Budżetowanie działalności przedsiębiorstw.

Budżetowanie jest formą planowania krótkookresowego (rok, miesiąc, kwartał).

Budżet jest wyrażaniem w jednostkach ilościowych i wartościowych planem przydzielonym określonym jednostkom wewnętrznym w danym okresie budżetowym (rok, kwartał, miesiąc) z odpowiednim zakresem odpowiedzialności.

Budżetowanie jest okresem obejmującym trzy etapy:

• tworzenie budżetu - czyli formułowanie zadań dla jednostek organizacyjnych; określane są środki finansowe i planowane koszty;

• realizacja - postępowanie zgodnie z planem a podstawą realizacji są środki przydzielone jednostkom wewnętrznym;

• kontrola - ocena bieżących dokonań wewnętrznych w stosunku do zadań określonych w budżecie.

Metody budżetowania:

• budżetowanie przyrostowe - punktem wyjścia do sporządzenia budżetu jest aktualnie osiągnięty poziom działalności (aktualne poziomy parametrów ekonomicznych) skorygowane o popyt, inflacje. Uwaga skupiona jest głównie na przewidywaniu przyrostów poziomu działalności do roku ubiegłego. Zalety: niska pracochłonność prostota. Wady: powielanie błędów z przeszłości, kontynuacja działań nieefektywnych.

• budżetowanie od zera - podejście, że działalność odbywa się jak gdyby od nowa. Uwaga skoncentrowana na identyfikacji działań niezbędnych oraz ocenie kosztów wykonania tych działań na tle korzyści. Zalety: nie przenosi się na przyszłość błędów i działań nieefektywnych. Wady: wysoka pracochłonność i wysokich kwalifikacji zespołu.

• budżetowanie kroczące - istotą tej metody jest dokonywanie ciągłej aktualizacji budżetów sporządzanych na kolejne okresy budżetowe, na które został podzielony rok budżetowy. Budżet jest przygotowywany częściej niż raz do roku, np. dla każdego kwartału lub każdego miesiąca. Przedsiębiorstwo w każdym czasie posiada budżet na następny okres roczny (zaktualizowany). Pod koniec każdego okresu budżetowego (miesiąca, kwartału) budżety na następne okresy (trzy kolejne kwartały lub 11 kolejnych miesięcy) zostają poddawane analizie i aktualizacji. Zalety: aktualne dane, większe przystosowanie się do zmian zachodzących w przedsiębiorstwie i w otoczeniach. Wady: mała precyzja ustalenia budżetu.

Podział budżetów ze względu na zmienność planowanych rozmiarów efektów działalności wyróżnia się budżet sztywny i budżet elastyczny.

Budżet sztywny - jest ustalony dla określonych, planowanych wielkości produkcji i sprzedaży. Wielkości te nie mogą być zmieniane w ciągu roku, czyli wartości w budżecie nie są zmieniane adekwatnie do rzeczywistych poziomów produkcji i sprzedaży. Opracowywane są dla krótkich okresów i prostych zleceń produkcyjnych.

Budżet elastyczny - (zmienny) uwzględnia skutki zmian rzeczywistych wielkości produkcji i sprzedaży w stosunku do wielkości planowanej.

Rozróżniamy budżet wiodący (główny) obejmuje całokształt zagadnień związanych z działalnością przedsiębiorstwa w okresie budżetowym. Budżet ten jest systemem składającym się z odrębnych części tzw. budżetów szczegółowych, które są ze sobą powiązane i tworzą logiczną całość.

Struktura budżetu wiodącego:

Budżet sprzedaży jest najważniejszy. Od niego zależą pozostałe budżety np. budżet produkcji, b. kosztów wytwarzania, przychody ze sprzedaży i wyniki. Czynniki wpływające na wielkość sprzedaży:

1. Zależne od przedsiębiorstwa:

• koszt własny produktu;

• cena jednostkowa;

• jakość;

• walory użytkowe;

• wydatki na reklamę, promocję;

• badania marketingowe;

2. Niezależne od przedsiębiorstwa:

• dochody konsumentów;

• zachowanie konsumentów;

• działania konkurencji;

• walory produktów substytucyjnych;

• sytuacja gospodarcza kraju;

• regulacje prawne.

P

Przedsiębiorstwo wytwarza i sprzedaje 3 rodzaje wyrobów A, B, C.

1. Budżet sprzedaży:

Wielkość budżetowe	wyrób A	wyrób B	wyrób C
wielkość sprzedaży w sztukach	950	2000	1050
cena sprzedaży zł/szt.	260	180	300
przychód ze sprzedaży produktów	247000	360000	315000

2. Budżet produkcji:

Q_i = Q_si+Z_ki-Z_pi

Q_i - planowana wielkość sprzedaży i-tego asortymentu

Z_ki - planowany zapas końcowy sprzedaży i-tego asortymentu

Z_pi - planowany zapas początkowy sprzedaży i-tego asortymentu

Wielkość budżetowe	wyrób A	wyrób B	wyrób C
wielkość sprzedaży w sztukach	950	2000	1050
zapas końcowy sprzedaży	100	100	50
zapas początkowy sprzedaży	50	100	100
planowana wielkość produkcji	1000	1000	1000

3. Budżet materiałów bezpośrednich:

Zij - norma zużycia j-tego materiału przy wytwarzaniu i-tego produktu

K_mb - koszty materiałowe

C_j - cena jednostkowa

Przy produkcji wyrobu zużywane są dwa rodzaje materiałów M₁, M₂

Elementy budżetowe	wyrób A	wyrób B	wyrób C	Σ
materiał M1: planowana wielkość produkcji norma zużycia [kg/szt.] zużycie materiału [kg] cena jednostkowa Kmbm1	1000 2 2000 20 40000	2000 1 2000 20 40000	1000 3 3000 20 60000	7000 140000
materiał M1: planowana wielkość produkcji norma zużycia [kg/szt.] zużycie materiału [kg] cena jednostkowa [zł/kg] Kmbm1	1000 5 5000 15 75000	2000 4 8000 15 120000	1000 6 6000 15 90000	19000 285000
Kmb	115000	160000	150000	425000

4. Budżet zakupów materiałów bezpośrednich:

Z_j = Z_Qj+Z_kj-Z_pj

Z_j - planowane zapotrzebowanie na j-oty materiał

Z_Qj - zużycia j-tego materiału w produkcji

Z_kj - planowany zapas końcowy j-tego materiału

Z_pj - zapas początkowy j-tego materiału

Elementy budżetowe	M1	M2	Σ
planowana wielkość zużycia [kg]	7000	19000
planowany zapas końcowy	500	1000
zapas początkowy	100	800
planowana wielkość zakupu [kg]	7400	19200
koszty nabycia Cj [zł/kg]	20	15
KNmb [zł]	148000	288000	436000

Budżetowanie i analiza odchyleń przy rachunku kosztów standardowych.

1. Odmiany rachunku kosztów postulowanych.

Rachunek kosztów postulowanych to każdy system rachunku kosztów posługujący się w ewidencji wielkościami kosztów ex ante (planowanymi) przy czym postulaty kosztów mogą wynikać z planów, z norm zużycia.

1. rachunek kosztów normalnych (uzasadnionych); - stawka kosztów pośrednich przyjęta jest na poziomie osiągniętym w ubiegłym okresie lub z planowanego budżetu.

2. rachunek kosztów planowanych (budżetowanych); - ustala się planowane tj. wynikające z budżetu stawki kosztów.

3. rachunek kosztów standardowy (normatywny). - koszty bezpośrednie czyli materiały bezpośrednie, robocizna bezpośrednia ustala się na podstawie technologicznych norm zużycia materiałów i czasu pracy oraz standardowych cen materiałów (ewidencyjny) i stawek płac. Standardy określane są dla danych warunków technologicznych i organizacyjnych. Ustala się normatywne narzuty, czyli opracowuje się preliminarze kosztów pośrednich (na podstawie okresu poprzedniego) ( preliminarze kp - są to budżety kosztów pośrednich na podstawie poprzedniego okresu) i dzieli się przez standardowe koszty bezpośrednie.

	Rachunek kosztów rzeczywisty (historyczny)	Rachunek kosztów postulowany
				R. kosztów normalnych (uzasadniony)	R. kosztów planowanych (budżetowy)	R. standardowy (normatywny)
Koszty bezpośrednie	Rzeczywiste ceny kosztów bezpośrednich razy rzeczywista ilość zużycia materiałów bezpośrednich i roboczogodzin przerobu (bezpośrednich)	Rzeczywiste ceny kosztów bezpośrednich razy rzeczywista ilość zużycia materiałów bezpośrednich i roboczogodzin przerobu (bezpośrednich)	Planowane ceny kosztów bezpośrednich razy rzeczywista ilość zużycia materiałów bezpośrednich i roboczogodzin przerobu (bezpośrednich)	Standardowe ceny kosztów bezpośrednich razy standardowa ilość zużycia materiałów dozwolone dla rzeczywistej ilości produkcji
Koszty pośrednie	Rzeczywiste stawki kosztów pośrednich razy rzeczywista ilość podstawy rozliczania kosztów pośrednich	Planowane stawki kosztów pośrednich razy rzeczywista ilość podstawy rozliczania kosztów pośrednich	Planowane stawki kosztów pośrednich razy rzeczywista ilość podstawy rozliczania kosztów pośrednich	Planowane stawki kosztów pośrednich razy standardowe zużycie

2. Cele rachunków kosztów standardowych.

1. Pomoc w sporządzaniu budżetu i ocenie efektów zarządzania jednostką.

2. Dostarczanie informacji o przewidywanych kosztach przyszłych procesów, które mogą być zastosowane do podejmowania decyzji, np. w zakresie ustalania cen wyrobów.

3. Narzędzie kontroli poprzez ujawnianie pozycji kosztów nie zgadzających się ze standardami oraz wymagający podejmowania działań zaradczych.

4. Motywacja pracowników do osiągnięcia standardów.

Rachunek kosztów standardowy jest odpowiedni dla przedsiębiorstw produkcyjnych o produkcji powtarzalnej i ustabilizowanej (masowa produkcja, seryjna). Koszty standardowe ustalane są tylko dla powtarzalnych operacji. Koszty standardowe wyrobu są obliczane poprzez sumowanie kosztów operacji dotyczących danego wyrobu.

3. Standardy kosztów bezpośrednich.

1. Oszacowanie kosztów zużycia materiałów i robocizny bezpośredniej na podstawie ewidencji w okresach przeszłych (przeciętne wyniki z przeszłości). Wada: Powtarzanie niewłaściwych sposobów działania

2. Bieżące normy techniczne w produkcji obowiązujące w danym okresie przy określonej konstrukcji wyrobu, technologii wytwarzania oraz organizacji pracy. Typy standardów:

1. idealny (wzorcowy) - wielkości, które mogą osiągnięte tylko w najlepszych warunkach, nie pozwalają na przerwy w czasie pracy maszyn, na zakłócenia, praca wykonywana jest przez zdolnych, efektywnych pracowników. Wada: Demobilizacja pracowników, odchylenia są ujemne, które mówią o mało efektywnej pracy lub o zwiększony zużyciu materiałów.

2. praktyczne standardy - wielkości możliwe do osiągnięcia w danych warunkach organizacyjnych, technicznych i zewnętrznych. Uwzględnia się przerwy w pracy, poziom braków i strat czasu pracy.

3. bazowe standardy kosztów - stałe normatywy na długi okres czasu. Zaleta: w porównanie kosztów faktycznych z kosztami standardowymi przez wiele lat (nie mogą być częste zmiany metod pracy i poziomy cen).

4. Standardy kosztów pośrednich wytworzenia.

Standardy kosztów pośrednich wytworzenia - są planowane w postaci budżetów kosztów,. Dane o koszach są z przeszłości. Stawka kosztów pośrednich jest mnożona przez standardową wielkość miary produkcji.

5. Sprawozdania wewnętrzne z poniesionych kosztów i odchyleń

W firmie planowano wykonanie 7000 metrów tkaniny. Faktycznie wytworzono 7700 m tej tkaniny. Przy opracowaniu preliminarza należy uwzględnić założenie, że wzrost produkcji do 12% nie powoduje zwiększenia kosztów stałych.

Pozycja ksoztów	jednostka miary	ilość jednostek	stawka kosztów zmiennych / jednostkę	koszty stałe	koszty rzeczywiste
Płace bezpośrednie	h	2850	20	0	60000
Płace pracownicze				16400	17200
Płace pracowników umysłowych				4200	4100
Materiały bezpośrednie	kg	1500	36		57000
Materiały pomocnicze	l	200	6		1400
Pozostałe materiały				340	310
Energia technologiczna	kWh	1900	2		3600
Energia do pozostałych celów	kWh	210	2		450
Remonty i konserwacje				16000	15100
Amortyzacja				9800	10300
Podatki i opłaty				700	690
Pozostałe koszty na podstawie				1300	1450

• Opracować preliminarz kosztów wydziału podstawowego.

• Dokonać zmian uwzględniając rzeczywiste rozmiary produkcji i ustalić odchylenia

• Obliczyć odchylenia od skorygowanego preliminarza kosztów i kosztów rzeczywistych według poszczególnych pozycji

Pozycje kosztów	Koszty postulowane		koszty rzeczywiste 3	odchylenia 2 do 1	odchylenia 3 do 2
		dotychczasowe 1				po zmianie 2
Koszty zmienne płace bezpośrednie materiały bezpośrednie materiały pomocnicze energia technologiczna energia do pozostałych celów Koszty stałe płace pracowników umysłowych płace pomocnicze pozostałe materiały remonty i konserwacje amortyzacja podatki i opłaty pozostałe koszty	116920 57000 54000 1200 3800 420 48740 4200 16400 340 16000 9800 700 1300	128062 62700 58400 1320 4180 462 48740 4200 16400 340 16000 9800 700 1300	122450 60000 57000 1400 3600 450 49150 4100 17200 310 15100 10300 690 1450	11642 5700 5400 120 380 42 0 0 0 0 0 0 0 0	-5612 -2700 -2400 +80 -580 -12 +410 -100 +800 -30 -900 +500 -10 +150
					-5202

Analiza progu rentowności. (to analiza krótkookresowa)

Jest narzędzie zbadania relacji między zmianami wielkości produkcji sprzedaży a zmianami kosztów, przychodów i wyniku finansowego.

przy jakiej wielkości produkcji można uzyskać zysk.

Próg rentowności produkcji wielo-asortymentowej

- marża globalna asortymentu i

- marża globalna wszystkich wyrobów

- próg rentowności globalny

P

Produkujemy trzy wyroby Wyrób A = 1500 szt.

	A	B	C
wielkość produkcji	1500	2000	1000
Cj	180	200	280
Kzj	80	100	130
mp	100	100	150

Ks=400 000 zł/m-c

K_SA = 100/350 ^. 400 000 = 114 285,71 = K_SB

K_SC = 150/350 ^. 400 000 = 171 428,57

R_iA = K_SA/100 = 1 142,86

Metoda marży globalnej

M_A = 100 x 1500 = 150 000 zł

M_B = 100 x 2000 = 200 000 zł

M_C = 150 x 1000 = 150 000 zł

M = 500 000 zł

NK_s = 400 000 / 500 000 x 100% = 80%

K_SA = 80% x 150 000 = 120 000 zł

K_SB = 80% x 200 000 = 160 000 zł

K_SC = 80% x 150 000 = 120 000 zł

R_iA = 120 000 / 100 = 1 200 szt.

R_iB = 160 000 / 100 = 1 600 szt.

R_iC = 120 000 / 150 = 800 szt.

R_wA = 1200 x 180 = 216 000 zł

R_wB = 1600 x 200 = 320 000 zł

R_wA = 800 x 280 = 224 000 zł

R_w = 760 000 zł

Z = 500 000 - 400 000 = 100 000 zł

Z_A = 150 000 - 120 000 = 30 000 zł

Z_B = 200 000 - 160 000 = 40 000 zł

Z_C = 150 000 - 120 000 = 30 000 zł

Rachunek marży bezpieczeństwa (strefa bezpieczeństwa) - określa w jakim stopniu może maksymalnie zmniejszyć się przychód ze sprzedaży, ażeby przedsiębiorstwo nie zaczęło ponosić strat.

Strefa bezpieczeństwa bezwzględna:

S_bb = C_j (q₁ - R_i)

S_bw = q₁ - R_i / q₁

q₁ - planowana wielkość produkcji

P

Cj = 400 zł

n = 300 szt.

Ks = 30 000 zł/m-c

Kzj = 250 zł/szt.

Sbb = 400(300-200) = 40 000 zł

Rw = 200 x 400 = 80 000 zł

Z = 300 x 400 = 120 000 zł

Sbw = (300-200) / 300 x 100% = 33,3%

Analiza wrażliwości progu rentowności

Analiza kosztów zmiennych

Analiza kosztów stałych

Dźwignia operacyjna.

Dźwignia operacyjna istotą jest określenie wrażliwości zamierzonego zysku operacyjnego (na działalności podstawowej) na odchylenia ilości sprzedawanego produktu.

rysunek

1 wykres - im większy jest udział kosztów stałych, a tym samym mniejszy udział kosztów zmiennych w kosztach całkowitych tym większa jest dźwignia. Niewielkie przyrosty wielkości sprzedaży będą przynosić duży wzrost zysku.

2 wykres (mała dźwignia operacyjna) - im mniejszy jest udział kosztów stałych a tym samym większy udział kosztów zmiennych w kosztach całkowitych tym mniejsza jest dźwignia. Kolejne jednostkowe przyrosty wielkości sprzedaży większe od Ri będą przynosić niewielkie przyrosty zysku.

Miarą poziomu dźwigni operacyjnej jest wskaźnik:

o ile % wzrośnie zysk ze sprzedaży jeżeli wartość sprzedaży wzrośnie o 1%

, gdzie

P

Cj=400 zł/szt.

n=300 szt.

K_S=30 000 zł/m-c

k_zj = 250 zł/szt.

Przy sprzedaży o wartości 120 000 zł jej wzrost o 1% spowoduje wzrost zysku operacyjnego o 3%.

O ile wzrośnie zysk, jeżeli wartość sprzedaży wzrośnie o 5%?

Sprzedaż wzrośnie o 6000, a zysk 3*5%, czyli o 15%, czyli 15 000 * 15% = 2250 zł

Zysk zamierzony a podatek dochodowy.

	A	B	Σ
wielkość produkcji	120	60
Przychód po
Cj 400 260	48000	15600	63400
Kz (kzj240 i 180)	28800	10900	39600
Ks			4000

M_A=19200

M_B=4800

M=24000

Z=M-Ks=24000-4000=20000zł

NKs=Ks/M=4000/24000=1/6=0,16666...

Ks_A=1/6 * M_A = 1/6 * 19200 = 3200 zł

Ks_B = 1/6*M_B = 1/6 *4000 = 800 zł

Ri_A = 3200/160 = 20 szt.

Ri_B = 800/80 = 10 szt.

2. Obliczyć globalną wartość marży dla wyznaczonych progów rentowności.

M_R = M_RA + M_RB = mp*q_A + mp*q_B

M_R = 160*20 + 80*10 = 3200 + 800 = 4000 = Ks

Równanie alternatywnych struktur wielkości produkcji dających w punktach krytycznych wyrobu wartość globalnej marży równej wartości globalnej marży wyliczonej powyżej.

M_R=mp_A*X_A + mp_B*X_B

X_A=(Ks-mpB*XB)/mpA

wyznaczamy struktury alternatywne dla XB=0, XB=20, XB=50

X_A(0)=(4000-80*0)/160 = 25 szt.

X_A(20)=(4000-80*20)/160 = 15 szt.

X_A(50)=(4000-80*50)/160 = 0 szt.

XA	XB
25	0
20	10
15	20
0	50

Koszty stałe i koszty zmienne - sposoby podziału kosztów na stałe i zmienne.

Według podstawy wyodrębniania Ks i Kz wyróżniamy:

• podejście merytoryczne - decyduje treść ekonomiczna poszczególnych składników kosztów i ich związek z wielkością produkcji;

• podejście formalne - na podstawie formalno-statystycznego związku z wielkością produkcji.

Ze względu na sposób dochodzenia do Ks i Kz wyróżniamy:

• postępowanie od szczegółów do ogółów - podział kosztów na szczegółowe składniki i zakwalifikowanie tych kosztów do kosztów stałych czy zmiennych;

• postępowanie od ogółu do szczegółów - analiza kształtowania się kosztów całkowitych i ich podział na Ks i Kz.

Ze względu na wyodrębnianie Ks i Kz w systemie ewidencyjnym wyróżniamy:

• podejście ewidencyjne - zespół IV i V planu kont dzielony jest na Ks i Kz

• podejście analityczne - podejście poza ewidencyjne mając dane empiryczne dotyczące kosztów zgrupowane w systemie ewidencyjnym można dokonać podziału na Ks i Kz

Metody podziałów kosztów.

1. Metoda księgowa - najczęściej stosowana bo najprostsza. Polega na odrębnym rozpatrywaniu szczegółowych pozycji kosztów składających się na koszty całkowite.

P
odpisy amortyzacyjne nieprodukcyjnego majątku trwałego odpisy amortyzacyjne urządzeń produkcyjnych materiały bezpośrednie materiały pomocnicze koszty robocizny bezpośredniej według akordów narzuty na koszty robocizny bezpośredniej pozostałe wynagrodzenia (w systemie czasowym) narzuty na te wynagrodzenia koszty zakupu materiałów		Ks Kz Kz Ks Kz Kz Ks Ks Kz

Podejście merytoryczne od szczegółów do ogółu

2. Metoda wykresów korelacyjnych - kwoty poszczególnych pozycji kosztów z różnych miesięcy spełniają warunek porównywalności. Kwalifikacja odbywa się na podstawie analizy rozrzutu punktów empirycznych.

Miesiąc	Wielkość produkcji	Wynagrodzenia bezpośrednie w tys. zł	Zużycie energii	Koszty wydziałowe zł
1	22	2190	66	620
2	20	1800	60	625
3	21	2010	62	622
4	22	2150	65	615
5	23	2300	70	618
6	26	2470	96	625
7	20	1840	61	620
8	21	2050	63	617
9	24	2400	75	622
10	27	2530	98	625
11	27	2500	95	618
12	25	2450	82	621

wykres

3. Metoda odchyleń krańcowych

4. Metoda regresji liniowych

Pomiar stopnia zmienności kosztów.

E=(ΔK/k)/(ΔQ/Q) - współczynnik elastyczności

ΔK-przyrost kosztów

K - koszty całkowite

ΔQ - przyrost produkcji

Q - wielkość produkcji

E = ΔK/K *Q/ΔQ = ΔK/ΔQ * Q/K

E = K'_(Q)*Q/k_(Q)

K'(Q)=Kz

E = Kz (Q/Ks+KzQ) = Kz*Q/Ks+KzQ

jeżeli E>1 mówi nam o tym, że koszty rosły szybciej niż wielkość produkcji.

jeżeli E=1 mówi nam o tym, że koszty rosły tak samo jak wielkość produkcji.

jeżeli E należy do (0,1) mówi nam o tym, że koszty wraz ze wzrostem produkcji malały lub ze spadkiem produkcji rosły koszty produkcji.

jeżeli E<1 mówi nam o tym, że koszty rosły wolniej niż wielkość produkcji.

Współczynnik elastyczności informuje o ile procent wzrosną koszty jeśli nastąpi wzrost wielkości produkcji o 1%.

P

Miesiące	Koszty (zł)	Wielkość produkcji (szt.)
I	2400	45
II	2700	50
III	2980	55
IV	3240	60
V	3450	65
VI	3640	70

miesiąc	ΔK	ΔK/K	ΔQ	ΔQ/Q	E
I	-	-	-	-	-
II	300	0,125	5	0,111	1,13
III	280	0,104	5	0,100	1,04
IV	260	0,087	5	0,091	0,96
V	210	0,065	5	0,083	0,78
VI	190	0,055	5	0,077	0,71

Temat: Kalkulacje cenowe.

1. Kalkulacja ceny sprzedaży.

Czynniki wpływające na kształtowanie się cen:

1. czynniki zewnętrzne:

• konkurencja na rynku

• zachowania konsumentów

• prawne regulacje cen

1. wewnętrzne

• zdolności produkcyjne

• sytuacja finansowa przedsiębiorstwa

• struktura asortymentowa

• warunki zaopatrzenia i zbytu

Podstawowe determinanty kształtowania się cen:

• wielkość sprzedaży, która jest malejącą funkcją poziomu ceny (im większa cena tym mniejsza sprzedaż)

• koszty produktu, wraz ze wzrostem wielkości produkcji maleją koszty jednostkowe











• kosztowa formuła ceny (formuła cenowa „koszt plus”)

klasyczna

Cj = Kwłj + Zj

Zj - zysk na jednostkowym produkcie

Kwłj - jednostkowy koszt własny (Ks+Kzj)

Cj = Kwłj(1+Nz)

Wada: cena jednostkowa zależy od jednej wielkości Kwłj, spadek sprzedaży powoduje wzrost Cj bo zakłada się stały zysk.

Odmiana formy kosztowej:

Cj = Kwj + mb

Kwj - koszt wytworzenia

mb - jednostkowa marża brutto powinna pokryć koszty pośrednie nieprodukcyjne (Ks, zarządu) oraz zagwarantować zysk

Cj = Kwj (1+Nmb)

Inna odmiana formuły cenowej (najbardziej elastyczna):

Cj = Kzj + mp

mp - jednostkowa marża pokrycia

przy określaniu cen specjalnych zamówień. Ta formuła przydatna jest w warunkach konkurencji (przy ustalaniu dolnych granic cen)

Inne podejście uwzględniające zwrot z aktywów zainwestowanych w produkcję.

Cj = Kwłj + r*A/Q - produkcja jednorodna

r - stopa zwrotu

A - aktywa

Q -

r=Zn/A

Zn - zysk netto ze sprzedaży

Cj = Kwłj + r*Ai/Qi - produkcja wieloasortymentowa

2. Określanie dolnych granic cen. ma charakter analiz krótkookresowych. Istotne są informacje o kosztach zmiennych. Mniej ważne są koszty stałe, które związane są daną zdolnością produkcyjną. Ustalanie dolnych granic cen DGC ma znaczenie w przypadku przyjęcia dodatkowej oferty.

Mamy trzy różne sytuacje decyzyjne:

1. przedsiębiorstwo ma nie w pełni wykorzystane zdolności produkcyjne

DGC = Kzj

2. zrealizowanie dodatkowego zamówienia wymaga poniesienia dodatkowych kosztów stałych

DGC = Kzj + ΔKs/ΔQ

ΔQ - wielkość dodatkowego zamówienia

3. przyjęcie dodatkowego zamówienia spowoduje konieczność zmniejszenia wielkości wyrobów znajdujących się w planie produkcji, nastąpi utrata określonych korzyści finansowych mierzonych za pomocą marży pokrycia

DGC = Kzj + ΔM/ΔQ

ΔM - utracona marża pokrycia

cena sprzedaży nie powinna być niższa niż Kzj

dolną granicę ceny porównuje się z oferowaną ceną.

4. przyrost zysku na jednostce dodatkowego zamówienia

ΔZj = Coferj - DGC

P

Przedsiębiorstwo wytwarza i sprzedaje 4 rodzaje wyrobów:

Wyrób	Wielkość sprzedaży szt./m-c	Kzj zł.szt.	Cj zł/szt.	mp	M
A	200	250	450	200	40000
B	400	100	220	120	48000
C	500	120	200	80	40000
D	100	300	640	340	34000
					162000

Ks = 110 000 zł/m-c

Z = M-Ks = 52 000 zł/m-c

Sytuacja 1:

Przedsiębiorstwo posiada nie w pełni wykorzystane zdolności produkcyjne. Oferta od klienta polega na produkcji wyrobu E, gdzie CjE = 180 zł/szt. około 50 szt.

KzjE = 130 zł/szt.

DGC = 130 zł

ΔZj = 180 - 130 = 50 zł/szt.

Z_E = 50*50 = 2 500 zł

Sytuacja 2:

Nie w pełni wykorzystane zdolności produkcyjne, oferta od klienta dotyczy produkcji 40 szt. wyrobu F, Cj = 260 zł/szt. (oferowana) KzjF = 200 zł/szt.

Realizacja tego zamówienia wymaga zwiększenia Ks związanych z zakupem specjalnego oprzyrządowania 3 000 zł.

Ks = 3 000 zł

DGC = 200 + 3000/40 = 275 zł /szt.

S = 15 zł/szt.

S = 600 zł

Sytuacja 3:

oferta od klienta dotyczy produkcji 80 szt. wyrobu G, Cj = 180 zł/szt. (oferowana) KzjG = 130 zł/szt. Moce produkcyjne przedsiębiorstwa pozwalają na wyprodukowanie jedynie 50 szt. G, czyli 30 szt. G może być wytworzone w zamian za C.

ΔM = 30*80 = 2400 zł - utracona marża

DGC = 130 + 2400/80 = 160 zł/szt.

ΔZj = 180-160 = 20 zł/szt.

ΔZ = 20*80 = 1 600 zł

• Zdolności produkcyjne są częściowo wykorzystane, a częściowo nie - zwiększenie stopnia wykorzystania przez przyjęcie dodatkowej oferty. Istotne będą koszty zmienne dotyczące tej oferty, a nieistotne będą koszty stałe związane z utrzymaniem zdolności produkcyjnej. WYJĄTEK poniesienie dodatkowych kosztów stałych. Jeżeli rezygnujemy z części produkcji jakiegoś wyrobu istotne są utracone korzyści;

• zdolności produkcyjne są całkowicie niewykorzystane:

• podjęcie produkcji nowego wyrobu. Koszty istotne: badania rynkowe, przystosowanie maszyn do produkcji nowego wyrobu, koszty zmienne związane z produkcją nowego wyrobu;

• oddanie składników majątku w dzierżawę: przychody istotne (opłaty dzierżawne);

• sprzedaż składników majątku: istotny jest przychód ze sprzedaży majątku.

P

Wartość niewykorzystanych maszyn w momencie zakupu wynosiła 1 000 000 zł. Okres użytkowania 5 lat. Maszyny były wykorzystywane przez 4 lata przy produkcji wyrobu, którą zaniechano ze względu na brak popytu.

1. Przedsiębiorstwo otrzymało jednorazowe zamówienie na wyprodukowanie 200 szt. Wyrobu, którego cena wynosi 3 200 zł/szt. Przedsiębiorstwo poniesie kosztu materiałów bezpośrednich 1 000 zł/ szt., narzuty czyli ZUS 750 zł/szt., specjalne koszty bezpośrednie 400 zł/szt., zmienne koszty bezpośrednie 200 zł/szt. W sumie 2 350 zł/szt.

Kc = 200 x 2 350 = 470 000 zł

P = 200 x 3 200 = 640 000 zł

Z = 170 000 zł

2. Oddanie w dzierżawę na rok i dostaną czynszu 20 000 zł/m-c.

P = 12 m-cy x 20 000 = 240 000 zł (najkorzystniejsza)

3. Sprzedaż maszyny za 180 000 zł.

Temat: Rachunek kosztów działań. (ABC - Activity Based Costing)

Dokładnie rozliczone koszty pośrednie mają duże znaczenie w przypadku:

1. gdy w przedsiębiorstwie koszty pośrednie stanowią dużą i rosnącą część kosztów całkowitych

2. dużej różnorodności wykonywanych produktów oraz złożoności procesów produkcyjnych

3. wytwarzania produtów na różnych stanowiskach pracy, których udział w wytwarzaniu poszczególnych asortymentów nie jest jednakowy, czy też wyroby wytwarzane są przy zastosowaniu różnych metod produkcji.

W rachunku kosztów działań koszty zebrane według podmiotów muszą zostać ujęte w przekroju działań a następnie w przekroju obiektów kosztowych wyrobów, usług. Rachunek ten przebiega w czterech etapach:

1. identyfikacja istotnych działań występujący w przedsiębiorstwie. W etapie tym należy wyodrębnić działania bezpośrednie i pośrednie. Działania bezpośrednie są to takie, które mają bezpośredni wpływ na przebieg procesu produkcyjnego (np. przyjęcie zamówienia, zamówienie materiału, magazynowanie, produkcja, montaż, sprzedaż, transport wewnątrzzakładowy, magazynowanie). Działania pośrednie to takie, które nie mają bezpośredniego wpływu na przebieg procesu produkcyjnego ale pomagają w jego przebiegu (np. zarządzanie przedsiębiorstwem, zarządzanie zasobami ludzkimi, utrzymanie maszyn w ruchu, sterowanie produkcją). Produkty działań i miary wielkości przerobu działań. (np. działanie przygotowanie produkcji można rozliczyć według liczby zleceń produkcyjnych, wydawanie materiałów według serii). Produkt działania powinien być łatwy do zmierzenia, zrozumiały i stanowić kompromis pomiędzy kosztem pomiaru a dokładnością.

2. ustalenie kosztu działania (ARD - Arkusz Rozliczeniowy Działań).

• wyodrębnienie stanowisk kosztowych;

• wydzielenie działań bezpośrednich i pośrednich, w których to stanowisko częściowo lub całkowicie bierze udział

• rozliczamy koszty rodzajowe na stanowiska kosztowe, a ze stanowisk kosztowych rozliczamy na działania, które występują na danym stanowisku kosztowym.

• po rozliczeniu kosztów otrzymuje koszty działań bezpośrednich i pośrednich.

• ustalenie struktury działań pośrednich;

• otrzymanie kosztów działań bezpośrednich

określenie jednostek miar poszczególnych działań. W tym etapie znając koszt działania z ARD, wiedząc co jest produktem działania i jaka jest miara wielkości działania (ile razy, ile produktów w miesiącu było tego działania) możemy obliczyć koszt jednostki produktu działania. (stawka działania)

rozliczenie kosztów pośrednich poszczególnych działań na produkty. Znając stawkę działania z etapu trzeciego i ile mierników danego działania przypadło na poszczególne wyroby możemy obliczyć koszt danego działania przypadający na te wyroby.

P

KALKULACJA DOLICZENIOWA WG METODY KOSZTÓW DZIAŁAŃ

Działania	Miernik	Koszt działania
1. Gospodarka materiałowa	Liczba komponentów	30 000 PLN
2. Działania wytwórcze	l. maszynogodzin /szt.	28 220 PLN
3. Przygotowanie produkcji	L partii produkcyjnych	24 000 PLN
4. Przemieszczenie materiałów	Czas pracy	7 000 PLN
5. Kontrola jakości	l. inspekcji pracy	12 000 PLN
6. Utrzymanie maszyn i urządzeń ruchu	l. godzin pracy maszyn	9 100 PLN
7. Nadzór techniczny	l. komponentów	9 020 PLN
	Suma kosztóq działań	130 000 PLN
8. Nadzór ogólny	-	9 000 PLN
	Pośrednie koszty wydziału	139 000 PLN

Działania	Ilość mierników przypadająca na produkty			Suma mierników	Koszt mierników	Koszty w PLN działań przypadające na produkty
1	10	10	30	50	600	6 000	6 000	18 000
2	0,7 mln/szt 700	0,7 mln/szt 70	1,4 mln/szt 140	910	42	29 400	2 940	5 880
3	20	20	20	60	411	8 220	8 220	8 220
4	100h	10h	30h	140	50	5 000	500	1 500
5	40	40	80	160	75	3 000	3 000	6 000
6	0,7 mln/szt 700	0,7 mln/szt 70	1,4 mln/szt 140	910	10	7 000	700	1 400
7	10	10	30	50	180,40	1 804	1 804	5 412
Suma kosztów działań przypadająca na poszczególne produkty						60 424	23 164	46 412
						130 000

Koszty	Koszty produktów PLN						Koszty ogółem PLN
		X (1000 szt.)		Y (100 szt.)		Z (100 szt.)
		Ogółem	1 szt.	Ogółem	1 szt.	Ogółem	1 szt.
Materiały bezpośrednie	70 000	70	10000	10	20 000	20	100 000
Robocizna	32 000	32	3 200	32	4 800	48	40 000
Bezpośrednie koszty działań	60 424	60,42	23 164	231,64	46 412	464,12	130 000
Koszty bezpośrednie produktu	162 424	162,42	36 364	363,64	71 212	712,12	270 000
Nadzór ogólny	-	-	-	-	-	-	9 000
Koszty ogółem							279 000

B. wyniku finansowego

B. koszt. wytworzenia

produktu sprzedaży

B. koszt. wytworzenia

zapasu produktu

B. koszt. wytworzenia

B. kosztów wydziałow.

B. wynagrodzeń bezp.

B. materiałów bezp.

B. kosztów zarządu

B. produkcji

B. zasobów produktu

Budżet k. sprzedaży

Budżet sprzedaży

Prognoza sprzedaży

B. przepływów pieniężnych

B. bilansu

BUDŻET OPERACYJNY

cena produktu

wielkość sprzedaży

koszt produktu

---