POJĘCIA:

- Narządy zmysłów

- Bodziec  

- Receptory

- Bodziec adekwatny  

- Bodziec nieadekwatny

Właściwości potencjału generującego:

 

- zmiana miejscowa, nie rozprzestrzeniająca się, zmniejsza się szybko wraz ze zwiększeniem odległości od miejsca powstania,

- zależy od wielkości bodźca i rośnie wraz z jego zwiększeniem,

- w odróżnieniu od potencjału czynnościowego w włóknie nerwowym, nie stosuje się prawo „wszystko albo nic”,

- po osiągnięciu pewnej wielkości progowej wyzwala potencjał czynnościowy lub serię potencjałów czynnościowych we włóknach nerwowych.

Podział receptorów:

Wg Sherringtona - w zależności od ich położenia i miejsca działania bodźca:

 -eksteroreceptory

- proprioreceptory

- interoreceptory

- telereceptory

Wg działającej energii - w zależności od rodzaju przetwarzanej energii przez receptor:

- mechanoreceptory (dotyk, słuch, ucisk, ciśnienie - baroreceptory)

- termoreceptory (temperatura ciała)

- chemoreceptory (smak, węch)

- fotoreceptory (wzrok)

CZUCIE I PERCEPCJA

 

Czucie - proste wrażenie zmysłowe

Percepcja - złożone wrażenie zmysłowe 

Fizjologiczna jednostka czucia

 

Adaptacja receptora - spadek wielkości potencjału generującego podczas utrzymującego się działania bodźca.

 

Podział receptorów w zależności od adaptacji:

- Receptory fazowe

- Receptory toniczne

KODOWANIE INFORMACJI O BODŹCU

Intensywność bodźca

Gdy miarą intensywności jest liczba potencjałów czynnościowych w jednostce czasu mówimy o kodzie częstotliwości.

Gdy miarą intensywności jest liczba uczynnionych receptorów mówimy o kodzie populacyjnym.

Rekrutacja receptorów - wzrost liczby pobudzonych receptorów ze wzrostem intensywności bodźca.  

Zmysł wzroku

Układ optyczny oka

Posiada funkcję refrakcyjną tzn. zdolność załamywania promieni świetlnych przez układ łamiący oka

Elementy układu refrakcyjnego oka - powierzchnie łamiące oka

- Rogówka, ciecz wodnista, soczewka, ciało szkliste

- Ponieważ współczynniki załamania rogówki, cieczy wodnistej, soczewki, ciała szklistego są bardzo zbliżone można przyjąć, że w układzie optycznym istnieją tylko 3 powierzchnie łamiące:

Przednia powierzchnia rogówki

Przednia powierzchnia soczewki

Tylna powierzchnia soczewki

Akomodacja jest to zdolność przystosowania oka do patrzenia na różne odległości

Soczewka posiada możliwość zmiany zdolności refrakcyjnej dzięki zmianom kształtu.

- Punkt dali wzrokowej - jest to najdalej położony punkt, z którego wychodzące promienie zostają skupione na siatkówce. Punkt ten znajduje się w nieskończoności, akomodacja jest wtedy w spoczynku i tym samym refrakcja układu optycznego oka jest najmniejsza

- Punkt bliży wzrokowej -jest to punkt leżący przed okiem, z którego wychodzące promienie po załamaniu w układzie optyczny, ogniskują się na siatkówce przy maksymalnej akomodacji i największej refrakcji układu optycznego.

- Szerokość akomodacji -różnica między refrakcją oka nastawionego do patrzenia w dal, a refrakcją oka do patrzenia na punkt bliży wzrokowej

- Zakres akomodacji -odległość między najdalszym i najbliższym punktem ostro odwzorowanym na siatkówce tj. miedzy punktami dali i bliży wzrokowej

WADY REFRAKCJI

Oko miarowe (emmetropia)- jest to oko, w którym ogniskowa odpowiada długości osi optycznej oka tzn. wiązka promieni równoległych po przejściu przez układ łamiący oka jest skupiana na siatkówce

Oko niemiarowe (ametropia) jest to oko, w którym promienie równoległe po przejściu przez układ łamiący oka są skupiane w ognisku znajdującym się przed siatkówką lub podążają do ogniska poza gałką

Podział niemiarowości:

Osiowa

Krzywiznowa

Krótkowzroczność

• Osiowa

• Krzywiznowa

Promienie równoległe są ogniskowane przed siatkówką.

Korekcja soczewkami rozpraszającym

Dalekowzroczność

• Osiowa

• Krzywiznowa

Promienie równoległe po załamaniu padają na siatkówkę przed ich zogniskowaniem

W oku nadwzrocznym nie ma punktu dali wzrokowej

Korekcja soczewkami skupiającymi.

Niezborność (astygmatyzm)

W wadzie tej krzywizna rogówki jest niejednolita.

Niezborność prosta - oko jest miarowe, a niezborność jest wywołana nieprawidłowym kształtem rogówki ( stożek rogówki, blizny rogówki)

korekcja - szkła cylindryczne

Niezborność złożona - oko jest niemiarowe, a dodatkowo występują niejednakowe krzywizny załamywania promieni wpadających do oka.

korekcja - szkła toryczne ( wycinek beczki)

Starczowzroczność

- Zmniejszenie zakresu akomodacji wskutek stwardnienia jądra soczewki i zmniejszenia elastyczności jej torebki. Jest to zjawisko fizjologiczne, występujące z wiekiem.

- Punkt bliży oddala się od oka

- Punkt dali pozostaje bez zmian.

- Korekcja - soczewki skupiające.

OKO JAKO UKŁAD RECEPTOROWY

Promieniowanie widzialne obejmuje długość fali 400 - 800 nm

DROGA WZROKOWA

Receptorami są wypustki obwodowe komórek pręcikowych i czopkowych

Neurony siatkówki

1 - ciała komórek czopków i pręcików

2 - komórki dwubiegunowe

3 - komórki zwojowe

4 - ciało kolankowate boczne

Wypustki ciała kolankowatego bocznego tworzą promienistość wzrokową i dochodzą do ośrodków korowych wzroku (pole wg Brodmana 17,18,19)

RECEPTORY SIATKÓWKI

Czopki

Pręciki

BARWNIKI RECEPTORÓW

Mają zdolność pochłaniania określonych części widma. Należą do pochodnych karotenu. Są zbudowane z białka opsyny i retinenu1, który jest aldehydem witaminy A1

W pręcikach znajduje się rodopsyna - zbudowana z retinenu 1 i białka skotopsyny.

W czopkach znajduje się jodopsyna - zbudowana z retinenu 1 i białka fotopsyny.

ADAPTACJA DO ŚWIATŁA

Jest to przystosowanie do światła. Proces ten zachodzi bardzo szybko i kończy się po 2 - 3 min. Wyróżniamy 2 fazy:

• Adaptacja á (0,05s) - szybki wzrost wrażliwości dołka środkowego

• Adaptacja â (2 - 3min) - zakończenie procesu adaptacji

ADAPTACJA SIATKÓWKI DO CIEMNOŚCI

• W ciągu 5 -7 minut wrażliwość siatkówki narasta szybko i na pewien czas utrzymuje się na stałym poziomie tzw. adaptacja pierwotna ( widzenie czopkowe bez udziału pręcików)

• Szybki wzrost adaptacji, który po 15 - 20 minutach narasta już nie tak stromo tzw.adaptacja wtórna zależna od czynności pręcików. Osiąga max. po 40 - 60 minutach, w tym czasie wrażliwość siatkówki wzrasta 100000 razy.

Miarą adaptacji jest ilość zresyntetyzowanej rodopsyny. Gdy ilość ta wynosi 92% oko jest całkowicie zaadoptowane do ciemności.

Zaburzenia adaptacji do ciemności - próg wrażliwości na światło zwiększa się w stanach:

niedotlenienia ustroju

wzrostu prężności CO2

hipoglikemii

Znysł Słuchu

Podział anatomiczny:

- ucho zewnętrzne,

- ucho środkowe,

- ucho wewnętrzne.

 

Podział fizjologiczny:

- część przewodzeniowa

- część odbiorcza  

Ucho zewnętrzne

 

Małżowina uszna - zbiera i kieruje fale dźwiękowe do przewodu słuchowego, udział w lokalizacji źródła dźwięku i kierunku dźwięku.

 

Przewód słuchowy zewnętrzny - chroni przed urazami mechanicznymi i wysychaniem błonę bębenkową, posiada własności rezonacyjne, które modulują i wzmacniają falę dźwiękową.

 

Ucho środkowe - w wypełnionej powietrzem jamie bębenkowej znajdują się 3 kosteczki: młoteczek, kowadełko, strzemiączko oraz mięsnie: strzemiączkowy i naprężacz błony bębenkowej. Kosteczki tworzą układ dźwigni.

Rolą ucha środkowego jest przewodzenie drgań błony bębenkowej poprzez układ 3 kosteczek słuchowych.

Ucho wewnętrzne

receptory dla dwóch różnych zmysłów: słuchu i równowagi.

Ślimak - wrzecionko i na nim nawinięte 2 i ¾ zwoju kanału spiralnego,

Płyny błędnikowe:

- przychłonka

- śródchłonka

Rolą ślimaka w procesie słyszenia jest przekształcenie energii mechanicznej spowodowanej przez drgania akustyczne, w potencjały czynnościowe n. przedsionkowo - ślimakowego.

Potencjały ślimaka:

Potencjał spoczynkowy

Potencjały czynnościowe - występują pod postacią:

- potencjały czynnościowe we włóknach nerwowych

- potencjały mikrofonowe

- potencjały sumacyjne

Mechanizm fazowości

Przechodzenie fal dźwiękowych ze środowiska gazowego do ciekłego związane jest z dużą stratą energii. W przypadku ucha zapobiega temu mechanizm fazowości. Polega on na przemieszczeniu przychłonki w schodach przedsionka i dalej przez osklepek drgania przekazywane są w schodach bębenka do błony bębenkowej wtórnej powodując jej wychylenie w przeciwnym kierunku. Umożliwia to ruch płynu.

Odruch bębenkowy.

Jest to odruch ochronny dla narządu spiralnego.

Oparty na czynności mm.:

- naprężacza błony bębenkowej i m. strzemiączkowego.

NARZĄD RÓWNOWAGI

Do elementów narządu równowagi należą:

- woreczek i łagiewka

- trzy przewody półkoliste zakończone bańkami

Połączenia narządu przedsionkowego z ośrodkowym układem nerwowym:

droga przedsionkowo - móżdżkowa (z 4 jąder przedsionkowych do móżdżku)

droga przedsionkowo - rdzeniowa ( od jąder przedsionkowych do jąder ruchowych rdzenia kręgowego)

droga przedsionkowo - podłużna (impulsy biegną pęczkiem przedsionkowym podłużnym do jąder ruchowych zawiadujących mięśniami gałek ocznych)

droga przedsionkowo - siatkowa (tworzy wiele rozproszonych połączeń z różnymi częściami układu siatkowatego)

Oczopląs

są to rytmiczne, drgające ruchy gałek ocznych w płaszczyźnie pionowej, poziomej i elipsoidalnej na skutek pobudzenia zmysłu równowagi

Wyróżniamy oczopląs fizjologiczny i patologiczny

oczopląs fizjologiczny:

- oczopląs błędnikowy

- oczopląs optokinetyczy

oczopląs patologiczny - ruchy nystagmoidalne gałek ocznych

ZMYSŁ SMAKU

Receptory smaku znajdują się w kubkach smakowych i są zlokalizowane głównie na języku, a także na podniebieniu, gardle, krtani.

ZMYSŁ WĘCHU

Zdolność czucia zapachów jest efektem aktywacji komórek receptorowych w jamie nosowej. Cząsteczki związków chemicznych rozpuszczają się w śluzie pokrywającym nabłonek błony śluzowej okolicy węchowej. Związanie cząsteczki związku zapachowego z błoną receptora powoduje powstanie potencjału generującego, a po osiągnięciu progu pobudliwości zostaje zainicjowany potencjał czynnościowy.

Narządy zmysłów - z vipdent.info

- 5 -

www.stomka.prv.pl

---