za 100 PLN wartości nominalnej papierów wart. przy pierwotnym przeniesieniu własności- cena za 100 zł wartości nominalnej papierów wart. przy zwrotnym przeniesieniu własności
Operacje otwartego rynku to operacje krótkoterminowe. Ryzyko kredytowe praktycznie nie istnieje z uwagi na to, że są to bezpieczne papiery wart.W ramach polityki otwartego rynku banki prowadzą operacje dewizowe typu SWAP, które polegają na kupnie dewiz lub walut z dostawą natychmiastową przy jednoczesnej umowie sprzedaży tej samej kwoty w określonym terminie po uzgodniony kursie do tego samego partnera.
Waluta- śr.pien. na terenie danego kraju Dewiza- papiery wart. zdenominowane w walutach obcych
Zalety operacji otwartego rynku:
- są dwukierunkowe - stopy % kształtuje się wg popytu i podaży
- NBP decyduje o ilości i sprzedaży
6.Niezależność NBP:
Europejski System Banków Centralnych (ESBC) rozpoczął funkcjonowanie 1.01.1999r. Nie jest to instytucja i nie posiada osobowości prawnej. Uprawnienia ESCB wynikają pośrednio ze statutu Europejskiego Banku Centralnego. Na ESCB składa się: EBC i Narodowe Banki Centralne państw członkowskich UE strefy Euro (11). Największy udział ma bank niemiecki, bank Francji, Walii, Danii.
Podstawowym celem ESBC jest osiągnięcie i utrzymanie stabilności cen. Inne zadania główne to:
- prowadzenie polityki emisyjnej EURO ( jedyny środek płatniczy w ramach Europejskie Unii Monetarnej) - dokonywanie operacji walutowych zgodnie z zasadami wspólnej polityki pieniężnej -zarządz oficjalnymi rezerwami dewizowymi państw członkowskich Unii
- zapewnienie sprawnej organizacji i funkcjonowania systemu rozliczeń pieniężnych oraz płatności
- realizacja polityki w ramach polityki pieniężnej. Podobne funkcje pełni EBC: funkcje zewnętrzne- reprezentacja ESCB na zew. i funkcje wewnętrzne.Dyskontow weksli- bank skupuje weksel przed terminem płatności. Zredyskontow weksli- NBP skupuje weksel od banków. W celu zapewnienia realizacji zadań głównych ESBC wypełnia także funkcje wspomagające:gromadzenie danych i informacji statystycznych z pomocą instytucji i funduszy pieniężnych
doradztwo,opiniodawstwonadzorstw
Na czele ESBC stoi Europejski Bank Centralny (EBC). Do realizacji zadań EBC powołano tzw. Radę Zarządczą. Składa się ona z Prezesów Narodowych Banków Centralnych państw uczestniczącyc w Unii Monetarnej (11) oraz z 6 członków zarządu ( Prezes, v-ce Prezes, 4 członków pozostałych). EBC pełni funkcje wew. jest więc centralą ESBC oraz funkcje zew., czyli reprezentuje Eurosystem. Zadania EBC pokrywają się w części z zadaniami całego systemu.
Do głównych zadań zaliczamy:
- ustalanie polityki pieniężnej
- utrzymywanie rezerw walutowych
- zezwalanie na emisję banknotów
- wydawanie przepisów prawnych
- gromadzenie informacji statystycznej - działalność opiniodawcza, doradcza, nadzór bankowy Typy niezależności NBP i całego EBC: funkcjonalna- NBC są ukierunkowane na cele wytyczone przez traktat z Maastricht. Nie może dochodzić do konfliktu zagrażające temu celowi. instytucjonalna- niezależność NBC i ich organów kierowniczych od wskazań osób 3, tzn. poszczególne banki centralne nie mogą kierować się sugestiami, np. rządów, organizacji. personalna- odpowiednio długa kadencja Prezesów NBC ( na szczeblu krajowym 5 lat a na szczeblu narodowym 8 lat) i członków zarządu. należność polityczna- uniezależnienie EBC i BN od wpływów politycznych przy prowadzeniu jednakowej polityki monetarnej.Niezależność finansowa to zdolność NBC do samodzielnego zaopatrywania się w śr.pien. potrzebne do wypełniania zadań ESBC. Ani parlament ani rząd nie może oddziaływać na finanse.
NIEZALEŻNOŚĆ FUNKCJONALNA wg ustawy 29.08.1997. |
POLSKA |
Stopa dyskontowa ustalana jest przez BC |
+ |
Nie ma automatyzmu kredytowania deficytu budżetowego |
+ |
Istnieje ustawowy limit kredytowania deficytu budżetowego |
+ |
Finansowanie przez BC deficytu budżetowego jest wyłącznie okresowe |
+ |
BC nie jest uczestnikiem pierwotnego rynku długu publicznego |
+ |
Nadzór bankowy nie jest powierzony wyłącznie BC |
+ |
Kredytowanie deficytu budżetowego wg stopy rynkowej |
+ |
NIEZALEŻNOŚĆ POLITYCZNA ustawa 29.08.1997. |
POLSKA |
Nie ma przedstawicieli rządu w zarządzie BC |
+ |
Nie ma wymogu rządowej aprobaty dla projektu polityki pieniężnej |
+ |
Ustawowy zapis, że celem BC jest stabilność monetarna |
+ |
Kadencja Prezesa jest dłuższa niż 5 lat |
+ |
Prezes BC nie jest mianowany przez rząd |
+ |
Zarząd BC nie jest mianowany przez rząd |
+ |
Precyzyjne, ustawowe reguły rozstrzygania sporów BC i rządem |
- |
II Szczebel bankowości- Banki komercyjne
Banki komercyjne są to wszystkie banki poza NBP. Mają 1 wspólną cechę: są nastawione na osiąganie zysku (stąd nazwa b. komercyjne). Banki komercyjne samodzielnie kształtują swoją politykę oraz samodzielnie decyduje o zawieranych transakcjach równocześnie ponosi całe ryzyko z tym związane.
Zasady którymi kierują się b. komercyjne aby dobrze prowadzić swoją działalność:
maksymalne skoordynowanie bieżących i długookresowych działań
dostosowanie działalności banku do zmieniających się warunków zew. w przyszłości: wykorzystanie zarysowujących się możliwości i uniknięcie oczekiwanych trudności
osiągnięcie celów szczegółowych, np. modernizacja, rozwinięcie działalności
Podział banków komercyjnych:
wg form własności kapitału:
- b. państwowe
- b. spółdzielcze
- b. akcyjne
wg rodzaju oferowanych produktów:
- b. uniwersalne
- b. specjalistyczne
wg zasięgu terytorialnego:
- b. lokalne
- b. regionalne
- b. krajowe
- b. międzynarodowe
b. Globalne
Banki państwowe- mogą być tworzone w polskim prawie bankowym przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia Ministra Skarbu Państwa zaopiniowany przez Komisję Nadzoru Bankowego. Statut nadaje Minister Skarbu Państwa w porozumieniu z Ministrem Finansów. Banki państwowe nie podlegają wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych. Organy b. państwowego: Rada Nadzorcza i Zarząd.
Banki spółdzielcze- struktura organizacyjna ma charakter trójszczeblowy. Składają się na nią: autonomiczne banki spółdzielcze(III), banki regionalne(II), bank krajowy(I)-BGŻ s.a. Struktura organizacyjna banków spółdzielczych jest wynikiem wprowadzenia ustawy o „restrukturyzacji banków spółdzielczych i BGŻ” z 24.06.1994.
Czynności bankowe wykonywane przez banki spółdzielcze:
prowadzenie r-ków bankowych
przyjmowanie i obsługa wkładów oszczędnościowych i lokat terminowych
prowadzenie rozliczeń pieniężnych
udzielanie kredytów i pożyczek pieniężnych tylko tym osobom lub jednostkom, które mieszkają lub mają siedzibę na terenie prowadzenia działalności banku spółdzielczego
wykonywanie operacji czekowych i wekslowych( jedynie w zakresie dyskonta)
przyjmowanie i dokonywanie lokat w zrzeszającym je banku regionalnym
przyjmowanie poręczeń
przechowywanie przedmiotów i papierów wart. oraz udostępnianie skrytek sejfowych
Bank spółdzielczy może prowadzić swoją działalność na terenie gminy, w której bank ten ma siedzibę. Banki spółdzielcze mają obowiązek zrzeszania się we właściwym terytorialnie banku regionalnym.
Ustawa określiła 9 regionów w których powstały banki regionalne:
pomorsko-kujawski w Bydgoszczy
bałtycki w Koszalinie
małopolski w Krakowie
lubelski w Lublinie
warmińsko-mazurski w Olsztynie
rzeszowski w Rzeszowie
mazowiecki w Warszawie
dolnośląski we Wrocławiu
Gospodarczy Bank Wielkopolski w Poznaniu
Ponadto do struktury spółdzielczego sektora bankowego na szczeblu regionalnym wchodzą 2 banki zrzeszające: Bank Unii Gospodarczej w Warszawie i Gospodarczy Bank Południowo-Zachodni we Wrocławiu.
Zadania banków regionalnych:
prowadzenie dla b.spóldzielczego r-ków bieżących, r-ki rezerw obowiązkowych
udzielenie kredytów i gwarancji bankowych bankom spółdzielczym
mogą w imieniu NBP wykonywać w stosunku do banków spółdzielczych czynności nadzoru bankowego
Banki regionalne mają ustawowy obowiązek zawarcia umowy zrzeszenia z BGŻ. Banki regionalne i banki spółdzielcze zrzeszone w BGŻ tworzą Krajową Grupę Banków Spółdzielczych.
Banki akcyjne- tworzone są na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego wydanego przez KNB w uzgodnieniu z Ministrem Finansów. Organami b. akcyjnego są: Rada Nadzorcza( 5 osób minimalnie), zarząd( 3 osoby minimalnie). Prezesa banku akcyjnego powołuje KNB. Jest to podstawowa kategoria banków.
Wyróżniamy 3 główne grupy bankowe o różnym znaczeniu i charakterze:
duże banki- działają od dawna, koncentracja w nich czynności bankowych z całego kraju ( Bank Handlowy S.A., Polska Kasa Opieki S.A.)
średnie i małe banki- najczęściej o kapitale prywatnym rodzimego pochodzenia ( Bank Ochrony Środowiska, Incest Bank). Podstawowym problemem tej grupy jest niedostatek kapitału, organizacji i technologii.
Banki z przeważającym lub wyłącznym udziałem kapitału zagranicznego (City Bank Poland S.A.). Specjalizują się w obsłudze finansowej przedsiębiorstw zagranicznych działających w Polsce, w obsłudze transakcji w handlu zagranicznym oraz w organizowaniu i rozliczaniu zagranicznych programów finansowych dotyczących rozwoju regionalnego i restrukturyzacji polskiej gospodarki.
1.Skład Komisji Nadzoru Bankowego:
- prezes NBP
- generalny inspektorat
- minister finansów
2.Zadania KNB:
- nadzór nad bezpieczeństwem wkładów, które są lokowane w bankach komercyjnych
- kontrola zgodności działalności banków II szczebla z przepisami prawa i statutami banków
- okresowa ocena kondycji ekonomicznej
3.Czynności (operacje) banków komercyjnych:
* czynności bankowe:
- prowadzenie r-ków bankowych
- udzielanie kredytów i gwarancji bankowych
- emisja bankowych pap.wartościowych
- przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych
* czynności, które stają się bankowymi:
- udzielanie pożyczek pieniężnych i poręczeń
- operacje czekowe i wekslowe
- terminowe operacje finansowe
- nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych
- wykonywanie czynności obrotu dewizowego
- przechowywanie i udostępnianie skrytek sejfowych
- wykonywanie czynności zleconych związanych z emisją pap.wartościowych
a) operacje czynne(kredytowanie)
b) operacje bierne(gromadzenie depozytów)
c) operacje pośredniczące(rozliczenia pieniężne) i operacje rozliczeniowe(usługi bankowe)
4. Działalność kredytowa banku regulowana jest ustawą "prawo bankowe". Nie ma jednego regulaminu, każdy produkt kredytowy(bankowy) regulowany jest przez odrębny regulamin. Przepisy regulaminu obowiązują ogół klientów. Banki wydają również instrukcje kredytowe mające charakter wewnętrzny (normują kompetencje pracowników, tryb pracy). Regulacje w instrukcjach nie obowiązują klienta. Regulują one działalność kredytową np. zmiany dotyczące oprocentowania, umowy kredytowe.
5. Zewnętrzne uwarunkowanie działalności banku zależy od II grup czynników:
I grupa: czynniki wynikające z sytuacji gospodarczej kraju i prawnych regulacji:
a) koniunktura gospodarcza- proces przemian lub stan gospodarczy.
b) poziom inflacji i kierunek ich zmian- wprowadza czynnik niepewności, ma duży wpływ na opłacalność inwestycji, przyrost odsetek nie zawsze jest proporcjonalny do zmian wielkości przychodów(kredytów).
c) cena kredytu- koszty jego wykorzystania ponoszone są przez kredytobiorcę; składa się na nią m.in. oprocentowanie, prowizja itp. Cena kredytu jest pochodną inflacji. Im wyższa cena kredytu tym zapotrzebowanie na kredyty jest większe.
d) jakość prawa oraz skuteczność jego egzekwowania- regulacje mogą być sprzyjające, neutralne lub hamujące rozwój. Im mniejsza skuteczność prawa tym mniejsza działalność kredytowa.
e) zjawiska zatorów płatniczych- powinno być zjawiskiem przejściowym.
II grupa: czynniki związane z sytuacją i postanowieniami klientów:
a) poziom kapitałów własnych klienta
b) wielkość osiąganego zysku
c) znajomość reguł gry rynkowej i własnej pozycji przedsiębiorstwa
d) rzetelność w postępowaniu lub jej brak
6. Strategie kredytowe banku:
a) strategia konserwatywna- oznacza, że bank nie będzie osiągać zysków znaczących ale i w złej koniunkturze nie odnotowuje znaczących strat. Przyjęcie takiej strategii będzie oznaczało, że głównym celem banku będzie wysoka jakość
b) strategia kontrolowanego zwrotu ryzyka- oznacza, że chwiejność dochodów banku w cyklu koniunkturalnym będzie większa. W czasie dobrej koniunktury będzie osiągał duże zyski a w czasie złej będzie miał duże straty. Celem jest nastawienie na natychmiastowy zysk, muszą sobie zapewnić odpowiedni zysk.
c) strategia ofensywna- uważa się przyjęcie za cel podstawowy bardzo szybki rozwój banku, jego udziału, rozmiaru. Musimy zaakceptować ogromne wahania dochodu, gdyż w porę niezahamowany może doprowadzić do upadłości.
7. Źródła finansowania działalności kredytowej banku:
a) kapitały własne banków
b) wkłady oszczędnościowe ludności
c) pieniądz transakcyjny i lokaty terminowe podmiotów gospodarczych
d) śr.pieniężne sfery budżetowej
e) lokaty przyjmowane od innych banków
f) kredyty z NBP
g) operacje otwartego rynku
8. Produkty kredytowe banku:
I grupa- kredyty tradycyjne:
- obrotowe
- inwestycyjne
- rozwojowe
- dla ludności
II grupa- pożyczki pieniężne i lombardowe
III grupa- awale kredytowe:
- gwarancje bankowe
- poręczenia wekslowe i cywilne
IV grupa- kredyty wekslowe:
- dyskontowy
- akceptacyjny
- akceptacyjno-rembusowe
- afor fait
V grupa- nowe formy kredytowania:
- faktoring
- for faiting
- leasing
- karty kredytowe
ad.I grupa
Kredyt obrotowy- nie może być trwałym źródłem finansowania. Dzieli się na:
a) kredyt w rachunku bieżącym- pozwala na utworzenie dt na rachunku rozliczeniowym; jest korzystniejszy dla kredytobiorców niż kredyt w odrębnym rachunku kredytowym, gdyż płaci on odsetki tylko od wykorzystanej części kredytu. Dzieli się na:
- kredyt rewolwingowy (odnawialny)- przeznaczony dla klientów najlepszych o dobrej kondycji finansowej
- kredyt nieodnawialny
b) kredyt w odrębnym rachunku kredytowym:
- linia kredytowa odnawialna lub nieodnawialna
- kredyt sezonowy
- kredyt płatniczy (krótki max. na 1 miesiąc)
- kredyt celowy
Kredyt inwestycyjny- przy jego udzieleniu bank interesuje się opłacalnością inwestycji i nie bierze pod uwagę aktualnej kondycji finansowej
Kredyt rozwojowy- przy jego udzieleniu bank zwraca uwagę na 2 kryteria: bada projekt inwestycyjny i jego opłacalność oraz bada kondycję bieżącą, przeszłą i przyszłą.
Oba te kredyty są kredytami długoterminowymi lub średnioterminowymi ( 1-5 lat). Przeznacza się je na: modernizację, zakup nowych śr.trwałych, budowę itp.
Ad.II grupa
Różnice między kredytem a pożyczką:
a) kredyt udzielany jest na określony cel a pożyczka nie wymaga wskazania celu
b) pożyczka pieniężna jest operacją wyłącznie finansową
c) podstawowym kryterium do udzielenia kredytu przez bank jest zdolność kredytowa a zabezpieczenie kredytu jest elementem wtórnym; w przypadku pożyczki bank nie bada spłaty pożyczki a kryterium do jej udzielenia jest jej zabezpieczenie prawne
d) pożyczka jest umową nazwaną ( uregulowaną w kodeksie cywilnym) a kredyt jest umową nienazwaną ( uregulowany w ustawie "prawo bankowe")
e) kredyt jest zawsze odpłatny a pożyczka może być nieodpłatna lub odpłatna
f) umowa kredytowa musi być zawsze zawarta na piśmie; umowa pożyczki dopuszcza formę ustną do kwoty 500 zł, powyżej forma pisemna
g) kredyt jest domeną banku
ad. III grupa
Gwarancje bankowe i poręczenia- bank udzielając ich nie dostarcza klientowi środków pieniężnych tak jak w przypadku kredytów a dostarcza swojej zdolności kredytowej (wiarygodności). Bank musi posiadać środki w swojej dyspozycji na wypadek gdyby klient nie uregulował swoich roszczeń. Gwarancje bankowe i poręczenia wiążą się z takim samym ryzykiem jak kredyty.
Poręczenie- polega na zobowiązaniu się banku do przejęcia finansowego zobowiązania swojego klienta wobec strony trzeciej, jeżeli klient nie wywiąże się z niego. Dotyczy zawsze konkretnego zobowiązania pieniężnego. Może mieć formę odrębnego dokumentu albo formę podpisu na wekslach lub czekach. Taki podpis nazywany jest awalem. Gwarancja- to zobowiązanie banku wobec beneficjenta do wyrównania szkody i wypłaty odpowiedniego wynagrodzenia, jeżeli klient banku nie wypełnił zobowiązań określonych w dokumencie gwarancji. Nie odnosi się do określonego zobowiązania pieniężnego lecz do dobrego wykonania i spełnienia warunków zawartego kontraktu. Wyróżniamy: g. spłaty kredytu, g. celne, g.wabialne ( przetargowe), g.awalizowania weksla itp.
Gwarancje mogą być:
- odwołalne
- nieodwołalne
- bezwarunkowe- roszczenia są płatne na pierwsze żądanie wierzyciela gwarancji ( bank nie bada zasadności roszczeń)
- warunkowe- są płatne po udokumentowaniu przez beneficjenta, że zaistniały warunki przewidziane w gwarancji
Gwarancja może być udzielana bezpośrednio na rzecz beneficjenta lub za pośrednictwem innego banku tzw. regwarancja- bank wystawiający gwarancję może uzależnić jej udzielenie od uzyskania przyrzeczenia jej potwierdzenia przez bank w którym zleceniodawca posiada rachunek.
Cena gwarancji lub poręczenia: klient płaci prowizję za udzielenie gwarancji, oprocentowanie za gotowość udzielenia kredytu i ewentualne odsetki od faktycznie uruchomionego kredytu płatniczego.
Ad. IV grupa:
Weksel własny- to bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty określonej sumy pieniężnej w określonym terminie złożone przez wystawcę weksla własnego ( główny dłużnik wekslowy) wierzycielowi wekslowemu ( pierwszy wierzyciel wekslowy- remitent).
Weksel trasowany- to bezwarunkowe polecenie zapłaty wydane przez wystawcę weksla trasowanego ( trasant- pierwszy dłużnik wekslowy) głównemu dłużnikowi z tego weksla- trasatowi ( trasat staje się głównym dłużnikiem wekslowym dopiero gdy weksel zaakceptuje- akceptant). Płatność ma nastąpić na rzecz wierzyciela- remitenta.
Elementy weksla:
- miejsce i data wystawienia weksla ( m-c słownie)
- suma wekslowa cyframi- 1000 zł
- data płatności weksla ( wykupu):
* w. płatny za okazaniem
* w. płatny w pewien czas po okazaniu ( wizowanie weksla)
* w. płatny w konkretnym dniu
* w. płatny w pewien czas po dacie ( rzadko stosowana forma)
- w. własny ( zapłac- Ę, IMY)( bez protestu
w. trasowany ( zapłac- ISZ, ICIE)(
- nazwa weksla ( za ten...)
- słowo "weksel" w treści dokumentu
- klauzula "na zlecenie" pozwala weksel indosować
indosant ( żyrant)- dłużnik zbywa prawa do weksla w drodze indosu
indosatariusz ( wierzyciel)- nabywa prawa wekslowe w drodze indosu
Pierwszym indosantem musi być remitent.
Weksel jest ważny gdy są dwie różne sumy, zawsze ważna jest suma napisana słownie- gdy są napisane dwie słownie ważna jest ta niższa. Po sumie w w. trasowanym pisze się trasata+akcept a w w. własnym zostawia się puste miejsce. Płatny- pisze się domicyliat ( miejsce płatności weksla).
- poręczyciele- awaliści, poręczenie wekslowe- awal
- indos na odwrocie weksla "ustępujemy na zlecenie..."
Produktami wekslowymi są:
a) kredyt dyskontowy- to udzielenie kredytu w związku z zakupem przez bank od kredytobiorcy weksla będącego w jego posiadaniu. Dzięki temu kredytobiorca uzyskuje przed terminem wymagalności weksla śr. płatnicze w wysokości równej sumie wekslowej pomniejszonej o dyskonto ( odsetki dyskontowe).
k- suma wekslowa p- stopa dyskontowa w skali roku stosowana przez bank komercyjny d- okres kredytowania liczony od dnia przyjęcia przez bank weksla do dyskonta( do terminu jego płatności)
Przykład:
Suma wekslowa=1000 zł stopa dyskontowa= 20% okres kredytu= 60 dni
1000-32,87=967,13
Kredyt dyskontowy jest kredytem krótkoterminowym najczęściej przeznaczany na finansowanie produkcji lub obrotu. Formy dyskontowania weksli:
a) dyskonto w formie doraźnej transakcji- polega ono na jednorazowym nabyciu przez bank dyskontujący jednego lub kilku weksli. Jest stosowane wtedy, gdy dyskonter( zbywca weksla) boryka się z przejściowymi trudnościami finansowymi i nie zamierza w przyszłości nawiązywać stałej współpracy w tym zakresie z bankiem.
b) dyskonto z umową o linię kredytową- bank dyskontujący zobowiązuje się, że w okresie trwania umowy będzie przyjmował od dyskontera weksle spełniające warunki określone w umowie do wysokości z góry określonego limitu. Linia może być: odnawialna( kwota zapłaconego weksla powoduje odnowienie limitu o jego wartość z wielokrotnym wykorzystaniem aż do wygaśnięcia umowy)
W praktyce wyróżnia się:
a) dyskonto z prawem regresu do dyskontera- to rodzaj weksla przy którym bank w przypadku nie zapłacenia za weksel przez wystawcę lub akceptanta uzyskuje prawo do żądania sumy wekslowej od dyskontera.
b) Dyskonto bez prawa regresu do dyskontera- to rodzaj dyskonta, w którym bank dyskontujący dopuszcza aby dyskonter wyłączył swoją odpowiedzialność za zapłatę weksla poprzez umieszczenie w treści indosu klauzuli "bez regresu". Bank podejmuje ryzyko wypłacalności wystawcy weksla (w.własny) lub akceptanta.
b) kredyt akceptacyjny-to kredyt krótkoterminowy, polega na podpisaniu umowy przez bank klienta na mocy której bank akceptuje weksle ciągnione na niego przez swojego klienta (wystawca weksla trasowanego). Bank akceptujący weksel nie stawia do dyspozycji klienta śr.pien. a jedynie użycza mu swojej wiarygodności kredytowej stając się gł. dłużnikiem zobowiązanym do wykupu tego weksla.
Może on przybrać formę:
- doraźnych transakcji akceptowania weksli
- linii kredytu akceptacyjnego- to limit kredytowy przyznany przez bank kredytobiorcy do wysokości którego mogą być ciągnione na bank weksle.
Może być:
* nieodnawialna- każdy zaakceptowany przez bank weksel zmniejsza wysokość przyznanego limitu
* odnawialna- każde wykupienie przez bank weksla dokonane w ciężar rachunku bieżącego wystawcy powoduje, że przyznany limit odnawia się do pierwotnej wysokości i może być wielokrotnie wykorzystywany aż do końca trwania umowy.
c) kredyt akceptacyjno-rembusowy- występuje tylko w transakcjach handlu zagranicznego i jest wynikiem porozumienia dwóch lub więcej banków. Bank krajowy zobowiązuje się do akceptowania do określonej wysokości ciągnionych na niego przez klientów(sprzedawców weksli) dla których akredytywy otwiera bank kupującego. Jednocześnie bank kupującego przyjmuje na siebie zobowiązanie, że w terminie płatności zaakceptowanych trat będzie rembusował(przekazywał) bankowi sprzedawcy kwoty potrzebne do wykupu weksla.
Ad.V grupa:
a) faktoring- to usługa, gdzie bank kupuje wierzytelności przed terminem ich płatności.
Stosunki zachodzące w faktoringu:
(1) umowa dostawcy
(2) umowa faktoringu
(3) roszczenie zapłaty
Przebieg cyklu rozliczeniowego:
(4) wystawienie faktury przez faktoranta i dostawa towarów lub usług
(5) złożenie faktur w banku przed terminem ich wykupu
(6) zapłata przez bank za nabyte faktury (bank kupując wierzytelności od razu płaci od 70-90% tej wierzytelności-faktury)
(7) spłaty dokonywane przez dłużników
(8) zapłata faktorantowi pozostałej części faktury
(9) spłaty otrzymane od dłużników z tytułu naliczonych odsetek za opóźnienie w płatności danej faktury
W praktyce ukształtowały się 2 formy faktoringu:
- faktoring pełny(właściwy)- gł. cechą jest to, że strony dokonując na podstawie umowy przelewu wierzytelności postanawiają jednocześnie, że ryzyko wypłacalności dłużnika obciążać będzie odtąd bank faktoringowy. Dochodzi więc funkcja "del crede"czyli zabezpieczenie zbywcy wierzytelności(faktoranta) przed niewypłacalnością dłużnika.
- faktoring niepełny(niewłaściwy)- bank pozostawia sobie prawo regresu w stosunku do zbywcy wierzytelności.
Formy szczegółowe faktoringu:
- faktoring otwarty- dłużnik jest natychmiast powiadamiany, że zawarto umowę faktoringu.
- Faktoring półotwarty- dłużnik nie jest od razu powiadamiany, lecz powiadamia się go wtedy gdy wzywa się do zapłaty
- Faktoring tajny- nie dochodzi do powiadamiania dłużnika, że zawarto umowę faktoringu.
b) for faiting- to zakup przez instytucje forfaitingowe(banki) należności terminowych jej klientów powstałych w następstwie realizacji kontraktu eksportowego bez regresu w stosunku do eksportera pod warunkiem jednak, że wierzytelności te przyjmną postać akceptowalnego z punktu widzenia nabywcy instrumentu finansowego. Zabezpieczeniem tym jest weksel lub hipoteka.
Zalety for faitingu:
-pozwala wyeliminować ryzyko handlowe, bo całość ryzyka kredytowego przejmuje instytucja forfaitingowa
-pozwala wyeliminować ryzyko niehandlowe(polityczne)
-pozwala wyeliminować ryzyko kursowe
-wyeliminowanie ryzyka zmiany stóp %, ponieważ stosuje się metodę dyskonta, która daje stały koszt finansowania przez cały okres kredytu
możliwość dokonania zamiany aktywów (należności) na gotówkę- uzyskanie płynności
Wady for faitingu:
-ograniczone zastosowanie gdy importer nie jest w stanie uzyskać poręczenia banku wskazanego przez for faitera
wysoki koszt wynikający z tego, że dyskonto potrącane jest z góry
Różnice między faktoringiem a for faitingiem:
a) faktoring: krótkoterminowa forma finansowania, maksymalny okres nie przekracza 1 roku; for faiting: Srednio i długoterminowa forma kredytowania
b) istota faktoringu: w ofercie jest cały zestaw usług dodatkowych; for faiting: finansowanie jest funkcją podstawową
c) faktoring: metoda finansowania zarówno dostawców na rynek krajowy jak i eksportera; for faiting: międzynarodowe obroty
d) faktor liczy się ze stratami; for faiter ryzyko poniesienia strat w zasadzie wyklucza żądając szczególnych zabezpieczeń prawnych
e) odmienne standardy w zakresie pojedyńczej minimalnej wielkości transakcji- faktoring:...tysięcy; for faiter:...miliony
f) faktor: od razu płaci od 70-90% wierzytelności; for faiter: refinansuje 100% wierzytelności
g) faktor nalicza odsetki z dołu( dopiero w terminie spłaty kredytu przez odbiorcę, klienta; for faiter nalicza odsetki z góry-metoda dyskonta
h) faktor finansuje klienta we własnym imieniu i na własne ryzyko; for faiter tworzy konsorcja w celu zgromadzenia środków lub w celu zwiększenia dywersyfikacji ryzyka
i) faktoring może być z regresem lub bez regresu; for faiter w zasadzie zawsze odbywa się bez regresu
C) leasing:
- leasing operacyjny- umowa zgodnie z którą leasingobiorca użytkuje dany śr.trwały na potrzeby związane z prowadzoną przez siebie działalnością gosp. Z tytułu użytkowania tej rzeczy płaci jej właścicielowi(leasingodawcy) odpowiedni czynsz. Po okresie trwania umowy leasingodawcy, który może nią swobodnie dysponować, np. oddać w leasing innej osobie. W przypadku leasingu operacyjnego okres amortyzacji przedmiotu leasingu jest dłuższy od okresu trwania pojedyńczej umowy leasingowej.
- Leasing finansowy(kapitałowy)- to umowa zgodnie z którą w trakcie jej trwania leasingobiorca użytkując śr. trwały płaci odpowiedni czynsz właścicielowi rzeczy(leasingodawcy) a ponadto już w okresie trwania umowy spłaca jej wartość ( ponosi wydatki na zakup tej rzeczy). Umowa gwarantuje mu po pewnym w określonym w niej czasie prawo do nabycia tej rzeczy za określoną z góry cenę. Okres amortyzacji jest równy lub zbliżony do okresu trwania umowy leasingowej.
1. Operacje bierne (pasywne)- to operacje pozyskiwania pieniędzy przez bank na operacje aktywne. Najważniejszym źródłem pasyw są depozyty- lokaty klientów. Depozyty stanowią ponad 80% podaży pieniądza. Największy udział mają depozyty od ludności.
2. Rodzaje rachunków bankowych:
a) rachunki bieżące:
- osób prawnych( rachunki a'vista
- osób fizycznych( rachunki oszczędnościowo- rozliczeniowe (ROR)
b) rachunki pomocnicze
c) rachunki lokat terminowych
d) rachunki oszczędnościowe
Dzielimy je na 2 grupy: depozyty bieżące i depozyty terminowe. Jeżeli gromadzimy śr.pien. na r-kach bieżących to każde pobranie nie powoduje utraty oprocentowania(są nisko oprocentowane i są źródłem taniego pieniądza dla banku).
Depozyty terminowe- środki czasowo nieużywane w bieżącej działalności, środki klientów zgromadzone na r-kach, są wyżej oprocentowane.
Depozyty dewizowe- dzielą się na bieżące i terminowe.
3. Typy kapitalizacji odsetek:
- miesięczna lub kwartalna
- roczna
- po terminie
4. Wyróżniamy lokaty:
a) o oprocentowaniu stałym- krótki okres, inflacja wysoka (stabilna);
b) o oprocentowaniu zmiennym- długi okres czasu, mała stabilizacja inflacji.
c) lokaty standardowe- dla normalnych klientów, wpisane
d) lokaty negocjowane- bank może różnicować oferty lokat
e) lokaty na termin określony
f) lokaty na termin nieokreślony
Operacje bierne to również lokaty międzybankowe:
- nadwyżki depozytów mogą być lokowane w innych bankach, które potrzebują środków (mają deficyt). Oprocentowanie jest wyższe od depozytów terminowych i bieżących. Nie ma obowiązku tworzenia rezerw na te lokaty. Mogą wykorzystywać cała pozyskiwaną sumę.
5. Banki mogą również emitować własne pap.wartościowe (na warunkach podawanych do publicznej wiadomości):
- obligacje- w celu rozszerzenia działalności; instrument pożyczkowy na co najmniej 1 rok
- akcje- dla pozyskania kapitału
- bony bankowe- mogą być o stałym lub zmiennym oprocentowaniu w zależności od rodzaju bonu, np. bony lokacyjne, depozytowe, progresywne
- certyfikaty depozytowe- to papier wartościowy imienny lub na okaziciela, na którym zostało stwierdzone, że klient złożył w danym banku określoną sumę pieniędzy na określony czas i procent. Można je w każdej chwili sprzedać. Oprocentowanie jest niższe niż oprocentowanie depozytów terminowych o tym samym terminie. Ma bardzo wysoki stopień płynności. W Polsce pierwsze certyfikaty depozytowe wprowadził Polski Bank Rozwoju.
W banku emisyjnym (NBP) operacją bierną jest operacja emitowania znaków pieniężnych.
6. Bankowy Fundusz Gwarancyjny- instytucja zapewniająca bezpieczeństwo lokowanych depozytów; działa od 1996 roku. Ustawa z 14.12.1994 r Dz.U. nr 4; posiada osobowość prawną, siedzibą jest Warszawa, nadzór sprawuje minister finansów, organami są Rada BFG i Zarząd BFG. Rada: 10 członków i przewodniczący- powołuje prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Finansów i prezesa NBP. Kadencja trwa 4 lata.
Zadania Rady BFG:
- kontrola nad działalnością BFG,
- nadzór nad działalnością Zarządu BFG,
- uchwalanie planu działalności i planu finansowego BFG,
- określanie na wniosek Zarządu stawek obowiązkowej opłaty rocznej oraz składek funduszu ochrony śroków walutowych,
- określanie zasad i formy udzielenia pomocy finansowej bankom,
- określanie zasad i form zabezpieczania i dochodzenia zwrotu środków należnych funduszowi z tytułu udzielania pomocy,
- przedkładanie Radzie Ministrów sprawozdania z działalności BFG za rok poprzedni,
Zarząd Funduszu: 5 członków w tym Prezes i jego zastępcy, powoływany przez Radę funduszu, kadencja trwa 3 lata.
Zadania:
- kieruje BFG i reprezentuje go na zewnątrz,
- opracowanie projektów planów działalności i planu finansowego BFG,
- gospodarowanie środkami BFG,
- składanie Radzie BFG kwartalnych i rocznych sprawozdań z działalności,
- składanie wniosków do Rady BFG w sprawie zaciągnięcia kredytu po wyczerpaniu się środków pieniężnych BFG
Źródła finansowania BFG:
- obowiązkowe opłaty roczne wnoszone przez podmioty objęte systemem gwarantowania (banki), wynosi 0,23% sumy aktywów banku, gwarancji i poręczeń ważonych ryzykiem oraz 0,115% sumy ważonych ryzykiem zobowiązań pozabilansowych pomniejszonych o gwarancje, poręczenia i kredytów przyżeczonych dla banku, 0,1% sumy aktywów bilansowych oraz gwarancji i poręczeń ważonych ryzykiem dla kas oszczędnościowo- budowlanych.
- Kwoty przekazywane z funduszu ochrony środków gwarantowanych, banki komercyjne odprowadzają 0,4% sumy środków pieniężnych zgromadzonych w banku na wszystkich rachunkach stanowiących podstawę obliczania kwoty rezerw obowiązkowych
- Dochody z oprocentowania pożyczek udzielanych przez fundusz oraz dochody z oprocentowania pap.wartościowych
- Środki uzyskane w ramach bezzwrotnej pomocy zagranicznej
- środki z dotacji udzielonych na wniosek funduszu z budżetu państwa na zasadach określonych w prawie budżetowym
- środki z kredytu udzielonego przez NBP
Środki BFG przeznacza się na:
- finansowanie zadań funduszu związanych z gwarantowaniem śr.pien.
- finansowanie zadań funduszu w zakresie udzielania pomocy finansowej bankom
Sumy środków gwarantowanych:
W razie upadłości BFG wypłaca do 1000 Euro w 100%, do 1100 Euro w 90%
Działalność pomocowa jest zwrotna, w formie pożyczek, gwarancji, poręczeń, na usunięcie niebezpieczeństwa wypłacalności.
Od 23.10.1999 r. BFG może nabywać wierzytelności, w przypadku niewypłacalności nabywa je ze środków funduszu pomocowego w wysokości nie przekraczającej 20% funduszu pomocowego do wykorzystania w danym roku.
Zgodnie z tendencjami na świecie powinno się stosować nadrzędną rolę działalności pomocowej niż gwarancyjną.
Efekty działalności BFG:
- finansowe:
Katastrofą finansową w 2000 r. była upadłość banku Staropolskiego.
7. Operacje rozliczeniowe (aktywne):
a) Gotówkowe- obsługa rozliczeń gotówkowych wykonywana jest przez komórki składające się z 3 zespołów: kas, sortowni i skarbca. Kasy- obsługiwane jednoosobowo przez kasjerów. Sortownie- służą do przeliczania dużych sum kasowych. Składa się z kilku grup co najmniej 2 osobowych. Osoby nazywane są licznikami. Musi być zachowana zasada komisyjności. Skarbiec- miejsce przekazywania pieniędzy, pap.wartościowych, oryginały zawartych umów. Musi być obsługiwany komisyjnie co najmniej przez 2 osoby, które odpowiadają solidarnie.
Operacje gotówkowe to:
- wpłata gotówki do kasy dziennej- dowód wpłaty
- skarbiec nocny
- wypłaty gotówkowe: kasy dzienne- dowód wypłaty, czek gotówkowy, bankomaty, kasy walutowe- skupują sprzedają waluty
b)bezgotówkowe
Formy rozliczeń bezgotówkowych:
a) bezwarunkowe:
- polecenie przelewu, polecenie zapłaty, czeki i weksle
b) uwarunkowane:
- akredytywa dokumentowa, inkaso dokumentowe
c) zagraniczne:
- inkaso dokumentowe, polecenie wypłaty z zagranicą
d) krajowe
AKREDYTYWA DOKUMENTOWA- to pisemne zobowiązanie banku, który ją otworzył na zlecenie i zgodnie z instrukcjami zleceniodawcy, czyli klienta, do zapłacenia lub zabezpieczenia zapłaty beneficjentowi akredytywy (wierzycielowi) określonej sumy pod warunkiem udowodnienia przez beneficjenta za pośrednictwem przedłożonych dokumentów, że zostały dopełnione wszystkie warunki od których akredytywa uzależnia zapłatę oraz pod warunkiem, że dokumenty te zostaną przedstawione w okresie ważności akredytywy.
(1) zawarcie kontraktu między eksporterem a importerem
(2) nabywca (importer) zwraca się do swojego banku z wnioskiem o otwarcie akredytywy dokumentowej na rzecz eksportera (wierzyciela, sprzedawcy, beneficjenta akredytywy).
(3) Bank importera (otwierający akredytywę) zwraca się do banku sprzedającego (eksportera) o awizowanie czyli przekazanie treści akredytywy beneficjentowi lub o jej potwierdzenie. Gdy ją potwierdzi bank eksportera dodaje swoje własne zobowiązanie do tego, które pochodzi już od banku importera (otwierającego akredytywę)
(4) Bank awizujący (potwierdzający, czyli bank eksportera) informuje sprzedawcę (eksportera), że akredytywa dokumentowa została na jego rzecz otwarta.
Strony akredytywy i ich zobowiązania:
a) zleceniodawca:
- zleca otwarcie akredytywy
- przekazuje lub zabezpiecza pokrycie akredytywy
- ma prawo dochodzić strat od swojego banku w ramach warunków zawartych w umowie
- jest zobowiązany przestrzegać wszystkich warunków umowy
b) bank importera:
- zobowiązuje się do zapłaty
- ma prawo dochodzić od importera sum wypłaconych beneficjentowi i zwrotu kosztów otwarcia akredytywy
c) bank eksportera:
- jako bank awizujący- zawiadamia beneficjenta o otwarciu akredytywy i przekazuje jej treść
- jako bank negocjujący- ponosi odpowiedzialność za czynności związane z negocjowaniem dokumentów
- jako bank potwierdzający- potwierdza akredytywę
d) eksporter
Podział akredytyw:
a) wg rodzaju zobowiązania banku otwierającego akredytywę:
- gotówkowa +
- dyskontowa
- akceptacyjna +
- gwarancyjna +
b) wg trwałości zobowiązania banku otwierającego akredytywę:
- odwołalna +
- nieodwołalna +
c) wg sposobu rozliczenia wypłat z akredytyw:
- pokryta z góry
- rembursowa
- pokryta z dołu
d) wg roli banku pośredniczącego:
- niepotwierdzona:
* awizowana
* negocjacyjna
- potwierdzona +
e) wg uprawnień beneficjenta:
- rewolwingowa (odnawialna) +
- przenośna +
- nieprzenośna
f) wg określonych cech szczególnych:
- zabezpieczająca
- list kredytowy +
- z czerwoną klauzulą ( zaliczkową) +
- wiązana +
- zaliczkowa połączona z inkasem
+ oznacza formy najczęściej stosowane
Sposoby płatności za pośrednictwem akredytywy dokumentowej:
- płatność a'vista- kontrakt handlowy przewiduje tzw. płatność za okazaniem czyli eksporter otrzymuje swoją należność niezwłocznie po prezentacji dokumentów bankowi pośredniczącemu ( akredytywa potwierdzona) lub po otrzymaniu dokumentów przez bank otwierający (akredytywa niepotwierdzona).
- Płatność przez negocjację traty- eksporter może negocjować tratę za pośrednictwem banku pośredniczącego, czyli negocjującego akredytywę (bank eksportera) jednak wszelkie roszczenia z tego tytułu może kierować jedynie do banku otwierającego akredytywę aby w konsekwencji uzyskać zapłatę.
- Płatność z odroczonym terminem- kontrakt handlowy przewiduje złożenie przez beneficjenta wraz z dokumentami traty terminowej ciągnionej na: zleceniodawcę akredytywy, bank otwierający lub pośredniczący. Beneficjent otrzymuje swoją należność po upływie terminu wymienionego w akredytywie i akcepcie traty.
- Płatność przez akceptację traty- kontrakt handlowy przewiduje wystawienie przez eksportera traty płatnej za okazaniem ciągnionej na bank otwierający, bank pośredniczący lub na importera. Wówczas banki lub importer dokonują akceptu traty co oznacza, że są odpowiedzialne za terminową zapłatę tej traty.
W akredytywie i inkasie przedmiotem obrotu są dokumenty a nie towary!
INKASO DOKUMENTOWE- stosowane wyłącznie w rozliczeniach zagranicznych ( w rozliczeniach krajowych nie występuje). Jest formą rozliczeń, w której działający na zlecenie sprzedającego bank zobowiązuje się do wydania kupującemu określonych dokumentów w zamian za zapłatę przez kupującego określonej kwoty. Żaden z uczestniczących w operacji banków nie bierze na siebie odpowiedzialności za zapłatę na rzecz eksportera.
Strony inkasa dokumentowego:
a) zleceniodawca inkasa ( podawca inkasa, eksporter), który składa do swojego banku dokumenty eksportowe wraz ze zleceniem inkasowym precyzującym szczegółowo warunki na jakich dokumenty mają być wydane importerowi
b) bank zleceniodawcy ( bank podawcy, bank eksportera) pośredniczy w przesyłce dokumentów do banku importera
c) bank inkasujący (bank importera)- inkasuje zapłatę lub odbiera od importera przyrzeczenia zapłaty oraz do wydania w zamian dokumentów
d) płatnik (importer)- podmiot, któremu prezentowane są dokumenty, który ma uiścić lub zobowiązać się do uiszczenia określonej kwoty
Procedura rozliczania w ramach inkasa:
(1) pierwszy krok czyni eksporter: składa do swojego banku odpowiednie zlecenie a następnie natychmiast po wysłaniu towary przekazuje bankowi uprzednio uzgodnione z importerem dokumenty (list przewozowy, faktura)
(2) bank zleceniodawcy dokonuje analizy dokumentów, weryfikacja ciąży na importerze a nie na banku. Jeżeli ilość i rodzaj dokumentu odpowiada zleceniu wówczas bank zleceniodawcy przesyła je do banku inkasującego
(3) bank inkasujący zawiadamia importera o nadejściu dokumentów i wzywa go do wypełnienia zobowiązania wobec eksportera
(4) importer wpłaca do banku importera (swojego banku) stosowną kwotę lub akceptuje tratę
(5) po dokonaniu zapłaty lub zaakceptowaniu traty importer otrzymuje od swojego banku reprezentujące towar dokumenty
(6) bank inkasujący przelewa zainkasowaną należność do banku zleceniodawcy (banku eksportera)
(7) eksporter otrzymuje należność lub dokument (tratę) z którego wynika prawo otrzymania tej należności w określonej przyszłości