W odkopanej w Meksyku - w Escalera al Cielo na Jukatanie - kuchni Majów, znaleziono kilkadziesiąt wypalonych, glinianych kulek, a także wiele ich odłamków, które zawierały w sobie mikroskopijne ilości kukurydzy, fasoli i warzyw.
Do tej pory odnaleziono 77 takich kulek - wszystkie o wielkości od 1.5 cm do 2.5 cm. Zostały one ulepione z lokalnej gliny i mają conajmniej tysiąc lat. Archeolodzy z amerykańskiego Millsaps College i meksykańskiego Instituto Nacional de Antropologia e Historia zbadali do czego mogły służyć takie kulki.
Uznali oni, że gliniane kulki stosowano przy przygotowywaniu potraw w palenisku, lub rozgrzane - wrzucano do garnka z np. zupą, przez co była ona dłużej ciepła. Jest to w zasadzie tylko teoria, bo kulki znaleziono co prawda w kuchni, ale składowano je w osobnym miejscu, co wskazuje, że używano je wielokrotnie.
Potrawy które przygotowywano w popiele, zazwyczaj obkładano kamieniami, których zadaniem było podtrzymywać odpowiednią temperaturę paleniska. W tym rejonie Meksyku jednak trudno jest znaleźć odpowiednie do tego celu kawałki skały, dlatego być może zamiast nich stosowano gliniane kulki.
Palenisko takie budowano w wykopanym uprzednio płytkim dole wyłożonym kamieniami, na których zapalano ogien. Kiedy ogień zamienił się w żar, wkładano do niego zawinięte w liście kukurydzy warzywa lub owoce, które przykrywano liśćmi a następnie zasypywano ziemią, aby zamknąć przygotowywane pożywienie w wysokiej temperaturze.
Escalera el Cielo zbudowano ok 800 r.n.e. i mieszkała tam wyższa klasa Majów. Miejsce to opuszczono w sposób gwałtowny w 950 r.n.e.
Artykuł na temat glinianych kulek znalezionych w kuchni Majów opublikowano w Journal of Archeological Science.
