Zbiór artykułów z różnych źródeł.

http://images.google.pl/imgres?imgurl=http://www.pbsdga.pl/repository/images/wykresy/2008-03/gmo200803_p3_wykres.png&imgrefurl=http://www.pbsdga.pl/x.php%3Fx%3D627/GMO.html&usg=__N9IGJUfubeFGxTKChXo4VYjpDqM=&h=285&w=520&sz=21&hl=pl&start=6&tbnid=SF_d1OPFCLJ__M:&tbnh=72&tbnw=131&prev=/images%3Fq%3Dgmo%2B2008%26gbv%3D2%26hl%3Dpl%26sa%3DG - sondaże

http://images.google.pl/imgres?imgurl=http://icppc.pl/antygmo/wp-content/gallery/obrazy/mapa.gif&imgrefurl=http://www.icppc.pl/antygmo/cala-polska-chce-byc-wolna-od-gmo/&usg=__rrqMZ_fDJzmgK73I3f71GwpS4DY=&h=474&w=451&sz=63&hl=pl&start=29&tbnid=_9_XzWueL6htJM:&tbnh=129&tbnw=123&prev=/images%3Fq%3Dgmo%26gbv%3D2%26ndsp%3D20%26hl%3Dpl%26sa%3DN%26start%3D20

Co to jest GMO? Organizmy transgeniczne?

Organizmy Modyfikowane Genetycznie - GMO (z ang. Genetically Modified Organism) - Organizmy Transgeniczne - są to organizmy które zawierają w swoim genomie (czyli informacji genetycznej organizmu) obce geny, pochodzące z obcego organizmu. Dziedziną nauki zajmującą się modyfikacjami organizmów jest inżynieria genetyczna - umożliwia wyizolowanie i namnożenie dowolnego genu z dowolnego organizmu i za pomocą różnych metod wprwadzenia go do genomu modyfikowanego organizmu.

Ogólnie mówiąc modyfikacja polega na wszczepieniu do genomu modyfikowanego organizmu fragmentu DNA z innego organizmu, który odpowiedzialny jest za daną cechę, lub też na modyfikacji genu, lub usunięciu go całkowicie z organizmu.

Przenoszony gen to tzn. transgen - stąd organizmy transgeniczne. Po przeniesieniu transgenu jest on na stałe włączony do genomu gospodarza i od tej pory już będzie obecny u wszystkich organizmach potomnych - nie utraci transgenu.

W przypadku roślin modyfikacje mają głównie na celu nadania odporności na herbicydy (środki ochrony roślin), uodpornienie na szkodniki (modyfikacja Bt), choroby, czy czynniki środowiskowe jak zasolenie gleby i mróz. Pierwszym organizmem GMO był tytoń, a pierwszym wprowadzonym do obrotu to pomidor Flavr Savr, który lepiej znosił transport i dłużej zachowywał świeżość w 1994 r. dopuszczone do sprzedaży w USA.

W przypadku zwierząt są to modyfikacje powodujące głównie szybszy wzrost (wprowadzenie genu odpowiedzialnego za produkcję hormonu wzrostu), produkujące pożądane substancje izolowane później z mleka (przeciwciała), uodpornienie na choroby, czy też większą mleczność krów.

W Ustawie o GMO zapisana jest definicja:
Organizm modyfikowany genetycznie to organizm inny niż organizm człowieka, w którym materiał genetyczny został zmieniony w sposób nie zachodzący w warunkach naturalnych wskutek krzyżowania lub naturalnej rekombinacji, w szczególności przy zastosowaniu:

- technik rekombinacji DNA z użyciem wektorów, w tym tworzenia materiału genetycznego poprzez włączenie do wirusa, plazmidu lub każdego innego wektora cząsteczek DNA wytworzonych poza organizmem i włączenie ich do organizmu biorcy, w którym w warunkach naturalnych nie występują, ale w którym są zdolne do ciągłego powielania,

- technik stosujących bezpośrednie włączenie materiału dziedzicznego przygotowanego poza organizmem, a w szczególności: mikroiniekcji, makroiniekcji i mikrokapsułkowania,

- metod niewystępujących w przyrodzie dla połączenia materiału genetycznego co najmniej dwóch różnych komórek, gdzie w wyniku zastosowanej procedury powstaje nowa komórka zdolna do przekazywania swego materiału genetycznego odmiennego od materiału wyjściowego komórkom potomnym.

Modyfikacje roślin - typy

1. Odporność na herbicydy - chemiczne środki ochrony roślin, środki chwastobójcze.

Są to najpowszechniejsze modyfikacje roślin. Nadanie odporność rośliny na działanie herbicydu pozwala na niego stosowanie, bez obawy o zniszczenia uprawianej rośliny. Modyfikowana roślina posiadają albo zupełnie nowe, albo dodatkowe kopie obecnego już w niej genu, który odpowiedzialny jest za wytwarzanie enzymów rozkładających herbicydy. Roślina mogąca rozkładać herbicydy staje się na nie odporna.
Modyfikacja ta jest jedną z najczęściej stosowanych, tak zmodyfikowano już bardzo wiele roślin: soję (najczęściej uprawiana roślina transgeniczna), kukurydzę, rzepak, tytoń, pomidory.

Najczęściej nadawana jest odporność na herbicyd RoundUp Ready (glifosat). Herbicyd ten hamuje działanie syntazy EPSPS - enzymu który bierze udział w syntezie aminokwasów aromatycznych. Modyfikacja dająca oporność na RoundUp zostaje uzyskana albo poprzez wprowadzenie do rośliny genu kodującego syntazę EPSPS nie wrażliwą na herbicyd, albo poprzez wprowadzenie genu odpowiedzialnego za powstanie enzymu GOX (oksydoreduktazy glifosatu), który rozkłada aktywny składnik RoundUp'u - glifosat.

Często koncerny biotechnologiczne oferują jednocześnie herbicydy z roślinami modyfikowanymi genetycznie odpornymi na nie.


2. Odporność na choroby powodowane przez grzyby, wirusy, bakterie.

Odporność na choroby grzybowe i bakteryjne uzyskuje się poprzez wprowadzenie transgenu kodującego enzymy - hitynaza, glukanaza, które niszczą ich ścianę komórkową. Inny transformowany gen, koduje osmotynę - białko wiążące się z błoną komórkową powodując jej zniszczenie.
Odporność na wirusy uzyskuje się poprzez wprowadzenie do rośliny genów białek płaszcza (kapsydu) danego wirusa, a także jego enzymów: replikazy, proteazy - pojawienie się tych białek powoduje to, iż późniejsza infekcja tym wirusem jest znacznie słabsza lub skutki choroby pojawiają się z dużym opóźnieniem.
Przykładem może być tytoń odporny na wirusa mozaiki tytoniowej (TMV), ogórka na wirusa mozaiki ogórka, kalafiora na wirusa mozaiki kalafiora.



3. Odporność na owady - szkodniki.

Gen odpowiedzialny za taką odporność - gen Bt - uzyskuje się z bakterii glebowej Bacillus thuringensis. Gen ten koduje specyficzne białko - Cry - które jest toksyczne dla owadów. Szkodnik po zjedzeniu komórek rośliny umiera. Białko uzyskuje swoją toksyczność tylko wewnątrz przewodu pokarmowego określonych gatunków szkodników, nie jest toksyczne dla innych organizmów - np. człowieka.
Pierwsza uprawianą rośliną Bt był ziemniak odporny na stonkę, inne to bawełna, kapusta, pomidory, oraz przede wszystkim kukurydza - kukurydza Bt (MON 810).

Zobacz także:
» Kukurydza Bt MON 810 Monsanto - odporna na szkodniki


4. Odporność na niekorzystne warunki środowiska.

Czyli na mróz, wysoką temperaturę, suszę, i zasolenie gleby, nadmiar promieniowania - umożliwia uprawę rośliny na terenach dotychczas niekorzystnych dla nich. Także uzyskuje się rośliny odporne na zanieczyszczenia środowiska, głównie szkodliwe metale w glebie. Tworzy się także rośliny zdolne do akumulacji metali ciężkich - dzięki temu pobierając je z gleby oczyszczają środowisko, np. gorczyca.

Zobacz także:
» Modyfikowane genetycznie rośliny usuwają zanieczyszczenia
» Transgeniczne rośliny pochłaniają zanieczyszczenia


5. Poprawa cech jakościowych oraz użytkowych roślin.

Są to m.in. modyfikacje powodujące opóźnienie dojrzewania (zwiększenie trwałości) - poprzez wprowadzeni dodatkowych genów PG - kodującego poligalakuronazę - ale w pozycji antysensownej. Modyfikacja taka uniemożliwiała powstanie tych enzymów (rozkładających ścianę komórkową), przez co warzywa i owoce dłużej pozostawały świeże, co ma duże znaczenie głównie w transporcie. Pomidor z tą modyfikacją był pierwszym GMO
wprowadzonym do sprzedaży.


Zwiększenie zawartości suchej masy poprzez wzrost syntezy skrobi - pomidory, stworzenie transgenicznego ryżu (z genami żonkila), który charakteryzuje się zwiększoną produkcją beta-karotenu, prekursora witaminy A - powoduje to też żółte zabarwienie nasion - "złoty ryż", pszenica o zwiększonej zawartością glutenu - co poprawia cechy mąki uzyskiwanej z takich ziaren.

Modyfikacje roślin ozdobnych, które dzięki temu mają intensywniejszą barwę (nadprodukcja karotenoidów), zmiana tekstury zabarwienia - nowe kolory, lepszy zapach.
Inne to wprowadzenie genów odpowiedzialnych za produkcję białek odżywczych, większej zawartości mikroelementów, usuwanie substancji alergennych, a także nadające lepszy smak i intensywniejszy aromat - kawa.

Także krzewy kawowe zostały zmienione w taki sposób, że zebrana z nich kawa zawiera do 70% kofeiny mniej niż normalnie.

Polskim akcentem jest modyfikowana sałata produkująca szczepionkę na zapalenie wątroby typu B - została ona opracowana przez naukowców z Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu pod kierownictwem prof. Legockiego - jest to przykład wykorzystanai rośliny jako bioreaktora. W ten sposób można uzyskiwać także inne białka, enzymy, antybiotyki.

Zobacz także:
» Pomidor transgeniczny Flavr Savr - pierwsze GMO wprowadzone do obrotu
» 'Złoty ryż' jeszcze bardziej złoty
» Genetycznie zmodyfikowane sorgo z witaminami
» Szczepionka przeciwko AIDS i wirusowemu zapaleniu wątroby typu B w pomidorach


Rośliny transgeniczne (modyfikowane genetycznie) - przykłady

Kukurydza
- odporność na owady - wszczepiony został gen odpowiedzialny za wytwarzanie białka, które zjadane przez owada niszczy jego przewód pokarmowy co doprowadza do śmierci. Białko to "działa" tylko w organizmach niektórych, ściśle określonych gatunków owadów-szkodników, nie jest aktywne np. u człowieka.
- wytwarzanie substancji używanych do wyrobu leków lub szczepionek,

Ziemniaki
- wzrost zawartości skrobi, ponadto odmiany składające się wyłącznie z amylopektyny - u odmian tradycyjnych 20% skrobi to amyloza, którą usuwa się z ziemniaków przemysłowych co podnosi koszty,
- odporność na herbicydy, stonkę ziemniaczaną, wirusy,
- "słodkie ziemniaki" - wprowadzenie genu odpowiedzialnego za wytwarzanie słodkiego białka - taumatyny,
- odporność na ciemnienie pouderzeniowe - większa trwałość,
- mała zawartość glikoalkaloidów - substancji szkodliwych na człowieka, występujących w surowych ziemniakach.

Pomidory
- spowolnienie dojrzewania, większa trwałość
- większa zawartość suchej masy,
- poprawa smaku (?),
- intensywniejsza barwa, cieńsza skórka.

Truskawki
- wyższa słodkość owoców,
- spowolnienie dojrzewania,
- odporność na mróz.

Soja
- odporność na środki ochrony roślin - hrebicydy,
- odporność na wirusy, herbicydy, szkodniki,
- obniżona zawartość kwasu palmitynowego.

Rzepak
- odporność na herbicydy,
- zmniejszona zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych,
- większa zawartość kwasu lauronowego.

Buraki cukrowe
- odporność na herbicydy i szkodniki,
- dłuższy okres przechowywania bez strat w zawartości cukru.

Ryż
- zwiększona produkcja beta-karotenu, prekursora witaminy A - wszczepione został geny pochodzące z żonkila, modyfikacja w zamierzeniu miała rozwiązać problem braku witaminy A u dzieci w Azji Wschodniej.

Sałata
- produkująca szczepionkę na zapalenie wątroby typu B - można się szczepić jedząc sałatę - została ona opracowana przez naukowców z Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu pod kierownictwem prof. Legockiego.

Bawełna
- odporność na herbicydy i szkodniki.

Pszenica
- zwiększenie zawartości glutenu - lepsza mąka.

Dynia
- odporność na grzyby

Winogron
- odmiany bezpestkowe.

Banany
- odporność na wirusy i grzyby - zakażają się poprzez uszkodzenia w transporcie.

Kapusta
- odporność na szkodniki, mniejsze wymiary główek.

Seler
-zwiększona kruchliwość.

---

Szczepionka w warzywach
Filip, 28.09.2004

Prawdopodobnie będzie można zaszczepić się jedząc sałatkę warzywną
Biotechnolodzy są w stanie opracować genetycznie zmodyfikowane rośliny, które będą produkowały, rosnąc, obce białka, nazywane antygenami. Mogą nimi być białka osłonki wirusa.
Nasz organizm, dzięki ich dostarczeniu będzie w stanie wytworzyć przeciwciała, które w przyszłości pomogą ochronić go przed patogenami. Prace nad nietypową formą szczepionki prowadziła Carol Tacket we współpracy z Boyce Thompson Institute for Plant Research. Efektem była praca opublikowana w Nature Medicine, opisująca stworzenie transgenicznych ziemniaków, zawierających gen pochodzący od bakterii E.coli. W rezultacie tej zmiany ziemniaki gromadziły obce białko. Zostały przeprowadzone testy na ludziach, którym podawano zmodyfikowane, surowe, ziemniaki. Okazało się, że wytworzyli oni przeciwciała w odpowiedzi na podany antygen.
Wcześniejsze próby obejmowały badanie na myszach, które po zjedzeniu ziemniaków także wykazały odpowiedź immunologiczną.
Zmodyfikowane rośliny mogły by być źródłem tanich, łatwych w produkcji szczepionek, co umożliwić by mogło zapewnienie ochrony ludziom z ubogich państw.

Źródło, literatura dodatkowa:
Immunogenicity in humans of a recombinant bacterial antigen delivered in a transgenic potato Carol O. Tacket, Hugh S. Mason, Genevieve Losonsky, John D. Clements, Myron M. Levine, Charles J. Arntzen
Nature Medicine4, 607 - 610 (01 May
1998)

Zwierzęta transgeniczne, GMO - przykłady modyfikacji

Marcin Kawa, 2004-11-28

Modyfikacje zwierząt mają na celu głównie uzyskanie zwierząt o pożądanych cechach w hodowli - szybciej rosnące świnie, ryby, zastosowaniu ich w produkcji białek, enzymów, innych substancji wykorzystanych w przemyśle farmaceutycznym (jako bioreaktory), uodpornieniu na choroby.
Modyfikacje zwierząt nie są tak popularne jak roślin, głównie ze względu na trudności w samym procesie modyfikacji, proces jest bardzo skomplikowany i trwa długo, koszty są bardzo duże. Zwierzęta modyfikowane genetycznie często chorują, czy są bezpłodne.

Zwierzęta transgeniczne (modyfikowane genetycznie) - przykłady

1. Modyfikacje mające na celu wytwarzanie w organizmie zwierząt genetycznie zmienionych białek wykorzystywanych jako leki - czyli wykorzystywanie ich jako bioreaktorów.

Modyfikowane w tym celu są głównie krowy, kozy, owce, gdyż pożądane białka wytwarzane są w gruczołach mlecznych i wydzielane z mlekiem. Produkowana jest antytrombina - ludzki enzym - czynnik krzepliwości krwi, pozwala na kontrolę powstawania zakrzepów, produkcja antytrypsyny - stosowanej w leczeniu rozedmy płuc, erytropoetyny - leczenie anemii.

Inne przykłady to:
Genetycznie zmodyfikowany buhaj, zawierający gen odpowiedzialny za produkcję białka lakoferytyny - białka o znaczeniu farmaceutycznym, którego preparaty polecane są dla osób zagrożonych niedoborami żelaza, dla kobiet, po przewlekłych chorobach wirusowych i bakteryjnych, dla osób starszych.
Owce wytwarzające ludzki enzym, który może pomóc w leczeniu stwardnienia rozsianego.


2. Uzyskanie szybszego wzrostu zwierząt hodowlanych.

Modyfikacje polegające na wprowadzeniu genów produkujących hormon wzrostu.
W ten sposób modyfikowane były głównie ryby: karpie, łososie, ale także na zwierzętach gospodarskich, świniach, królikach, owcach.


3. Krowy dające więcej mleka, oraz mleko specjalnie przystosowane do produkcji serów.

Krowom wprowadzono dodatkowe kopie genów kodujących proteiny: beta- i kappa- kazeinę. Kazeina jest składnikiem twarogów i białych serów. Modyfikacje powoduje to, iż z mleka łatwiej jest uzyskać ser - można go uzyskać więcej z tej samej objętości mleka oraz szybciej.


4. Odporność na choroby.

Podobnie jak w przypadku modyfikacji roślin, modyfikacje warunkujące oporność na niektóre choroby.

5. Modyfikowane świnie jako dawcy narządów.

Polskim akcentem w modyfikacji zwierząt jest transgeniczny knurek TG 1154. Został on stworzony w ramach projektu pt. "Wykorzystanie genetycznie zmodyfikowanych świń dla pozyskiwania organów do transplantacji u człowieka". Polska transgeniczna świnia ma wbudowany gen, który może znieść immunologiczną barierę międzygatunkową pomiędzy świnią i człowiekiem.

Zobacz także:
» Polska transgeniczna świnka TG 1154

6. Inne:
- modyfikacje do celów naukowych zwierząt laboratoryjnych - myszy, szczurów,
- owce wytwarzające wełnę toksycznaą dla moli i nie kurczącą się w praniu,
- lepsza jakość mięsa, mleka,
- transgeniczne koty dla alergików - ich sierść nie powoduje alergii,
- transgeniczne rybki akwariowe z genami z meduzy, dzięki którym fluoryzują w ciemności (rybki są bezpłodne - nie mogą się krzyżować w przypadku wydostania się do środowiska).

---

Zwierzęta transgeniczne w produkcji związków leczniczych

Zwierzęta transgeniczne są wykorzystywane do produkcji licznych związków leczniczych.

Króliki wykorzystywane są m.in. do produkcji związków takich jak: interleukina, czynnik IGF1, ludzki hormon wzrostu, alfa-glukozydaza, czy białko C biorące udział w krzepnięciu krwi. Z mleka kóz uzyskuje się ludzką antytrombinę, czy włókno podobne do tego, jakie produkują pająki.

Transgeniczne zwierzęta mogą więc znacznie uprościć proces pozyskiwania wielu leczniczych związków oraz zmniejszyć nakłady finansowe niezbędne do ich pozyskania. Jak obliczyli amerykańscy naukowcy zapotrzebowanie na IX czynnik krzepliwości krwi wynosi w USA około 4 kilogramów. Do uzyskania takiej ilości wystarczyłaby 1 transgeniczna krowa lub 13 owiec, 10 świń, czy też 700 królików. Podobnie roczne zapotrzebowanie na antytrąbinę - wynoszące 21 kg zaspokoić można dzięki posiadaniu 3 krów lub 3700 królików tak zmodyfikowanych, że produkowałyby ten związek w gruczołach mlekowych.

Wszystko byłoby prawdziwym cudem, gdyby nie fakt, że samo uzyskanie takich transgenicznych zwierząt, będących mini fabrykami jest dość kosztowne. Jak podaje Amerykański Departament Rolnictwa uzyskanie 1 zmodyfikowanej krowy to suma około 300 - 500 tyś dolarów, owcy 60 tysięcy a świni 25 tysięcy dolarów.

GMO na świecie w 2007 roku

Nauka w Polsce (PAP), 2008-04-01

Organizmy genetycznie modyfikowane (GMO) są szansą na rozwój ludzkości ale i zagrożeniem, a co przeważy dowiemy się po latach - oceniają naukowcy z PAN. Na razie zalecają przede wszystkim dalsze badania nad skutkami modyfikacji genetycznych. GMO to organizmy, których materiał genetyczny (DNA lub RNA) zmieniono za pomocą technik biologii molekularnych.

Najczęściej modyfikacja polega na włączeniu do genomu zmienianego organizmu obcego genu, np. pochodzącego od innego gatunku. W ten sposób powstaje zupełnie nowy gatunek, wyposażony w nową cechę. W przypadku roślin może to być odporność na konkretne środki chwastobójcze lub na posożyty.

Obecnie, jak tłumaczył biochemik prof. Stanisław Bielecki z Wydziału Biotechnologii i Nauk o Żywności Politechniki Łódzkiej, w Polsce nie ma na rynku żywności genetycznie zmodyfikowanej, np. zmodyfikowanych pomidorów czy kukurydzy. Nie oznacza to jednak, że nie korzystamy z pomocy GMO.

"Wszyscy używamy w swoich pralkach proszków do prania. Biologiczny czynnik, który w tych proszkach jest, to jest produkt genetycznie zmodyfikowanych organizmów. Codziennie jemy produkty mleczarskie, które są otrzymywane przy użyciu genetycznie zmodyfikowanych drobnoustrojów" - powiedział we wtorek Bielecki, podczas konferencji prasowej w Warszawie.

Przypomniał, że również wiele preparatów leczniczych, np. insulina czy hormon wzrostu również jest produkowanych w laboratoriach przez bakterie, w których dokonano takich zmian genetycznych, aby produkowały ludzkie hormony.

Prawne aspekty stosowania GMO w Unii Europejskiej

Najważniejsze uregulowania prawne dotyczące GMO

dyrektywy 90/219/EWG z dnia 23 kwietnia 1990 r. w sprawie ograniczonego stosowania mikroorganizmów zmodyfikowanych genetycznie

dyrektywy 98/81/WE z dnia 26 października 1998 r. zmieniającej dyrektywę 90/219/EWG w sprawie ograniczonego stosowania mikroorganizmów zmodyfikowanych genetycznie

dyrektywy 2001/18/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie i uchylenia dyrektywy 90/220/EWG

Prawne aspekty stosowania GMO w Polsce

Ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych

  Ustawa o zmianie ustawy o organizmach genetycznie zmodyfikowanych oraz ustawy o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia

Obecny stan wiedzy na temat inżynierii genetycznej umożliwia naukowcom manipulowanie materiałem genetycznym i modyfikowanie roślin, zwierząt i mikroorganizmów w taki sposób, że możliwe jest uzyskanie odmian, które nie pojawiłyby się w środowisku naturalnym.

Wybrane geny bakterii, wirusów, roślin i zwierząt wprowadzane są do innych roślin, np. soi, rzepaku, kukurydzy, czy ryżu w celu uzyskania u nich nowych cech. Przykładowo naukowcy wprowadzili materiał genetyczny skorpiona do kukurydzy, bakterii do soi albo ropuchy do ziemniaków. W trakcie procesu manipulacji genetycznych zachodzi prawdopodobieństwo usunięcia pewnych fragmentów i rearanżacji przestrzennych DNA. Technikę wstawiania obcych genów do organizmów roślin czy zwierząt można porównać do wstawienia wirusa do systemu komputerowego - nie ma możliwości sprawdzenia, gdzie faktycznie gen będzie się znajdował i jak będzie się replikował. Zjawiska tego typu mogą prowadzić do nieprzewidywalnych i niespodziewanych skutków, jak np. utrata odporności na dany rodzaj wirusa, negatywny wpływ na rozrodczość pożytecznych owadów albo zaskakujące zmiany w organizmach szczurów konsumujących transgeniczną żywność.

Z powodów komercyjnych producenci żywności nie zapewniają wystarczającej ilości informacji na temat składników modyfikowanych genetycznie w oferowanych produktach. Tak naprawdę wprowadzanie genetycznie modyfikowanych organizmów jest gigantycznym eksperymentem na konsumentach. Nie prowadzone były bowiem żadne długoterminowe badania nad bezpieczeństwem modyfikowanych genetycznie produktów.

Różnorodność biologiczna musi być chroniona i szanowana, jako globalne dziedzictwo ludzkości. Jest także jednym z fundamentalnych warunków przetrwania naszego świata.

Rządy podejmują próby zapanowania nad zagrożeniami, które niesie ze sobą inżynieria genetyczna, poprzez międzynarodowe rozwiązania prawne, takie jak Kartageński Protokół o Bezpieczeństwie Biologicznym (Biosafety Protocol).

Cztery główne, pozaekologiczne powody, dla których Greenpeace sprzeciwia się GMO:

1. GMO są po prostu niepotrzebne. Wbrew opinii firm, które je produkują i sprzedają, technologia ta nie jest rozwiązaniem dla problemów rolnictwa i głodu na świecie. Obecnie handel tego typu ziarnem, paszą i żywnością skoncentrowany jest w rękach kilku międzynarodowych korporacji, u których chęć zysku jest równa ignorancji dla problemów środowiska. Zezwolenie na sprzedaż ziaren kukurydzy modyfikowanej w Polsce uzależni naszych rolników od dostawców - monopolistów. Udowodniono także, że problem głodu na świecie nie jest spowodowany jej brakiem, lecz niewłaściwą dystrybucją, twierdzi Jacques Diouf - dyrektor FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa).

2. Przyzwolenie dla GMO otwiera drzwi do patentowania ziaren i innych form życia. Wprowadza to niebezpieczny precedens podporządkowywania naturalnych procesów interesom przemysłu. Jest to niedopuszczalne ze względów etycznych. Nikt nie powinien zawłaszczać sobie prawa do życia. Greenpeace opowiada się za szacunkiem dla praw natury.

3. Inżynieria genetyczna jest technologią wysoce skomercjalizowaną i narzucaną z góry przez wielkie korporacje. Wyklucza to samych zainteresowanych (konsumentów, rolników) z procesu podejmowania decyzji o własnych potrzebach.

4. Długofalowe skutki wpływu GMO na ludzkie zdrowie są trudne do przewidzenia. Jednak każdego roku pojawia się coraz więcej dowodów wskazujących na to, że mogą mieć one negatywny wpływ na ludzkie zdrowie.

Stanowisko Greenpeace'u:

Uważamy, że organizmy modyfikowane genetycznie nie powinny być wprowadzane do środowiska naturalnego, ponieważ nie ma odpowiedniej wiedzy naukowej na temat ich wpływu na środowisko i zdrowie człowieka.

Popieramy natychmiastowe zastosowanie tymczasowych środków, takich jak oznaczanie modyfikowanych genetycznie produktów, oraz oddzielanie genetycznie modyfikowanej paszy od jej konwencjonalnych czy ekologicznych odpowiedników.

Sprzeciwiamy się wprowadzaniu wszelkiego typu patentów na rośliny, zwierzęta i ludzi, a także patentów na ich materiał genetyczny. Życie nie jest towarem przemysłowym. Kiedy zmuszamy różne formy życia i zasoby naszego świata, aby podporządkowały się modelom politycznym i ekonomicznym stosowanym przez człowieka, a nie naturalnym zasadom, musimy liczyć się z konsekwencjami.

Zagrożenie dla środowiska związane z odmianami roślin typu Bt odpornymi na insekty

Z 68 milionów hektarów upraw zmienionych genetycznie (inaczej: zmodyfikowanych genetycznie) roślin na świecie w 2003 roku, 18% (12 milionów hektarów) to odmiany odporne na insekty . Większość takich roślin uprawnych tworzona jest poprzez umieszczenie syntetycznej wersji genu bakterii Bacillus thuringensis (Bt), występującej w formie naturalnej w glebie, aby rośliny wytwarzały swoje własne toksyny Bt niszczące szkodniki.

Odporna na insekty modyfikowana genetycznie kukurydza, bawełna i ziemniaki typu Bt są już szeroko stosowane na skalę przemysłową, w szczególności w USA. Kilka innych roślin uprawnych typu Bt jest w fazie przygotowania (np. rzepak, ryż, pomidory). Jest jednak wiele dowodów wskazujących na to, że pośpiech w stosowaniu na szeroką skalę roślin uprawnych typu Bt będzie mieć poważne konsekwencje dla środowiska naturalnego. 

Wpływ na pożyteczne organizmy spoza grupy docelowej

W swojej naturalnej postaci preparaty Bt stosowane były przez rolników stosujących organiczną metodę uprawy lub inne metody zrównoważonej gospodarki od lat 50 w postaci aerozolu, który zabijał szkodniki nie niszcząc przy tym innych pożytecznych czy dziko żyjących gatunków. Jednak toksyny Bt wytwarzane przez odporne na insekty rośliny, takie jak genetycznie zmodyfikowana kukurydza Monsanto (np. MON810), mają zupełnie inne właściwości i - jak się okazało - mogą być szkodliwe dla pożytecznych owadów drapieżnych.

Naturalne aerozole Bt mają niewielki wpływ na organizmy spoza grupy docelowej, ponieważ "pro toksyny' pochodzące z bakterii nie są aktywne, a ich właściwości toksyczne ujawniają się dopiero w procesie przetwarzania we wnętrznościach pewnych (docelowych) gatunków larw owadów. Wiele odpornych na insekty roślin zawiera sztuczny, okrojony gen Bt i do uwolnienia toksyn wystarcza krótszy proces trawienia. Jest on zatem mniej selektywny i może zaszkodzić owadom spoza grupy docelowej, które nie mają enzymów do przetwarzania pro-toksyn, tak samo jak szkodniki, z powodu których się je stosuje. (Rys. 1).

Rys. 1 Różnice pomiędzy insektycydem Bt a roślinami typu Bt2.




Genetyczne zmodyfikowane rośliny typu Bt mogą być szkodliwe dla organizmów spoza grupy docelowej jeżeli spożyją one toksynę bezpośrednio w pyłku albo w szczątkach rośliny lub pośrednio, żywiąc się szkodnikami, które spożyły toksyny. Może być to szkodliwe dla ekosystemów poprzez ograniczenie liczby ważnych gatunków, lub też zredukowanie pożytecznych organizmów, które w sposób naturalny pomagały kontrolować populację szkodników.

Większość obecnie stosowanych roślin uprawnych typu Bt (zawierających geny Cry1Ab albo Cry1Ac) zostały zmodyfikowane genetycznie w taki sposób, aby były trujące dla pewnych gatunków ciem i motyli (Lepidoptera). Larwy innego rodzaju ciem i motyli mogą nieumyślnie spożyć toksynę Bt podczas żerowania na roślinach rosnących w pobliżu roślin uprawnych typu Bt. Działanie pyłku z kukurydzy typu Bt na larwy motyla Monarch (Danaus plexippus) w Ameryce Północnej jest najbardziej znanym przykładem tego zjawiska . Pyłek z kukurydzy typu Bt (Bt 176 Syngenta) spowodował kontrowersje wokół motyla Monarch. Odmiana kukurydzy Bt176 została już wycofana bądź jest w trakcie. Bt 176 jest także szkodliwa dla larw występującego w Eurazji motyla gatunku Rusałka pawik (Inachis Io) .

Niedawno wykazano , że długotrwałe narażenie na działania pyłków pochodzących z dwóch typów kukurydzy - MON810 i Bt11 - ma niekorzystny wpływ na larwy motyla Monarch, mimo że te odmiany kukurydzy typu Bt zawierają mniej Bt w pyłku niż Bt 176. Chociaż nie wykryto żadnych krótkotrwałych (4-5 dni) skutków, dłużej trwające (2-letnie) badania wykazały, że ponad 20% mniej larw motyla Monarch osiągnęło pełne stadium rozwoju, ponieważ były narażone na działanie pyłku zawierającego Bt osadzającego się w sposób naturalny . Wiele gatunków motyli i innych owadów jest zagrożonych z powodu takich czynników jak zmiany klimatyczne i zanik biotopu. Dodatkowy czynnik w postaci narażenia na działanie pyłku zawierającego Bt może spowodować jeszcze większe zagrożenie dla niektórych gatunków.

Ocena zagrożenia środowiska dla roślin uprawnych typu Bt nie wymaga przeprowadzenie długookresowych badań narażenia na działanie Bt organizmów spoza grupy docelowej, choć sugerowano, że dłuższy czas badań pozwoliłby lepiej ocenić zagrożenie . Przypadek motyla Monarch pokazuje, że przeprowadzenie takich badań jest konieczne.

Zmiany w populacji szkodników oraz ich naturalnych wrogów zostały udokumentowane dla bawełny typu Bt. Dane z Chin wskazują, że wykorzystanie roślin uprawnych typu Bt może zwiększyć populację drugorzędnych szkodników takich jak mszyce, pluskwiaki, mączniki, przędziorek szklarniowiec i wciorniastki . Badania wykazały znaczne redukcje populacji pożytecznych pasożytów Microplitis sp. (o 88.9%) i Campoletis chloridae (o 79.2%) na polach ryżowych, gdzie uprawiano ryż odmiany Bt . W Stanach Zjednoczonych stwierdzono wpływ kukurydzy Bt na populację Coleomegilla maculata, pożytecznego owada drapieżnego powszechnie spotykanego na polach kukurydzianych . Pewien typ toksyny Bt (Cry1Aa) okazał się trujący dla jedwabników (Bombyx mori).

W badaniach laboratoryjnych dowiedziono wpływu roślin uprawnych typu Bt na złotooki zielone (Chrysoperla carnea) . Złotooki to pożyteczne owady, które pełnią ważną rolę w naturalnej kontroli populacji szkodników roślin uprawnych. Toksyczne działanie roślin Bt na złotooki odbywa się poprzez zjadaną przez nie zdobycz, która żywiła się roślinami typu Bt. Pokazuje to, że toksyny Bt mogą wpływać na organizmy znajdujące się na wyższych ogniwach łańcucha pokarmowego. Jednak ocena zagrożenia środowiska dla roślin uprawnych typu Bt obejmuje jedynie badania nad jednym gatunkiem, co nie odzwierciedla skutków dla organizmów w dalszych ogniwach łańcucha pokarmowego. Podejście to spotkało się z szeroką krytyką, a naukowcy wskazują, że efekty działania roślin uprawnych typu Bt powinny być badane na różnych szczeblach łańcucha pokarmowego .

"Badania oddziaływania jednego gatunku na organizmy spoza grup docelowych reprezentują wąskie podejście do oceny pozytywnych i negatywnych oddziaływań na te organizmy. Zrozumienie ekologicznych konsekwencji organizmów spoza grup docelowych zależy także od tego, czy dokładnie określi się jakie procesy fizyczne i biologiczne może zmieniać organizm transgeniczny, oraz zrozumienia jakie skutki te zmiany mogą mieć dla ekosystemu" Ecological Society of America (2004)
Niepokojący jest wniosek, iż toksyny Bt z modyfikowanych genetycznie roślin mogą zabijać gatunki spoza grupy docelowej i być przekazywane dalej w łańcuchu pokarmowym, a jest to efekt, który nigdy nie był notowany w przypadku toksyn Bt w ich naturalnej formie.

Wpływ na równowagę gleby

Organizmy żyjące w glebie odgrywają kluczową rolę dla jej zdrowia. Konieczne jest zatem zrozumienie, jaki wpływ mają na nie różne praktyki rolnicze. Organizmy Bt mogą okazać się w dłuższym okresie czasu problematyczne dla zdrowia gleby, ponieważ wydziela proteiny, o których wiadomo, że mogą być szkodliwe dla niektórych owadów i podejrzewa się, że mogą być toksyczne dla szeregu organizmów spoza grupy docelowej, włączając w to dżdżownice . Nieokreślona liczba gatunków składa się na łańcuch pokarmowy w glebie i Bt mogą na nie wpływać - chociaż testy przeprowadzone były na bardzo niewielu z nich w nielicznych rodzajach gleby i niewielu ekosystemach.

W takim przypadku zmodyfikowane rośliny uprawne będą miały wpływ na organizmy żyjące w glebie - bakterie, grzyby, owady dżdżownice i wystąpić muszą dalsze skutki. Jeżeli rośliny typu Bt zniszczą lub w inny sposób ograniczą aktywność, któregoś z tych organizmów żyjących w glebie, zakłócą sieć powiązań konieczną do przeprowadzenia niezbędnych funkcji ekosystemu, takich jak rozkład albo cykl żywieniowy.

Rośliny Bt wydzielają toksyny z korzenia wprost do gleby Pozostałości po roślinach Bt leżące na polach również zawierają toksyny Bt. Mogą one pozostawać w glebie ponad 200 dni, szczególnie jeśli pora zimowa jest wyjątkowo chłodna . Dlatego też możliwe jest, że proteiny Bt są obecne w glebie nie tylko podczas wzrostu roślin, ale też długo po zbiorach plonów. To zwiększa możliwość akumulowania się toksyn Bt w glebie .

Konieczne jest przeprowadzenie dalszych badań w celu określenia czy utrzymywanie się w glebie toksyn Bt spowodowałoby problemy dla roślin nie stanowiących grupy docelowej i zdrowia ekosystemu gleby. To wskazuje na potrzebę długoterminowych badań nad oddziaływaniem roślin uprawnych Bt.

Zagadnienia odporności

Dodatkowym zagrożeniem dla środowiska naturalnego ze strony roślin uprawnych odpornych na insekty jest to, że szkodniki z grupy docelowej mogą wytworzyć odporność na działanie Bt. Jest tak dlatego, że stałe narażenie na działanie toksyn Bt wytwarzanych przez te rośliny może stanowić bodziec dla przetrwania niektórych szkodników, genetycznie odpornych na Bt. Z czasem może doprowadzić to do rozprzestrzenienia się odpornych jednostek na taką skalę, że Bt nie będzie już skuteczne w stosunku do większości populacji szkodników.

W Stanach Zjednoczonych EPA (Agencja Ochrony Środowiska) ma bardzo wysokie wymagania jeśli chodzi o refugia Bt (obszary obsadzone roślinami wolnymi od Bt), które są wymagane dla spowolnienia wzrostu odporności szkodników na Bt. Istnieją jednak obawy, że wymagania odnośnie refugiów (20% obszaru obsadzonego roślinami wolnymi od Bt) mogą okazać się niewystarczające i nie będą zbyt rygorystycznie egzekwowane. Refugia mogą okazać się niepraktyczne w niedużych gospodarstwach w Europie i w innych miejscach, które są bardzo odmienne od dużych obszarów pól w Stanach Zjednoczonych. Ten problem z roślinami typu Bt można zauważyć również na polach bawełny w Indiach i Chinach .

Istnieją wątpliwości co do tego, czy refugia będą w pełni skuteczne. Wykazano także że odporność głównego szkodnika kukurydzy i bawełny, słonecznicy amerykańskiej (Helicoverpa Zea) mogłaby się szybko rozwinąć jeżeli w pasie uprawy kukurydzy w USA wzrosłaby powierzchnia, na której obsadzono kukurydzę typu Bt. Skażenie roślinami modyfikowanymi genetycznie poprzez przenoszenie się pyłków mogłoby podważyć sens istnienia refugiów kukurydzy innego typu niż Bt, jako że szkodniki mogłyby być ciągle narażone na działanie Bt, nawet w refugiach .

Istnieją przytłaczające dowody naukowe potwierdzające obawy odnośnie odporności na owady-szkodniki . Jeżeli faktycznie wystąpiłoby uodpornienie się na szeroką skalę, odporność roślin Bt na owady stałaby się nieskuteczna. Zastosowanie nowych, jeszcze bardziej toksycznych pestycydów chemicznych stałoby się wówczas prawie nieuniknione. Ponadto zwiększona odporność stanowiłaby znaczące zagrożenie dla zrównoważonych i przyjaznych środowisku metod uprawy.

Zagrożenie czy superchwasty?

Wbudowana odporność na insekty roślin uprawnych modyfikowanych genetycznie (np. roślin typu Bt) uważana jest przez naukowców za cechę zwiększającą przystosowanie; cecha ta może występować więc coraz częściej i rozprzestrzenić się wśród lokalnych populacji . Taka poprawa kondycji roślin zwiększa szanse, aby ich dzicy krewni stali się chwastami stwarzającymi problemy albo "zalały" istniejące populacje . Na przykład badania nad rzepakiem (Brassica napus) wykazały, że gen Bt może być przekazywany na jego bardziej dzikiego i zbliżonego do chwastów krewniaka (B. rapa) .

Gen Bt może mieć szerokie oddziaływanie ekologiczne w razie rozprzestrzeniania się w populacji (introgresja) poprzez:

• Pozostawanie protein Bt w glebie, oraz toksyczne działanie na organizmy w glebie

• Toksyczne oddziaływanie na organizmy roślinożerne, drapieżne i pasożyty (naturalnych wrogów zwalczanych szkodników)

• Rozwój odporności na Bt u zwalczanych szkodników

Wpływ na zrównoważone metody uprawy ziemi

Wykorzystanie występujących w naturalnej formie toksyn Bt w aerozolach do spryskiwania liści zapewniło organicznym i innym świadomym ekologicznie rolnikom nieocenione narzędzie w walce ze szkodnikami przez kilka dekad. Pestycydy Bt zabijają szkodniki stanowiące grupę docelową nie szkodząc jednocześnie pożytecznym owadom drapieżnym a toksyny nie maja żadnego znanego szkodliwego oddziaływania na ssaki i ptaki.

Z uwagi na wydajność i skuteczność w porównaniu z pestycydami, które zostały przez nie zastąpione, Bt jest prawdopodobnie najważniejszym środkiem owadobójczym, który kiedykolwiek został wynaleziony. Jednak, jeżeli szkodniki rozwiną odporność na niego, rolnicy stosujący metody organiczne pozbawieni zostaną ważnego narzędzia zwalczania szkodników, a inni użytkownicy mogą przestawić się na inne, bardziej niszczące dla środowiska naturalnego pestycydy. Organiczna metoda kontroli szkodników może zostać zagrożona przez zniszczenie pożytecznych owadów drapieżnych takich jak zielone złotooki, które są niezbędne dla przyjaznego środowisku, naturalnego zwalczania szkodników.

Greenpeace sprzeciwia się rozpowszechnianiu organizmów modyfikowanych genetycznie ze względu na nieodwracalność procesu wprowadzenia do środowiska naturalnego tych roślin i możliwość powodowania poważnych szkód dla środowiska naturalnego.

Zagrożenia dla środowiska naturalnego roślin uprawnych typu Bt obejmują:

• Oddziaływanie na organizmy spoza grupy docelowej, także o charakterze pośrednim i długotrwałym;

• Oddziaływanie na zdrowie gleby;

• Wytwarzanie odporności na Bt przez owady i wpływ na zrównoważone modele uprawy ziemi;

• Zagrożenie, że dzikie rośliny spokrewnione z uprawnymi przejmą ich cechy, dając im ekologiczną przewagę.

GMO w rolnictwie

• Drukuj

• Wyślij artykuł znajomemu

Hiszpańscy rolnicy palą swoje zbiory kukurydzy w następstwie zanieczyszczenia spowodowanego bliskim sąsiedztwem pól z transgeniczną odmianą tej rośliny

Powiększ obraz

Wprowadzanie genetycznie zmodyfikowanych organizmów do ekosystemu jest niebezpiecznym eksperymentem z naturą i ewolucją na skalę światową. Naukowcy zmieniają samo życie. Produkty inżynierii genetycznej to żywe organizmy, które nigdy samoistnie nie pojawiłyby się w przyrodzie. Te wytwory człowieka rozmnażają i krzyżują się z tradycyjnymi odmianami oraz rozprzestrzeniają w nowych środowiskach w nieprzewidywalny i niekontrolowany sposób, zanieczyszczając je na wiele pokoleń. Nadal niewiele wiemy na temat sposobu ich zachowań, wszystkie szkodliwe skutki wysiewu GMO mogą zostać odkryte, gdy będzie już za późno.

Z tego powodu organizmy modyfikowane genetycznie nie powinny być uwalniane do środowiska naturalnego. Stwarzaja one niepotrzebne zagrożenie dla ekosystemów, bioróżnorodności oraz zrównoważonego rolnictwa.

GMO to niebezpieczeństwo zaniku wielu tradycyjnych odmian upraw, których stały rozwój jest kluczowy w dziedzinie walki z nowymi szkodnikami, chorobami oraz zmieniającymi się warunkami klimatycznymi i środowiskowymi. Z tego względu różnorodność upraw stanowi podstawę bezpieczeństwa żywności na świecie. Jej brak wiąże się z epidemiami, które wielokrotnie już na masową skalę dziesiątkowały uprawy tego samego rodzaju na różnych szerokościach geograficznych.

W latach 70-tych pola kukurydzy w południowych stanach USA zostały zaatakowane przez chorobę zwaną południową rdzą liści. Z powodu ujednolicenia odmian uprawnych na terenie tego kraju, straty wywołane plagą osiągnęły ogromne rozmiary, pochłaniając 15% zbiorów wartości wówczas około 1 miliarda dolarów.

Według botanika Jacka Harlana, różnorodność genetyczna stanowi „barierę chroniącą nas przed katastrofą głodu, której skali nie jesteśmy sobie w stanie wyobrazić”.

Firmy biotechnologiczne zagrożeniem dla rolników

Jakby tego było mało, giganci branży agrochemicznej pobierają od rolników opłaty za przywilej używania wyprodukowanych przez nich nasion. Rolnicy ze Stanów Zjednoczonych i Ameryki Południowej, gdzie znajduje się większość upraw GMO, zmuszeni są podpisywać umowy, w myśl których nie wolno im przechowywać ziaren na następny rok oraz stosować środków chwasto- i owadobójczych innych firm. Złamanie tych nakazów grozi podaniem do sądu.
Wraz ze wzrostem świadomości oraz mobilizacją konsumentów i rolników na całym świecie, zagrożenie związane z GMO może zostać zażegrane. 

Ziarna zwątpienia

"Kukurydza - granat" - obraz, który zwyciężył w konkursie Greenpeace "Seeds of Trouble"

Raport Ziarna zwątpienia - uprawa GMO w Ameryce Północnej stanowi pierwsze kompletne badanie ekonomicznego i społecznego wpływu upraw genetycznie modyfikowanych roślin w Ameryce Północnej. Ten 67-stronicowy dokument zawiera w pełni udokumentowane dane ekonomiczne i rolnicze oraz relacje samych farmerów. (1) Poniżej przedstawiono główne wnioski wynikające z raportu.

Uprawy GMO na świecie

• Komercyjną uprawę GMO rozpoczęto w 1996 roku. Sześć lat później w większości krajów nadal nie stosuje się upraw transgenicznych, które stanowią około 3% wszystkich upraw na świecie.

• 99% wszystkich upraw GMO występuje w czterech krajach (Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Chinach i Argentynie).

• Uprawa czterech roślin stanowi 99% upraw wszystkich roślin GMO (rzepak, soja, kukurydza, bawełna). Obszar upraw genetycznych odmian tych roślin w 2001 roku  wynosił zaledwie 19%.

• Firma Monsanto dominuje rynki świata przy całkowitym obszarze upraw wynoszącym 91%.

• Ze wszystkich uprawianych komercyjnie roślin GMO, tylko soja zwiększyła swój areał.

Skutki ekonomiczne

• Właczając subsydia, koszty, które poniosła gospodarka Stanów Zjednoczonych z tytułu GMO, wyniosły przynajmniej 12 miliardów dolarów w latach 1999-2001. Stało się tak z powodu zanieczyszczeń upraw tradycyjnych oraz utraty rynków zbytu.

• W ciągu kilku lat po wprowadzeniu upraw GMO, na skutek niechęci konsumentów nastąpiło niemal całkowite załamanie eksportu kukurydzy ze Stanów Zjednoczonych na rynki Unii Europejskiej wynoszącego 300 mln dolarów rocznie oraz rzepaku z Kanady także wynoszącego 300 mln dolarów rocznie. Udział Stanów Zjednoczonych na światowym rynku soi zmalał, podczas gdy inne kraje odnotowały wzrost upraw tradycyjnych odmian tej rośliny. 

• Jedno z największych skażeń GMO nastąpiło w wyniku zanieczyszczenia 50% dostaw kukurydzy w Stanach Zjednoczonych modyfikowaną genetycznie odmianą Starlink (stanowiącą jedynie 1% całego areału kukurydzy), która nigdy nie została dopuszczona do konsumpcji. Starlink odkryto w produktach spożywczych takich jak placki kukurydziane taco. Wycofanie ich z rynku kosztowało firmę Aventis blisko 1 miliard dolarów.

• W 2006 roku wybuchł skandal związany z zanieczyszczeniem ryżu eksportowanego na rynki europejskie transgeniczną odmianą LL601 firmy Bayer CropScience (powstałej w wyniku połaczenia oddziału Bayera z Aventis), w wyniku którego amerykański przemysł ryżowy poniósł dotkliwe straty. 

• Według planów rządowych amerykańskie dotacje rolnicze miały maleć na przestrzeni ostatnich lat. Jednak odnotowano ich gwałtowny wzrost, idący w parze ze zwiększeniem areału GMO.

• Zysk z upraw odpornej na herbicyd modyfikowanej genetycznei soi i odpornej na szkodniki kukurydzy jest mniejszy niż ma to miejsce w przypadku odmian tradycyjnych. Spowodowane to jest dodatkowym kosztem zakupu nasion GMO (często do 40% droższych od ziaren tradycyjnych), niższych cen skupu roślin GMO oraz mniejszych plonów soi. 

• Uprawy GMO znacznie zanieczyściły uprawy tradycyjne, doprowadzając do wyeliminowania upraw ekologicznych w niektórych częściach Ameryki Północnej. Wielu farmerów ekologicznych i tradycyjnych poniosło straty lub utraciło rynki zbytu z powodu zanieczyszczenia GMO. Szkody te oceniane są rocznie na 90 mln dolarów.

Wpływ na rolników

• Rolnicy nie skorzystali na wprowadzeniu upraw GMO, lecz ponieśli z tego tytułu znaczne straty, m.in. stosując narzucone im metody uprawy roślin. Niektórzy rolnicy znaleźli się w pułapce i są zmuszeni uprawiać GMO, ponieważ coraz trudniej jest kupić konwencjonalne odmiany nasion, a spichlerze z nimi są coraz częściej zanieczyszczone.

• Z powodu GMO wytoczono jak dotąd ogromną ilość procesów sądowych o patenty oraz utracone rynki zbytu. Koncerny biotechnologiczne pozywają rolników o naruszanie praw patentowych, w przypadku gdy stwierdzą na ich polach obecność GMO, nawet jeśli rośliny te znalazły się tam przypadkiem.

• Farmer uprawiający tradycyjne odmiany roślin, którego pole zostało zanieczyszczone przez GMO został pozwany przez Monsanto o 400 000 dolarów rekompensaty. Natomiast farmerzy zwracają się do sądów w nadziei uzyskania odszkodowania za poniesione straty z tytułu utraconych rynków zbytu oraz zanieczyszczeń GMO.

• Nie ziściły się obietnice zwiększonych plonów z upraw GMO. Plony z upraw transgenicznej soi są o 11% mniejsze od plonów wysokiej jakości soi tradycyjnej i średnio o 6% mniejsze od wszystkich upraw soi konwencjonalnej.

• Nie ziściły się także obietnice większych zysków. Decyzje farmerów o zakupie nasion GMO podejmowane są na skutek masowych akcji marketingowych, braku alternatywnych źródeł informacji oraz oferowanych udogodnień.

Wpływ na środowisko naturalne

• Wbrew zapewnieniom przedstawicieli branży biotechnologicznej, farmerzy są obecnie w większym stopniu uzależnieni od herbicydów. Niektóre rośliny zmodyfikowano w kierunku odporności na środki chwastobójcze. I choć początkowo twierdzono, że uprawy te wymagać będą jednorazowych oprysków, okazało się, że zazwyczaj środki te należy stosować kilkakrotnie.

• Chwasty uodparniają się na herbicydy oraz dochodzi do niezamierzonego rozprzestrzeniania się zmutowanych roślin tak jak ma to miejsce np. w przypadku rzepaku w Kanadzie.

Wybrane fragmenty z raportu

„Gdyby nie wprowadzono systemu specjalnych dopłat, które pełnią funkcję bufora w razie poniesionych strat finansowych, rolnicy w o wiele większym stopniu odczuliby skutki utraty zagranicznych rynków zbytu z powodu GMO.” - Dan McGuire,  prezes Stowarzyszenia Amerykańskich Plantatorów Kukurydzy, marzec 2002

„Obecnie zastosowanie biotechnologii najprawdopodobniej nie zwiększy plonów. Aby osiągnąć ten cel, w nauce musiałby nastapić bardziej znaczący przełom.” - Amerykański Departament Rolnictwa, 2001 Agriculture Information Bulletin

„Transgeniczny rzepak rozprzestrzenia się bardziej gwałtownie niż początkowo zakładano. Jest to proces, którego w żaden sposób nie można kontrolować. Sytuacja ta wyraźnie pokazuje skutki uboczne technologii GMO.” - profesor Martin Entz, University of Manitoba, 2001.

Przypisy:
(1) http://www.greenpeace.org.nz/pdf/ge/SoD.pdf - dokument w języku angielskim

Wzrost powierzchni upraw roślin transgenicznych w 2008

NAP, 2009-02-17

Powierzchnia upraw roślin genetycznie zmodyfikowanych po raz kolejny znacząco wzrosła w 2008 roku, utrzymując stabilną tendencję wzrostową. W 2008 roku rośliny GMO uprawiano na powierzchni 125 mln hektarów, co stanowi ponad 9% wzrost względem 2007 roku - wynika z raportu Globar Status of Commercialized Biotach/GM crops 2008 opracowanego przez ISAAA.

Międzynarodowy Instytut Propagowania Upraw Biotechnologicznych (ISAAA) śledzi światowe trendy w uprawie roślin transgenicznych od 1996 roku. W roku 2008 wzrosła o 1,3 miliona liczba rolników uprawiających rośliny transgeniczne w swoich gospodarstwach na łącznej powierzchni 10,7 miliona hektarów. Potwierdza to wcześniejsze przewidywania szerokiej i stabilnej akceptacji tych upraw w czasie drugiej dekady komercjalizacji w latach 2006-2015.

W rocznym raporcie ISAAA wykazała, że w ubiegłym roku 13,3 miliona rolników w 25 krajach świata uprawiało 125 milionów hektarów roślin genetycznie modyfikowanych. Wzrost ten jest szóstym z odnotowanych od 13 lat opracowywania raportów. W ujęciu kumulatywnym łącznie z rokiem 2008 uprawiano 800 mln ha (2 mld akrów) zaledwie po trzech latach od przekroczenia powierzchni 400 mln ha (1 mld akrów), do osiągnięcia której potrzebna była cała dekada.

Najbardziej znacząca w 2008 roku uprawa roślin transgenicznych zapoczątkowana została w Egipcie oraz Burkina Faso w Afryce. Afryka postrzegana jest jako region o największych potrzebach i jednocześnie możliwościach produkcji płodów rolnych przy wykorzystaniu biotechnologii rolniczej.

W roku 2008, w Egipcie wysiano 700 hektarów kukurydzy genetycznie zmodyfikowanej, a w Burkina Faso 8500 hektarów bawełny Bt. Kraje te dołączyły do Republiki Południowej Afryki, która od 1998 roku czerpie korzyści z uprawy roślin genetycznie zmodyfikowanych (bawełny, kukurydzy i soi).

Perspektywy przyszłego wzrostu powierzchni upraw roślin ulepszonych genetycznie są zachęcające - powiedział Clive James, przewodniczący i założyciel ISAAA oraz autor raportu. Pozytywne doświadczenia w nowych regionach w południowej, północnej i zachodniej Afryce pomogą krajom sąsiadującym czerpać pozytywne doświadczenia z tego rodzaju uprawy. Dodatkowo, liderzy polityczni na całym świecie coraz częściej doceniają perspektywy, jakie niesie za sobą zielona biotechnologia, zwłaszcza dla rozwiązania krytycznej sytuacji socjalnej, bezpieczeństwa żywności oraz zrównoważonego rozwoju.

Przykładowo, liderzy G-8 w roku 2008 po raz pierwszy podkreślili znaczenie zielonej biotechnologii w rolnictwie oraz ustalili postulat przyśpieszenia badań, pracy oraz zwiększenie dostępu do nowoczesnych rolniczych technologii, zmierzających do zwiększenia wydajności rolniczej. Przedstawiciele podkreślili ponadto: będziemy promować opartą na wiedzy naukowej analizę ryzyka, włączając w to wkład, jaki mają odmiany roślin genetycznie zmodyfikowanych.

Unia Europejska również uznała stosowanie roślin biotechnologicznych w rolnictwie, podkreślając, że mogą one odgrywać ważną rolę w łagodzeniu skutków wzrastającego kryzysu żywnościowego.

W Chinach, Premier Wen Jiabao powiedział, aby rozwiązać problem wynikający z niedoboru żywności, musimy oprzeć nasze działania na nauce oraz nowych technologiach, na biotechnologii, na modyfikacjach genetycznych. Chiny przeznaczyły dodatkowe 3,5 miliarda dolarów na 12 - letnie badania naukowe. Tylko genetycznie zmodyfikowany ryż, na którym prowadzone są doświadczenia polowe, ma ogromny potencjał wpływu na zwiększenie produkcji żywności dla około 440 milionów ludności w kraju oraz wzrost przychodu netto o około 100 dolarów z hektara.

Rośliny genetycznie zmodyfikowane odgrywają istotną rolę w poprawie globalnego bezpieczeństwa żywnościowego, powiedział Clive James. Po pierwsze wzrost plonów a przy tym wyższe zbiory, które gwarantują zwiększenie dostępności oraz zaopatrzenia w żywność. Po drugie, zmniejsza się znacznie nakład finansowy na produkcję rolniczą, co jednocześnie może wpłynąć na zmniejszenie kosztów produkcji żywności. Przy konieczności wyżywienia 9,2 miliarda ludzi na Ziemi do 2050 roku, biotechnologia odgrywa znaczącą rolę, w zaspokajaniu rosnącego zapotrzebowania na żywność przy jednocześnie rosnących oczekiwaniach jakościowych.

Co więcej biotechnologia stanowi rozwiązanie dla rosnących oczekiwań związanych z niedoborami wody szczególnie zauważalnych w Afryce subsaharyjskiej oraz Ameryce Łacińskiej. Niewystarczające ilości wody są jednym z największych ograniczeń dla rozwoju produkcji rolniczej. Dla przykładu Argentyna aktualnie stanęła przed tym problemem, na tyle poważnym, że rolnicy ponieśli znaczące straty w uprawie pszenicy. Wprowadzenie odpornych na okresowe niedobory wody odmian roślin, w szczególności kukurydzy, staje się coraz bardziej rzeczywiste, jej komercjalizację planuje się w Stanach Zjednoczonych do roku 2012 (może nawet wcześniej), a w Afryce w roku 2017.

Do końca drugiej dekady komercjalizacji upraw ulepszonych genetycznie w 2015 roku, ISAAA szacuje, że powierzchnia upraw roślin genetycznie zmodyfikowanych w ujęciu kumulatywnym może wzrosnąć do 1, 6 mld ha (4 mld akrów). Raport podaje również, że 200 milionów hektarów roślin transgenicznych rocznie będzie uprawianych w 40 krajach świata.

Falę akceptacji nowych technologii sugerują również inne wskaźniki:

W Boliwii, dziewiątym biotechnologicznym zagłębiu w Ameryce Łacińskiej oraz ósmym spośród największych światowych producentów soi, w 2008 roku uprawiano 600 000 hektarów odpornej na herbicydy soi transgenicznej. Umożliwiło to rolnikom czerpanie korzyści płynących z wykorzystania nowoczesnych technologii, które ich sąsiedzi z Brazylii oraz Paragwaju cenili od lat.

Nastąpił znaczny wzrost powierzchni upraw w 10 krajach zgłaszających 22 miliony dodatkowych hektarów upraw roślin transgenicznych z więcej niż jedną cechą odporności. Obecność kilku cech odporności będzie mieć wpływ na wielkość zbiorów.

Nowa roślina genetycznie zmodyfikowana, odporny na herbicyd burak cukrowy był w minionym roku po raz pierwszy uprawiany w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Blisko 258 000 hektarów, co stanowi 59 procent wszystkich buraków cukrowych uprawianych w Stanach Zjednoczonych stanowiły odmiany odporne na herbicydy. Jest to największy poziom akceptacji potwierdzający ogromne zainteresowanie rolników nowymi technologiami.

Brazylia i Australia uprawiały wcześniej zarejestrowane w innych krajach rośliny transgeniczne. W Brazylii, trzecim z największych światowych producentów kukurydzy na świecie, uprawiano w roku 2008 ponad 1,3 miliona hektarów kukurydzy Bt, podczas gdy rolnicy w Australii wysiali po raz pierwszy genetycznie zmodyfikowaną odporną na herbicyd odmianę rzepaku.

Podczas gdy we Francji w roku 2008 nie było uprawy roślin transgenicznych, siedem innych krajów Unii Europejskiej zwiększyło powierzchnię upraw o 21 procent, gdzie całkowita powierzchnia upraw roślin transgenicznych wyniosła ponad 100 000 hektarów. Tak więc w 2008 roku w Unii Europejskiej uprawiano kukurydzę Bt w Hiszpanii, Czechach, Rumunii, Portugalii, w Niemczech, Polsce oraz Słowacji.

Szacuje się, że liczba rolników, którzy będą czerpali korzyści z zielonej biotechnologii będzie dynamicznie wzrastać. Wstępne raporty z Chin podają, że wykorzystanie bawełny Bt, posiadającej cechę odporności na szkodniki spowodowało wzrost o 10 milionów rolników, którzy zdecydowali się na wykorzystanie zielonej biotechnologii w swoich gospodarstwach.

Źródło:
ISAAA: www.isaaa.org
http://www.isaaa.org/resources/publications/briefs/39/pressrelease/default.ht

---