przygotowawczy do egzaminu maturalnego z chemii

MODUŁ 6P

Reakcje chemiczne

poziom podstawowy

Liceum Ogólnokształcące i Liceum Profilowane w Resku

ENTALPIA, REAKCJE EGZO- I ENDOENERGRTYCZNE

Ilość energii wymienionej między otoczeniem a reagentami w czasie reakcji chemicznej nosi nazwę entalpii reakcji oznaczonej symbolem ΔH. Wartość entalpii reakcji jest opatrzona różnym znakiem, w zależności od tego, czy energia jest przekazywana do otoczenia czy do reagentów. Entalpia reakcji ΔH ma znak:

- gdy energia na sposób ciepła jest przekazywana od reagentów do otoczenia (ΔH < 0 ); układ traci energię,

+ gdy energia na sposób ciepła jest przekazywana z otoczenia do reagentów ( ΔH > 0 ); układ zyskuje energię.

Zadania

1. Wskaż, które z poniższych równań dotyczy reakcji egzotermicznych:

a) CuO_(s) + C_(s) → Cu_(s)+ CO_(g) ΔH = 44 kJ

b) C_(s) + O_2(g) → CO_2(g) ΔH = -394 kJ

c) CaCO_3(s) → CaO_(s) + CO_2(g) ΔH = 182 kJ

d) C_(s) + 2 H_2(g) → CH_4(g) ΔH = -75 kJ

2. Podano schematy przebiegu dwóch reakcji chemicznych. Wskaż schemat, który opisuje reakcję:

C₃H_8(g) + 5O_2(g) → 3 CO_2(g) + 4 H₂O_(c) ΔH = -103,8 kJ

Zaznacz na schemacie wartość entalpii reakcji.

3. Narysuj schemat przebiegu reakcji opisanej równaniem:

2 N₂O_5(s) → 4 NO_2(g) + O_2(g) ΔH = 341 kJ

STOPNIE UTLENIENIA

pierwiastki	^stopień ^utlenienia	przykłady
pierwiastki w stanie wolnym	0	Na, O3, S8­,C60 itp.
wodór	+I	H2O, CH4 wyjątek: wodorki metali [-I] np. :NaH, AlH3
tlen	-II	KOH, H3PO4 wyjątek: nadtlenki [-I], Np.:H2O2, BaO2
litowce	+I	KOH, NaBr, Li3PO4
berylowce	+II	MgI2, MgS, BaO
bor, glin	+III	BF3, Al2(SO4)3
fluorowce beztlenowe)	-I	NaCl, CBr4, AlF3, FeI2
siarka w siarczkach	-II	FeS, Al2S3, PbS2,Cu2S

OBLICZANIE STOPNI UTLENIENIA

1. Stopień utlenienia pierwiastka w związku chemicznym

Suma wszystkich stopni utlenienie pierwiastków tworzących związek chemiczny wynosi zero.

Przykład 1. Oblicz stopnie utlenienia chromu w

x-II

a) CrO₃ x + 3 ^. (-2) = 0

x = 6; odp.: Cr(+IV)

+I x -II

b) H₂Cr₂O₇ 2 ^. (+1) + 2 ^. x + 7 ^. (-2) = 0

2x = 12

x = 6; odp.: Cr(+VI)

2. Stopień utlenienia pierwiastka w jonie

Suma wszystkich stopni utlenienia pierwiastków tworzących jon równa jest ładunkowi tego jonu.

Przykład 2. Oblicz stopnie utlenienia molibdenu w:

x -II

a) MoO₃^-3 x + 3 ^. (-2) = -3

x - 6 = -3

x = 3; odp.: Mo(+III)

x -II

b) Mo₂O₇^-2 2 ^. x + 7 ^. (-2) = -2

2x = 12

x = 6; odp.: Mo(+VI)

3. Stopień utlenienia atomów węgla w związkach organicznych

1. Zapisujemy wzór półstrukturalny związku organicznego.

2. Dzielimy ten wzór na tyle części, ile występuje w nim atomów węgla.

3. Każdą część traktujemy tak, jakby była związkiem chemicznym .

Przykład 3. Oblicz stopnie utlenienia atomów węgla w związku:

x +I x +I -I x +I -II +I x -II-II+I

C H₃ - C H I - C H₂ O H - C O O H

A B C D

A: x + 3^.(+1) = 0 x = -3 C (-III)

B: x + 1 + (-1) = 0 x = 0 C (0)

C: x+ 2^.1 + (-2) +1 = 0 x = -1 C (-I)

D: x + (-2) + (-2) + 1 = 0 x = -3 C (-III)

STOPIEŃ UTLENIENIA - cz. II

1. Formalnym stopniem utlenienia pierwiastka w związku chemicznym nazywa się liczbę ze znakiem + lub -, która określa hipotetyczny ładunek, jaki miałby dany atom, gdyby wiązania tworzone przez niego były wiązaniami czysto jonowymi.

Z definicji wynika więc, że stopień utlenienia chloru równy jest -I nie tylko w typowo jonowym krysztale chlorku sodu (Na⁺Cl^-), ale taki sam ładunek przypisujemy mu również w chlorowodorze HCl_(g), w którego cząsteczce wspólna para elektronowa wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego jest przesunięta w kierunku atomu chloru.

2. Podczas określania formalnych stopni utlenienia poszczególnych atomów obowiązuje kilka reguł wynikających z definicji stopnia utlenienia:

a) Pierwiastkom w stanie wolnym przypisuje się stopień utlenienia równy zeru:

_{0 0 0 0 0 0 0}

H₂, O₂, O₃, Na, S, S₈, Cu.

b) W wypadku atomów dwóch różnych połączonych ze sobą pierwiastków ujemny stopień utlenienia przypisuje się atomom pierwiastka o większej elektroujemości, np.:

_{II -II}

elektroujemność wapnia 1,0 CaO elektroujemność tlenu 3,5

_{III -I}

elektroujemność glinu 1,5 AlCl₃ elektroujemność chloru 3,0

3. Suma stopni utlenienia wszystkich atomów wchodzących w skład

cząsteczki jest równa zeru, natomiast wchodzących w skład jonu równa jest jego ładunkowi:

_{I V -II VII -II}

KClO₃ MnO₄^-

d) Dla związków organicznych, oprócz podanych reguł, obowiązują zasady dodatkowe:

• suma stopni utlenienia każdego atomu węgla i związanych z nim podstawników, nie będących atomami węgla, jest równa zeru;

• wiązania między atomami węgla uznaje się za niespolaryzowane:

_{x y z w q}

CH₃-CHCl-CH₂-C(CH₃)₃

x = -III, y = 0, z = -II, w = 0, q = -III

Zadania

1. Wskaż pierwiastek, który w różnych związkach chemicznych ma stopień utlenienia zawsze równy -I.

2. Nazwij zbiór pierwiastków, które w swoich związkach przyjmują zawsze dodatni stopień utlenienia.

3. Określ formalny stopień utlenienia wodoru w wodorkach o następujących wzorach: NaH, CaH₂, AlH₃, NH₃, CH₄, H₂S, HBr.

4. Określ formalny stopień utlenienia tlenu w związkach chemicznych o wzorach: H₂O, H₂O₂, Na₂O, Na₂O₂, OF₂.

5. Określ formalne stopnie utlenienia chloru w cząsteczkach o następujących wzorach: AgCl, Cl₂, Cl₂O, HClO₂, KClO₃, HClO₄.

6. Określ formalne stopnie utlenienia atomów węgla w związkach chemicznych o następujących wzorach: CH₄, CH₃-CH₃, CH₂=CH₂,

CH≡CH, CH₃OH, CH₃CHO, CH₃COOH.

7. Określ formalne stopnie utlenienia atomów w jonach o wzorach: Fe³⁺, S^2-,

Fe²⁺, Cl^-, NO₂^-, NO₃^-, SO₃^2-, SO₄^2-, CO₃^2-, PO₄^3-.

8. Określ formalne stopnie utlenienia poszczególnych atomów w reagentach

Biorących udział w reakcji opisanej równaniem:

Zn + 2 HCl → ZnCl₂ + H₂.

REAKCJE UTLENIANIA I REDUKCJI

1. Reakcje, w których przemianie substratów w produkty towarzyszy zmiana stopni utlenienia pierwiastków, nazywamy reakcjami utleniania - redukcji lub reakcjami redoks.

2. W każdej reakcji utleniania - redukcji muszą więc występować atomy oddające elektrony( zwiększające swoje formalne stopnie utlenienia) - są to reduktory, i atomy przyjmujące elektrony( zmniejszające swoje formalne stopnie utlenienia) - są to utleniacze.

3. W każdej reakcji utleniania - redukcji można wyróżnić:

• połówkową reakcję utleniania: Mg → Mg²⁺ +2e^- / ^.1

• połówkową reakcję redukcji: 2 H⁺ + 2 e^- → H₂ / ^.1

4. Do typowych utleniaczy należą pierwiastki o dużej elektroujemności, np.:O₂, Cl₂ oraz jony, w których pierwiastki występują na najwyższym stopniu utlenienia, np.: Fe³⁺, SO₄^2-.

5. Do typowych reduktorów należą metale, np.: Na, Mg oraz jony, w których pierwiastek występuje na najniższym stopniu utlenienia, np.: S^2-.

Substancje zawierające pierwiastek na pośrednich stopniach utlenienia mogą być zarówno utleniaczami( w reakcji z silnym reduktorem), jak i reduktorami( w reakcji z silnymi utleniaczami).

6. Szczególnymi przypadkami reakcji utleniania - redukcji są reakcje

dysproporcjonowania( dysmutacji). Przebieg tych reakcji polega na jednoczesnym zwiększaniu i zmniejszaniu stopnia utlenienia atomów tego samego pierwiastka. W reakcjach tych substratami mogą być jedynie substancje, których cząsteczki zawierają atomy na pośrednim stopniu utlenienia, np.:

_{0 I -I}

Cl₂ + H₂O → HClO + HCl

Zadania

1. Spośród podanych symboli pierwiastków wybierz te, które nie mogą być

utleniaczami: Mg, K, Fe, Cl₂, Ag, S, H₂, Br₂, Zn. Uzasadnij wybór.

2. Spośród podanych niżej wzorów substancji wybierz te, które nie mogą

być reduktorami: KNO₂, KNO₃, KMnO₄, SO₃, Cl₂, HClO₄, S, H₂O₂, HCl,

NO. Uzasadnij swój wybór.

3. Spośród podanych wzorów substancji wybierz te, które mogą być, w

zależności od drugiego reagenta, utleniaczem lub reduktorem: H₂O₂, CuO, H₂S, MnO₂, KClO₃, HNO₂, CO, CO₂.

4. W pewnej reakcji utleniania - redukcji reagentami są: ZnS i O₂

( substraty) oraz ZnO i SO₂ ( produkty):

1. napisz pełne równanie tej reakcji;

2. ustal formalne stopnie utlenienia atomów - reagentów, biorących udział w opisanej reakcji;

3. wskaż utleniacz i reduktor;

4. napisz połówkowe równania procesów utleniania i redukcji.

5. Poniżej podano dwa równania reakcji utleniania - redukcji w

substratem jest nadtlenek wodoru:

1. 2 HI + H₂O₂ → I₂ + 2 H₂O

2. 2 AgOH + H₂O₂ → 2 Ag + O₂ + 2 H₂O

Ustal stopnie utlenienia reagentów i określ jaką role(utleniacza czy

reduktora) odgrywa w każdej z tych reakcji nadtlenek wodoru.

6. Wybierz równania reakcji dysproporcjonowania:

1. 4 KClO₃ → 3 KClO₄ + KCl

2. 4 Na₂SO₃ → 3 Na₂SO₄ + Na₂S

3. CaCO₃ → CaO + CO₂

4. 2 HgO → 2 Hg + O₂

5. 2 NO₂ + H₂O → HNO₃ + HNO₂

6. K ₂O + H₂O → 2 KOH

WŁAŚCIWOŚCI ZWIĄZKÓW MANGANU

Mangan występuje w związkach na różnych stopniach utlenienia, przy czym związki te różnią się między sobą zabarwieniem.

Mn^2+	bezbarwne
MnO2	ciemnobrunatne
MnO4^2-	zielone
MnO4^-	ciemnofioletowe

Wykonano doświadczenia przedstawione na rysunku:

Na₂SO_3(aq)

1.
H₂SO_4(aq) 2.
H₂O 3.
NaOH_(aq)

KMnO_4(aq)

Zanotowano następujące obsewacje:

1. w probówce 1. fioletowy roztwór odbarwia się;

2. w probówce 2. wytrąca się brunatny osad;

3. w probówce 3. pojawia się zielone zabarwienie.

Odpowiedz na następujące pytania:

1. Jak zmienia się stopień utlenienia manganu w każdej z reakcji?

2. Jakie zabarwienia wykazują związki manganu na +VII stopniu utlenienia?

3. Jaką zależność wykazano przeprowadzając omawiane doświadczenia?

4. Jaki jest wpływ środowiska reakcji na zmianę stopni utlenienia?

5. Jaki jon jest produktem utlenienia anionu SO₃^2-?

WŁAŚCIWOŚCI MANGANIANU(VII) POTASU

Manganian(VII) potasu KMnO₄ jest odczynnikiem bardzo często stosowanym w pracowni chemicznej. Zapoznaj się z poniższymi rysunkami pokazującymi przeprowadzone doświadczenia.

Odpowiedz na następujące pytania:

1. W jakim celu posłużono się KMnO₄ w doświadczeniu 1?

2. Jaka substancja może zastąpić KMnO₄ w doświadczeniu 2?

3. Jaką rolę odgrywa KMnO₄ w doświadczeniu 2: utleniacza czy reduktora?

4. W jakim celu posłużono się KMnO₄ w doświadczeniu 3?

5. Jaki odczynnik może zastąpić KMnO₄ w doświadczeniu 3?

ZADANIA MATURALNE

Zadanie 1. (1 pkt)

Aby przesunąć stan równowagi reakcji HCOOH + C₂H₅OH
HCOOC₂H₅ + H₂O

W kierunku tworzenia estru należy:

1. dodać wody,

2. zmniejszyć stężenie kwasu mrówkowego,

3. oddestylować ze środowiska reakcji mrówczan etylu,

4. zmniejszyć ilość alkoholu etylowego.

Informacja do zadania 2. [poziom rozszerzony]

W pewnych warunkach równowaga reakcji 2 N₂ + O₂
2 N₂O ustaliła się przy następujących warunkach: [N₂] = 0,72 mol/dm³, [O₂] = 1,12 mol/dm³, [N₂O] = 0,84 mol/dm³.

Zadanie 2. (2 pkt) zadanie dla poziomu rozszerzonego

Oblicz stałą równowagi dla podanej w informacji reakcji chemicznej.

Zadanie 3. (2 pkt)

Przebieg reakcji 2 A + C → A₂C przedstawiono na wykresie:

1. jeżeli przedstawiona reakcja jest reakcją egzotermiczną, to jej prawidłowy przebieg przedstawiony jest na wykresie za pomocą linii ................................. ,

2. energia aktywacji wynosi .................................................................. .

Zadanie 4. (4 pkt) [poziom rozszerzony]

Równowaga reakcji wyraża się równaniem 2 CO_2(g)­ + O_2(g)
2 CO_2(g) ΔH = - 566 kJ.

Jak przesunie się równowaga reakcji (w prawo czy w lewo), jeśli do układu wprowadzimy następujące zmiany?

	zmiany w układzie	przesunięcie równowagi
A.	podwyższenie temperatury
B.	usunięcie CO2
C.	zwiększenie ciśnienia
D.	dodanie O2

Zadanie 5. (2 pkt)

Wodorek sodu reaguje z wodą.

1. napisz równanie reakcji chemicznej

2. określ rodzaj wiązania w wodorku sodu.

Zadanie 6. (1 pkt)

Efekt energetyczny pewnej reakcji scharakteryzowano następująco: nastąpiło przekazanie energii z otoczenia do układu; energia wewnętrzna układu wzrosła. Analizując tekst określ, czy reakcja jest egzoenergetyczna czy endoenergetyczna.

Zadanie 7. (2 pkt)

Określ stopnie utlenienia azotu w podanych w tabeli cząsteczkach i jonie:

	NH3	NO2^-	N2O
stopień utle- nienia azotu

Zadanie 8. (3 pkt)

Dobierz współczynniki stechiometryczne metodą bilansu elektronowego w równaniu pierwszego etapu reakcji utleniania siarczku miedzi(II) kwasem azotowym(V):

...... CuS + ..... HNO₃ → ..... CuO + ..... S + ..... NO + .....H₂O

Zadanie 9. (3 pkt)

Stężony roztwór kwasu azotowego(V) ma tak silne właściwości utleniające, że zanurzony
w nim rozżarzony kawałek siarki zapala się. Zachodzi wówczas reakcja opisana schematem:

HNO₃ + S → H₂O + NO +SO₂.

Ułóż bilans elektronowy, dobierz współczynniki w równaniu reakcji, a następnie wskaż utleniacz i reduktor.

Zadanie 10. (1 pkt)

Węglan amonu stosowany jest jako środek spulchniający podczas wypieku ciasta. W temperaturze wyższej niż 100 ⁰C ulega rozkładowi zgodnie z równaniem:

(NH₄)₂CO₃ → 2 NH₃ + CO₂ + H₂O

Na podstawie powyższego opisu określ, czy rozkład węglanu amonu jest reakcją egzoenergetyczną, czy endoenergetyczną.

Zadanie 11. (1 pkt)

Wymień trzy czynniki, które wpłyną na szybkość reakcji magnezu z kwasem solnym.

Zadanie 12. (1 pkt)

Wykonano następujące doświadczenie:

W której probówce reakcja przebiegła najszybciej?

A. We wszystkich naczyniach reakcja przebiegła z jednakową szybkością.

B. Reakcja przebiegła najszybciej w naczyniu I.

C. Reakcja przebiegła najszybciej w naczyniu II.

D. Reakcja przebiegła najszybciej w naczyniu III

Zadanie 13. (1 pkt)

W którym z podanych związków azot ma najniższy stopień utleniania?

A. NO B. HNO₃ C. NH₃ D. N₂O₃

Informacja do zadań 14. i 15.

Miedź reaguje między innymi z rozcieńczonym roztworem kwasu azotowego(V). Powstaje wtedy azotan(V) miedzi(II), tlenek azotu(II) oraz woda. Równania połówkowe tej reakcji przedstawia poniższy schemat (symbole x i y oznaczają w nim liczbę oddanych lub przyłączonych elektronów):

Cu - xe → Cu²⁺ NO₃^- + ye + 4H⁺ → NO + 2H₂O

Zadanie 14. (3 pkt)

Oblicz wartości x i y, a następnie napisz - w formie cząsteczkowej - całkowite równanie reakcji miedzi z rozcieńczonym roztworem kwasu azotowego(V).

Zadanie 15. (2 pkt)

Wskaż utleniacz i reduktor w tej reakcji.

Zadanie 16. (3 pkt)

Masz do dyspozycji potas, wodę, tlenek krzemu(IV) i kwas solny. Opisz kolejne etapy doświadczenia, w wyniku którego otrzymasz kwas krzemowy H₂SiO₃. Pamiętaj, że tlenek krzemu(IV) i kwas krzemowy nie rozpuszczają się w wodzie.

Zadanie 17. (3 pkt.)

Uzupełnij podane równania reakcji, wiedząc że brakującym reagentem jest tlenek węgla (II) lub tlenek węgla (IV).

3 Fe₂O₃ + .............. → 2 Fe₃O₄ + ..............

2 H₂SO₄ + C → .............. + 2 SO₂ + 2 H₂O

(CuOH)₂CO₃
2CuO + ............. + H₂O

Zadanie 18. (1 pkt.).

Reakcja chlorowania może być traktowana jako przykład reakcji redoks. Wskaż utleniacz w podanej reakcji substytucji:

CH₄ + Cl₂ → CH₃Cl + HCl

Zadanie 19. (1 pkt.)

Zapisz równanie reakcji chemicznej, które ilustruje metodę otrzymywania tlenku węgla (IV). Jako substratu użyj stałego węglanu wapnia.

Informacja do zadań 20. i 21.

Dany jest ciąg reakcji opisanych schematem:

3

1 2

tlenek kwas siarczan(IV)

siarki(IV) siarkowy(IV) potasu

4 tlenek

siarki(VI)

Zadanie 20. (4 pkt)

Zapisz równania reakcji chemicznych przedstawionych w schemacie:

Równanie 1. .............................................................................................

Równanie 2. .............................................................................................

Równanie 3. .............................................................................................

Równanie 4. .............................................................................................

Zadanie21. (2 pkt)

Przebieg jednej reakcji podanej w schemacie bezpośrednio wpływa niekorzystnie na stan środowiska naturalnego. Podaj numer reakcji, o której mowa,
i wyjaśnij na jednym przykładzie, na czym polega jej niekorzystny wpływ na stan środowiska naturalnego.

Zadanie 22. (4 pkt)

Związki chromu wykazują właściwości utleniające np. w reakcji:

Na₂Cr₂O₇ + Na₂SO₃ + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + Cr­₂(SO₄)₃ +H₂O

Oblicz stopnie utlenienia chromu i siarki i wpisz je do tabeli oraz uzgodnij współczynniki przedstawionej powyżej reakcji.

związek chemiczny	stopień utlenienia
		chromu	siarki
Na2Cr2O7
Cr­2(SO4­)3
Na2SO3
Na2SO4

Zadanie 23. (2 pkt)

Wyjaśnij słownie przebieg procesu tworzenia się jaskiń w skałach wapiennych oraz zapisz odpowiednie równanie reakcji chemicznej towarzyszącej temu zjawisku.

Zadanie 24. (2 pkt)

W wyniku reakcji 4 objętości amoniaku z 5 objętościami tlenu powstało 6 objętości pary wodnej oraz 4 objętości pewnego badanego gazu (objętości mierzono w tych samych warunkach ciśnienia i temperatury). Napisz równanie tej reakcji oraz podaj nazwę badanego gazu.

Zadanie 25. (4 pkt)

Stężony kwas azotowy(V) ma silne właściwości utleniające. W wyniku reakcji miedzi ze stężonym kwasem azotowym(V) powstaje azotan(V) miedzi(II), tlenek azotu(IV) i woda. Napisz równanie tej reakcji i dobierz współczynniki metodą bilansu elektronowego.

Zadanie 26. (1 pkt)

Badając wpływ różnych czynników na szybkość reakcji chemicznej przeprowadzono w tych samych warunkach dwa doświadczenia.

Doświadczenie I: do 10 cm³ kwasu solnego o stężeniu 20% dodano 1 gram wiórków magnezu.

Doświadczenie II: do 10 cm³ kwasu solnego o stężeniu 5% dodano 1 gram wiórków magnezu.

Podaj numer doświadczenia, w którym reakcja przebiegała szybciej i wskaż czynnik, który to spowodował.

Zadanie 27. (2 pkt)

Metodą bilansu elektronowego dobierz współczynniki stechiometryczne w równaniu reakcji:

.... NH₃ + .... O₂ → ... N₂ + ... H₂O

Zadanie 28. (1 pkt)

Wskaż substancję pełniącą rolę utleniacza i rolę reduktora w procesie opisanym równaniem:

Zn + S → ZnS

Zadanie 29. (2 pkt)

Poniżej podano wybrane metody otrzymywania soli:

1. kwas + wodorotlenek metalu

2. kwas + tlenek metalu

3. kwas + metal

4. tlenek niemetalu + wodorotlenek metalu

Spośród podanych wyżej metod wybierz dwie, które można zastosować do otrzymywania siarczku potasu.

Napisz w formie cząsteczkowej równania reakcji ilustrujące wybrane metody.

Zadanie 30. (3 pkt)

W miejsce kropek wstaw wzory brakujących reagentów i współczynniki stechiometryczne.

..... Al + ............ → 2 Al₂O₃

..... K + ............ → ...... KOH + ...............

........... + ............. → H₂SO₄

Informacja do zadań 31.

Proces spalania pewnego węglowodoru przebiega według równania:

C₄H_8(g) + 6 O_2(g) → 4 CO_2(g) + 4 H₂O_(g) + energia cieplna

Zadanie 31. (1 pkt)

Procesy chemiczne można zakwalifikować m. in. do poniższych grup reakcji:

I. egzotermicznych, II. endotermicznych, III. spalania całkowitego, IV. spalania niecałkowitego.

Wskaż grupy reakcji, do których można zaliczyć proces opisany w informacji wstępnej.

A. I i III, B. I i IV, C. II i III, D. II i IV.

Zadanie 32. (3 pkt)

Na podstawie podanego poniżej schematu reakcji

H₂S + H₂SO₃ → S + H₂O

1. określ stopień utlenienia siarki przed reakcją i po reakcji,

2. wskaż utleniacz i reduktor,

3. dobierz współczynniki stechiometryczne.

Zadanie 33. (1 pkt)

Wskaż proces, który przedstawia reakcje utleniania i redukcji

1. KOH + HCl → KCl + H₂O

2. Na₂O + SO₃ → Na₂SO₄

3. CaO + H₂O → Co(OH)₂

4. Fe + 2 HCl → FeCl₂ + H₂

Zadanie 34. (3 pkt.)

Pewna reakcja chemiczna przebiega według równania:

S + 2 HNO₃ → H₂SO₄ + 2 NO

Określ stopnie utlenienia siarki i azotu przed reakcją i po reakcji. Wskaż utleniacz i reduktor.

Zadanie 35. (3 pkt.)

Krzem znalazł szerokie zastosowanie w przemyśle elektronicznym. Aby go otrzymać, można podziałać na tlenek krzemu (IV) magnezem. Napisz równanie reakcji otrzymywania krzemu opisanym sposobem. Wiedząc, że ta przemiana jest procesem utleniania i redukcji, napisz połówkowe równania reakcji.

Zadanie 36. (2 pkt.)

Zakwalifikuj poniższe przemiany do określonego typu reakcji chemicznej (syntezy, analizy, wymiany pojedynczej, wymiany podwójnej).

1. Fe₂O₃ + 2 Al → Al₂O₃ + 2 Fe

2. 2 KClO₃ → 2 KCl + 3 O₂

3. 2 NaOH + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + 2 H₂O

4. CaCO₃ + H₂O + CO₂ → Ca(HCO₃

Zadanie 37. (1 pkt.)

Reakcja całkowitego spalania etanu przebiega według równania:

2 C₂H₆ + 7 O₂ → 4 CO₂ + 6 H₂O

Podczas przemiany wydziela się duża ilość energii. Zakwalifikuj powyższą reakcję do przemian egzo- lub endotermicznych.

Zadanie 38. (2 pkt.)

Podziel niżej dane przemiany na szybkie i powolne:

1. rdzewienie blach samochodowych,

2. strącanie chlorku srebra w czasie mieszania roztworów azotanu (V) srebra i chlorku sodu,

3. twardnienie betonu,

4. spalanie gazu w kuchence.

Zadanie 39. (1pkt.)

Spośród podanych poniżej stwierdzeń wybierz zdania prawdziwe.

1. Proces utleniania polega na utracie elektronów.

2. Proces redukcji polega na utracie elektronów.

3. Utlenianie polega na obniżeniu stopnia utlenienia.

4. Redukcja polega na podwyższeniu stopnia utlenienia.

Zadanie 40. (3 pkt.)

Połącz w pary opisy doświadczeń umieszczone w kolumnie I z wynikami tych doświadczeń znajdującymi się w kolumnie II.

kolumna I		kolumna II
1.	W temperaturze 25 ^0C wprowadzono do probówki I 0,7 g pyłu cynkowego, a następnie dodano 200 cm^3 20% kwasu solnego	a.	Cynk przereagował całkowicie w ciągu krótkiego czasu
2.	W temperaturze 25 ^0C wprowadzono do probówki II 0,7 g pyłu cynkowego, a następnie dodano 200 cm^3 30% kwasu solnego	b.	Cynk przereagował całkowicie. Czas przebiegu reakcji był pośredni między czasem najdłuższym i najkrótszym.
3.	W temperaturze 25 ^0C wprowadzono do probówki III grudkę cynku o masie 0,7 g, a następnie dodano 200 cm^3 10% kwasu solnego	c.	Cynk przereagował całkowicie. Czas przebiegu reakcji był najdłuższy.

Zadanie 41. (3 pkt.)

Uzupełnij poniższe schematy reakcji i dobierz współczynniki:

Ba(OH)₂ + CO₂ → ............ + H₂O

CaO + ............ → CaSO₃

Mg + .............. → MgCl₂ + .........

Zadanie 42. (1 pkt.)

Tlenek rtęci(II) poddawano ogrzewaniu. Ogrzewany tlenek rtęci(II) rozkłada się na rtęć i tlen. Po przerwaniu ogrzewania nie obserwujemy jednak wydzielania się tlenu. Oceń na podstawie powyższego opisu, czy reakcja rozkłady tlenku rtęci(II) jest procesem egzo- czy endoenergetycznym.

Zadanie 43. (2 pkt.)

Wypisz numery tych reakcji, które są procesami utleniania - redukcji.

1. NaOH + HCl → NaCl + H₂O

2. 2 NaOH + SO₂ → Na₂SO₃ + H₂O

3. 2 K + 2 H₂O → 2 KOH + H₂

4. MgCO₃ → MgO + CO₂

5. Zn + CO₂ → ZnO + CO↑

Zadanie 44. (3 pkt.)

Termit to mieszanina pyłu glinowego i tlenku żelaza(II). Stosowana jest ona do spawania masywnych przedmiotów stalowych, np. szyn tramwajowych. Po zapaleniu tej mieszaniny w produktach reakcji pojawia się żelazo i tlenek glinu. Na podstawie powyższych informacji napisz równanie reakcji, określ stopnie utlenienia glinu i żelaza przed reakcją i po niej oraz wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 45. (4 pkt.)

Proces produkcji metali polega na redukcji rud tlenkowych żelaza, a następnie na dalszej obróbce mającej na celu poprawę właściwości mechanicznych oraz zwiększenie odporności chemicznej. W pewnym uproszczeniu procesy zachodzące w wielkim piecu można opisać następująco:

1. Spalanie węgla do tlenku węgla(IV).

2. Redukcja tlenku węgla(IV) za pomocą węgla do tlenku węgla (II).

3. Redukcja tlenku żelaza(III) za pomocą tlenku węgla(II) do tlenku żelaza(II).

4. Redukcja tlenku żelaza(II) za pomocą tlenku węgla(II) do żelaza.

Napisz równania reakcji opisanych powyżej procesów.

Zadanie 46. (1 pkt.)

Do roztworu kwasu solnego dodano magnez. W obserwacjach z przeprowadzonego doświadczenia zapisano:

„Po dodaniu magnezu do roztworu kwasu solnego probówka silnie się nagrzewa i wydziela się gaz.” Na podstawie powyższych informacji oceń, czy reakcja magnezu z kwasem solnym jest procesem egzo-, czy endoenergetycznym.

Zadanie 47. (4 pkt.)

Uzupełnij schematy reakcji chemicznych i dobierz współczynniki.

1. Na + ........... → NaCl

2. Al + O₂ → ............

3. ............ + ........... →
   + HCl

4. ............ + .......... →
   + H₂O

Zadanie 48. (2 pkt.)

Poniższe wykresy ilustrują zmiany energii reagentów A + B → C.

reakcja egzoenergetyczna reakcja endoenergetyczna

Napisz, która z dwóch grup reagentów - substraty czy produkty - mają wyższy zasób energii, jeżeli:

1. reakcja jest egzoenergetyczna,

2. reakcja jest endoenergetyczna.

Zadanie 49. (4 pkt.)

Zamień przedstawiony schemat na cztery równania reakcji.

Mg → MgO → Mg(OH)₂

↓ ↓

Mg(OH)₂ MgSO₄

Zadanie 50. (1 pkt.)

Czynnikiem, który ma wpływ na szybkość reakcji jest …

1. barwa,

2. zapach,

3. smak,

4. stężenie.

Zadanie 51. (4 pkt.)

Napisz 4 równania reakcji w formie cząsteczkowej, w wyniku której można otrzymać azotan(V) sodu.

Zadanie 52. (3 pkt)

1. Podaj wzór strukturalny kwasu tworzącego manganian(VII) potasu.

2. Zapisz w formie jonowej równanie zobojętniania tego kwasu.

3. Przedstaw konfiguracje elektronowa atomu potasu.

Zadanie 53. (5 pkt)

Uzupełnij równania reakcji i dobierz współczynniki stechiometryczne:

1. Fe(OH)₃ → ............. + H₂O

2. K + H₂O → ....... + ...........

3. AgNO₃ + ............ → KNO₃ + ...............

4. Fe₂O₃ + C → ........... + .............

5. NH₄HCO₃ → .......... + ............. + ..............

Zadanie 54. ( 3 pkt)

W nowoczesnych samochodach do oczyszczania spalin, czyli przekształcania zawartego w nich toksycznego CO w CO₂ i szkodliwych NO_x w N₂, stosuje się dopalacze katalityczne.

1. wyjaśnij, dlaczego katalizatorów tych nie można wykorzystywać w silnikach, w których jest stosowana benzyna zawierająca związki ołowiu.

2. Uproszczona reakcja zachodząca w obecności dopalacza katalitycznego w układzie wydechowym to reakcja tlenku azotu(II) i tlenku węgla(II) prowadząca do otrzymania nietoksycznych gazów: tlenku węgla(IV) oraz azotu. Zapisz równanie tej reakcji, wskaż utleniacz i reduktor oraz podaj równania połówkowe tego procesu.

Zadanie 55. ( 5 pkt)

Mając do dyspozycji karbid, wodę, wodę bromową, wodorotlenek sodu i amoniak zapisz równania reakcji prowadzące do otrzymania etyloaminy z etanu. Posłuż się wzorami półstrukturalnymi związków organicznych.

Zadanie 56. (5 pkt)

Chlor na skalę laboratoryjną można otrzymywać m. in. w wyniku reakcji tlenku manganu(IV) z kwasem solnym. Pozostałymi produktami tej reakcji są chlorek manganu(II) i woda.

1. Zapisz równanie reakcji i dobierz współczynniki metodą bilansu elektronowego.

2. Wskaż utleniacz i reduktor.

3. Zdefiniuj utleniacz.

4. .Oblicz objętość, jaką zajmie w warunkach normalnych chlor powstały w reakcji
   4 g MnO₂ z nadmiarem kwasu solnego.

Zadanie 57. (3 pkt)

Stężony kwas siarkowy(VI) reaguje z metalicznym srebrem tworząc odpowiednią sól srebra, wodę i bezwodnik kwasu siarkowego(IV). Mając do dyspozycji metaliczne srebro, metaliczny sód, kwas siarkowy(VI) oraz wodę napisz równania reakcji prowadzących do powstania siarczanu(VI) sodu. Równania utleniania-redukcji uzgodnij metodą bilansu elektronowego.

Zadanie 58. (1 pkt)

Spośród podanych równań reakcji wybierz to, które przedstawia reakcję redoks.

1. 2 O₃ → 3 O₂

2. NH₃ + HCl → NH₄Cl

3. Hg₂Cl₂ + SnCl₄ → 2 HgCl₂ + SnCl₂

4. K₂Cr₂O₇ + 2 KOH → 2 K₂CrO₄ + H₂O

Zadanie 59. (2 pkt)

Dany jest zbiór hipotetycznych reakcji utleniania i redukcji:

1. KMnO₄ + Cl₂ + H₂O → HCl + MnCl₂ + KCl

2. K₂Cr₂O₇ + KI + H₂SO₄ → K₂SO₄ + Cr₂(SO₄)₃ +I₂ +H₂O

3. HNO₃ + Mg → Mg(NO₃)₂ +N₂O + H₂O

4. H₂SO₄ +Cu → CuSO₄ + SO₂ + H₂O

1. Wybierz te spośród nich, które nie mogą być zbilansowane i wyjaśnij przyczyny tego faktu.

2. Uzgodnij współczynniki w pozostałych równaniach, stosując metodę bilansu elektronowego. Wskaż w każdym z tych równań utleniacz i reduktor.

Zadanie 60. (2 pkt)

Zmieszano ze sobą 3 dm³ wodoru i 1 dm³ azotu. Naszkicuj wykres zależności objętości powstałego produktu od objętości azotu, który wszedł w reakcję. Załóż, że warunki fizyczne w trakcie reakcji pozostają niezmienne. Na wykresie uwzględnij zakres, w jakim zmieniają się wielkości opisywane na osiach układu współrzędnych.

Zadanie 61. (2 pkt)

1. Uzupełnij współczynniki równania reakcji stosując zasadę bilansu elektronowego:

KMnO₄ + HCl → KCl + MnCl₂ + Cl₂ +H₂O

2. Oblicz, jaką masę mają pozostałe reagenty tej reakcji, jeżeli przereagowało 10 g manganianu(VII) potasu.

Zadanie 62. (3 pkt)

Mając do dyspozycji siarkę, pył glinowy, kwas solny i azotan(V) ołowiu(II), napisz równania reakcji prowadzących do otrzymania siarczku ołowiu(II).

Zadanie 63. (2 pkt.)

Poniżej przedstawiono schemat przemian:

S → SO₂ → X → H₂SO₄
Fe₂(SO₄)₃

Uzupełnij powyższy schemat, wpisując w miejsce liter X i Y wzory sumaryczne odpowiednich substancji.

X ........................... Y ................................

Informacja do zadań 64, 65.

Przeprowadzono kolejno trzy doświadczenia:

1. Do dwóch probówek wlano po 3 cm³ 3% wody utlenionej, a następnie do drugiej probówki wsypano szczyptę MnO₂. W drugiej probówce zaobserwowano gwałtowne wydzielanie się gazu.

2. Do dwóch probówek wrzucono jednocześnie kawałki blaszki cynkowej,
   a następnie do pierwszej wlano 5 cm³ 0,5-molowego roztworu kwasu solnego, a do drugiej 5 cm³ 2-molowego roztworu kwasu solnego. Intensywność wydzielania się gazy w obu probówkach była różna.

3. Do dwóch probówek wprowadzono jednakowe ilości żelaza. Do pierwszej probówki wprowadzono żelazo w postaci blaszki, a do drugiej w formie opiłków. Następnie do obu probówek wlano po 5 cm³ 0,5-molowego roztworu kwasu solnego. W drugiej probówce zaobserwowano intensywniejsze wydzielanie się gazu.

Zadanie 64. (3 pkt.)

Wymień czynniki, które wpłynęły na wzrost szybkości opisanych reakcji chemicznych.

Doświadczenie 1 .................................................................................................

Doświadczenie 2 .................................................................................................

Doświadczenie 3 .................................................................................................

Zadanie 65. (3 pkt.)

Zapisz w formie cząsteczkowej równania reakcji, które zaszły w trzech opisywanych doświadczeniach.

Równanie reakcji z doświadczenia 1: ............................................................................

Równanie reakcji z doświadczenia 2: ............................................................................

Równanie reakcji z doświadczenia 3: ............................................................................

Zadanie 66. (3 pkt.)

Do cylindra z tlenem, wprowadzono na łyżce do spalań zapalony wcześniej płonący czerwony fosfor. Powstał biały proszek. Do naczynia z tym proszkiem dodano w nadmiarze wody destylowanej z kilkoma kroplami oranżu metylowego
i wstrząsano naczyniem tak długo, aż proszek rozpuścił się (roztworzył się). Powstały roztwór przyjął barwę różową. Następnie do powstałego roztworu dodano roztworu azotanu)V) srebra i zaobserwowano powstawanie żółtego osadu.

Napisz w formie cząsteczkowej równania reakcji:

• Spalania fosforu,

• Rozpuszczania (roztwarzania) białego proszku w wodzie,

• Powstawania żółtego osadu.

Informacja do zadań 67.,68. i 69.

Na poniższym schemacie zaznaczono procesy, jakim może ulegać azot:

azot
amoniak
azotan(V) amonu
tlenek azotu(I)

⁴

Zadanie 67. (3 pkt)

Tlenek azotu(I) można otrzymać z azotanu(V) amonu. Napisz równanie tej reakcji i podaj stopnie utlenienia azotu w azotanie(V) amonu.

Zadanie 68. (1 pkt)

Oblicz, jaką objętość tlenku azotu(I) - w przeliczeniu na warunki normalne można otrzymać w wyniku rozkładu 3 moli azotanu(V) amonu.

Zadanie 69. (1 pkt)

Do jakiego rodzaju reakcji, biorąc pod uwagę jej efekt energetyczny, należy reakcja nr 3?

Zadanie 70. (2 pkt)

Mając do dyspozycji węgiel, wapń i wodę, trzeba otrzymać węglan wapnia. Napisz odpowiednie równania reakcji chemicznych.

Zadanie 71. (4 pkt)

Dokończ równania reakcji, wpisując wzory brakujących substancji gazowych oraz współczynniki stechiometryczne:

a)

1. NaOH + ............... → NaHSO₃

2. CaCO₃ + ............. + HCl → CaCl₂ + H₂O + ..................

3. n.................. → [-CH₂-CH₂-]_n

Zadanie 72. (3 pkt)

Jakich substratów użyto do reakcji, jeśli produktami były:

a) NaOH i H₂, b) MgSO₄ + SO₂ + H₂O, c) Cu(NO₃)₂ + NO + H₂O.

Zadanie 73. (3 pkt)

Wykres przedstawia zmianę energii wewnętrznej podczas przebiegu pewnej reakcji:

Napisz równanie tej reakcji oraz uzupełnij zapisy:

Energia aktywacji tej reakcji jest oznaczona literą ......... . Energia produktów jest ........... od energii substratów. Energia wydzielana podczas tej reakcji oznaczana jest jako ........ .

Zadanie 74. (3 pkt)

Jednym z produktów każdej z podanych niżej reakcji jest woda. Uzupełnij równania reakcji:

1. ... NaOH + H₂SO₄ → ..................... + H₂O,

2. Ch₃OH + CH₃COOH → .............................. + H₂O,

3. CH₃Br + HBr → ............................ + H₂O,

4. RbOH + HBr → ...................... + H₂O

Które z tych reakcji można przedstawić w skróconej formie jonowej jako:

H⁺ + OH^- → H₂O?

Zadanie 75. (6 pkt).

Mając do dyspozycji następujące związki: wodorotlenek miedzi(II), kwas solny, metanal i tlenek srebra, napisz dwa równania reakcji redoks oraz dwa równania, które nie są reakcjami redoks. W reakcjach redoks wskaż utleniacze i reduktory.

Zadanie 76. (3 pkt)

Uzupełnij podane równanie reakcji, dobierz odpowiednie środowisko oraz dobierz współczynniki, stosując metodę bilansu elektronowego.

ClO₃^- + Fe²⁺ + ......... → Cl^- + Fe³⁺ + …H₂O

Reakcje chemiczne - odpowiedzi

Zad. 1. C

Zad. 2. K =
= 1,215

Zad. 3. c, 150 kJ

Zad. 4. A. w lewo, B, C i D - w prawo

Zad. 5. a) NaH + H₂O → NaOH + H₂, b) jonowe

Zad. 6. reakcja endoenergetyczna

Zad. 7. w NH₃ (-III), w NO₂^- (III), w N₂O (I)

Zad. 8.
_{- III 0 -II 0}

3 S → 3 S + 6 e^- S → S + 2 e^- x 3

_{V II} lub _{V II}

2 N + 6 e^- → 2 N N + 3 e^- → N x 2

3 CuS + 2 HNO₃ → 3 CuO + 3 S + 2 NO + H₂O

Zad. 9. _{V II}

N + 3 e → N x 4

_{0 IV}

S → S + 4e x 3

_{V 0 II IV}

4 HNO₃ + 3 S → 4 NO + 3 SO₂ + 2 H₂O

Zad. 10. reakcja endoenergetyczna

Zad. 11. np.: rozdrobnienie, stężenie kwasu, temperatura, mieszanie

Zad. 12. B

Zad. 13. C

Zad.14. x = 2, y = 3, 3Cu + 8HNO₃ → 3Cu(NO₃)₂ + 2NO + 4H₂O

Zad.15. utleniacz: NO₃^-, reduktor: Cu

Zad. 16. I etap: otrzymanie wodorotlenku potasu w reakcji potasu z wodą,

II etap: otrzymanie krzemianu potasu w reakcji wodorotlenku potasu z tlenkiem krzemu(IV),

III etap: otrzymanie kwasu krzemowego w reakcji krzemianu potasu z kwasem solnym

Zad. 17. 3 Fe₂O₃ + CO → 2 Fe₃O₄ + CO₂

2 H₂SO₄ + C → CO₂ + 2 SO₂ + 2 H₂O

(CuOH)₂CO₃ → CO₂ + 2 CuO + H₂O

Zad. 18. chlor lub Cl₂ (zapis Cl należy uznać za błędny)

Zad. 19. CaCO₃ → CaO + CO₂ lub CaCO₃ + 2 HCl → CaCl₂ + CO₂ + H₂O

Zad. 20. 1. SO₂ + H₂O → H₂SO₃

2. np. H₂SO₃ + 2 K₂SO₃ + H₂

3. np. SO₂ + K₂O → K₂SO₃

4. np. 2 SO₂ + O₂ → 2 SO₃

Zad. 21. reakcja 1, kwasne deszcze

Zad. 22.

związek chemiczny	stopień utlenienia
		chromu	siarki
Na2Cr2O7	VI
Cr­2(SO4­)3	III
Na2SO3		IV
Na2SO4		VI

Na₂Cr₂O₇ + 3 Na₂SO₃ + 4 H₂SO₄ → 4 Na₂SO₄ + Cr₂(SO₄)₃ + 4 H₂O

Zad. 23. rozpuszczanie skał wapiennych zachodzi przez wody nasycone dwutlenkiem węgla lub powstawanie rozpuszczalnego wodorowęglanu wapnia;

CaCO₃ + H₂O + CO₂ → Ca (HCO₃)₂

Zad. 24. 4 NH₃ + 5 O₂ → 6 H₂O + 4 NO, tlenek azotu(II)

Zad. 25. 2 N^V + 2e → 2 N^IV

Cu⁰ → Cu^II + 2e

Cu +4 HNO₃ → Cu(NO₃)₂ + 2 NO₂ + 2 H₂O

Zad. 26. doświadczenie I, czynnik - stężenie kwasu

Zad. 27. _{-III 0}

2 N → N₂ + 6 e^- x 2

_{0 -II}

O₂ + 4 e^-→ 2 O x 3

4 NH₃ + 3 O₂ → 2 N₂ + 6 H₂O

Zad. 28. utleniacz: S; reduktor: Zn

Zad. 29. H₂S + 2 KOH → K₂S + 2 H₂O

H₂S + K₂O → K₂S + H₂O

H₂S + 2 K → K₂S + H₂

Zad. 30. 4 Al. + 3 O₂ → 2 Al₂O₃

2 K + 2 H₂O → 2 KOH + H₂

SO₃ + H₂O → H₂SO₄

Zad. 31. A

Zad. 32. a) przed reakcją: S^II- w H₂S i S^IV w H₂SO₃. po reakcji: S⁰

b) zapis: np., H₂SO₃ - utleniacz, H₂S - reduktor

c) 2 H₂S + H₂SO₃ → 2 S + 3 H₂O

Zad. 33. D

nazwa	stopień utlenienia
		przed reakcją	po reakcji
siarka	0	VI
azot	V	II

Zad. 34.

utleniacz: HNO₃ lub NO₃^- lub N^V reduktor: S

Zad. 35. Si^IV + 4 e → Si⁰

Mg⁰ → Mg^II + 2 e I · 2

SiO₂ + 2 Mg → Si + 2 MgO

Zad. 36. 1. reakcja wymiany pojedynczej, 2. reakcja analizy (rozkładu), 3.reakcja wymiany podwójnej, 4. reakcja syntezy (łączenia

Zad. 37. przemiana egzotermiczna

Zad. 38. reakcje szybkie - strącanie chlorku srebra w czasie mieszania roztworów azotanu(V) srebra i chlorku sodu, spalanie gazu w kuchence lub zapisanie numerów 2 i 4.

reakcje powolne - rdzewienie blach samochodowych, twardnienie betonu lub zapisanie numerów 1 i 3.

Zad. 39. A

Zad. 40. 1 - b, 2 - a, 3 - c.

Zad. 41. Ba(OH)₂ + CO₂ → BaCO₃↓ + H₂O

CaO + SO₂ → CaSO₃

Mg + 2 HCl → MgCl₂ + H₂↑

Zad. 42. proces endoenergetyczny

Zad. 43. 3 i 5.

Zad. 44. 2 Al. + Fe₂O₃ → 2 Fe + Al₂O₃

stopnie utlenienia: 2 Al⁰. +
→ 2 Fe⁰ +
, utleniacz - Al⁰, reduktor - Fe^III

Zad. 45. 1. C + O₂ → CO₂ 2. C + CO₂ → 2 CO

3. Fe₂O₃ + CO → 2 FeO + CO₂ 4. FeO + CO → Fe + CO₂

Zad. 46. proces egzoenergetyczny

Zad. 47. 1) 2 Na + Cl₂ → 2 NaCl, 2) 4 Al. + 3 O₃ → 2 Al₂O₃

3)
+ Cl₂ →
+ HCl 4)
+ HNO₃ →
+ H₂O

Zad. 48. a) w reakcji egzoenergetycznej wyższy zasób energii mają substraty.

b) w reakcji endoenergetycznej wyższy zasób energii mają produkty.

Zad. 49. 1) 2 Mg + O₂ → 2 MgO, 2) Mg + 2 H₂O → Mg(OH)₂ + H₂

3) MgO + H₂O → Mg(OH)₂ 4) Mg(OH)₂ + H₂SO₄ → MgSO₄ + 2 H₂O

Zad. 50. D

Zad. 51. 1) NaOH + HNO₃ → NaNO₃ + H₂O 2) Na₂O + 2 HNO₃ → 2 NaNO₃ + H₂O

3) 2 NaOH + N₂O₅ → 2 NaNO₃ + H₂O 4) Na₂O + N₂O₅ → 2 NaNO₃

Zad. 52. O

II

H-O-Mn=O

II

O

reakcja zobojętniania: H⁺ + MnO₄^- + K⁺ + OH^- → K⁺ + MnO₄^- + H₂O

konfiguracja elektronowa atomu potasu: 1s²2s²2p⁶3s²3p⁶4s¹

Zad. 53. a) 2 Fe(OH)₃ → Fe₂O₃ + 3 H₂O b) 2 K + 2 H₂O → 2 KOH + H₂

c) AgNO₃ + KCl → AgCl + KNO₃ d) NH₄NO₃ → NH₃ + H₂O + CO₂

Zad. 54. a) ołów powoduje zatrucie katalizatora

b) 2 NO + 2 CO → 2 CO₂ + N₂, utleniacz: NO lub N^II, reduktor CO lub C^II

c) 2 N^II + 4e^- → N
I · 1

C^II → C^IV + 2 e^- I · 2

Zad. 55. CaC₂ + 2 H₂O → Ca(OH)₂ + C₂H₂, C₂H₂ + 2 H₂ → C₂H₆

C₂H₆ + Br₂ → C₂H₅Br + HBr C₂H₅Br + NH₃ → C₂H₅NH₃⁺Br^-

C₂H₅NH₃⁺Br^- + NaOH → C₂H₅NH₂ +NaBr + H₂O

Zad. 56. a₁) MnO₂ + 4 HCl → MnCl₂ + Cl₂↑ + 2 H₂O

a₂) Mn^IV + 2e^- → Mn^II

2 Cl^- → Cl₂ + 2e^-

b) utleniacz: MnO₂ lub Mn^IV, reduktor: HCl lubCl^-

d) 87 g MnO₂ powoduje wydzielenie 22,4 dm³ chloru

4 g MnO₂ powoduje wydzielenia V dm³ chloru V = 1,03 dm³ Cl₂

Zad. 57. 2 Ag + 2 H₂SO₄ → Ag₂SO₄ + SO₂ + 2 H₂O 2 Na + 2 H₂O → 2 NaOH + H₂

2 Na → 2 Na⁺ + 2 e^- 2 H⁺ + 2 e^- → H₂

2 Ag → 2 Ag+ + 2 e^- S^VI + 2 e^- → S^IV

SO₂ + 2 NaOH → Na₂SO₃ + H₂O

Zad. 58. C

Zad. 59.

1. równania A. nie da się zbilansować, gdyż żadna substancja nie ulega utlenianiu, a Mn i Cl ulegają redukcji.

2. K₂Cr₂O₇ + 6 KI +7 H₂SO₄ → 4 K₂SO₄ + Cr₂(SO₄)₃ + 3 I₂ + 7 H₂O

utleniacz - K₂Cr₂O₇, reduktor - KI

3. 10 HNO₃ + 4 Mg → 4 Mg(NO₃)₂ + N₂O + 5 H₂O

utleniacz - HNO₃, reduktor - Mg

4. 2 H₂SO₄ +Cu → CuSO₄ + SO₂ + 2 H₂O

utleniacz - H₂SO₄, reduktor - Cu

Zad. 60.

Zad. 61. 1) 2 KMnO₄ + 16 HCl → 2 KCl + 2 MnCl₂ + 5 Cl₂ +8 H₂O

2) HCl - 18,48 g, H₂O - 4,56 g, MnCl₂ - 7,97 g, Cl₂ - 11,23 g, KCl - 4,72 g.

Zad. 62. 2 Al + 3 S → Al₂S₃ Al₂S₃ + 6 HCl → 2 AlCl₃ + 3 H₂S

H₂S + Pb(NO₃)₂ → PbS + 2 HNO₃

Zad. 63. X: SO₂, Y: Fe₂O₃ lub Fe(OH)₃

Zad. 64. 1. katalizator, 2. stężenie reagenta, 3. rozdrobnienie substratu

Zad. 65. 1. 2 H₂O₂ → 2 H₂O + O₂ 2. Zn + 2 HCl → ZnCl₂ + H₂

3. Fe + 2 HCl → FeCl₂ + H₂

Zad. 66. spalanie fosforu: P₄ + 5 O₂ → P₄O₁₀,

rozpuszczanie produktu w wodzie: P₄O₁₀ + 6 H₂O → 4 H₃PO₄

powstawanie żółtego osadu, np.: H₃PO₄ + 3 AgNO₃ → Ag₃PO₄↓ +3 HNO₃

Zad. 67. NH₄NO₃ → N₂O + 2 H₂O, -III i V

Zad. 68. 67,2 dm³

Zad. 69. do reakcji endoenergetycznych

Zad. 70. Ca + 2 H₂O → Ca(OH)₂ + H₂ C + O₂ → CO₂

Ca(OH)₂ + CO₂ → CaCO₃ + H₂O

Zad. 71. a) 2 CO₂, b) SO₂, c) 2 HCl, CO₂, d) CH₂=CH₂

Zad. 72. a) Na + H₂O lub NaH + H₂O, b) Mg + H₂SO_4(stężony), c) Cu + HNO_{3(rozcieńczony)}

Zad. 73. symbol energii aktywacji: E, energia produktów jest niższa od energii substratów, energia wydzielona to ΔH; reakcja: NO₂ + CO
NO + CO₂

Zad. 74. a) Na₂SO₄ b) CH₃COOH, c) CH₃Br, d) RbBr. Reakcje a I d.

Zad. 75. a) reakcja redoks I: 2 Cu(OH)₂ + HCHO → Cu₂O + HCOOH + 2 H₂O

b) utleniacz: Cu(OH)₂ lub Cu^II, reduktor: HCHO lub C⁰

c) reakcja redoks II: Ag₂O + HCHO → 2 Ag + HCOOH

d) utleniacz: Ag₂O lub Ag^I, reduktor: HCHO lub C⁰

e)inne reakcje I: Cu(OH)₂ + 2 HCl → CuCl₂ + 2 H₂O

f) inne reakcje II: Ag₂O + 2 HCl → 2 AgCl + H₂O

Zad. 76. ClO₃^- + 6 Fe²⁺ + 6 H⁺ → Cl^- + 6 Fe³⁺ + 3 H₂O Cl^V + 6 e^- → Cl^- I · Fe^II → Fe^III + e^- I · 6

19

---