1. Termin bibliologia używany jest często zamiennie z księgoznawstwem, a dawniej również z pojęciem bibliografia czy bibliognozja. Współcześnie, bibliologia ma wiązać w sobie takie autonomiczne nauki jak: edytorstwo, informacja naukowa, księgarstwo, bibliografia, bibliotekarstwo, bibliologia historyczna czy czytelnictwo. Niektórzy współcześni badacze uważają jednak, że bibliologia jest częścią interdyscyplinarnej dziedziny, na którą składają się: bibliotekoznawstwo, informacja naukowa, bibliologia i bibliografia. Polska Bibliografia Bibliologiczna (bieżąca bibliografiadziedzinowa z zakresu nauki o książce i dyscyplin pokrewnych), grupuje piśmiennictwo w 7 głównych działach: Bibliologia, Informacja Naukowa, Dokumentacja, Bibliografia, Struktura i dzieje książki, Wytwarzanie książki, Bibliotekarstwo, Użytkowanie książki.
Nauki pokrewne bibliologii to:
prasoznawstwo - nauka o czasopismach, a także wszelkich innych zbiorach informacji pochodzenia dziennikarskiego
2. W pojęciu „kultura książki” mieszczą się wszystkie materialne i duchowe aspekty książki, tradycje i dziedzictwo, uniwersalizm i multifunkcjonalność. Ta generalizująca koncepcja teoretyczna pozwala zintegrować pozornie niejednorodny przedmiot i pole badań bibliologicznych. „Kultura książki” stać się może użytecznym pojęciem centralnym tak w teorii samej książki jako przedmiotu, narzędzia i funkcji w kulturze, jak też w empirycznych badaniach historycznych i współczesnych o charakterze faktograficznym
Krzysztof Migoń „O przedmiocie badań współczesnej bibliologii”
3.
4. Bibliologia, zwana też księgoznawstwem - to nauka humanistyczna, której przedmiotem badań jest książka we wszystkich jej aspektach, czyli jako obiekt materialny, nośnik treści a także społeczne narzędzie kultury. Zajmuje się ona zarówno książką dawną jak i współczesną, oraz instytucjami z nią związanymi t.j. wydawnictwa, drukarnie, księgarnie, biblioteki, ośrodki informacji.
Bibliografia
1. Bibliologia, biblioteki, bibliotekarze, pod red. D. Grygrowskiego i E. B. Zybert, Warszawa 2005.
2. Oblicza kultury książki. Prace i studia z bibliologii i informacji naukowej, Wrocław 2005.
Bibliotekoznawstwo, nauka o bibliotekarstwie - katalogowaniu książek i czasopism, organizacji oraz zarządzaniu biblioteką. Bibliotekoznawstwo jest osobną dziedziną naukową w grupie nauk humanistycznych i wraz z bibliografią dało podstawy współczesnemu księgoznawstwu.
Bibliotekoznawstwo zajmuje się w szczególności metodami:
pozyskiwania i gromadzenia zbiorów książek i czasopism
bezpiecznego przechowywania zbiorów
katalogowania zbiorów i ich organizowania
udostępniania i dostarczania informacji o zbiorach
rozpowszechniania czytelnictwa
W przeciągu stu lat bibliotekoznawstwo uzyskało rangę przedmiotu nauczania występującego w szkolnictwie średnim i wyższym. Współczesne bibliotekoznawstwo traktuje bibliotekę jako centrum edukacji, informacji i kultury.
Informacja naukowa - dziedzina wiedzy obejmująca całokształt zagadnień teoretycznych i praktycznych związanych z działalnością informacyjną
Informacja naukowa - informacja przeznaczona dla pracowników nauki
5.
6. Historia pojęcia
Nazwa bibliologia pochodzi od greckiego biblion albo biblos (książka) i logos (nauka). Termin został użyty po raz pierwszy przez prof. historii naturalnej na Uniwersytecie Bolońskim. PracaBibliologia Ulissesa Aldrovandi (1522-1605)nigdy nie ukazała się drukiem, nie wiadomo zatem jak autor definiował to pojęcie. Termin ten został wykorzystany również przez innego Francuza księdza Jean Joseph Rive (1730-1792). Za właściwego twórce terminu uważa się jednak francuskiego bibliotekarza i bibliografa Gabriel Etienne Peignot (1767-1849), który użył tej nazwy w swojej pracyDictionnaire raisonne de bibliologie(1802-1804) według niego bibliologia to ogólna nauka o książce "najobszerniejsza i najbardziej uniwersalna ze wszystkich ludzkich umiejętności" w której skład wchodzą:
glossologia, czyli nauka o językach
dyplomatyka, czyli nauka o pismach,
bibliopojeja, czyli wiedza o tworzeniu książek
typografia, czyli nauka o drukarstwie,
bibliopolia, czyli nauka o księgarstwie,
bibliografia, czyli znajomość książek, wiedza o książkach,
powszechna historia piśmiennictwa.
W Polsce termin ten pojawił się po raz pierwszy u schyłku XIXw., m.in. w Wielkiej Encyklopedii Powszechnej Ilustrowanej (1894-1914) i Encyklopedii Powszechnej Samuela Orgelbranda. w tej ostatniej termin bibliografia użyto w haśle bibliopoleja, która oznaczała naukę "o rzeczy książkowej".
7. Ewolucja nauki o książce
W starożytności były już pewne reguły - jak spis z biblioteki aleksandryjskiej Pinakesa. W średniowieczu I renesansie szczególnie zajęto się książką - ujęto książkę w jednolity system.
W drugiej połowie XIXw naukę o książce włączano do bibliotekoznawstwa. Gdy zajmowano się książka rękopiśmienna , trzeba mówić o paleografii to nauka o dawnym piśmie. Była to nauka pomocnicza dla historii. Część tych nauk stała się naukami pomocniczymi bibliologii.
W wieku XVIII książka była tematem badań historii I literatury, przez co uważana była za nieautonomiczną. A bibliologia ma przedmiot, tradycje I metody. Dziedziny się dzielą. Dziś nie ma już polihistorów.
Precyzowało się odrębne pole bibliologii. Przedmiotem badań jest treść I forma książki, jak I ludzie z książka związani. J. Muszkowski: życie książki (Łódź). Piśmiennicze podejście z nauka formalna połączono, tworząc odrębne dziedziny.
Obie dziedziny nauki - bibliografia I bibliotekoznawstwo oddzieliły się od siebie.
Książka wpływa na cywilizacje - jak choćby wynalazek papieru, druku. pojawiły się Trudności w obiegu, książka stać się mogła już narzędziem politycznym.
Bibliografia spisuje I opisuje książki - tu są początki nauki o książce. Dział praktyczny bibliografii stal się bardzo przydatny. Franke I Dennis - wyodrębniono bibliografie, włączono ja do bibliologii. Lelewel pod bibliografia rozumiał bibliologie. Dopiero w XXw określono dokładnie role bibliografii I bibliologii.
Zagadnienia bibliologiczne były obecne w XVIII wiecznej historiozofii. Bibliologia zajmuje się pismem, nie językami. E. Peignot włączył do swojego Dykcjonarza bibliologicznego. Bibliotekarstwo potrzebowało organizacji - potrzebne było bibliotekoznawstwo - potrzebna była teoria I organizacja. Książkę ujmuje się historycznie, współczesne, a także prognozowania. M. Shretinger traktował bibliologie I bibliotekoznawstwo jako odrębne od nauki o książce.
W1886 r Tzko założył pierwsza katedrę bibliotekoznawstwa, włączająca wszelkie umiejętności bibliotekoznawcze.
8. Gabriel Étienne Peignot (1767-1849) - prekursor bibliologii francuskiej
Gabriel Peignot, właściwie Étienne-Gabriel Peignot (ur. 15 maja 1767 w Arc-en-Barrois, zm. 14 kwietnia 1849 w Dijon), francuski bibliotekoznawca i bibliofil.
Życie
Peignot urodził się w miasteczku Arc-en-Barrois w departamencie Haute-Marne, na pograniczu Burgundii i Szampanii, w rodzinie namiestnika sądowego i deputowanego do parlamentu Pierre Claude Peignot. Gabriel otrzymał edukacje klasyczną, następnie zaczął pracować jako namiestnik sądowy (taka była wola jego ojca). Po wybuchu Wielkiej Rewolucji Francuskiej musiał chronić się wraz z całą rodziną przed przeciwnikami politycznymi. W 1790 porzucił posadę sędziego i został księgarzem, a po upaństwowieniu szkolnictwa we Francji bibliotekarzem w Szkole Centralnej departamentu Haute-Saône w Vesoul. Tam też, zgodnie z zaleceniem ówczesnego ministra spraw wewnętrznych, rozpoczął prowadzenie kursów bibliograficznych, czyli poświęconych znajomości książek. Po reformach szkolnictwa średniego i wyższego dokonanych przez Napoleona w latach 1802 i 1806 Peignot objął urząd dyrektora Królewskiego Kolegium i inspektora Akademii w Lyonie.
Peignot był dwukrotnie żonaty, z drugą żoną Anne-Denise Juif miał dwoje dzieci: syna i córkę. W ciągu całego swojego życia aktywnie uczestniczył w działalności różnych towarzystw naukowych oraz prowadził bogatą korespondencję z uczonymi z całej Europy. Posiadał cenny księgozbiór, był bowiem również wielkim miłośnikiem książek. Niestety pod koniec życia popadł w biedę. Najlepiej może świadczyć o tym fakt, że po jego śmierci w 1849 przeprowadzono zbiórkę pieniędzy na jego pogrzeb.
Twórczość
Dictionnaire raisonné de bibliologie, Paris, Antoine-Augustin Renouard, 2 vol., 1802 et Supplément, 1804
„Dictionnaire raisonné de bibliologie” - okazało się fundamentalne dla kształtowania się teorii tej nauki, a Peignot'a uznano za „ojca bibliologii”. Dzieło opublikowane w Paryżu w 18o2r. Wydano w 2 tomach (pierwotnie), a w 18o3r. wydano tom 3 - suplement. Miało charakter kompilacyjny, ale żywo reagujący na intensywny wzrost wiedzy o książce, odzwierciedlało stan świadomości dotyczący problematyki w epoce. Jedna z pierwszych encyklopedii specjalistycznych, prezentujących naukę o książce w sposób szeroki tematycznie i przeglądowo, dlatego na teorie w niej zawarte uczeni często się powoływali i wielokrotnie je cytowali. Wzorem innych prac oświeceniowych Peignot zamieścił obszerny podtytuł, starając się dość szczegółowo zaprezentować treść swojego słownika. Zawartość dzieła: 1.Gł. terminy stosowane w bibliografii, sztuce typografii, dyplomatyce, dotyczące języków, archiwów, rękopisów, medali itd. 2.Dokładne noty historyczne o gł. bibliotekach dawnych i współczesnych, o najsławniejszych drukarzach z adnotacji o najlepszych wydaniach. 3.Różne systemy bibliografii, określił też swoje dzieło jako przydatne bibliotekarzom, archiwistom, drukarzom itp. Suplement tworzył ponad 600 nowych haseł dotyczących problematyki przedstawionej w zarebie gł. słownika, a dołączone tablice synoptyczne uzupełniają i systematyzują wiedzę bibliologiczną. Ostatecznie zostało opublikowane w układzie alfabetycznym. Można dzieło zaliczyć do encyklopedii specjalistycznych.
Bibliografia
1. Koredczuk B, Początki teorii bibliologii, Wrocław 2005.
9. glossologia, czyli nauka o językach
dyplomatyka, czyli nauka o pismach,
bibliopojeja, czyli wiedza o tworzeniu książek
typografia, czyli nauka o drukarstwie,
bibliopolia, czyli nauka o księgarstwie,
bibliografia, czyli znajomość książek, wiedza o książkach,
powszechna historia piśmiennictwa.
prasoznawstwo - nauka o czasopismach, a także wszelkich innych zbiorach informacji pochodzenia dziennikarskiego
10. E-book (także: eBook, książka elektroniczna lub publikacja elektroniczna), e-książka - treść zapisana w formie elektronicznej, przeznaczona do odczytania za pomocą odpowiedniego oprogramowania zainstalowanego w urządzeniu komputerowym (np. komputer osobisty, czytnik książek elektronicznych, telefon komórkowy, mp4[potrzebne źródło] czy palmtop).
Publikacja elektroniczna jest niekiedy ujmowana szerzej, gdyż obejmuje materiały elektroniczne niebędące książkami, jak choćby systemy pomocy. Trudno przeprowadzić precyzyjną klasyfikację i w gruncie rzeczy można przyjmować rozmaite zakresy definicji publikacji i książek elektronicznych. Można jednak przyjąć, że ta ostatnia jest przeniesieniem klasycznej książki czy czasopisma do świata urządzeń komputerowych, co wyraża się choćby w nazwie.
Wskutek zacierania się granic między zakresami mediów, tradycyjna książka jest wydawana na papierze, ale niekiedy towarzyszą jej materiały audiowizualne, zawarte na płytach czy kasetach, zaś książka elektroniczna z natury łączy tekst z multimediami, co zawdzięczać można jednolitości elektronicznego medium.
Czym powinna być elektroniczna książka?
Doskonałą postać e-booka można dość łatwo sobie wyobrazić, zakładając pewne pożądane cechy - niektóre z nich zostały już w jakimś stopniu zrealizowane. Optymalne rozwiązanie techniczne powinno łączyć następujące cechy:
Wygodny system nawigacyjny i wyszukiwawczy w oprogramowaniu służącym do odczytywania książki, pozwalający nie tylko przewijać strony publikacji, ale i powiększać tekst na ekranie, tworzyć elektroniczne zakładki, wykorzystywać hipertekst i wyszukiwać informacje według dowolnych kryteriów, z użyciem warunków logicznych.
Bardzo dobra czytelność, zakładająca zaawansowane techniki generowania czcionek ekranowych i odpowiednią rozdzielczość ekranu czytnika książek elektronicznych. Niedostatki istniejących technik powodują, że dla większości osób stałe korzystanie z tekstów w postaci elektronicznej czytanych ze zwykłego ekranu jest męczące.
Techniki ułatwiające odbiór informacji osobom o rozmaitych dysfunkcjach, jak choćby dźwiękowe odtwarzanie treści (synteza dźwięku), szczególnie istotne dla osób niewidomych i niedowidzących.
Dostęp do Internetu (także bezprzewodowy), dzięki któremu użytkownik komputera PC lub dedykowanego urządzenia może aktualizować już posiadane materiały i pobierać nowe.
Efektywnie działający, międzynarodowy system wyszukiwania i pozyskiwania materiałów z rozmaitych źródeł, jak biblioteki publiczne i naukowe, archiwa, wydawnictwa, codzienna prasa i periodyki.
Skuteczny system płatności za pośrednictwem Internetu (w tym i mikropłatności) pozwalający oprzeć tę formę udostępniania informacji na zdrowych zasadach ekonomicznych.
Zalety książek w postaci elektronicznej
Książki elektroniczne, a właściwie urządzenia i oprogramowanie do ich pobierania i odtwarzania, mają szereg zalet, a także pewne wady - znaczenie tych ostatnich maleje jednak z każdym rokiem, dzięki bardzo szybkiemu postępowi technicznemu i malejącym kosztom.
Dostępność - aby zdobyć e-booka, wystarczy że masz dostęp do internetu. Nie ograniczają go nakłady egz., limit umowy z danym wydawnictwem itd. Dzięki temu jest coraz większa oferta dostępnych tytułów.
Cena - Niższy koszt pozyskiwania informacji (gazet, książek, podręczników szkolnych, prac naukowych itd.), jeśli nie liczyć, rzecz jasna, jednorazowych kosztów sprzętu
Dostawa - Nie ogranicza nas cierpliwość na doczekanie się wysyłki.
Płatność - E-booki pozwalają wymienić pieniądze za pośrednictwem internetowej strony banku.
Kopia - W razie wydrukowania e-booka do własnych celów, kiedy się on zniszczy zawsze można utworzyć kopię.
Objętość - Łatwa archiwizacja i dostęp do dużej ilości książek. Znikają problemy z przechowywaniem i niepotrzebną makulaturą. Nieograniczona praktycznie objętość elektronicznych materiałów.
Interaktywność - Łączenie najrozmaitszych typów mediów w jednolitej postaci elektronicznej, niemożliwe do uzyskania w tak szerokim zakresie w książce tradycyjnej. Po za tym, system nawigacyjny i wyszukiwawczy nieporównanie bogatszy i skuteczniejszy niż w książce tradycyjnej.
Ekologia - brak ściętych drzew, potrzebnych do przerobienia na papier.
forma - E-booka można własnoręcznie wydrukować
Do wielorakiego użytku - np. Ułatwienie dostępu do informacji dla milionów osób o fizycznych upośledzeniach.
Zysk - z ww. powodów
Łatwe do wyprodukowania
Eliminacja korupcji
Aktualność informacji - którą zawdzięczamy przede wszystkim Internetowi.
Rozwój e-booków w Polsce
W Polsce e-booki rozwijają się stosunkowo wolno, lecz w latach 2008-2010 nastąpiło większe zainteresowanie książkami elektronicznymi, dzięki czemu powiększyła się oferta wydawnictw polskich.
W rozwoju e-booków w Polsce należy rozgraniczyć:
wydawnictwa tradycyjne, które w ostatnim czasie zaczęły interesować się wydawaniem swoich tytułów papierowych w formie e-booków
wydawnictwa e-booków, które od początku wydawały e-booki, nie mając odpowiedników papierowych
Trzy największe wydawnictwa e-booków w Polsce to:
ZloteMysli.pl (poradniki motywacyjne)
EscapeMagazine.pl (poradniki o niszowej tematyce)
DobryEbook.pl (poradniki prawne)
Paradoksalnie wydawnictwa papierowe interesują się rynkiem e-booków, a wydawnictwa e-booków interesują się rynkiem papierowym z uwagi na nadal istniejące przywiązanie klientów do formy papierowej, zwłaszcza starszych. I tak - największe wydawnictwo e-booków (ZloteMysli.pl) wszystkie swoje e-booki oferuje także w formie książek papierowych oraz niekiedy także w formie książek audio (audiobooków).
Wady książek w postaci elektronicznej
Większe wymagania urządzeń elektronicznych, których używanie wiąże się z określonym poziomem kultury technicznej.
Koszt nabycia urządzenia (komputera czy specjalistycznego odtwarzacza).
Niedostateczna ciągle jakość wyświetlaczy, powodujące szybsze zmęczenie czytającego i wolniejsze czytanie (wg testów - o ok. 25 proc.)
Ograniczona przenośność, aczkolwiek nie dotyczy to już w zasadzie notebooka czy czytnika książek elektronicznych.
Ograniczenia ekonomicznej infrastruktury (zwłaszcza systemu rozliczeń), zniechęcające wydawców do znacznie intensywniejszego zagospodarowywania nowych możliwości.
Brak wystarczająco skutecznych technik i technologii ułatwiających korzystanie z mediów elektronicznych osobom niepełnosprawnym (w szczególności syntezy dźwięku).
Mało skuteczne techniki zabezpieczania praw autorskich.
11.
12.
13. Prasoznawstwo - to nauka o szeroko pojętej prasie, środkach masowego przekazu. Nauka o tworzeniu, zawartości, przekazywaniu i odbiorze prasy (drukowanej, radia i telewizji); w szerszym znaczeniu jest to wiedza o periodycznym komunikowaniu masowym.
POCZĄTKI PRASOZNAWSTWA
Początki badań nad prasoznawstwem datuje się na koniec XVII w. gdy w 1695 r. Kasper von Stieler wygłosił referat nad społecznym aspektem prasy i tym samym oddzielił prasę jako zjawisko odmienne od literatury. Jednak dopiero pod koniec XIX w. zaczęto dokładniej badać fenomen i znaczenie prasy:
1806 r. Uniwersytet Wrocławski - seria wykładów z zakresu teorii prasy;
1884 r. na Uniwersytecie w Bazylei Karl Bücher wygłosił wykład dotyczący socjologii prasy;
1892 r. opublikowano książkę Stanisława Czarnowskiego Literatura periodyczna i jej rozwój w Polsce;
1910 Max Weber jako pierwszy stworzył tzw. socjologię czasopiśmiennictwa;
1916 powstaje pierwsza placówka prasoznawcza w Niemczech;
lata 70-te w USA powstaje termin komunikowanie masowe;
Termin prasoznawstwo wprowadził do Polski Stanisław Jarkowski, który nazywany jest pionierem polskiego prasoznawstwa. Jeszcze przed I wojną światową zainicjował on prowadzenie badań prasoznawczych oraz utworzenie archiwum prasowego. Po II wojnie był organizatorem Polskiego Instytutu Prasoznawczego. Ponadto stworzył on serię Biblioteki Prasowej Polskiej.
Wielką rolę w polskim prasoznawstwie odegrał również Mieczysław Kafel (1912-1971), który jest autorem pierwszego w Polsce podręcznika o prasoznawstwie.
INSTYTUCJE PRASOZNAWCZE W POLSCE
1956 w Polsce powstaje Ośrodek Badań Prasoznawczych, który od roku 1990 jest jednostką organizacyjną Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1 października 1998 r. na prawach katedry w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UJ.
1958 OBP wydaje "Zeszyty Prasoznawcze" - kwartalnik naukowy. Redaktorem naczelnym jest Walery Pisarek
KIERUNKI BADAŃ PRASOZNAWCZYCH
Badania prawoznawcze zajmują się oddziaływaniem pomiędzy:
nadawcą - dziennikarze, redakcja;
zawartością - treściami i formami przekazu;
mediami - gazetami, czasopismami, radiem, tv;
skutkami oddziaływania mediów.
Badanie odbioru mediów polega m.in. na ankietowaniu odbiorców, analizie zawartości mediów, w tym językoznawstwa, a dokładniej badania perswazyjności i zrozumiałości języka, gatunkami dziennikarskimi.
PRAWO PRASOWE
W Polsce obowiązuje Prawo prasowe - jest to ustawa z 26.01.1984 r. zaś funkcjonowanie pozostałych mediów reguluje ustawa o Radiofonii i Telewizji z 29.12.1992 r.
Polskie prawo prasowe gwarantuje m.in. wolność wypowiedzi, prawo do informowania i zbierania, pozyskiwania informacji, ochronę informatorów. Mówi również o jawności życia publicznego (zakaz zatajania faktów) i o zasadzie prawdy.
J. Załubski,Media i medioznawstwo: studia i szkice, Toruń 2006.
14. Z dniem 1 paździenrika 2011, czyli wraz z wejściem w życie nowelizacji prawo o szkolnictwie wyższym, systematyka dziedzin naukowych leży w gestii ministra właściwego do spraw nauki i szkolnictwa wyższego (a nie jak dotychczas Centralnej Komisji). Na mocy
Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 8 sierpnia 2011 roku nowa systematyka przybrała trójstopniowy (a nie jak dotychczas dwustopniowy) podział nauk, uwzględniając:
obszary wiedzy, dziedziny nauki, dyscypliny naukowe.
Obecnie systematyka obszarów, dziedzin i dyscyplin naukowych jest następująca:
1. obszar nauk humanistycznych
dziedzina nauk humanistycznych
archeologia
bibliologia i informatologia
etnologia
filozofia
historia
historia sztuki
językoznawstwo
kulturoznawstwo
literaturoznawstwo
nauki o sztuce
nauki o zarządzaniu
religioznawstwo
dziedzina nauk teologicznych
2. obszar nauk społecznych
3. obszar nauk ścisłych
4. obszar nauk przyrodniczych
5. obszar nauk technicznych
6. obszar nauk rolniczych, leśnych i weterynaryjnych
7. obszar nauk medycznych i nauk o zdrowiu
8. obszar sztuki
15. Metody badawcze bibliologii:
Typograficzna (drukarnia) polega na badaniu względem starych druków (do 1850) - bada się skład drukarski, cechy fizyczne
Metoda typograficzna
Procespowstawania druku w całej jej rozciągłości, obejmujący efekty pracy twórcówmateriału typogr. (grawera,odlewnika, drzeworytnika) jak też drukarzy (zecera).
Zadania:
-identyfikacja faktów wydawniczych omawianych typograficznie lub pozbawionychdatacji, gdzie,kto i kiedy drukował dana pozycję;
-weryfikacja druków podpisanych przez drukarza i datowanych(adres wyd. i databyły nieraz celowo
fałszowane)
-badanie poszczególnych egzemplarzy każdej pozycji celem ewentualnego wykrycia wtym samym wydaniu odmian, wariantów, dodruków;
Przedmiot badań:
-materiał typograficzny (czcionki, inicjały,drzeworyty);
-skład ks.(kompozycja z elem. materiału typogr.)
-odbicia klocków drzeworytowych,czcionek;
Badania nad papierem:
-Pochodzeniez konkretnej papierni (cele: analiza śladów, sita papiernicze - ślady budowy,narzędzia wytwarzania),
-układkres i prążków oraz rys. znaków wodnych, filigranów.
Proweniencyjna - bada kolejnych właścicieli książki.
Badaniatakie mogą dostarczyć dziejów książki wpowiązaniu z materiałami, recepcjęposzczególnych autorów czy dzieł, historia księgoznawstwa, handlu,
pośrednictwa,cena książek.
Opracowanieproweniencji starych druków:Znaki własnościowe oraz wszystkie śladyobcowania z książką pozostawione na jej kartach przez właścicieli lub użytkowników nadają danemu egzemplarzowi cechy ściśle indywidualne, wyróżniające go zszeregu innych egzemplarzy, identycznych pod względem wydawniczym. Należyzacząć od starannego obejrzenia książki. Nie poprzestając na oprawie i karcie tytułowej, gdzienajczęściej znajdujemy znaki własnościowe, musimy drobiazgowo zbadać cały blok książki, kartaza kartą. (sprawdzamy czy oprawa jest polska czy obca-oprawa może nam ujawnićwłaściciela danej książki, superexilibris- inicjał lub herb właściciela- na wewnętrznejstronie okładki, zapisy rękopiśmienne,sygnatury biblioteczne,
pismowłaściciela znajdowane na kartach książek)
Publikacje zapisów prow.:
-poprawne odczytanie
-rozwiązaniewszystkich skrótów
-jeślibrak konkretnej daty ustalenie wieku zapisu oraz opatrzenie komentarzemhistorycznym
-windeksie należy podać poprawne naukowo ustalone brzmienie nazwiska wszelkiewarianty
pisowninależy uwzględnić obok w nawiasach
Toponomastyka-w połączeniu z danymibiograficznymi właścicieli pozwala nam umieścić dzieje książki nie tylko wokreślonym czasie lecz także i w miejscu.
Opis książki:
-ustalamywszystkich jej właścicieli w ich kolejności czasowej autora
-jeśli jest nim któryś z właścicieli, co poznamy po dukcie pisma, oraz wiekzapisu
-ważnejest nie tylko co się znalazło ale także w jakim otoczeniu.
Materiały nieprow.: Recepty, przepisy, horoskopy,obserwacjeastronomiczne, wiersze, przysłowia, maxymy, modlitwy, pieśni rel,rachunki
Bibliograficzna - polegająca na sporządzaniu spisów I opisów. Na tej podstawie wyciąga się wnioski.
Możnają rozpatrywać w 3 wariantach, jako: 1.tworzenie opisów bibliograf.,a po ichlogicznym
uporządkowaniukomponowanie spisów (tworzenie spisówbibliograf.)2. dekomponowanie już istniejących spisów o charakterze biblioraf. na poszczególne składające się nań jednostki i ich interpretacja(analizaspisu dokumentów). To działanie natakich źródłach jak same bibliografie,
inwentarze bibliotek, księgi wypożyczeń b.oraz katalogi wydawnicze i księg. 3.analiza cytowań bibliograf.-wychodzi onaod przypisów zamieszczonych w pracach naukowych, bibliogr. Załącznikowejznajdującej się w nich, itp.
Są to metody własne
Metoda funkcjonalna
Zajej pomocą bada się książkę w uwzględnieniu wszystkichjej elementów oraz procesy bibliologiczne w związku zczytelnikiem rzeczywistym i hipotetycznym. Jest przejęta jako narzędziepoznawania jej złożonego przedmiotu nabiera specyficznych księgoznawczych cechi warunkuje inne metody stosowane do tej nauce, ogólno naukowe jak i specjalistyczne.M.F. Dojrzewała
długow różnej postaci i pod różnymi nazwami była stosowana w niektórych częściachnauki o książce, zwłaszcza w historii książki.M.F. w badaniachksięgoznawczychpowiązana jest z innymi uniwersalnymi i powszechnie przyjętymi wwielu naukach metodami (np. bibliograficzną)Dzięki M.F. wzbogaca się innemetody i doskonali się aparat pojęciowy całej nauki o książce i poszczególnychjej części, powiększa się zasób treści nauki i jej zastosowania praktyczne.Stosowana jest nie tylko w nauce o książcelecz również tam gdzie służy doujawnienia o statecznego celu lub racji istnienia instytucji społecznych.
Metoda bibliometryczna
Bibliometriato kierunek badań odnoszący się przede wszystkim do komunikacji pisanej, wykorzystującyanalizę pomiarów, zatem metody ilościowe dla uzyskania obrazu wartości i efektywnościtej komunikacji. Termin ten pojawił się w końcu lat 60-tych. Wg A. Pritchardab. jest to
zastosowanie metod mat. i statyst. do książeki innych środków komunikacji. Bibliometria zajmuje
siębadaniem stanu ilościowego i tendencji rozwoju piśmiennictwa metodąstatystyczną na podst. spisów bibliogr. lub statystyki wydawnictw. Zastosowaniew nauce o książce, bibliotekoznawstwie,
inf.Naukowej i naukoznawstwie.
Cele badawcze
Celembadań bibliometrycznych jest otrzymanie obrazu statystycznego rozkładu procesów
odnoszącychsię do rozproszenia (rozkładu) utylizacji i powiązań literatury w znaczeniugrupy odpowiednio dobranych dokumentów. Przy ocenie wyników badań brane są poduwagę czynniki zew. kształtujące dane zjawisko, występujące w konkretnym czasiei środowisku.
Prawa w bibliometrii:
- prawo rozproszenia (wysokistopień koncentracji pokrewnych publikacji w stosunkowo małej liczbieczasopism).
Zakres badań bibliometrii:
-grupy zagadnień, które bada to m.in. mierniki charakterystyk informacyjnychpiśmiennictwa oparte na analizie "strumieni" inf. Naukowej i technicznej;parametry organizacyjne powiązań i cech piśmiennictwa w poszczególnychzbiorach. Ocena logicznych związków piśmiennictwa i jego właściwościtreściowych.
Badania b. dzielimy na:
-badaniaopisujące charakterystyczne cechy pisanej komunikacji
-badaniabehawioralne (zajmujące się relacjami zachodzącymi między poszczególnymiskładnikami
literatury-np. badania cytowań, ale nie ograniczające się do tej formy).
Badania opisujące opierają się na danychzwiązanych z opisem bibliograficznycm. Biorą pod uwagę tylko aspekt opisububliogr.
Cechy dok. które wykorzystuje b. to: forma przekazu (np.czasopismo, książka), środek komunikacji (np. artykuł, list), ilośćprzekazywanej informacji. Dane bibliograficzne są wartością biblio metrycznątylko wtedy, gdy ujawniają coś na temat struktury literatury.
Badania behawioralne skupiają się na wykryciu siecipowiązań między poszczególnymi dokumentami, a jednocześnie grupami ludzi iposzczeg. twórcami tych dok. (autorami). Bibliom. interesuje się powiązaniamipomiędzy piśmiennictwem różnych krajów, języków i przedmiotów.
Metoda analizy cytowań-za pomocą analizy cytowań możnaoceniać zasługi dla rozwoju nauki nie tylko poszczeg. uczonych ale też ośrodkównaukowych i państw. Metoda ta jest młoda zrodziła się wraz z ideą wykorzystaniacytowań bibliograficznych jako źródła różnorodnych info. przy badaniu procesówzachodzących w nauce z początkiem 60-tych lat. Niektóre cele: odnalezieniepracy kluczowej , lub najważniejszego czasopisma dla danej dziedziny;ukazaniestopnia uwzględniania materiałów pierwotnych przez wydawnictwa pochodne;analiza rozpowszechniania wiedzy zapisanej. Badania cytatów zgodnie z def.wyłączają te publikacje które ani nie są cytowane, ani nie cytują.
Metoda topograficzna
Głównymprzedmiotem metod y topogr.jest powiązanie badań nadnad książką i biblioteką zidentyfikacją konkretnej lokalizacji. Wskazanie miejscowości, okolicy,terenu,porównanie w czasie i przestrzeni ichdziałalności orazrelacjiwynikających z usytuowania innych instytucji naukowych, info., czy kult.Przy pomocy m.top. można podjąć próbęukazania roli świata książki w zjawiskachnatury ogólniejszej, mający wpływ na kształtow. się badanej społeczności.
Etapy postępowania m.top.:
-formułowaniepytań
ihipotez badawczych, -wybór źródeł, metod,
-przeprowadzanie badań - interpr. wyników.
Zalety:
-ukazaniecech szczególnych ks. i biblioteki jako czynników miastotwórczych;
-nawiązanie do struktury przestrzennej miasta, wskazanie jej wpływu namieszkańców;
-najważniejsze aspekty: ks. jako towar oraz wytwór intelektualny i kultur.;
-prostowanie błędów w dotychczasowych opracowaniach.
Wady:
-duża erudycja oraz precyzja w przedstawianiu wyników;
-konieczność żmudnych i często długotrw. Poszukiwań w wielu typach źródeł
-umiejętność stawiania pytań badawczych
-zbyt wiele materiałów i źródeł do opracowania;
16.
17.
18. Kazimierz Piekarski (ur. 30 marca 1893 w Târgu Jiu, zm. 7 lutego 1944 w Łowiczu), polski bibliotekarz, bibliograf, historyk, książki, bibliofil, kolekcjoner ekslibrisów.
Był przewodniczącym komisji dla centralnego katalogu inkunabułów w Polsce i twórcą warsztatu dla badań dziejów książki w XV i XVI wieku. Sekretarz, potem zastępca przewodniczącego Koła Krakowskiego w latach 1919-1939.
Pracował w bibliotekach: (1917-1920) Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, (1920-1921) Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, (1925-1930) Jagiellońskiej, (1931-1943) Narodowej. Stworzył teorię księgoznawstwa, która ma zastosowanie głównie do dawnej książki polskiej. Nie została nigdzie przez niego spisana w całości, ale jej fragmenty są rozrzucone po kilku pracach dotyczących książki XV i XVI wieku, której był znawcą. Głównie informacje zamieszczone są w publikacjach Książka w Polsce XV i XVI wieku i Zadania bibliografii polskiej XVI stulecia.
W drugiej połowie lat dwudziestych XX wieku, w trakcie pełnienia obowiązków kierownika Działu Starych Druków Biblioteki Jagiellońskiej, stworzył warsztat do badań dawnej książki. Był twórcą jednego z najnowocześniejszych w tamtych czasach systemów wiedzy o książce. System swój nazywał księgoznawstwem (unikał terminu bibliologia). Opierał się on na pojęciu 'książki' na które składało się: strona zewnętrzna książki, treść oraz funkcja. Twierdził, że książką jest tylko ten druk lub rękopis, którego przeznaczeniem jest swobodne oddziaływanie na społeczeństwo, a tak rozumiana książka powinna być przedmiotem samodzielnej dyscypliny naukowej. Proponował wyróżnienie następujących zagadnień w ramach wiedzy o księgoznawstwie:
kolportaż
konsumpcja
czytelnictwo
Na potrzeby prowadzonych badań wykorzystywał sprawdzoną już przez Joachima Lelewela metodę typograficzną - inkunabulistykę. Metodę tę wzbogacił o szereg własnych pomysłów - np. chronologizacja druków w zespołach klockowych i badanie ortografii. Poza metodą typograficzną stosował różne inne metody, np. związane z badaniem papieru książkowego lub papieru do oprawy książek, czy też inne związane z introligatorstwem badające rodzaj oprawy książki, technikę jej wykonania, analizę zdobień i rubrykowanie.
Jako podstawę źródłową do badań konsumpcji używał spisów zawartości różnych księgozbiorów publicznych i prywatnych. Wykorzystywał również zawarte w książkach wpisy proweniencyjne.
Twierdził że: Dawna książka doszła do naszych czasów w postaci materialnej, nie szukajmy przeto wiadomości o niej w - hipotekach. Był przeciwnikiem badań księgoznawczych (w zakresie produkcji drukarskiej) korzystających głównie z metody opierającej się o badanie źródeł archiwalnych.
Jego system księgoznawstwa nie korzystał z bibliografii. Takie oddzielenie bibliografii od systemu badawczego było krytykowane, wzbudzając wątpliwości co do kierunku poszukiwań.
Za swoją działalność w dziedzinie książki i bibliotek Kazimierz Piekarski został uhonorowany w 1930 roku przez Rycerski Zakon Bibliofilski z Kapitułą Orderu Białego Kruka, Orderem Białego Kruka ze wstęgą inkunabułu. Order ten jest nadawany za zasługi na polu księgoznawstwa, literatury pięknej, nauki i sztuki. Noszony jest na lewym boku, z kokardą, wstęgą na piersi z haftowaną kołyską.
Bibliografia
Kubów Stefan: Sylwetki polskich bibliologów. Wrocław: Ossolineum, 1983
Bieńkowska, Barbara Chamerska Halina: Zarys dziejów książki. Warszawa: Centrum Ustawicznego Kształcenia Bibliotekarzy, 1987
Encyklopedia wiedzy o książce. Red. nacz.: Aleksander Birkenmajer. Wrocław: Zakład Nardowy im. Ossolińskich, 1971
Migoń Krzysztof: Z dziejów nauki o książce. Wrocław: Ossolineum, 1979
Dorota Wierzbicka: Rycerski Zakon Bibliofilski z Kapitułą Orderu Białego Kruka [online]. [dostęp: 2011-07-01]
Słownik pracowników książki polskiej. Warszawa: PWN, 1972
Piekarski Kazimierz- historyk książki dawnej któregomyśli są rozproszone w rozmaitych drobnych tekstach. [Książka w Polsce XV i XVIwieku, 1932 i Zagadnienia bibliografii polskiej XVI stulecia] Uzasadniłmożliwość i konieczność bibliologicznych badań nad treścią książki dzięki temupotrafił dać bardziej przekonujące schematy klasyfikacyjne nauki o książce ipotwierdzić teorię pracami materiałowymi. Książka jest dla niego ważnymczynnikiem życia społecznego bez uwzględnienia którego nie sposób zrozumiećcałokształtu dziejów. Książkę zaś można w pełni zbadać jeżeli w równym stopniujeżeli w równym stopniu zajmiemy się 3 zespołami problemów: produkcja ks.,pośrednictwo między twórca i odbiorcą, konsumpcja. Logiczny i konsekwentnypogląd P. na istotę nauki o ks i jej zadania stał się podstawą nowoczesnegopolskiego księgozn.
Rulikowski Mieczysław (1881-1951), historyk teatru, bibliofil. W latach 1915-1916 był kierownikiem literackim w Teatrze Praskim w Warszawie. W 1918 uporządkował bibliotekę warszawskich Teatrów Miejskich.
Pisywał recenzje teatralne w "Ilustrowanym Przeglądzie Teatralnym" i "Tygodniku Ilustrowanym". W latach 1947-1949 działał jako organizator Instytutu Teatrologicznego w Warszawie. 1949-1950 był wykładowcąwarszawskiej PWST oraz archiwistą w Teatrze Polskim.
Autor prac naukowych z zakresu historii polskiego teatru, takich jak: Teatr polski na Litwie (1907), Teatr warszawski od czasów Osińskiego, 1825-1915(1937) oraz prac z zakresu księgoznawstwa.
Rulikowski Mieczysław-prowadził wykłady z księgoznawstwa na wydziale Humanistycznym
WyższychKursów Naukowych w Warszawie R. opublikował obszerniejszą pracę pt. Księgoznawstwo.
Przeszłośćoraz stan obecny wiedzy o książce i nowew niej kierunki [1935]. Księgoznawstwo było dla niego polskim odpowiednikiem bibliologii, nauką łączącątechniczne, praktyczne i teoretyczne wiadomości dotyczące książki jako takiej w przeszłości i w chwili obecnej imającą na celu wyjaśnienie warunków powstawania rozprzestrzeniania się ieksploatacji dzieł piśmiennictwa i druku jak również wyjaśnienie przyczyn iskutków ilościowego stanu tych dzieł w różnych warunkach.
19. Stefan Vrtel-Wierczyński (ur. w 1886, zm. w 1963) - polski bibliotekarz i bibliograf, historyk literatury polskiej i słowiańskiej, profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
S. Vrtel-Wierczyński uczęszczał do gimnazjum w Stryju, tu przewodził kółku samokształceniowemu, którego członkiem był m. in. Stanisław Vincenz. Odbył studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza weLwowie, w latach 1906-1908 był stypendystą Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Wykładał później na uniwersytecie lwowskim.
W latach 1927-1937 i 1947-1950 pełnił funkcję dyrektora Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, a w latach 1937-1940 i 1945-1947 był dyrektorem Biblioteki Narodowej. Był twórcą i kierownikiem w latach 1952-1962 Katedry Literatur Zachodniosłowiańskich (później Katedry Literatur Słowiańskich). Wydał również zabytki literatury średniowiecznej (m.in. Rozmyślanie przemyskie 1952, Kazania gnieźnieńskie 1953).
W 1948 twórca i pomysłodawca Polskiej Bibliografii Literackiej, utworzonej w strukturach Instytutu Badań Literackich.
Na Osiedlu Różany Potok w Poznaniu, nieopodal kampusu uniwersyteckiego, znajduje się ulica S. Vrtela-Wierczyńskiego. Spoczywa na Cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu.
Stefan Vrtel-Wierczyński- uzasadnił możliwość ikonieczność bibliologicznych badań nad treścią książki dzięki temu potrafił daćbardziej przekonujące schematy klasyfikacyjne nauki o książce i potwierdzićteorię pracami materiałowymi. Wydał w 1923r. obszerną pracę pt. ,,Bibliografia,jej istota, przedmiot i początki' w której zawarł
równieżzagadnienia ogólnego księgoznawstwa. Z tego też zakresu prowadził wykłady w
uniwersytetachlwowskim, \warszawskim i poznańskim. Poglądy bibliologiczne wyraził na ZjeździeNaukowym.
[Zagadnieniai metody bibliologii]
Jan Muszkowski (1882-1953) - jeden z najwybitniejszych bibliotekarzy polskich, organizator, pedagog i badacz w dziedzinie nauki o książce.
Życiorys
Studia uniwersyteckie w zakresie nauk przyrodniczych, filologii germańskiej i filozofii Muszkowski odbył w Krakowie, Wiedniu i Lipsku, gdzie w 1909 otrzymał doktorat. Habilitował się w 1928 naWolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie.
W latach 1915-1920 był bibliotekarzem Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. Następnie, do 1936 był dyrektorem Biblioteki Krasińskich, którą przekształcił w poważny zakład naukowy. W tym czasie był jednocześnie pracownikiem księgarni w dziale wydawnictw Polskiej Składnicy Pomocy Szkolnych oraz wydawcą i redaktorem"Biblioteki Składnicy" (1921), "Przewodnika Księgarskiego" (1925-1926) i Przeglądu Księgarskiego" (1930-1932). Był współzałożycielem Związku Bibliotekarzy Polskich w 1917. W latach 1928-1949 był delegatem na coroczne kongresy międzynarodowe i ekspertem w Komisji Statystycznej IFLA. W 1937 został kierownikiem Biura Rady Książki. W latach 1945-1946 był kierownikiem działu Upowszechnienia Książki, a następnie Wydziału Wydawniczego Spółdzielni Wydawniczej "Czytelnik" w Łodzi. Zorganizował również I obchód święta oświaty w maju 1946.
W 1915 rozpoczął pod egidą Warszawskiego Towarzystwa Naukowego kontynuację Bibliografii Estreichera W ciągu 25 lat, początkowo sam, a później z pomocą zespołu bibliotekarzy, zgromadził ponad 125 tys. opisów bibliograficznych wydanych w Polsce w okresie 1901-1925. Materiał obejmujący litery A-R, przygotowany do druku w 1940 spłonął w czasie powstania warszawskiego.
W żywej publicystyce zawodowej reprezentował najbardziej postępowe poglądy okresu międzywojennego. Pionierski charakter miała jego działalność w dziedzinie kształcenia bibliotekarzy, począwszy od systematycznego kursu na Wolnej Wszechnicy Polskiej(1926-1938), aż do założenia pierwszej w Polsce katedry Bibliotekoznawstwa na Uniwersytecie Łódzkim (1945-1953). NaUniwersytecie Łódzkim przeprowadził też przewód habilitacyjny z bibliotekoznawstwa (1948) i pierwszy doktorat w tej dziedzinie (1952). Praca naukowo-badawcza Muszkowskiego szła w kierunku metodycznego bądź historycznego opracowania różnorodnych zagadnień, wchodzących w skład nauki o książce, jak: dokumentologia, początki drukarstwa, czytelnictwo i socjologia książki. Z pracą nad bibliografią wiążą się zainteresowania Muszkowskiego statystyką druków.
Postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 lipca 1952 na wniosek Ministra Kultury i Sztuki - za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi.
Ważniejsze publikacje
O zadaniach historii księgarstwa ("Przegląd Księgarski" 1928)
E. Wendle i Spółka ("Przegląd Księgarski" 1928)
Potrzeby bibliografii ("Myśl Polska" 1915 z.6)
Przegląd bibliografii polskiej 1900-1918 ("Przegląd historyczny" 21: 1971/18)
Polski Instytut Bibliograficzny ("Kurier Księgarski" 1628 nr 43)
O stanowisko Karola Estreichera w dziejach badań literackich (1927)
Konsekwencje Bibliografii Polskie Karola Estreichera ("Sprawozdania TNW" 1929)
Zasady bibliotekoznawstwa i bibliografii. Wykład wstępny (1917)
Kształcenie bibliotekarzy na Studium Pracy Społeczno-Oświatowej WWP (1936)
Szkoła księgarska powstaje! ("Przegląd Księgarski" 1928)
Szkoła księgarska ("Przegląd Księgarski" 1928)
Kształcenie bibliotekarzy ("Bibliotekarz" 1945 nr 2/3)
Książka jako przedmiot nauki ("Bibliotekarz" 1945 nr 2/3)
Nowe prądy w kształceniu bibliotekarzy ("Bibliotekarz" 1945 nr 2/3)
Nauka o książce. Skrypt z wykładów. R. akad. 1947/1948 (1948)
Bibliografia
Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa-Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972.
20. Encyklopedia wiedzy o książce (EWoK) - publikacja encyklopedyczna z zakresu wiedzy o książce wydana w języku polskim. Zawiera ok. 6000 haseł rzeczowych, biograficznych, geograficznych,topograficznych oraz odsyłaczowych. Obejmuje całokształt wiedzy ze wszystkich dziedzin dotyczących książki jako dzieła sztuki rękopiśmiennej oraz poligraficznej oraz przedmiotu czytelnictwa,kolekcjonerstwa i handlu.
Wydanie: Wrocław 1971, Ossolineum, stron XXII, 1438 (układ tekstu 2-kolumnowy, kolumn 2876), (liczne ilustr. w tekście), s. tabl. ilustr. 56, pł., niezn. otarcia okł., przebarwienia grzbietu, 26 cm. Nakład 30 000.
Komitet redakcyjny: Aleksander Birkenmajer, Bronisław Kocowski, Jan Trzynadlowski, Alodia Kawecka-Gryczowa, Helena Więckowska, Stanisław Pazyra.
Podaje informacje z następujących dziedzin:
dzieje pisma,
dzieje książki rękopiśmiennej i drukowanej,
Uwzględniono również niektóre nauki pokrewne, jak archiwistyka, chronologia, dyplomatyka, geografia historyczna itp. Ogólnie problematyka EWoK dotyczy księgoznawstwa światowego ze szczególnym uwzględnieniem spraw polskich.
21. Józef Grycz (ur. 11 grudnia 1890 w Zebrzydowicach, Śląsk Cieszyński, zm. 23 października 1954 w Warszawie), bibliotekarz polski, organizator bibliotekarstwa, dyrektor Naczelnej Dyrekcji Bibliotek w Ministerstwie Oświaty.
Był synem nauczyciela ludowego w Zebrzydowicach. Uczęszczał do gimnazjum polskiego w Cieszynie, po uzyskaniu matury od 1909 studiował filologię klasyczną i germanistykę kolejno naUniwersytecie Jagiellońskim, Uniwersytecie Berlińskim i Uniwersytecie Wiedeńskim; na tej ostatniej uczelni, po przedstawieniu rozprawy Heinrich von Kleist's Penthesilea, obronił w 1915 doktorat w zakresie filologii germańskiej.
Od listopada 1916 pracował w charakterze wolontariusza w Bibliotece Jagiellońskiej, zdobywając pierwsze doświadczenia w zawodzie bibliotekarskim pod kierunkiem Fryderyka Papée i Józefa Korzeniowskiego. Po niespełna roku Grycz zmuszony był porzucić bezpłatne zajęcie na rzecz pracy w krakowskiej księgarni Stanisława Andrzeja Krzyżanowskiego, dzięki czemu nie tylko nie utracił kontaktu z książką, ale zdobył praktykę księgarską (po kilku latach zostając zastępcą Krzyżanowskiego) oraz wszedł w środowisko krakowskich bibliofilów zrzeszonych w Towarzystwie Miłośników Książki. W 1920 otrzymał propozycję przejścia do Biblioteki Uniwersytetu Lwowskiego, ale nie korzystając z oferty, podjął własną działalność księgarskiej, mianowicie nabył w tym czasie Księgarnię Podhalańską w Zakopanem, prowadzoną uprzednio przez zmarłego Antoniego Zembatego. W lutym 1922 sprzedał zakopiańską księgarnię firmie Gebethner i Wolff, a sam w maju tegoż roku powrócił do pracy w Bibliotece Jagiellońskiej, już w pełnym wymiarze etatowym.
Swoje dotychczasowe doświadczenia w pracy w bibliotece, a także wiedzę nabytą przez przestudiowanie zagranicznych katalogów bibliotecznych, wykorzystał niebawem w praktyce jako kierownik (od 1923) Czytelni Ogólnej Biblioteki Jagiellońskiej. Przystąpił tam do reorganizacji księgozbioru podręcznego, a efekty swojej pracy opublikował w Katalogu biblioteki podręcznej Czytelni oraz Biura Katalogowego (1925), stanowiącym wzorcowy katalog dla bibliotekarzy zajmujących się księgozbiorem podręcznym. Opracował także wstępny poradnik dla czytelników Przewodnik dla korzystających z bibliotek oraz spis dzieł pomocniczych (1925), w założeniu autora mający tymczasowo zastąpić kursy przysposobienia bibliotecznego, których wprowadzenie na pierwszych latach studiów postulował. Grycz włączył się też do dyskusji nad ujednoliceniem instrukcji katalogowania, w artykule O polskie przepisy katalogowania zwracając uwagę na konieczność uwzględnienia potrzeb czytelnika, gdyż ujednolicone przepisy "nie do tego mają służyć, by dane dzieło bibliotekarz umiał skatalogować, lecz aby czytelnik mógł je łatwo i pewnie znaleźć w katalogu". Prace w tym zakresie kontynuował na zlecenie Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, w 1927 ogłaszając Zasadnicze wytyczne polskich przepisów katalogowania i w 1930 projekt Przepisów katalogowania, a później dalsze jego wersje; jednocześnie prowadził badania porównawcze, których efekty opublikował w artykułach Porównanie polskich przepisów katalogowania (1926) i Porównanie zagranicznych instrukcji (1929). Przez dziesięć lat kierując szeroką dyskusją w środowisku bibliotekarskim na temat przepisów katalogowania, zakończył ją w 1934 ogłoszeniem instrukcji Przepisy katalogowania w bibliotekach polskich. I. Alfabetyczny katalog druków, który 27 marca tegoż roku został zatwierdzony przez kierownictwo resortu.
W październiku 1928 Grycz zastąpił Władysława Pociechę na stanowisku kierownika Biblioteki Kórnickiej. W czasie krótkiej, trwającej niewiele ponad rok pracy w Kórniku, zorganizował księgozbiór podręczny biblioteki, unowocześnił jej lokal, przeprowadził prace nad uporządkowaniem katalogu oraz wznowił działalność wydawniczą. W 1929 redagował pierwszy numer periodyku "Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej", w którym zamieścił artykuł Bibliotekarze kórniccy. Doprowadził też do publikacji Katalogu Biblioteki Kórnickiej. I. Polonica XVI w. (1929), opracowanego przez Kazimierza Piekarskiego.
Wraz z początkiem 1930 Józef Grycz przeszedł do Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, gdzie jako radca i referent ds. bibliotek naukowych zajął się m.in. sprawą podjęcia działalności przez Bibliotekę Narodowej. Instytucja ta powołana została do życia formalnie już w 1928, ale wciąż nie posiadała możliwości funkcjonowania. Grycz, wspólnie z kierownikiem (późniejszym dyrektorem) Stefanem Dembym, uzyskał w 1930 tymczasową siedzibę dla Biblioteki Narodowej w gmachu Wyższej Szkoły Handlowej, dzięki czemu 28 listopada 1930 nastąpiło uroczyste otwarcie. Przez kolejne cztery lata faktycznie kierował pracami organizacyjnymi Biblioteki, których trend wyznaczył w artykule programowym Biblioteka Narodowa na drugim etapie działalności ("Przegląd Biblioteczny", 1931) i rozszerzał w dalszych publikacjach. Wskazywał m.in. na potrzebę opracowania przez Bibliotekę Narodową centralnego katalogu bibliotek państwowych oraz, adaptując ideę Edwarda Kuntzego, prowadzenie tamże centralnej informacji bibliograficznej i bibliologicznej. Grycz widział również w Bibliotece Narodowej przyszły ośrodek prac teoretycznych z zakresu bibliografii.
Od lutego 1934 pełnił w miejsce Stefana Dembego, mianowanego dyrektorem Biblioteki Narodowej, funkcję kierownika referatu bibliotek w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Był na tym stanowisku inicjatorem szeregu ważnych rozwiązań w ramach państwowej polityki bibliotecznej (a także redaktorem rozporządzeń), dotyczących m.in. egzemplarza obowiązkowego(1934), postępowania z drukami zbędnymi i dubletami (1935), scalenia czasopism szczątkowych (1936). Postulował skoordynowanie działalności bibliotek uniwersyteckich, stworzenie sieci bibliotek naukowych, powołanie centralnego ośrodka administracji państwowej w zakresie bibliotek publicznych. Podejmował też problem kształcenia kadr bibliotecznych (O kursy bibliotekarskie, "Przegląd Biblioteczny", 1930), doprowadzając do wydania przez rząd rozporządzenia o państwowym egzaminie bibliotekarskim I i II kategorii dla kandydatów do służby bibliotecznej (1930); był następnie członkiem Państwowej Komisji Egzaminacyjnej, ale postulowane przez niego kursy, do których opracował też szczegółowe programy (i których nie chciał ograniczać do pracowników bibliotek naukowych), nie doczekały się realizacji. Sam Grycz w 1931 prowadził zajęcia w Jednorocznej Szkole Bibliotekarskiej w Warszawie, prowadzonej przez Faustyna Czerwijowskiego. W 1934, w okresie walki polskich bibliotekarzy o nową ustawę, przygotował projekt organizacji sieci bibliotek publicznych, który mimo przedstawienia odpowiedniej komisji sejmowej nie został zrealizowany do wybuchu wojny; dopiero w kwietniu 1946 wydany został Dekret o bibliotekach i opiece nad zbiorami bibliotecznymi.
W latach międzywojennych Grycz aktywny był także w Związku Bibliotekarzy Polskich, w 1927 należąc do założycieli jego organu naukowego "Przegląd Biblioteczny" i pełniąc w nim funkcję sekretarza redakcji. Odpowiednio do aktualnego miejsca pracy, działał w zarządzie koła krakowskiego, poznańsko-pomorskiego i warszawskiego Związku, był też członkiem Rady Związku oraz delegatem na obrady Międzynarodowego Komitetu Bibliotek w Paryżu (1937) i Brukseli (1938). Odbywał naukowe podróże do dużych bibliotek Czechosłowacji, Niemiec, Francji, Szwajcarii, Włoch, Austrii, czego efektem były propozycje zaobserwowanych tam rozwiązań; przedstawił m.in. jako pierwszy w Polsce zagadnienie stosowania fotografii w pracy bibliotek (1937).
Pierwsze miesiące okupacji przepracował jako tłumacz w Zarządzie miasta Warszawy, udzielając się jednocześnie w tajnym nauczaniu przy Gimnazjum Zgromadzenia Kupców. W lipcu 1940 z nominacji władz okupacyjnych, przyjętej za zgodą polskiego podziemia, stanął na czele II Oddziału Staatsbibliothek Warschau, pod którą to nazwą kontynuowała działalność Biblioteka Narodowa. Dążył do uchronienia przed zniszczeniem nie tylko zbiorów Biblioteki Narodowej, ale i innych księgozbiorów — gimnazjalnych, ministerialnych i innych, także prywatnych — które przechowywał w powierzonej instytucji. Chronił również w miarę możliwości nakłady wydawnicze. Wspólnie z Adamem Łysakowskim organizował w Bibliotece Narodowej konspiracyjny kurs bibliotekarski, jednocześnie prowadząc potajemne udostępnianie zasobów. W gmachu Biblioteki pozostawał również w czasie powstania warszawskiego, dbając o bezpieczeństwo zbiorów; towarzyszył mu Andrzej Grodek, opiekujący się zgromadzonym w tym samym budynku księgozbiorem Szkoły Głównej Handlowej. Po upadku powstania Grycz kierował ewakuacją zbiorów i nadzorował magazyn książek wPruszkowie.
W latach okupacji Grycz, współpracując m.in. z Tymczasową Radą Księgarstwa Polskiego, opracowywał już plany odbudowy polskiego bibliotekarstwa po wojnie, czego efektem były opublikowane w 1945 Wskazówki dla prowadzących akcję zabezpieczania bibliotek i zbiorów bibliotecznych. Sam przystąpił do akcji zabezpieczającej w Bibliotece Narodowej już 2 lutego 1945, by od 1 kwietnia tegoż roku, po nominacji na wizytatora w Wydziale Bibliotek Ministerstwa Oświaty, rozszerzyć swoją działalność w tym zakresie również na inne placówki. Powrócił w tym czasie do przedwojennych prac nad projektem ustawy bibliotecznej, który znalazł ostatecznie realizację we wspomnianym wyżej Dekrecie o bibliotekach i opiece nad zbiorami bibliotecznymi, wydanym przez Krajową Radę Narodową 17 kwietnia 1946. Grycz doczekał się w tym czasie także realizacji innej swojej idei — utworzenia centralnej instytucji państwowej administrującej siecią bibliotek: Naczelnej Dyrekcji Bibliotek w Ministerstwie Oświaty, na czele której sam stanął 1 kwietnia 1946. Jako dyrektor Naczelnej Dyrekcji Bibliotek wprowadzał w życie opracowany przez siebie dekret, w ciągu dwóch lat doprowadzając do stworzenia sieci 1600 bibliotek gminnych i 20 tysięcy punktów bibliotecznych. W 1946 na łamach "Przeglądu Bibliotecznego" przedstawił dotychczasowe osiągnięcia oraz dalsze plany w obszernym artykule Problemy biblioteczne obecnej doby. Był także nadal członkiem Państwowej Komisji Egzaminacyjnej, w roku szkolnym 1947/1948 jej przewodniczącym. We wrześniu 1945 głosił w Kórniku wykłady na temat dawnej książki w ramach kursu organizowanego przez resort oświaty, jesienią 1948 prowadził zajęcia na dwóch kursach bibliotekarskich w Bibliotece Jagiellońskiej. Zorganizował też i prowadził seminarium bibliotekarskie w Bibliotece Narodowej na przełomie 1950 i 1951.
W marcu 1949 został odsunięty ze stanowiska w Naczelnej Dyrekcji Bibliotek i powrócił do Biblioteki Narodowej, gdzie objął stanowisko wicedyrektora. Pracował tamże do końca życia. W latach powojennych, widząc potrzeby kształcenia nowych kadr, wiele energii poświęcił pracy publicystycznej w tej dziedzinie, ogłaszając m.in. pierwszy nowoczesny polski podręcznik Bibliotekarstwo praktyczne w zarysie (1945, wydanie drugie 1951), nad którym pracował jeszcze w czasie okupacji. Serię podręczników Grycz kontynuował wydając w kolejnych latach Historię bibliotek w zarysie(1949), Z dziejów i techniki książki (1951) oraz Bibliografię w teorii i praktyce (1953, wspólnie z Emilią Kurdybachą). Ponadto z Władysławą Borkowską opracował ważne dla praktyki bibliotecznejSkrócone przepisy katalogowania alfabetycznego (1949, po śmierci Grycza kilkakrotnie wznawiane i aktualizowane przez W. Borkowską). W dorobku miał też drobne broszury (m.in. Chodźmy do biblioteki, 1953) oraz skrypty na potrzeby Państwowego Kursu Bibliotekarskiego (Biblioteka jako teren pracy bibliotekarza, 1953; Krótki zarys historii książki i bibliotek, 1954).
Józef Grycz zmarł 23 października 1954 w Warszawie. Pozostawił wdowę, Alodię z Kaweckich, wybitną znawczynię drukarstwa staropolskiego (zawarli związek małżeński w 1935).
Źródła
Emilia Kurdybacha, W centrum polskiego bibliotekarstwa, czyli Józef Grycz (1890-1954), w: Twórcy nowoczesnego bibliotekarstwa polskiego (pod redakcją Bronisława Kocowskiego), Ossolineum, Wrocław 1974
Helena Więckowska, Irena Treichel, Józef Grycz, w: Polski słownik biograficzny, tom IX, 1960-1961 (tu data śmierci 25 października 1954)
Helena Więckowska, Józef Grycz, w: Słownik pracowników książki polskiej (pod redakcją Ireny Treichel), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Łódź 1972
Słownik historyków polskich (pod redakcją Marii Prosińskiej-Jackl), Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", Warszawa 1994 (tu data śmierci 25 października 1954)
Aleksander Ludwik Birkenmajer (ur. 8 lipca 1890 w Czernichowie koło Krakowa, zm. 30 września 1967 w Warszawie), polski historyk nauk ścisłych i filozofii, bibliotekoznawca, profesorUniwersytetu Jagiellońskiego i Warszawskiego.
Był synem astronoma i historyka nauki Ludwika Antoniego oraz Zofii z Karlińskich, wnukiem astronoma Franciszka Karlińskiego. Brat Aleksandra Józef był poetą, tłumaczem i historykiem literatury, bratanek Krzysztof Birkenmajer został geologiem, członkiem PAN.
Kształcił się w szkole powszechnej i gimnazjum w Czernichowie i Chyrowie. W latach 1908-1912 studiował filologię klasyczną, fizykę, matematykę oraz nauki pomocnicze historii na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1914 obronił doktorat na UJ na podstawie pracy Henri Bate z Mechlinu, astronom i filozof wieku XIII, a przypisywana mu "Krytyka tablic króla Alfonsa", przygotowanej pod kierunkiem Władysława Natansona. Jeszcze w czasie studiów pracował w Obserwatorium Astronomicznym UJ; w 1918 uzyskał dyplom profesora gimnazjalnego. Od 1919 był związany z Biblioteką Jagiellońską; pracował początkowo jako starszy bibliotekarz, od 1924 kierował Działem Rękopisów i Starych Druków. Po przedstawieniu pracy Renesans nauk matematycznych i przyrodniczych w wiekach średnich został w 1929 docentem i kierownikiem Katedry Historii Nauk Ścisłych UJ. Od 1937 był również docentem bibliotekoznawstwa, w 1938 otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego. Z kierowania Katedrą Historii Nauk Ścisłych zrezygnował w 1931 w proteście wobec braku działań Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświaty Publicznej oraz władz uczelni na rzecz rozwoju nauki polskiej.
W listopadzie 1939 został uwięziony w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen; zwolniony jesienią 1940, powrócił do pracy w Bibliotece Jagiellońskiej (na stanowisko dyrektora) i zabezpieczał zbiory przed zagrożeniami wojennymi. Kierował biblioteką do 1944, a także po wojnie w latach 1947-1951. Był również dyrektorem Biblioteki Uniwersytetu Poznańskiego (1939, 1945-1947). W 1951podjął pracę na Uniwersytecie Warszawskim; został profesorem zwyczajnym i kierownikiem Katedry Bibliotekoznawstwa. Przeszedł na emeryturę w 1960. W latach 1954-1966 kierował także Sekcją Historii Nauk Matematycznych, Fizyko-Chemicznych i Geologiczno-Geograficznych w Zakładzie Historii Nauki i Techniki PAN oraz przewodniczył Radzie Naukowej tego Zakładu.
Przygotował wydanie I księgi dzieła Kopernika De revolutionibus (1953). Badał dorobek, życie i znaczenie Witelona, ustalił autorstwo dzieła Philosophia Pauperum św. Alberta Wielkiego, zajmował się pracami Arystotelesa. Ogłosił łącznie ponad 380 prac naukowych, m.in.:
Prądy umysłowe XII i XIII stulecia (1921)
Studia nad Witelonem (1921)
Krakowskie wydanie tzw. Philosophia Pauperum Alberta Wielkiego (1924)
Nowoczesne budownictwo biblioteczne (1929)
Nowe szczegóły o dziejach księgozbioru Jakóba Brzeźnickiego (1932)
Odkrycia fragmentów nieznanych pism przyrodniczo-filozoficznych Dawida z Dinant (1935)
Zarys dziejów drzeworytnictwa ilustracyjnego w XV wieku (1935)
Witelo, najdawniejszy śląski uczony (1936)
Belgijski bibliofil Arseni Fasseau (1961)
Był uznanym światowym autorytetem w dziedzinie badań nad Kopernikiem i Arystotelesem; w połowie lat 30. skoncentrował się na problematyce bibliotekoznawstwa i księgoznawstwa, uważano go za eksperta oprawy romańskiej. W 1936 został członkiem korespondentem, w 1945 członkiem czynnym PAU; pełnił funkcje sekretarza kilku komisji tej akademii - Komisji Historii Nauk Matematyczno-Przyrodniczych, Komisji Historii Medycyny i Nauk Matematyczno-Przyrodniczych, a także Komitetu Słownika Łaciny Średniowiecznej w Polsce. W 1943 wchodził w skład Komitetu Obchodu Rocznicy Śmierci Mikołaja Kopernika PAU. Brał również udział w pracach innych akademii i towarzystw naukowych polskich i zagranicznych; był członkiem Międzynarodowej Akademii Historii Nauki (od 1935) i jej wiceprzewodniczącym (1959-1965), członkiem Królewskiego Towarzystwa Historycznego w Londynie, członkiem Związku Bibliotekarzy Czeskich w Pradze. Uczestniczył w XIII Międzynarodowym Zjeździe Bibliotekoznawców w Oslo (1947) oraz Międzynarodowych Kongresach Historii Nauki we Florencji (VIII, 1956) i Barcelonie (IX, 1959).
Został odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1933, 1948), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1956), medalami X-lecia Polski Ludowej (1954) i 1000-lecia Państwa Polskiego (1966).
Bibliografia
Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983
R. Nowicki, Działalność Aleksandra Birkenmajera na rzecz ochrony zbiorów bibliotecznych. Ziemie zachodniej i północnej Polski w latach 1945-1947, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 2006.
DOBROWOLSKI Kazimierz - Z dziejów książki polskiej na obczyźnie w wiekach średnich. Kraków 1929, Tow. Miłośników Książki. 8°, s. 40, [1], tabl. 2 z ilustr.
Dobrowolski Kazimierz- uzasadnił możliwość ikonieczność bibliologicznych badań nad
treściąksiążki dzięki temu potrafił dać bardziej przekonujące schematy klasyfikacyjnenauki o książce i potwierdzić teorię pracami materiałowymi. W referacie pt.Zagadnienie nauki o książce zgłosił na IV Zjeździe Bibliotekarzy Polskich w1936r, liczne wątpliwości co do autonomii bibliologii ale jednocześnie trafniei przekonywująco wyliczył i uszeregował zagadnienia dotycząceksiążki.Przedstawił w ten sposób treść nauki o książce.
Najważniejszym aspektem badawczym jest spojrzenie bibliologiczne. Książka przeznaczona jest dla czytelnika. Inaczej wydaje się książkę dziecięcą, inaczej naukowa.
22.
23.
24.
25. Escarpit Robert (ur. 1918), francuski pisarz, historyk i socjolog literatury, profesor uniwersytetu w Bordeaux. W czasie II wojny światowej uczestniczył w ruchu oporu. Pisał m.in. prace o literaturze angielskiej m.in. monografię G. Byrona oraz z dziedziny socjologii literatury.
Twórczość: prace naukowe Sociologie de la littérature (1958), Rewolucja książki (1965, wyd. polskie 1969), Le littéraire et le social (1970) powieśćscience fiction L'enfant qui venait de l'espace (1984), opowiadania m.in. zbiór Fabrykant obłoków (wyd. polskie 1976).
Najtrudniej zdefiniować, co to jest książka. R. Escarpit tego nawet nie robi. Książka w kulturze, w społeczeństwie, a samej kultury jest sto definicji. Według EWOK: zespół treści psychicznych utrwalonych w tekście, elementów materialnych oraz funkcji społecznej polegającej na oddziaływaniu jej na życie społeczne. Potocznie to zespół kart zespolonych służący do rozpowszechniania. Bowiem książka musi być przeznaczona do społecznego odbioru - inaczej nie jest książką.
Książka to potocznie postać kodeksu. To dokument zwarty w odróżnieniu od czasopisma (odróżniając od czasopisma), powyżej 64 stron (w odróżnieniu od broszury). To także album, atlas, oprawione karty. Książka jest dokumentem. We właściwym znaczeniu dokument zawiera podpis, pieczęć, datę - jednak w szerokim znaczeniu jest to tekst utrwalony graficznie do społecznego użytkowania.
Książka zawierać może jeden lub więcej tekstów; posiada tekst główny i poboczny. Tylko te aspekty, które dotyczą funkcji książki uwzględnia bibliologia. Mamy do czynienia z chemicznymi badaniami papieru. Stosowało się celulozę i ścier drzewny, rozlatuje się po 20 latach. A w czasach Gutenberga używano w pełni lniany papier. Bibliolog czerpie z takich badań wyniki i wiadomości potrzebne mu do pracy nad książką.
Najważniejszym aspektem badawczym jest spojrzenie bibliologiczne. Książka przeznaczona jest dla czytelnika. Inaczej wydaje się książkę dziecięcą, inaczej naukowa.
26.
27.
28. Inny wybitny polski bibliotekarz i naukowiec należący do wspólnoty kalwińskiej to Adam Gracjan Łysakowski, urodzony 18 grudnia 1895 roku w Stanisławowie. Jego rodzicami byli Józef Łysakowski (inżynier kolejnictwa) i Zofia z Dylewskich. Oprócz syna mieli trzy córki. Adam kształcił się w szkole powszechnej w Czortkowie i Kołomyi2. W 1913 roku ukończył ośmioklasowe gimnazjum klasyczne w Kołomyi i klasę skrzypiec średniej szkoły muzycznej Towarzystwa Muzycznego. W tym samym roku rozpoczął studia uniwersyteckie w zakresie filozofii na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Jednym z wykładowców był tutaj prof. Kazimierz Twardowski. Po dwóch latach, czyli w 1915 roku, dwudziestoletni student został powołany do armii austriackiej. Raniony na froncie włoskim odłamkami skalnymi w nogę i rękę utracił na stałe władanie lewą dłonią, co uniemożliwiło mu działalność muzyczną3. W 1918 roku złożył w Krakowie wstępny egzamin filozoficzno-pedagogiczny, dający uprawnienia do nauczania w szkole średniej.
W listopadzie 1918 roku przeszedł do Wojska Polskiego, gdzie uzyskał 1 czerwca 1919 stopień kapitana. W latach 1919-1921 odbył studia bibliograficzne i księgoznawcze na Uniwersytecie Lwowskim pod kierunkiem prof. Wiktora Hahna. W roku 1920 ukończył w Warszawie kurs bibliotekarski prowadzony przez podpułkownika doktora Mariana Łodyńskiego. Oprócz tego w 1921 roku odbył półroczną praktykę naukową pod opieką dyrektora Rudolfa Kotuli w Bibliotece fundacji W. Baworowskiego we Lwowie. W Wojsku Polskim służył do 1925 roku, najpierw jako kierownik oddziału bibliotecznego i zastępca szefa w Zarządzie Archiwalnym Dowództwa Okręgu Generalnego Lwowskiego, a od lutego 1920 na stanowisku kierownika Biblioteki Wojskowej Dowództwa Okręgu Korpusu nr VI we Lwowie. 1 lipca 1925 roku został bibliotekarzem w Uniwersyteckiej Bibliotece Publicznej w Wilnie. W sierpniu dyrektor Stefan Rygiel powierzył mu funkcję kierownika Działu Książek. Młody pracownik zajął się zagadnieniem katalogu przedmiotowego. Przygotowywał opracowanie teoretyczne, oparte na publikacjach zagranicznych, zajmując się równolegle praktycznym tworzeniem katalogu przedmiotowego. W 1926 roku Adam Łysakowski zakończył studia filozoficzne we Lwowie obroną pracy doktorskiej pt. Uczucie jako podstawa oceny wartości, napisanej pod kierunkiem prof. Twardowskiego. Po dwóch latach w Wilnie opublikowano dzieło Łysakowskiego Katalog przedmiotowy. Teoria. Łysakowski był też inicjatorem i pierwszym redaktorem Wileńskiej Bibliografii Regionalnej, stanowiącej dzienną rejestrację produkcji książek w czterech województwach północno-wschodnich, ogłoszonej w latach 1927-1929 w „Dzienniku Wileńskim”. W okresie od 1 czerwca 1929 do 31 marca 1930 roku pracował w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego na stanowisku kierownika Działu Książek. Rozpoczął tam prace nad zastąpieniem katalogu działowego katalogiem krzyżowym, łączącym karty katalogu alfabetycznego i przedmiotowego wyszczególniającego. W kwietniu 1930 roku powrócił do biblioteki uniwersyteckiej w Wilnie i objął funkcję dyrektora, którą wykonywał do grudnia 1939 roku, gdy bibliotekę przejęły władze litewskie. Katalog przedmiotowy rozpoczęty przez Łysakowskiego w wileńskiej bibliotece objął zbiory podręczne i dział naukowy ogólnego księgozbioru. W 1932 roku został zademonstrowany na III Zjeździe Bibliotekarzy Polskich w Wilnie, wywołując duże zainteresowanie. W 1934 roku A. Łysakowski zorganizował w zarządzanej przez siebie instytucji pierwsze w kraju Biuro Bibliograficzne o charakterze informacyjnym4. Na przełomie maja i czerwca 1936 roku zarządzana przez niego biblioteka uczciła pierwszą rocznicę śmierci Józefa Piłsudskiego wystawą biblioteczną mającą za temat związki Marszałka z Wilnem i ziemią wileńską5. W tym samym okresie wystąpił na IV Zjeździe Bibliotekarzy Polskich w Warszawie z referatem, w którym zwrócił uwagę na konieczność rozwoju oddziałów informacyjno-bibliograficznych jako jednostek działających w ramach dużych bibliotek naukowych. Poglądy na kwestię zadań i organizacji służby informacyjno-bibliograficznej wypowiedziane przez Łysakowskiego w latach trzydziestych dotąd zachowały aktualność, niezależnie od rozwoju technik informacyjnych6. W sierpniu 1939 roku, na tydzień przed wybuchem wojny, zakończył pracę nad instrukcją opracowania katalogu przedmiotowego7.
Łysakowski działał w Związku Bibliotekarzy Polskich, którego kontynuację stanowi Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. W latach 1926-1939 był sekretarzem, a od 1930 do 1939 roku prezesem Koła Wileńskiego ZBP. W okresie 1938-1949 sprawował godność przewodniczącego Rady Związku Bibliotekarzy (i Archiwistów) Polskich8.
Dla czytelników „Jednoty” duże znaczenie może mieć fakt, że Łysakowski był w okresie międzywojennym kuratorem Synodu Ewangelicko-Reformowanego w Wilnie. W roku 1927 powierzono mu kierowanie biblioteką Synodu. Do końca 1928 roku skatalogował przy pomocy dwóch osób alfabetycznie i rzeczowo 2/3 zbiorów oraz założył inwentarz i przesygnował książki. Po jego wyjeździe z Wilna prace kontynuował dr Stefan Burhardt. Z powodu kryzysu uległy one zawieszeniu w 1930 roku. W latach 1934-1939 biblioteką Synodu ponownie kierował Łysakowski9.
Gdy po przejęciu wileńskiej Biblioteki Uniwersyteckiej przez władze litewskie bibliotekarze pozostali bez pracy, były dyrektor organizował dla nich pomoc. Przez pewien czas był zatrudniony w przedstawicielstwie Czerwonego Krzyża. Źródło utrzymania stanowiło dla niego także udzielanie lekcji języka niemieckiego. Od grudnia 1940 do maja 1941 roku pracował w Bibliotece Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie. W 1943 roku był więziony jako zakładnik. W styczniu 1944 wyjechał do Warszawy, gdzie pracował w bibliotekach Narodowej i Uniwersyteckiej, biorąc udział w ratowaniu warszawskich zbiorów bibliotecznych, w tym w tzw. akcji pruszkowskiej prowadzonej po powstaniu warszawskim, na przełomie 1944 i 1945 roku10.
Przez pierwsze półrocze 1945 roku pracował w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie, a następnie był do lipca 1946 kierownikiem referatu bibliotek w Ministerstwie Oświaty. W 1946 roku w Warszawie ukazała się ukończona siedem lat wcześniej instrukcja katalogowania przedmiotowego. Pracę wydano pt. Katalog przedmiotowy. Podręcznik, stanowiący następnie przez 50 lat podstawę katalogów przedmiotowych tworzonych w Polsce. Publikacja do dziś należy do klasycznych pozycji nauczania akademickiego i stale jest inspirującym materiałem metodycznym dla współczesnego języka haseł przedmiotowych11.
29, Stanisław Sierotwiński (ur. 6 lutego 1909 w Krakowie, zm. 23 lipca 1975 w Krakowie), historyk literatury, profesor krakowskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej, specjalizował się w rozprawach na temat poezji ludowej Podhala i związków pisarzy polskich z Podhalem, autor Słownika terminów literackich. Przez wiele lat pracował jako bibliotekarz, opublikował szereg haseł w Słowniku pracowników książki polskiej (1972) oraz wcześniejszym zeszycie próbnym tego wydawnictwa (1958).
Bibliografia
Jarowiecki J., Bibliotekarz, bibliograf, historyk literatury i kultury literackiej, Akademia Pedagogiczna w Krakowie, 2004 (wersja elektroniczna, ostatni dostęp: 3 maja 2009)
Gustaw Schmager, Stanisław Sierotwiński, w: Słownik pracowników książki polskiej, Suplement (pod redakcją Ireny Treichel), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Łódź 1986, s. 197-198
Kazimierz Budzyk (1911-1964), historyk i teoretyk literatury, współzałożyciel Instytutu Badań Literackich, prof. Uniwersytetu Warszawskiego, interesował się literaturą staropolską (głównierenesansową).
Twórczość
"Przełom renesansowy w literaturze polskiej".
"Z dziejów renesansu w Polsce".
"Szkice i materiały do dziejów literatury staropolskiej".
"Studia z zakresu bibliografii i księgoznawstwa".
Antologia "Stylistyka teoretyczna w Polsce".
"Bibliografia konstytucyj sejmowych XVII wieku w Polsce" Wrocław 1952.
Inicjator i red. naczelny (do 1963) Bibliografii literatury polskiej "Nowy Korbut".
30. Elżbieta Słodkowska z domu Walewska (ur. 27 października 1927 w Kowali Stępocinie w powiecie radomskim, zm. 17 listopada 2007) - polska bibliotekarka, doktor nauk humanistycznych, autorka książek i publikacji naukowych, członkini NSZZ ”Solidarność”.
Absolwentka filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Do 1948 r., harcerka, działaczka Bratniej Pomocy Studentów UW. W latach 1951-1999 pracowała w Bibliotece Narodowej w Warszawie.
Wybrana bibliografia
”Biblioteka Narodowa w latach 1957-1961” (Biblioteka Narodowa, 1984 r.)
”Idea biblioteki narodowej w okresie zaborów (1795-1917)” (Biblioteka Narodowa, 1984 r.)
”Problematyka badań nad historią książki polskiej XIX w.” (Wrocław, 1978 r.)
”Produkcja i rozpowszechnianie wydawnictw w Królestwie Polskim : 1815-1830” (Biblioteka Narodowa, Warszawa, 2002 r., ISBN 83-7009-317-5)
Leon Marszałek, pseud. Adam, Brzoza, Jan, Paweł (ur. 10 kwietnia 1912 w Poznaniu, zm. 2 marca 1996 w Warszawie) - polski wydawca i instruktor harcerski.
Redaktor Państwowego Wydawnictwa Naukowego (1951-1969), prezes Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek, autor prac dotyczących edytorstwa.
Grażyną Talar, dyrektor biblioteki Głównej Akademii Rolniczej we Wrocławiu
absolwentka Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa
Uniwersytet Wrocławski
31. Bogumiła Kosmanowa - Ukończyła studia polonistyczne na Uniwersytecie Łódzkim. Pracowała w Bibliotece Głównej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Od 1978r. w Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej tejże uczelni. W 1973r. uzyskała na UAM doktorat. W 1993 r. uzyskała stopień doktora habilitowanego, od 1994 prof. nadzwyczajny uczelniany (WSP w Bydgoszczy) W 1998 r. Prezydent RP nadał jej tytuł profesora nauk humanistycznych; od 2003 r. prof. zwyczajny (UAM).
Książka i jej czytelnicy w dawnej Polsce
Warszawa : Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1981 -322,[2] s. : 20 cm
Stefan Kubów (urodzony 4 maja 1948) - doktor nauk humanistycznych w zakresie bibliologii, specjalność bibliotekoznawstwo, historia książki i bibliotek, pedagogika mediów [1], bibliotekarz, wykładowca w szkołach wyższych, autor książek m.in.Sylwetki polskich bibliologów oraz Książka Wielkiej Emigracji w Wielkopolsce (1831-1862):[praca doktorska] oraz licznych artykułów z zakresu współczesnego bibliotekarstwa.
Kariera zawodowa
1970 r. ukończenie Bibliotekoznawstwa na Uniwersytecie Wrocławskim. 1970-71 r. bibliotekarz i archiwista w Studium Nauczycielskim nr 1 we Wrocławiu. 1971-72 r. młodszy bibliotekarz w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu. 1972-85 r. asystent następnie adiunkt w Instytucie Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego. 1978 r. obrona doktoratu na Uniwersytecie Gdańskim. 1985-90 r. dyrektor firmy "Książnica" sp. z o.o. we Wrocławiu. 1990-93 r. dyrektor Zarządu Biura Obsługi Bibliotek sp. z o.o. we Wrocławiu. 1997-2009 r. adiunkt w Instytucie Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego. od 1997 r. dyrektor Biblioteki Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Odznaczenia i nagrody
Brązowy i Srebrny Krzyż Zasługi, Brązowy Medal za Zasługi dla Obronności Kraju, Zasłużony Działacz Kultury, Nagroda Prezydenta Miasta Wrocławia za działalność na rzecz bibliotekarstwa we Wrocławiu, Honorowa Odznaka Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
Inne
Dyrektor Biblioteki Dolnośląskiej Szkoły Wyższej. Aktywny działacz Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich - przewodniczący Sekcji Bibliotek Niepaństwowych Szkół Wyższych, członek Koła Bibliotek Niepaństwowych Szkół Wyższych przy Zarządzie Oddziału SBP we Wrocławiu, Polskiego Towarzystwa Bibliologicznego. Adiunkt w Instytucie Pedagogiki Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Publikacje książkowe
Książka Wielkiej Emigracji w Wielkopolsce (1831-1862) (praca doktorska), Wrocław 1980, ISBN 83-04-00552-2
Metodyka i organizacja czytelnictwa: przewodnik metodyczny do nauki przedmiotu dla studentów Zaocznego Studium Bibliotekoznawstwa Wrocław 1980,
Proseminarium bibliotekoznawstwa i nauki o informacji naukowej : przewodnik metodyczny dla studentów Zaocznego Studium Bibliotekoznawstwa, Wrocław 1982,
Marketing i jakość usług bibliotek akademickich: ogólnopolska IV Konferencja Bibliotek Niepublicznych Szkół Wyższych, Wrocław, 9-11 maja 2002 roku, Wrocław 2002, 83-910486-8-8
Diagnostyczna i terapeutyczna funkcja biblioteki szkolnej: materiały konferencji, Wrocław, 25-26 września 2003 r., Wrocław 2003, 83-89518-05-8
Bibliotekarz w świecie wartości: materiały konferencji, Wrocław, 15-16 maja 2003 r. Wrocław 2003, ISBN 83-910486-5-4
dr hab. Małgorzata Stolzman - wykładowca na UJ
M. Stolzman - Czasopisma wileńskie Adama Kirkora
Piotr Dymmel, O metodzie i podstawie wydania Annales Jana D³ugosza. Na marginesie edycji Joannis Dlugossii Anna
les seu cronicae incliti Regni Poloniae. Liber decimus et undecimus, 1406-1412. Wydawnictwo Naukowe PWN, Varsaviae
1997, ss. 351
Zarys dziejów książki; Książka na przestrzeni dziejów
32.
33.
34. Anna Sitarska - dr hab. na UJ
Wydawnictwa zwarte
Systemowe badania bibliotek: studium metodologiczne. Wyd. 2. Białystok: Książnica Podlaska im Ł. Górnickiego 2005, 222 s.
Z warsztatu bibliografa. Białystok: Książnica Podlaska im. Ł. Górnickiego 2006, 347 s.
Artykuły i fragmenty prac zbiorowych
Problematyka bibliografii regionalnej wobec zmian i potrzeb środowiska informacyjnego. [W:] Kocójowa, M. (red.). Przestrzeń informacji i komunikacji społecznej. Kraków: Wydaw. UJ 2004, s. 67-79 oraz [W:] Jubileusz 30-lecia. II Zjazd Absolwentów 26 listopada 2004. Kraków: INIB UJ 2004 [CD-ROM; ISBN 83-921593-0-6].
Przestrzeń informacyjna małego miasta (na przykładzie Supraśla). [W:] Zemło, M. (red.) Małe miasta: kultura i oświata. Supraśl: Coll. Suprasliense 2004, s. 403-439.
Bibliografia regionalna w przestrzeni informacyjnej biblioteki akademickiej. W: Czyżewska, M. (red.). Działalność naukowa i informacyjna bibliotek uczelnianych: teoria a praktyka. Białystok: Wydaw. WSE 2005, s. 43-57.
Education and training on the nature and description of documents: Polish university studies and professional librarianship schools. Cataloging.& Classification Quarterly 2005 vol. 41 no. 3-4 [electr. content: http://catalogingandclassificationquarterly.com/ccq41nr3-4.html]
Konteksty prawa swobodnego dostępu do informacji obywatelskiej. W: Od informacji naukowej do technologii społeczeństwa informacyjnego. Warszawa: Wydaw. SBP 2005, s. 39-71 [współaut. Strojek, A.].
Education and training on the nature and description of documents : Polish university studies and professional librarianship schools. In: Sun, D.D.; Carter, R.C. (eds.). Education for Library Cataloging : International Perspectives. Binghamton; N.Y. : The Haworth Press 2006, p. 227-267 [co-published: Cataloging & Classification Quarterly,2006, ¾, p. 227-267.
Znaczenie więzi bibliotekarskich. W: Leończuk, J.; Znamierowski, D. (red.) Literacko-kulturowe więzi Białostocczyzny i Grodzieńszczyzny: materiały konferencyjne 2006.
Marianna Mlekicka - Marysia: 17 X 1936-25 II 2005 [nekrolog]. Bibliotekarz Podlaski 2005/2006, 11/12, okł. [druk 2007].
Znaczenie więzi bibliotekarskich. W: Leończuk, J. i Znamierowski , D. (red.). Literacko-kulturowe więzi Białostocczyzny i Grodzieńszczyzny. Białystok: Książnica Podlaska 2006 [druk 2007], s. 25-28.
Poczucie bliskości a lektura tekstów Marii Dembowskiej. W: Sadowska, J. (red.). Maria Dembowska: w kręgu bibliografii, bibliotekarstwa i informacji naukowej. Księga jubileuszowa w 70-lecie pracy zawodowej. Warszawa 2007.
Samorządowa i bibliotekarska promocja środowisk regionalnych i lokalnych: szansą ożywienia i wzbogacenia świadomości działań informacyjnych. W: Między przeszłością a przyszłością: książka, biblioteka, informacja naukowa - funkcje społeczne na przestrzeni wieków. Kraków: Wydaw. UJ, 2007, s. 152-166.
Maria Henryka Dembowska (ur. 15 listopada 1914 w Łodzi, zm. 26 czerwca 2008) - polska bibliotekarka i bibliograf, w latach 1966-1975 dyrektor Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.
Ukończyła studia na Uniwersytecie Warszawskim. W czasie II wojny światowej brała udział w tajnym nauczaniu, po powstaniu warszawskim uczestniczyła w akcji ratowania warszawskich zbiorów bibliotecznych. Po wojnie pracowała w Państwowym Instytucie Książki w Łodzi jako adiunkt (i kierownik Wydziału Dokumentacji); od 1949 związana jednocześnie z Biblioteką Narodową, kierowała tam m.in. Pracownią Problemów Dokumentacji i Informacji Naukowej. W 1960 obroniła doktorat, w 1965 habilitowała się. W czasie pracy na stanowisku dyrektora Biblioteki PAN została profesorem nadzwyczajnym (1973).
W latach 1974-1981 i 1984-1986 była profesorem w Zakładzie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie (obecnie Uniwersytet Warmińsko-Mazurski). Wypromowała pięciu doktorów.
Redaktor naczelny Słownika terminologicznego informacji naukowej (1979) oraz czasopisma „Przegląd Biblioteczny” w latach 1969-1977. W Stowarzyszeniu Bibliotekarzy Polskich pełniła funkcję sekretarza generalnego (1957-1963), miała tytuł członka honorowego tej organizacji. Autorka m.in. książek Terminologia bibliograficzna (1954) i Metoda „Bibliografii polskiej” Karola Estreichera (1954), łącznie ogłosiła ponad 160 publikacji. Została odznaczona m.in. Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Źródła
Słownik biograficzny profesorów Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Wydawnictwo UWM, Olsztyn 2004
R. Cybulski Józef Zawadzki - księgarz, drukarz, wydawca
M. Kocójowa: Przewodnik po zbiorach rękopisów w Wilnie. Kraków 1993. [Wyd. Oddział Krakowski].
35. Niespodziewanie odszedł od nas profesor Jerzy Ratajewski, w latach 1971 - 1976 dyrektor Biblioteki Głównej Uniwersytetu Śląskiego, a następnie - do ostatnich dni życia - nauczyciel akademicki w Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej. Można Go uważać za współtwórcę zainicjowanej w 1973 roku przez doc. dr. Adama Jarosza "Górnośląskiej szkoły bibliotekoznawczej", w której pomyślnym rozwojumiał - jako doświadczony i kompetentny bibliotekarz - praktyk z wydatnym dorobkiem naukowo-badawczym - znaczący udział. Urodzony w Krakowie, ukończył studia historyczne na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jagielońskiego (1952), uzyskując tytuł magistra na podstawie pracy, przygotowanej na seminarium profesora Ludwika Piotrowicza. Następnie znalazł zatrudnienie jako bibliotekarz szkolny w liceum ogólnokształcącym w Lidzbarku Warmińskim.
W 1960 roku przeniósł się do Wrocławia, do Biblioteki Uniwersyteckiej; doktoryzował się w Uniwersytecie Wrocławskim (1968), przedstawiając monografię opolskiego czasopisma "Nowiny" (1911-1939) - promotorem był prof. dr Antoni Knot. Wydał też opartą na treści rozprawy doktorskiej książkę "Wydawnictwo i czasopismo "Nowiny" w Opolu w latach 1911-1921" (Warszawa: PWN 1972), Kontynuując badania nad czasopismami śląskimi XIX i XX w., opublikował wyniki w ramach studiów Instytutu Śląskiego w Opolu (1966-1977), m. in. ""Der Weisse Adler" - polskie czasopismo walczące", oraz w innych źródłach, recenzując też opracowania pokrewne tematycznie.
W 1971 roku, w wyniku konkursu, został powołany na stanowisko dyrektora Biblioteki Głównej Uniwersytetu Śląskiego. Dokonał reorganizacji tej placówki, która funkcjonowała dotychczas w ograniczonej formie, uruchamiając właściwe dla książnicy uczelnianej funkcje. Przygotował też nowoczesny projekt uniwersyteckiej sieci bibliotecznej, zmierzając do zwiększenia skuteczności jej działania - niestety, nie znalazł on uznania ówczesnego kierownictwa Uniwersytetu i nie doczekał się realizacji. Jego założenia przedstawił dr Ratajewski na łamach "Przeglądu Bibliotecznego".
W 1976 roku przeszedł do pracy naukowo-dydaktycznej jako adiunkt: początkowo w Zakładzie Organizacji Informacji na Wydziale Techniki, zaś od 1980 roku w Zakładzie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Instytutu Literatury i Kultury Polskiej na Wydziale Filologicznym. Lata 1971 - 1980 charakteryzował zwrot zainteresowań naukowych dr. Ratajewskiego w stronę wiedzy o bibliotece i działalności informacyjnej, owocujący szeregiem publikacji. Jeszcze w okresie pracy na stanowisku dyrektora Biblioteki zainicjował opracowanie podręcznika bibliotekarstwa na użytek studentów powstałych w 1973 roku studiów bibliotekoznawczych ("Biblioteka". Cz. 1, 2) 1976-1978); stał się też jego współautorem. Wydał książki: "Wstęp do informacji naukowej" (1973) i "Biblioteki naukowe i fachowe oraz ośrodki informacji naukowo-technicznej w komunikacji społecznej" (1982). Druga z nich została odznaczona nagrodą III stopnia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego i przyjęta jako podstawa habilitacji na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego (1985). Powołany na stanowisko docenta, a następnie profesora uniwersytetu, uzyskał w 1996 roku tytuł profesora nauk humanistycznych.
Kierunki zainteresowań naukowych prof. Ratajewskiego w tych latach objęły problemy współczesnego bibliotekoznawstwa z jego metodologią włącznie; zagadnienia komunikacji i informacji naukowej oraz naukoznawstwa. Jako dalsze obszerniejsze jego publikacje należy wymienić: "Zarys techniki opracowania informacyjno-dokumentacyjnego źródeł informacji naukowej, technicznej i ekonomicznej" (1978), "Elementy naukoznawstwa i główne kierunki rozwoju nauki europejskiej" (1993) oraz "Wybrane problemy metodologiczne informologii nauki" (1994) - za tę ostatnia książkę Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich przyznało w 1997 roku prof. Ratajewskiemu Nagrodę Naukową im. Adama Łysakowskiego. Profesor stał się też współautorem i współredaktorem książki "Bibliotekoznawstwo" (Warszawa 1996), mającej charakter ogólnopolskiego podręcznika - pierwszego z tej dziedziny w naszym kraju po 45 latach; przygotował teksty kilku jej rozdziałów. W 1998 roku ukazało się drugie, znacznie rozszerzone wydanie "Bibliotekarstwa". Pozostawił ponadto - w składzie komputerowym - przewidzianą do opublikowania książkę "Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa" (tytuł prowizoryczny).
Zasługą Profesora jest też zorganizowanie, po utworzeniu Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej, funkcjonującego w nim Zakładu Metodologii Bibliotekoznawstwa i Bibliotekarstwa, którym kierował do 1997 roku. Prowadząc szeroką działalność dydaktyczną, wypromował dwóch doktorów i przeszło 100 magistrów, występował szereg razy jako recenzent w przewodach naukowych. Jako wykładowca przedmiotów kierunkowych i wyborny dydaktyk, cieszył się szczególnym uznaniem studentów - słuchaczy wykładów i uczestników seminariów. Po przejściu na emeryturę i przeniesieniu się do Krakowa, nie przerwał zajęć uniwersyteckich, pracując do ostatnich dni życia.
Profesor Jerzy Ratajewski był mi szczególnie bliski jako kolega i przyjaciel, z którym zajmowaliśmy zarówno w latach ubiegłych, jak i dwóch ostatnich, wspólne pomieszczenie. Dzieliliśmy się ze sobą spostrzeżeniami, informacjami i wiedzą; dyskutowaliśmy na tematy naukowo-zawodowe i społeczne, omawialiśmy nowe książki. Mogę więc z pełnym przeświadczeniem powiedzieć o ważnym czynniku osobowym, niezbędnym do ukazania postaci śp. Profesora, a jest on w środowisku naukowym nie tak często spotykany. Cechowała Go zawsze skromność, serdeczność, życzliwość, połączona z głębokim poczuciem sprawiedliwości - zarówno w stosunku do studentów, jak i innych nauczycieli akademickich, koleżanek i kolegów; nie różnicowana ze względu na wiek, stopień naukowy czy stanowisko. Młodszym pracownikom naukowym udzielał wszechstronnej pomocy, troszcząc się o pomyślny przebieg ich drogi naukowej i doskonalenie umiejętności dydaktycznych. "Uśmiechnięty profesor" - jak mówili o nim studenci...
Trudno pogodzić się z myślą, że już Go nie ma między nami. Nie mogliśmy wziąć udziału w uroczystości żałobnej, bo życzył sobie tylko obecności najbliższej rodziny, zapewne po to, aby nikomu nie sprawić kłopotu podróżą. Pamiętał natomiast, może przewidując kres, aby swoje prace zakończyć: pozostawił nie tylko tekst książki i recenzję pracy doktorskiej, której obrona miała odbyć się w grudniu, ale nawet przekazał zestaw pytań na doktorski egzamin; otrzymaliśmy je po Jego śmierci. Taki już był...
Specjalizuje się w naukach pomocniczych historii. Pełni funkcję kierownika Zakładu Nauki Pomocniczych Historii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Jest członkiem Komitetu Nauk HistorycznychPolskiej Akademii Nauk.
Publikacje
Corpus inscriptionum Poloniae. T. 1, Województwo kieleckie. Z. 1, Miasto Kielce i powiat kielecki (1975))
Gotyckie spiżowe płyty nagrobne w Polsce : studia o formie i treściach ideowych (1997), wraz z Alicją Karłowską-Kamzowa i Jarosławem Jarzewiczem)
Irena Socha
Irena Socha - UŚ
Stopnie i tytuły naukowe
magisterium:
Metaforyka Stefana Żeromskiego. Pod kier. doc. dr Adama W. Jarosza (1973). Obrona w roku 1974.
doktorat:
Czasopisma młodzieży szkolnej w Polsce i ich rola w edukacji polonistycznej. 1918-1930. Promotor: Adam W. Jarosz, Uniwersytet Śląski 1982. Obrona w roku 1989.
habilitacja:
Czasopisma dla młodzieży - literatura piękna - wychowanie literackie (1918-1939).Uniwersytet Śląski 1992. Obrona w roku 1996.
profesor nauk humanistycznych - 2002
Najważniejsze publikacje
Czasopisma młodzieży szkolnej w Polsce 1918-1930. Katowice 1986, Wydawnictwo UŚ, 198 s.
Czasopisma dla młodzieży - literatura piękna - wychowanie literackie (1918-1939).Katowice 1990, Wydawnictwo UŚ, 172 s.
Przykładne , użyteczne i zabawne. O polskich książkach dla młodego odbiorcy na Śląsku w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku. Katowice 2001, Wydawnictwo UŚ, 176 s.
Prasa Związku Towarzystw Tomasza Zana. "Rocznik Historii Prasy Polskiej" T. V: 2002, z. 1 (9), s. 59-85, Wyd. Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie.
Repertuar jako kategoria badawcza w polskiej nauce o książce. W: Nauka o książce, bibliotece i informacji we współczesnym świecie. Warszawa 2003, s. 90-101, Wyd. SBP.
Zainteresowania naukowe, tematyka badań
Dzieje prasy i książki polskiej - zwłaszcza problematyka wpływu słowa drukowanego, różnorodnych repertuarów lektury w środowisku dzieci i młodzieży od połowy XIX wieku po rok 1939 oraz zagadnienia polskiego czytelnictwa i polityki wydawniczej na Śląsku Górnym i Cieszyńskim; współczesne aspekty pedagogiki bibliotecznej i edukacji czytelniczej. Badania łączą narzędzia, konteksty i punkty widzenia bibliologii oraz literaturoznawstwa, prasoznawstwa, pedagogiki i nauk o kulturze.
Przynależność do organizacji, towarzystw itp.
Komisja Prasoznawcza PAN Oddział w Krakowie - od 1994, członek Komisji
Polskie Towarzystwo Bibliologiczne - od 1996-1999 roku członek Zarządu Główne-go PTB w Warszawie; 1995-1998 roku prezes Katowickiego Oddziału PTB, obecnie członek Koła przy Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej;
Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Koło przy IBIN
Sprawowane funkcje
wicedyrektor do spraw dydaktycznych Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UŚ (1993-1994);
dyrektor Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UŚ (od 1994 do 2005);
kierownik Zakładu Nauk Pomocniczych Bibliotekoznawstwa w Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UŚ (1994 - 1996);
kierownik Zakładu Czytelnictwa w IBIN (1996-2006);
członek Zespołu Redakcyjnego "Rocznika Historii Prasy Polskiej" wydawanego przez Komisję Prasoznawczą PAN Oddział w Krakowie (od roku 2000);
członek Rady Programowej Książnicy Cieszyńskiej
Prowadzone zajęcia dydaktyczne
Czytelnictwo;
Dzieje książki i prasy dla dzieci i młodzieży;
Dziecko w świecie lektury, problematyka odbioru
Zastępca dyrektora do spraw ogólnych: dr Michał Zając
Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego (IINiSB UW)
ANNA RADZIEJOWSKA-HILCHEN, MGR |
Piątek, 20 Marzec 2009 11:40 |
Pracownik Zakładu Bibliotekoznawstwa
Wykształcenie: 1966 - magister bibliotekoznawstwa, Wydział Filologiczny Uniwersytetu Warszawskiego - Bibliotekoznawstwo od 1967 - asystentka, od 1976 r. - wykładowca w IBIN i IINSB UW Działalność naukowa: problemy teoretycznego i praktycznego kształcenia bibliotekarzy, literatura dla dzieci i młodzieży, biblioteki szkolne udział w pracach nad programem kształcenia w zakresie specjalizacji bibliotekoznawczej na studiach polonistycznych udział w pracach nad nowym programem dwustopniowych studiów bibliotekoznawczych Działalność dydaktyczna: wykłady i ćwiczenia na studiach stacjonarnych, zaocznych i podyplomowych z w/w zagadnień opieka nad grupami studenckimi organizator, autor programów i opiekun praktyk studenckich członkostwo w komisjach rekrutacyjnych 1994-2000 - sekretarz Studium Podyplomowego w IINSB Działalność na rzecz środowiska: współpraca z Instytutem Kultury w St. Petersburgu i Mińsku (praktyki studenckie) przedstawiciel pracowników w Radzie Naukowej IINSB i w Radzie Wydziału Historycznego 1993-96 - członek Senatu UW i wiceprzewodnicząca Senackiej Komisji Spraw Socjalnych i Zdrowia od 1990 - członek ogólnouniwersyteckiej i Wydziałowej Komisji Wyborczej od 1995 - współpraca z Wyższą Szkołą Humanistyczną w Pułtusku zajęcia dydaktyczne na specjalizacji bibliotekoznawczej na studiach polonistycznych oraz na podyplomowych studiach bibliotekoznawczych na Wydziale Historycznym wykłady na Akademii Podlaskiej w Siedlcach oraz różnych kursach dokształcających organizowanych przez biblioteki pedagogiczne w różnych miastach Polski Udział w kolegiach krajowych i międzynarodowych: członek Międzyuczelnianego Zespołu Literatury Dziecięcej członek Towarzystwa Przyjaciół Książki - Oddział Warszawski członek Towarzystwa Bibliofilów w Warszawie sekretarz Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Bibliologicznego członek Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Książki dla Dzieci (polska sekcja stowarzyszenia IBBY) członek Polskiego Towarzystwa Czytelniczego członek NSZZ "Solidarność" |
„Bibliologia dzisiaj. Wybrane zagadnienia.”
Terminy "księgoznawstwo", "nauka o książce", "wiedza o książce" czy "bibliologia" bywają stosowane bardzo wymiennie, nie zawsze jednak w sposób uzasadniony.
37. Antologia ma za zadanie zaprezentować różne stanowiska wobec tych pojęć, ukazać elementy wchodzące w skład badań nad tymi zagadnieniami w zależności od rodzaju prowadzonych badań oraz pozycji badawczej.
Fragment Wstępu
38. Karol Głombiowski - biografia
Karol Głombiowski urodził się 22 kwietnia 1913 r. w Padeborn (Westfalia). Szkołę powszechną i gimnazjum ukończył w Wejherowie. Świadectwo maturalne otrzymał w 1933 r., po czym w latach 1933-1938 podjął studia na Uniwersytecie Warszawskim, na kierunku filologia klasyczna. Ukończył je w 1938 r., w tym też roku obronił pracę magisterską Quae nutricis In tragedia Graeca partes fuerint, pisaną pod kierunkiem profesora Aleksandra Tyrana. Młody filolog został zatrudniony w Prywatnym Gimnazjum Koedukacyjnym w Rembertowie, jako nauczyciel języka łacińskiego i niemieckiego. W czasie wojny brał czynny udział w ruchu oporu, wiążąc się z kieleckim oddziałem partyzanckim AK "Jędrusie". Był uczestnikiem akcji bojowych, za które otrzymał odznaczenia. W 1939 r. zorganizował tajne nauczanie, najpierw w Rembertowie, a następnie w latach 1940-1944 na Kielecczyźnie w Modliborzycach koło Opatowa. Po wojnie uczył w gimnazjach i liceach w Tursku Wielkim koło Sandomierza, w Tarnowskich Górach oraz w Zawadzkiem koło Opola (1946-1948), gdzie był dyrektorem.
Dnia 1 stycznia 1949 r. Karol Głombiowski podjął pracę w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu, początkowo w Dziale Uzupełniania i Udostępniania Zbiorów, a następnie w Dziale Starych Druków, gdzie w 1952 r. objął stanowisko kierownika. W tym czasie wykształciły się i skrystalizowały jego zainteresowania historią książki i recepcją literatury na Śląsku, czego wyrazem była też rozprawa doktorska Biblioteka franciszkanów w Nysie w świetle inwentarza z roku 1678, napisana pod kierunkiem Jana Muszkowskiego (1952). Owa praca zapoczątkowała cykl studiów związanych z historią książki na Śląsku. Rozprawa doktorska posiadała takie walory metodologiczne i merytoryczne, które daleko wychodziły poza zwykłą prezentację księgozbioru, podejmuje próbę komparatystycznej analizy, cechowała ją erudycja i umiejętność uogólnień[2].
Sztandarowymi pracami Głombiowskiego z zakresu historii książki śląskiej są: Związki kulturalne Śląska z Polską w epoce Odrodzenia (1955), Tychoniana w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu(1955), O poczytności Erazma z Rotterdamu na Śląsku w dobie Odrodzenia (1960), Polska literatura polityczna na Śląsku od XVI do końca XVIII wieku (1960), Traktat o dwóch Sarmacjach i Kronika polska Macieja z Miechowa na Śląsku (1961), Dzieło Jana Długosza i Marcina Kromera na Śląsku (1962), Fragment z Dziejów upowszechniania książki we Wrocławiu na przełomie XVIII i XIX wieku (1962), Poezja polsko-łacińska doby Odrodzenia w czytelniczych środowiskach Śląska (1962), Książka ariańska na Śląsku w XVII i XVIII wieku (1966), O społecznej recepcji książki braci polskich na Śląsku (1968). Duże znaczenie dla rozwoju badań nad historią książki odegrała rozprawa Problemy historii czytelnictwa (1966), która obejmowała zagadnienia związane z metodologią nowoczesnych badań nad dziejami czytelnictwa i zainteresowań umysłowych[3].
W 1956 r. powierzono Karolowi Głombiowskiemu Katedrę Bibliotekoznawstwa na Wydziale Filologicznym, którą kierował do roku 1969. Na podstawie dorobku naukowego, zwłaszcza monografiiPolska literatura polityczna na Śląsku od XVI do końca XVIII wieku. Studium z zakresu użytkowania książki (1960), uzyskał w 1958 r. stanowisko docenta. W roku 1966 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1984 r. profesora zwyczajnego.
Nowa sytuacja wywarła znaczący wpływ na jego zainteresowania, które skupiły się wokół akademickiego kształtu bibliotekoznawstwa: Bibliotekoznawstwo jako dyscyplina uniwersytecka (1962) i O dalszy rozwój bibliotekoznawstwa uniwersyteckiego (1967). Jednocześnie nie zrezygnował ze swoich wcześniejszych zainteresowań antykiem, co także znalazło wyraz w piśmiennictwie: Na historię literatury antycznej spojrzenie księgoznawcze (1967), Książka rękopiśmienna i biblioteka w starożytności i średniowieczu (1980).
Początek lat 70. przyniósł istotne zmiany w życiu osobistym i zawodowym Profesora, a także w zainteresowaniach badawczych. W 1971 r. przeniósł się na Uniwersytet Gdański, gdzie w ramach Instytutu Filologii Polskiej zorganizował i kierował Zakładem Nauki o Książce. Jednocześnie pełnił wiele innych funkcji powierzonych mu przez władze uczelni. W 1970 r. został redaktorem naczelnym nowo powstałego czasopisma bibliologicznego Studia o Książce. Artykułem O funkcjonalną koncepcję nauki o książce rozpoczął cykl rozpraw teoretycznych o współczesnej problematyce księgoznawczej. Ponadto okres gdański przyniósł wiele prac Profesora zmierzających do określenia miejsca książki wśród zjawisk literatury i języka, jej roli w systemie komunikacji międzyludzkiej i określenia własnej tożsamości nauki o książce w stosunku do dyscyplin zajmujących się badaniem nieksiążkowych form przekazu, jak filmologia, teatrologia, wiedza o radiu. Stawiane problemy Profesor realizował konsekwentnie i ogłaszał w kolejnych publikacjach, jak: Nauka o książce nauką o człowieku (1973), Książka a inne środki przekazu dzieła literackiego (1979), Książka w procesie komunikacji społecznej (1980), O dwóch tendencjach badań bibliologicznych (1981), Quo pouvons-nous faire de la litterature? (1982), Książka a inne sposoby zapisu dzieła piśmienniczego, czyli o semiotyce książki. Zostały one zebrane i opublikowane w tomie Teoria i metodologia nauki o książce. Wybrane zagadnienia (1984). Dopełnieniem teoretycznych rozważań Profesora stała się monografia Książka w procesie komunikacji społecznej. Głombiowski wskazał w niej na najpilniejsze zadania naukowe, jakie stoją przed bibliologią. Książka w procesie komunikacji społecznej to także nazwa problemu węzłowego, jakim Profesor kierował w ramach zagadnienia Polska kultura narodowa, jej tendencje rozwojowe i percepcja. Celem tego projektu była próba określenia warunków ilościowych i jakościowych funkcjonowania piśmiennictwa w społeczeństwie za pomocą książki oraz zdefiniowanie istoty komunikatywności ekspresji książkowej tekstu piśmienniczego [4]. Godne podkreślenia są również związki z problematyką morską. W młodości Głombiowski przebywał w Wejherowie, w 1971 r. powrócił znowu na Wybrzeże, aby na Uniwersytecie Gdańskim prowadzić badania bibliologiczne, wśród których znalazło się miejsce również na tematykę morską, a potwierdzeniem tych zainteresowań były Bibliologiczne problemy literatury morza (1976).
Wyniki swych badań naukowych prezentował na krajowych i międzynarodowych konferencjach i kongresach, publikował w wielu czasopismach humanistycznych (bibliologicznych, historycznych, literaturoznawczych, naukoznawczych) o szerokim zasięgu oddziaływania. Ponadto współuczestniczył lub kierował wieloma pracami redakcyjnymi. Był czynnym członkiem stowarzyszeń i rad naukowych w Uniwersytetach Wrocławskim i Gdańskim. Pełnił także szereg funkcji jako ekspert do spraw bibliotek w ministerstwach Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Kultury i Sztuki.
Pomimo tak rozlicznych zajęć zawodowych i zainteresowań badawczych, Profesor zawsze znajdował czas dla swoich uczniów i współpracowników. Posiadał dar zjednywania sobie serc innych, czego wyrazem były serdeczne więzi łączące go ze studentami wrocławskimi, nie tylko w czasie trwania studiów, ale i po ich ukończeniu, a nawet po przeniesieniu się do Gdańska. Profesor solidaryzował się z młodzieżą, czego wyrazem był jego udział w strajku wrocławskich studentów, w marcu 1968 r. By tam nie tylko z obowiązku nauczycielskiego, ale także dlatego, że rozumiał i popierał tamten protest. Profesor udowodnił wtedy wszystkim, jak odważnym był człowiekiem, chociaż przyszło mu za to zapłacić utratą Katedry.
Zasługi Profesora na polu naukowym, dydaktycznym i kulturalnym uwieńczone zostały wieloma nagrodami i odznaczeniami. Otrzymał między innymi: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1973), Medal Komisji Edukacji Narodowej (1980), wielokrotnie uzyskiwał nagrodę ministra. Wśród innych wyróżnień należy wymienić: Złotą Odznakę ZNP (1977), tytuł honorowy - Zasłużony Nauczyciel PRL (1977), Medal 500-lecia Drukarstwa w Polsce (1977), Złotą Odznakę Honorową SKP (1983), nagrodę imienia A. Krawczyńskiego (1983), nagrodę Heleny Radlińskiej I stopnia (1986).
Karol Głombiowski na stałe wpisał się w dzieje księgoznawstwa. Jego dokonania naukowe, poczynania organizacyjne i wypowiedzi w sprawie studiów bibliotekoznawczych stawiają go w rzędzie twórców bibliotekoznawstwa uniwersyteckiego. Przez wielu uznawany jest za twórcę wrocławskiej szkoły bibliologicznej.
Karol Głombiowski zmarł 13 października 1986 r. Był wybitnym uczonym i humanistą, prawym i szlachetnym człowiekiem. Przekazywał ideały dobra i piękna, uczył rzetelności i odpowiedzialności za wszelkie poczynania. Zapamiętany został jako człowiek wierny swoim przekonaniom, który nawet w trudnych chwilach nie rezygnował z idei i celów, którymi kierował się w życiu.
Karol Głombiowski - wspomnienia
Na podstawie wspomnień Anny Aleksiewicz, Janiny Haupy, Anny i Krzysztofa Migoniów oraz Zdzisława Zachmacza opracowały Justyna Hołyńska (IV rok) i Joanna Zalech (IV rok).
Gdy "Złotousty Karol" pojawiał się, w jak zwykle wypełnionej po brzegi sali wykładowej, serca wielu młodych dziewcząt zamierały. Elegancki, dystyngowany, o klasycznej urodzie profesor, tworzył wokół siebie aurę tajemniczości. Wytworny i "piękny jak nie może być". Zawsze wstrzemięźliwy w sposobie bycia i okazywaniu emocji, utrzymywał stały dystans z rozmówcą. Zarzucano mu więc wyniosłość i brak naturalności, które przy bliższym poznaniu okazywały się jednak złudzeniem. Żywo interesował się życiem studentów, którzy obdarzali go ogromnym szacunkiem i autorytetem, zawsze solidnie przygotowując się do egzaminów. Egzaminatorem Karol Głombiowski był obiektywnym, choć bardzo wymagającym. Nielekko mieli ci studenci, którzy zaniedbywali swoje obowiązki. Tracili wówczas zainteresowanie profesora, który swoją energię przeznaczał dla studentów solidnych i bystrych. I choć wyrozumiały, to nie szczędził żakom ironicznych, a czasem nawet złośliwych uwag. Seminarzystów prowadził do dyplomu, pozostawiając im zupełną swobodę w doborze metodologii, bibliografii itp. Jedyne, co im sugerował, to problemy badawcze, które doskonale potrafił precyzować. Komentarze do kolejnych rozdziałów prac magisterskich wygłaszał zaraz po ich wysłuchaniu. Ogromna wiedza, doświadczenie i skupienie sprawiały, iż nie potrzebował robić jakichkolwiek notatek. "Ufając faktom i historii", swoje wykłady prowadził, nie szczędząc studentom wielu szczegółowych informacji. Zdawałoby się, iż taki charakter zajęć mógłby zniechęcać żaków do sumiennego na nie uczęszczania. Oni natomiast zafascynowani retoryką profesora stawiali się bardzo licznie.
O prywatnym życiu opowiadał niewiele. Dopiero, gdy opuścił Wrocław i wyjechał do Gdańska, dystans między nim a pozostałymi pracownikami znacznie się zmniejszył. Stąd wiadomo, iż życie rodzinne miał bardzo udane, sportów nie uprawiał, a jedynym godnym trunkiem był oczywiście dobry koniak. Ze względu na jego niesłychaną klasę połączoną z wielką inteligencją, błyskotliwością oraz niemałym urokiem osobistym, o Mistrzu Głombiowskim studenci słuchają do dzisiaj. Stał się niedościgłym wzorem do naśladowania.
Karol Głombiowski, Helena Szwejkowska, Książka rękopiśmienna i biblioteka w starożytności i średniowieczu, Warszawa 1979, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
39. Głombiowski Karol, Świderski Bolesław, Więckowska Helena kom. red.: Encyklopedia współczesnego bibliotekarstwa polskiego. Wrocław 1976
1956
Katalog wystawy rękopisów i starodruków lekarskich. "Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1956 nr 1 s. 202-205 [Głombiowski Karol].
Przewodnik do nauki historii książki i księgozbioru : I rok studiów / Karol Głombiowski ; Uniwersytet Wrocławski im. Bolesława Bieruta. Wydział Filologiczny. Studium Zaoczne Bibliotekoznawstwa. - Wrocław, 1956. - 13 s. - Maszyn. powiel.
Zbiory Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu z punktu widzenia potrzeb historii medycyny na Śląsku. "Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1956 R. 1 nr 1 s. 199-202
1957
Polska literatura polityczna na Śląsku od XVI do końca XVIII wieku. Streszczenie. "Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego". Seria A. 1957 (druk 1961) T. 12 s. 33-35 Uwagi: zob. też 107
1958
Materiały do nauki historii książki i księgozbioru. Cz. I: Książka w starożytności / oprac. Karol Głombiowski ; Uniwersytet Wrocławski. Wydział Filologiczny. Studium Bibliotekoznawstwa dla Pracujących.- Wrocław : Uniw. Wrocławski, 1958. - 73 s. ; 30 cm Zob. też 1303, 1304, 1305, 1306
1960
Dzieło Jana Długosza i Marcina Kromera na Śląsku. Streszczenie. "Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego". Seria A. 1960 (druk 1962) T. 15 s. 32-33 Uwagi: zob. też 111
O poczytności Erazma z Rotterdamu na Śląsku w dobie Odrodzenia. "Roczniki Biblioteczne" 1960 (druk 1961) R. 4 z. 1/2 s. 1-24, 5 tabl. r‚s. Zsfassung s. 267-269
Polska literatura polityczna na Śląsku od XVI do końca XVIII w. : studium z zakresu użytkowania książki / Karol Głombiowski ; Instytut Śląski w Opolu. - Katowice : Wydaw. "Śląsk", 1960. - 211 s. : 22 il. ; 23 cm. - Bibliogr. s. 195-201. Rez. Summ. Zsfassung Rec. Leszczyński J. "Zaranie Śląskie" 1960 R. 23 z. 4 s. 676-682; Tazbir J. Książka o czytelnikach z dawnych wieków. "Nowe Książki" 1960 nr 60 s. 605-606; Adamczyk M. "Przegląd Zachodni" 1961 R. 17 nr 1 s. 195-197; Heck R. "Odrodzenie i Reformacja w Polsce" 1961 T. 6 s. 256-259 Uwagi: zob. też 1180
šber die Verbreitung der Schriften des Erasmus von Rotterdam in Schlesien in der Zeit der Renaissance. "Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1960 R. 5 nr 2 s. 125-152 Uwagi: zob. też 1184
1961
Traktat o dwóch Sarmacjach" i "Kronika polska" Macieja z Miechowa na Śląsku. "Roczniki Biblioteczne" 1961 (druk 1962) R. 5 z. 1/4 s. 115-138 rez. Zsfassung
1962
Bibliotekoznawstwo jako dyscyplina uniwersytecka. "Roczniki Biblioteczne" 1962 (druk 1963) R. 6 z. 1/2 s. 1-19 rez. Zsfassung Polem. Piasecki W. Bibliotekoznawstwo w cudzysłowie czy bez cudzysłowu. "Przegląd Biblioteczny" 1963 R. 31 z. 3/4 s. 151-155 Uwagi: zob. też 110, 424, 1181
Dzieło Jana Długosza i Marcina Kromera na Śląsku. "Acta Universitatis Wratislaviensis" No 38 Bibliotekoznawstwo 3 1962 s. 39-60 Zsfassung Uwagi: zob. też 1182
Fragment z dziejów upowszechniania książki we Wrocławiu na przełomie XVIII i XIX wieku (K. K. Streit). "Roczniki Biblioteczne" 1962 (druk 1963) R. 6 z. 3/4 s. 103-115 tabl. rez. Zsfassung
Poezja polsko-łacińska doby Odrodzenia w czytelniczych środowiskach Śląska. "Roczniki Biblioteczne" 1962 (druk 1963) R. 6 z. 1/2 s. 57-79 rez. Zsfassung
šber die Verbreitung der Schriften des Erasmus von Rotterdam in Schlesien in der Zeit der Renaissance / Karol Głombiowski //W: Renaissance und Humanismus in Mittel- und Osteuropa. T. 2. - Berlin, 1962. - S. 208-209 Uwagi: zob. też 124
1963
Bibliotekovedenie kak universitetskaja disciplina / Karol Głombiowski //W: Gegenstand und Methoden der Bibliothekswissenschaft. - Leipzig, 1963. - S. 152-166 Uwagi: zob. też 109, 110, 424
Bibliotekoznawstwo jako dyscyplina uniwersytecka. Streszczenie. "Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego". Seria A. 1963 (druk 1965) T. 18 s. 18 Uwagi: zob. też 109
Die Bibliothekswissenschaft als Hochschuldisziplin / Karol Głombiowski //W: Gegenstand und Methoden der Bibliothekswissenschaft. - Leipzig, 1963. - S. 135-151 Uwagi: zob. też 109, 424, 1181
1964
O problemach historii recepcji dzieła naukowego. "Roczniki Biblioteczne" 1964 (druk 1965) R. 8 z. 1/2 s. 3-17 rez. Zsfassung
1965
Corviniana / I. Berkovits. - Wrocław, 1964 Rec. "Roczniki Biblioteczne" 1965 (druk 1966) R. 9 z. 1/2 s. 202-205
Społeczne aspekty badań wrocławskiego ośrodka bibliotekoznawczego w latach 1945-1965 / Karol Głombiowski //W: Nauka polska we Wrocławiu : w latach 1945-1965 i jej znaczenie społeczne / [red. Jan Trzynadlowski] ; Wrocławskie Towarzystwo Naukowe. - Wrocław : Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1965. - S. 24-28
1966/1970
Red.: Acta Universitatis Wratislaviensis No 46, 72, 121 Bibliotekoznawstwo 4-6 Wrocław 1966-1970
Książka ariańska na Śląsku w XVII i XVIII wieku. "Kwartalnik Opolski" 1966 R. 12 nr 4 s. 185-200 il.
Materiały do nauki historii książki i księgozbioru / Karol Głombiowski, Helena Szwejkowska ; Uniwersytet Wrocławski im. Bolesława Bieruta. - [Wyd. 2 / uzup. Kazimiera Maleczyńska]. - Wrocław, 1966. - 177 s., 22 tabl. ; 29 cm. - Część I Książka w starożytności oprac. Karol Głombiowski ; uzup. Kazimiera Maleczyńska. - Maszyn. powiel. Zob. też 1302, 1304, 1305, 1306
Problemy historii czytelnictwa / Karol Głombiowski. - Wrocław : Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1966. - R‚s. - 149 s. : [9] k. tabl. ; 24 cm. - (Śląskie Prace Bibliograficzne i Bibliotekoznawcze / Wrocławskie Towarzystwo Naukowe ; T. 9)
1967/1968
Na historię literatury antycznej spojrzenie księgoznawcze. "Eos" 1967/1968 druk 1968 vol. 57 fasc. 1 s. 157-170 bibliogr. summ.
O dalszy rozwój bibliotekoznawstwa uniwersyteckiego. "Roczniki Biblioteczne" 1967 R. 11 z. 3/4 druk 1969 s. 451-465 rez. Zsfassung
1968
Kniha - nedoceneně prameĺ věskumu l'udskeho vedomia. "Knihovnik" 1968 R. 13 ź. 4 s. 101-104
O społecznej recepcji książki braci polskich na Śląsku. "Rocznik Biblioteki Narodowej" 1968 T. 4 s. 265-298 tabl. summ.
Vom Nutzen des Studiums der griechischen Philosophie / E. Albrecht. - Berlin, 1966 Rec. "Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1968 R. 13 nr 1 s. 134-135
1969
Die Geschichte der antiken Literatur aus ser Sicht des Bibliothekswissenschaftlers / Karol Głombiowski //W: Buch - Bibliothek - Leser. - Berlin, 1969. - Bibliogr.. - S. 519-531
1970
Red.: Studia o Książce. Ogólnopolski organ szkół wyższych. Wrocław 1970 T.1
O funkcjonalną koncepcję nauki o książce. "Studia o Książce" 1970 T. 1 s. 5-24
1971
Red. działu Dzieje księgarstwa obcego W: Encyklopedia Wiedzy o Książce. Wrocław 1971
Historia i współczesność w kształceniu uniwersyteckim bibliotekarzy . "Studia o Książce" 1971 T. 2 s. 17-28 rez. r‚s.
Książka rękopiśmienna i biblioteka w starożytności i średniowieczu / Karol Głombiowski, Helena Szwejkowska. - Warszawa : Państ. Wydaw. Naukowe, 1971. - 166 s. : 32 il. ; 24 cm. - Bibliogr. s. 161-166. - Część pierwsza. "Starożytność" - opracował Karol Głombiowski Zob. też 1309
40 Strukturę tą można zacząć od edytorstwa - opracowanie i wydawanie książek. Obejmuje pracę redaktora i problemy wydawnicze książki. To dyscyplina na przedpolu bibliologii. Musi być dostosowana do potrzeb czytelnika.
Problemy rozpowszechniania książek.
Bibliotekarstwo
Czytelnictwo - najpierw w sensie historycznym, później w rozumieniu współczesnym - społecznym.
Sztuka książki - na pograniczu bibliologii i historii sztuki. Wszelkie ilustracje - badania nad nawiązaniami, naśladownictwem, stylizacją.
Bibliofilstwo - różne przejawy zamiłowania książką, ujawnia wiele aspektów. Pokazywało to wydawcom, jak powinna wyglądać piękna książka.
Badania nad technikami poligraficznymi, drukarskimi. Dziedzina nauki i kultury.
Statystyka w bibliologii stosowana jest przy czytelnictwie, opracowaniu księgozbiorów.
Rozwija się bibliometria - nauka o publikacjach, publikowanych książkach - np. “Mickiewicz w wydaniach zagranicznych”.
Bibliotekoznawstwo o metodach często literaturoznawczych.
Prasoznawstwo - nauka o czasopismach - pierwsze czasopisma miały kształt książki - bez szpalt, te same czcionki itp. To bardzo pokrewna dziedzina biblioznawstwa. to dyscyplina w zespole nauk społecznych, badająca szeroko i wąsko prasę - tak historycznie jak i współcześnie. Bywa, że się ją uznaje za naukę o środkach masowego przekazu. A wąsko prasa to część biblioznawstwa.
Zespół nauk o kulturze. Książkę i bibliotekę traktować trzeba poprzez kulturę.
Związek z historią - chronologia, paleografia, neografia, heraldyka, genealogia, sfragistyka. Bez ich znajomości nie przeczytamy dokumentu. Każda z tych dziedzin ma odrębną tradycje i metody.
Socjologia, psychologia, pedagogika. Te dziedziny miały duże znaczenie. Ponadto ekonomia, prawo. Wszystkie te powiązania mówią, że żadna nauka nie zajmuje się książką tak, jak bibliologia - zajmująca się historią, współczesnością i przeszłością książki. stosuje różne metody.
Relacje między dziedzinami.
Bibliotekarze starali się podkreślić znaczenie terminu biblioteki.
Wg EWOKu bibliotekoznawstwo to jeden z działów nauki o bibliotece jako instytucji naukowej i społecznej. Należą tu: organizacja bibliotek, bibliotekarstwo. Część dziedzin się już odłączyła od bibliotekoznawstwa.
Książka jest poza biblioteką.
Struktura nauki o książce zależy od przedmiotu i metod badawczych. Nie ma jednolitej klasyfikacji w tej dziedzinie, która umożliwiałaby jeden system metod i nazewnictwa. W grupie dyscyplin jedne są rozbudowane, inne dopiero budują swoje podstawy. Tak edytorstwo, jak i np. czytelnictwo nie są rozbudowane. Inne dziedziny mają wyspecjalizowany zakres działań, ale mają za to dużą tradycję. Są jednak niezbędne do np. Odczytania dawnego tekstu, poznania iluminacji, ilustracji, pisma.
Metoda funkcjonalna to naczelna metoda bibliologii, za pomocą której bada się książkę pod względem wszystkich jej elementów i procesów bibliologicznych i procesów w związku z jej czytelnikiem rzeczywistym lub hipotetycznym.
Czytelnik hipotetyczny to ten, do którego jest adresowany cały repertuar wydawniczy. Wydawnictwa wydają książki myśląc o czytelniku hipotetycznym. Tak samo księgarz.
Drogi odtwórcy, wydawnictwa do odbiorcy wiążą się z takim czytelnikiem. Książkę badamy w 3 segmentach:
Produkcja książki - np. Książka rękopiśmienna
Historia książki i jej produkcji oraz książki współczesnej. Tu także mówi się o rozpowszechnianiu książki, jak i użytkowaniu książki. Książkę rozpowszechnia się poprzez bibliografie.
A) Problematyka metody i bibliografii współczesnej
B) Historia bibliografii
Tu także trafia bibliotekoznawstwo, jednak jest to również dziedzina autonomiczna
Dzieje introligatorstwa, problematyka estetyki książki. To prócz ilustracji i okładki także edytorstwo, czcionki, skład.
Użytkowanie książki: tu mamy:
Czytelnictwo współczesne
Historia czytelnictwa
55.Funkcja filozoficzno - społeczna zwana intelektualną, ideologiczną czy refleksyjną , polega na wszechstronnej konfrontacji "światopoglądu" przekazu literackiego ze światopoglądem odbiorcy.[12] Funkcja ta związana jest z odbiorem literatury filozoficznej bądź literatury pięknej, tej najwyższych lotów, dzieł największych pisarzy. Nieraz do pełnego odbioru takiej literatury potrzebne jest przygotowanie ,ale są też wspaniali propagatorzy myśli filozoficznej, jak np. Jostein Gaarder ,którego cieszące się popularnością wydane u nas ostatnio książki " Świat Zofii" i "Maja" przybliżają tematykę filozoficzną nawet młodemu czytelnikowi. Podczas obcowania z takimi dziełami zastanawiamy się nad sensem naszego istnienia nad sytuacją człowieka we wszechświecie i jego postawą wobec życia , śmierci a także wobec innych ludzi. Pisarze często przekazują najważniejsze myśli nie wprost, jeszcze bardziej zmuszając do myślenia. Operują symboliką, włączają do narracji treści mityczne, wprowadzają innowacje formalne (np. poetykę dzieła otwartego), uczą patrzenia na świat i myślenia, kształtują świadomość czytelników, zmuszają do twórczego odbioru swoich dzieł. Takimi są dla mnie pisarze iberoamerykańscy, którzy pojawiając się w Polsce od roku 1968 publikacją przekładu "Gry w klasy" Julio Cortazara wywołali rodzaj kultu prozy Ameryki Południowej. Utwory Marqueza, Borgesa, Vargasa Llosy, Lezamy Limy, Carpentiera, Sabato, Fuentesa zachwycały, zaskakiwały, budziły podziw.
Społeczna funkcja literatury oraz w szerszym zakresie pojęta funkcja książki polega na służeniu rozwojowi kultury społeczeństwa jako całości.
Dzieło literackie nie tylko przekazuje określone treści, ale także jest źródłem wrażeń estetycznych. Zwraca uwagę na formę, sposób przekazu. Wiąże się to z estetyczną funkcją literatury polegającą na realizacji wartości artystycznych i estetycznych. Funkcja ta najpełniej jest realizowana w tekstach poetyckich, poprzez kompozycję artystyczną, piękny język i doskonałość formy.
Wielki zachwyt wywołują we mnie wiersze Wisławy Szymborskiej. Każdy wiersz poetki jest samoistnym światem, zawiera ogrom treści, zmusza do myślenia , wzrusza, zaskakuje pointą. Wyłącznie estetyczna funkcja realizowana była w XIX- wiecznej poezji parnasistów głoszących hasło "sztuka dla sztuki". Dla poetów tych nieważna była treść wiersza, a jedynie jego piękna forma. Przeżycie estetyczne sięga głębokich warstw osobowości, rozbudza wyobraźnię i wrażliwość, jest więc możliwe tylko przy twórczym odbiorze. Tak mocno działa na czytelnika poezja najwyższych lotów. Szkoda, że obecnie niewiele osób ją czyta.
56. Migoń Krzysztof: Z dziejów nauki o książce. Wrocław: Ossolineum, 1979
Nauka o książce: Zarys problematyki
Nauka o książce wśród innych nauk społecznych
Uniwersum piśmiennictwa wobec komunikacji elektronicznej
Krzysztof Migoń
O przedmiocie badań
współczesnej bibliologii
W każdej dyscyplinie naukowej pytanie o przedmiot badań należy do centralnych problemów teoretycznych i metodologicznych. Zapewne w każdej z nich stanowiska są zróżnicowane. Wielość poglądów spowodowana jest odmiennymi koncepcjami dyscypliny, różnorodnością spojrzeń na jej zakres i możliwości, akceptacją wybranych modeli badawczych, a także koncentracją uwagi na niektórych tylko problemach, dostrzeganych lub wyodrębnianych spośród wielu możliwych. Wielką rolę odgrywa tradycja, autorytety i szkoły naukowe (w tym tzw. szkoły narodowe). Szczególnie w naukach humanistycznych i społecznych mamy do czynienia z różnym pojmowaniem przedmiotów badań, dlatego trudno mówić o jednej, a tym bardziej o jednolitej dziedzinie. Pod taką samą nazwą występują często zupełnie inne pola badawcze lub na odwrót — zakresy bliskie sobie pojęciowo niejednolicie się nazywa. Następną komplikację przynoszą trudno porównywalne określenia, stosowane w różnych językach
Zdawałoby się, że nie może wywoływać zastrzeżeń stwierdzenie, iż przedmiotem bibliologii jest książka, tak pojedyncza, jak i postrzegana jako idea lub zbiór książek. Kłopot w tym, że niełatwo określić granice omawianego pojęcia i prawomocność bibliologicznej refleksji. Kolejne trudności sprawia dwoista natura książki. Są tacy, którzy przedmiot bibliologii ograniczają do materialnych, fizycznych czy technicznych aspektów badanego obiektu, inni zaś rozpatrują jedność jego formy i treści, co prowokuje pytania o kompetencje bibliologa wypowiadającego się w sprawie zawartości książki.
Problemy te znalazły dostateczne oświetlenie w światowym piśmiennictwie. Uzasadniony został pogląd, że książka traktowana jest w bibliologii jako historycznie uwarunkowana i zmienna technika utrwalania treści duchowych oraz społeczne narzędzie komunikacji. Powszechna (czy na pewno?) zgoda teoretyków nie eliminuje jednak innych wątpliwości tak natury ogólnej, jak i szczegółowej, warsztatowej. Tu na uwagę zasługują przede wszystkim pytania o możliwość opisywania przez bibliologię interesującego ją fenomenu w całej jego złożoności; o granice dyscypliny i specyficzny, jej tylko właściwy sposób widzenia książek; o „dzielenie się” przedmiotem badań z innymi naukami. Odpowiedzi na takie i podobne pytania są naturalnie różne.
Poruszone dotąd kwestie były dyskutowane we wczesnej fazie rozwoju bibliologii (gdy opisywaną dyscyplinę nazywano i utożsamiano z bibliografią), ale też ciągle są podnoszone — jako fundamentalne dla tej nauki w zmieniającej się sytuacji teoretycznej i metodologicznej humanistyki. Doszły pytania o sposób traktowania przez bibliologię innych (poza samą książką) przedmiotów badań. W kręgu jej zainteresowań znajdują się bowiem także ludzie, którzy ze światem książek mają do czynienia — profesjonaliści („pracownicy książki”) i amatorzy, a nade wszystko ci, do których książki są adresowane — czytelnicy (odbiorcy, użytkownicy). Przedmiotem badań bibliologii są wreszcie instytucje książki oraz procesy wytwarzania, rozpowszechniania i odbioru książek, a w dalszej perspektywie — skutki tych procesów.
Bibliologia historyczna ze wszystkimi swoimi dyscyplinami szczegółowymi, mająca za przedmiot fenomen książki w dziejach (powszechnych, narodowych, lokalnych itd.), jest dzisiaj najlepiej rozwiniętą, wyposażoną w odpowiednie metody i atrakcyjną poznawczo częścią bibliologii |
Zrozumiałe, że zmieniający się w czasie i z natury swojej heterogenny przedmiot badań bibliologicznych wymaga obecności nadrzędnej koncepcji teoretycznej, która scalałaby niejednorodne pole badawcze. Nie mają mocy generalizującej „cząstkowe” teorie książki i bibliologii: literacka, pedagogiczna, psychologiczna, socjologiczna, ekonomiczna, prawna, polityczna, religijna. Tłumaczenie problemów książki w tych kategoriach nie może być kompletne z powodu jednostronności owych teorii, ich niewystarczającej aparatury pojęciowej i narzędzi badawczych. Trudno natomiast przecenić znaczenie różnych perspektyw w studiach nad książką dla budowy ogólnego, jednolitego paradygmatu badawczego w bibliologii.
W dziejach myśli księgoznawczej można zauważyć kilka głównych i pobocznych nurtów teoretycznych, decydujących o rozumieniu przedmiotu badań bibliologii, a w konsekwencji determinujących sposób uprawiania studiów nad książką. Pierwszy, nie tylko z racji chronologii, ale i ważności, jest nurt historyczny. Książka to zjawisko historyczne, bibliologia rodziła się jako nauka historyczna i nie przestała nią być, choć daleko już wyszła poza rolę jednej z pomocniczych nauk historii. Bibliologia historyczna ze wszystkimi swoimi dyscyplinami szczegółowymi, mająca za przedmiot fenomen książki w dziejach (powszechnych, narodowych, lokalnych itd.), jest dzisiaj najlepiej rozwiniętą, wyposażoną w odpowiednie metody i atrakcyjną poznawczo częścią bibliologii.
Ze szkołą historyczną ściśle wiąże się filologiczna, dla której świat książek ważny jest dlatego, że utrwala język i piśmiennictwo. Oczywista „przyliterackość” tak pojmowanej bibliologii stanowi ograniczenie, ale w badaniach nad tekstem i obiegiem literatury ujawniają się rozległe możliwości studiów księgoznawczych i krystalizuje się paradygmat bibliologii.
Jednocześnie książka jest faktem społecznym, toteż ma uzasadnienie ujmowanie jej w kategoriach socjologicznych. „Książka w społeczeństwie”, „społeczne role i funkcje książki” to płodne poznawczo tematy badawcze, które zwróciły na bibliologię uwagę innych nauk i przyniosły ważne, liczące się w humanistyce światowej osiągnięcia. Głównie z nurtu socjologicznego wywodzi się koncepcja funkcjonalna, której zasadniczym założeniem jest postrzeganie i opisywanie książki (świata książek) nie tylko jako faktu, ale też jako aktu, jako nieustannego (potencjalnie i faktycznie) procesu komunikacji międzyludzkiej i społecznej. Perspektywa funkcjonalna stanowi klucz do objaśniania genezy i ewolucji książki oraz opisu pełnionych przez książki ról; tłumaczy, wartościuje i uogólnia występujące w zjawiskach bibliologicznych mechanizmy życia indywidualnego i zbiorowego.
Zmieniający się w czasie i z natury swojej heterogenny przedmiot badań bibliologicznych wymaga obecności nadrzędnej koncepcji teoretycznej, która scalałaby niejednorodne pole badawcze. Nie mają mocy generalizującej „cząstkowe” teorie książki i bibliologii: literacka, pedagogiczna, psychologiczna, socjologiczna, ekonomiczna, prawna, polityczna, religijna |
Następujący w ostatnich kilkudziesięciu latach rozwój nauk o informacji i komunikacji kazał bibliologom zwrócić uwagę na potencjał i właściwości książki jako narzędzia utrwalania informacji i środka komunikacji oraz sprawił, że pojawiły się informacyjne i komunikacyjne modele bibliologii. Po raz kolejny — wychodząc poza tradycyjną książkę — rozszerzył się zakres przedmiotu badań, a wysiłki badawcze skoncentrowały się głównie na zagadnieniach przekazu i odbioru. W pojęciu „kultura książki” mieszczą się wszystkie materialne i duchowe aspekty książki, tradycje i dziedzictwo, uniwersalizm i multifunkcjonalność. Ta generalizująca koncepcja teoretyczna pozwala zintegrować pozornie niejednorodny przedmiot i pole badań bibliologicznych. „Kultura książki” stać się może użytecznym pojęciem centralnym tak w teorii samej książki jako przedmiotu, narzędzia i funkcji w kulturze, jak też w empirycznych badaniach historycznych i współczesnych o charakterze faktograficznym. Pytanie o kulturę książki (indywidualną i zbiorową) materialną i duchową, daje szansę pełnego i pogłębionego opisu badanego fenomenu jako wytworu i narzędzia kultury, pozwala odkrywać to, co w książce najistotniejsze: cechy, możliwości i funkcje ważnego instrumentu cywilizacji. W ramach ogółu zjawisk kultury możliwe staje się opisanie i ocena światowego dziedzictwa książkowego w jego rozmaitych przejawach i funkcjach, a także odkrywanie zmiennych ról książki we wszystkich sferach życia indywidualnego i zbiorowego: w rozwoju i kodyfikacji języków literackich, liturgii i prawa, w rozpowszechnianiu idei filozoficznych, politycznych, religijnych, w oświacie, wychowaniu i nauce. Omawiana kategoria pozwala tworzyć porównywalne, warsztatowe modele badawcze dla różnych kręgów bytowania książki: narodowych (etnicznych), regionalnych, lokalnych, środowiskowych.
Żadna z koncepcji teoretycznych nie rozwiązuje do końca problemów teorii i metodologii opisywanej dyscypliny, ale każda może pomóc w porządkowaniu jej pola badawczego, w wartościowaniu materiału faktograficznego i doskonaleniu metod. Przyjęcie określonej postawy teoretycznej ma konsekwencje dla usytuowania bibliologii pośród innych nauk, a nie jest to obojętne dla jej charakteru i zadań. Inna jest bowiem jej podstawowa problematyka i orientacja badawcza w ramach nauk historycznych, inna — w obrębie nauk o informacji i komunikacji, inna wreszcie — wśród nauk o kulturze. Bibliologia współczesna spełnia kryteria dyscypliny względnie autonomicznej, bo posiada wszelkie cechy i wyposażenie (teoretyczne, kadrowe, instytucjonalne) niezbędne dla skutecznych i wartościowych poznawczo studiów nad książką. A że w żadnej innej nauce fenomen książki nie jest przedmiotem integralnej analizy, bibliologia ma wyraźnie wytyczone zadania. Ich realizacja wykracza poza korzyści poznawcze, ma też zastosowanie w kształtowaniu indywidualnych i społecznych postaw wobec książki, w organizacji świata książek i akademickiej dydaktyce.
Krzysztof Migoń
Migoń Krzysztof: Z dziejów nauki o książce. Wrocław: Ossolineum, 1979
57. Nauka o książce: Zarys problematyki
Nauka o książce wśród innych nauk społecznych
Uniwersum piśmiennictwa wobec komunikacji elektronicznej
61. Współczesny system książki. Wszystkie procesy są za sobą połączone, nie można podejmować decyzji bez znajomości innych dziedzin. Wydawca musi znać rynek przed wydaniem książki, musi myśleć o czytelniku, o odbiorcy. Wszystkie te procesy trzeba rozpatrywać razem. Problematyka książki to system zintegrowany. Książka istnieje w społeczeństwie.
Wyodrębniły się następujące zagadnienia - czytelnicze, wydawnicze, etc. Niektóre z nich dążą do odrębności, o czym świadczą powiązania z innymi dziedzinami. Wyodrębniają się, jednak łączy je informacja, przekazywana za pomocą tekstu, ikonografii. Granice między tymi dziedzinami są płynne. Każda z tych dziedzin bada na swój sposób ogólne problemy bibliologiczne
64. Historia książki to kolejny dział bibliologii. W oparciu o nią rozwijała się bibliologia. Incunabulis - (w kołysce) (do 1500), później paleotypy (stare druki). Historia książki miała swe początki. Do niej zalicza się:
Rękopisoznawstwo
Inkubalistyka
Dyscypliny są zróżnicowane między sobą, posiadają inny materiał, inne metody I inną tradycję badawczą. Np. Papirologia, zajmująca się papirusami. Dziedziny te wykraczają często poza granicę księgoznawstwa. Format starych druków wyrażany jest terminami folio, quadro, octavo. Folio to duże wymiary w zależności od sita.
Czołową nauką jest inkunabulistyka - dzięki niej wyłoniły się metody bibliologii - na podstawie badania samej czcionki, inicjału, kolumny - to metoda typograficzna. Przyczyniła się do warsztatu badań przy użyciu metod archiwalnych - przy użyciu archiwów państwowych, przechowujących dokumenty o wadze historycznej, kulturowej itp.
Historia długo opisywała kształt, wymiary, powstanie. Nie wypracowało to jednolitych metod badawczych. Np. Nie zajmowano się odbiorem, czytelnictwem. A książka bez czytelnika nic nie znaczy. Historia drukarstwa czasem łączona jest z historią książki. Aldiny[]. Dzieje drukarstwa wykorzystują metody statystyczne, ukazujące odbiorcę. Natomiast historia edytorstwa wgłębia się w treść I funkcję książki. Nie bierze pod uwagę technicznej cześci książki. Przedstawia repertuar wydawniczy, często wyspecjalizowany w jakiejś konkretnej dziedzinie.
68. Oprawoznawstwo - tegumentologia - badanie opraw polega na ich analizie, opisie,s ystematyzacji,
wyróżniające:materiał oprawy(rodz. i kolor skóry), techn. jej sporządzania, zdobnictwo ze wskazaniem narzędzi(tłok, radełko, plakietka),sposobu wykonania i kształtów, motywów dekoracyjnych
Introligatorstwo - rodzaj rzemiosła lub dział przemysłu poligraficznego zajmujący się oprawianiem druków, czyli wykańczaniem materiałów schodzących z maszyny drukarskiej.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Zagadnienia egzaminacyjne kierunki badawcze w bibliotekoznawstwie, Informacja Naukowa i Bibliotekozn
Egzamin - kierunki badawcze w bibliotekoznawstwie, Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo, Materiał
Materiał na egzamin, Informacja naukowa i bibliotekoznawstwo, Kierunki i metody badań w informacji n
ZAGADNIENIA OPRACOWANE kierunki badawcze w bibliotekoznawstwie, Informacja Naukowa i Bibliotekoznaws
Kierunki badawcze bibliotekoznawstwa - opracowanie, Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo, Materia
Wykaz treści kierunki badawcze w bibliotekoznawstwie, Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo, Mater
Zagadnienia egzaminacyjne kolekcje muzealne i archiwalne, Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo, M
Egzamin - kolekcje muzealne i archiwalne, Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo, Materiały
opracowanie zagadnien z bibliologii, Informacja naukowa i bibliotekoznawstwo, Kierunki i metody bada
Kierunki i metody badań w informacji naukowej i bibliologii 3, Informacja naukowa i bibliotekoznawst
kierunki badawcze bibliologii
Egzamin - współczesne nurty badawcze, Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo, Materiały
Nauka o informacji - materiał do egzaminu, Bibliotekoznawstwo, Bibliotekoznawstwo 2, Informacja nauk
Zagadnienia na zaliczenie współczesne nurty badawcze, Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo, Mater
Egzamin - Infrastruktura informacyjna państwa, Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo, Materiały
Egzamin - Społeczeństwo informacji i wiedzy, Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo, Materiały
bibliologia-egzamin-kwintesencja wiedzy, Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo, Materiały
Zagadnienia do egzaminu, Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo, Materiały
Egzamin - Zagadnienia prawne, Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo, Materiały
więcej podobnych podstron