OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO

NA STANOWISKU

KONSERWATOR HYDROFORNI I SIECI WODNO - KANALIZACYJNEJ

1. Wstęp

Zapewnienie bezpiecznego wykonania pracy w zakładach pracy jest w Polsce usankcjonowane prawnie. Zgodnie z artykułem nr 226 znowelizowanego Kodeksu Pracy, pracodawca jest zobowiązany do informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywanymi czynnościami oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami w środowisku pracy.

Ryzyko zawodowe zgodnie z § 2 pkt. 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa pracy to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń zawiązanych z wykonywaną pracą, powodującą straty, a w szczególności wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Przeprowadzona ocena ryzyka stanowi podstawę do zastosowania przez pracodawcę organizacji pracy i stworzenia stanowisk pracy zabezpieczających pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia.

Zakład Gospodarki Komunalnej w Przechlewie na stanowisku odczytywacz liczników- konserwator zatrudnia 1 osobę. Czas pracy nienormowany.

Pracownik jest przeszkolony w zakresie BHP i p. poż. oraz obsługi wszystkich urządzeń znajdujących się w hydroforni oraz posiada aktualne badania lekarskie. Odzież robocza i środki czystości wydawane są co 18 miesięcy.

Ocena ryzyka zawodowego odczytywacz liczników - konserwator została wykonana wg normy PN- N - 18002. W metodzie zakłada się możliwość powstania wypadku i szacuje jakościowo parametry ryzyka, skutki i prawdopodobieństwo, z jakim następstwa te mogą wystąpić. Ciężkość następstw i prawdopodobieństwo ich wystąpienia szacowane są na trzech poziomach. Ryzyko zawodowe wartościowane jest w skali trójstopniowej na trzech poziomach.

2. Procedura oceny ryzyka.

Ocena ryzyka jest systematycznym badaniem wszystkich aspektów pracy, które jest przeprowadzane w celu stwierdzenia, jakie zagrożenia w środowisku pracy mogą być powodem urazu lub pogorszenia się stanu zdrowia pracownika i czy zagrożenia można wyeliminować, a jeżeli nie to jakie środki ochronne należy podjąć w celu ograniczenia ryzyka zawodowego z tymi zagrożeniami. W badaniu tym można wyodrębnić dwa etapy ( tabela nr 1) : analizę ryzyka i wyznaczanie jego dopuszczalności czyli podejmowanie decyzji o możliwości przyjęcia ryzyka lub jego wyeliminowania czy ograniczenia.

Przebieg oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy ( PN- N- 18002:2000)

Przebieg oceny ryzyka zawodowego składa się z powiązanych ze sobą etapów. Według Polskiej Normy PN- N- 18002 ocena ryzyka zawodowego składa się z następujących działań:

Przedstawiona w normie PN-N-18002 matrycowa meto­da oceny ryzyka jest metodą przeznaczoną do jakościowego oszacowania ryzyka zawodowego. W metodzie szacuje się parametry ryzyka, którymi są możliwe spowodowane zda­rzeniem ciężkości następstw (skutki) oraz prawdopodobień­stwo, z jakim następstwa te mogą wystąpić. Wartościowa­nie ryzyka przeprowadzane jest przez odczytanie jego war­tości z matrycy.

Szacowanie ciężkości następstw i prawdopodobieństwa następstw odbywa się w skali trójstopniowej dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia. Charakterystykę wartości pa­rametrów ryzyka przedstawiono w tabelach szacowanie ciężkości następstw oraz szacowanie prawdopodobieństwa następstw.

Tabela nr 1 (źródło: PN-N-18002)

SZACOWANIE CIĘŻKOŚCI NASTĘPSTW
Następstwa	Charakterystyka
O małej szkodliwości	Urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy; są to: czasowe pogorszenie stanu zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienie oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp.
O średniej szkodliwości	Urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z okresami absencji; są to np. zranienia, oparzenia drugiego stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenie ścięgna) itp.
O dużej szkodliwości	Urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć; są to np. oparzenia trzeciego stopnia, oparzenia drugiego stopnia na dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp.

Tabela nr 2 (źródło: PN-N-18002)

SZACOWANIE PRAWDOPODOBIEŃSTWA NASTĘPSTW
Prawdopodobieństwo	Charakterystyka
Mało prawdopodobne	Następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika.
Prawdopodobne	Następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.
Wysoce prawdopodobne	Następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.

Po oszacowaniu parametrów ryzyko wartościowane jest z matrycy ryzyka w skali trójstopniowej - tabela poniżej:

Tabela nr 3 (źródło: PN-N-18002)

Wartościowanie ryzyka w skali trójstopniowej (PN-N-18002)
	Ciężkość następstw
Prawdopodobieństwo	Mała	Średnia	Duża
Mało prawdopodobne	Małe 1	Małe 1	Średnie 2
Prawdopodobne	Małe 1	Średnie 2	Duże 4
Wysoce prawdopodobne	Średnie 2	Duże 3	Duże 3

Wartościowanie ryzyka zawodowego polega tu na szacowaniu zmierzonej w środowisku pracy wielkości charakteryzującej narażenie i porównaniu jej z wartościami dopuszczalnymi. Zasadę wartościowania przedstawiono w tabeli poniżej:

Tabela nr 4 (źródło: PN-N-18002)

Wartościowanie ryzyka dla czynników mierzalnych
Wielkość charakteryzująca narażenie	Wartość ryzyka
P > P max	duża
P max ≥P ≥0.5 P max	średnia
P < 0.5 P max	mała

gdzie:

P _max -wartość dopuszczalnej wielkości charakteryzującej narażenie, ustalona na podstawie obowiązujących przepisów i norm lub, jeżeli przepisy i normy nie istnieją, innych wymagań, wytycznych, opinii ekspertów itp., np.:

• NDS - najwyższe dopuszczalne stężenie.

• NDN - najwyższe dopuszczalne natężenie.

Po oszacowaniu ryzyka wyznaczamy jego dopuszczalność. Znając wartość ryzyka ( duże, średnie, małe ) możemy stwierdzić czy jest ono dopuszczalne czy niedopuszczalne i na podstawie tego określić niezbędne działania dotyczące organizacji stanowiska pracy.

Norma zaleca również - w zależności od poziomu wartościo­wania ryzyka - podjęcie niezbędnych działań profilaktycz­nych zgodnie z tabelą nr 4.

Tabela nr 5 (źródło: PN-N-18002)

Działania profilaktyczne dla wartościowania ryzyka w skali trójstopniowej
Ryzyko	Wartościowanie ryzyka	Działania profilaktyczne
Duże	Niedopuszczalne	Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z już wykonywaną pracą, to działania w celu jego zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast, np. przez zastosowanie środków ochronnych. Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
Średnie	Dopuszczalne	Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.
Małe			Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje co najmniej na tym samym poziomie.

Kolejnym etapem jest zaplanowanie i wdrożenie skutecznych środków profi -

laktycznych, które będą eliminowały lub ograniczały ryzyko nie generując nowych

zagrożeń. Są one oczywiście uzależnione od poziomu tego ryzyka.

Ogólne zasady organizowania działań - koniecznie w podanej niżej kolejności obejmują:

- środki techniczne eliminujące lub ograniczające zagrożenia u źródła (środki stosowane w celu wyeliminowania zagrożenia są najskuteczniejszymi, polegają głównie na automatyzacji i mechanizacji procesów pracy) - np. wykorzystywanie wózków zasilanych elektrycznie do przemieszczania ładunków;

- środki ochrony zbiorowej, np. pełne zabezpieczenia (poręcz ochronna, krawężnik, wypełnienie przy balustradzie ) na rusztowaniu;

- środki organizacyjne i proceduralne (np. instrukcje bezpiecznej pracy),

-środki ochrony indywidualnej - szczegółowe zasady stosowania SOI, a także zagrożenia i rodzaje prac, przy których wymagane jest ich stosowanie,

Do obowi1zków pracodawcy należy ochrona pracowników przed działaniem szkodliwych czynników biologicznych przez:

-ocenę ryzyka zawodowego, na jakie jest lub może być narażony pracownik, uwzględniając rodzaj,

-stopień i czas trwania narażenia na działanie szkodliwego czynnika biologicznego informowanie pracowników o istniej1cych zagrożeniach biologicznych w miejscu pracy oraz

o ich potencjalnym działaniu alergizującym lub toksycznym

-ograniczenie liczby pracowników narażonych lub potencjalnie narażonych na działanie

czynników biologicznych

- systematyczne szkolenie pracowników

- ograniczenie dostępu do pomieszczeń, w których występuje narażenie na czynniki

biologiczne - udostępnianie ich tylko osobom uprawnionym

- planowanie procesu pracy w sposób pozwalający na unikniecie lub zminimalizowanie

uwalniania szkodliwego czynnika biologicznego

-wykonywanie badan kontrolnych, analizę narażenia na czynniki biologiczne, a następnie

klasyfikowanie ich odpowiednio do grupy zagrożenia wg rozporządzenia ministra zdrowia

w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki

-opracowanie procedur dezynfekcji

-zapewnienie skutecznej ochrony przed wektorami zakażeń - gryzoniami

- kształtowanie odpowiednich warunków pracy - dostęp do środków czystości i środków

dezynfekcyjnych, zapewnienie odzieży ochronnej i roboczej itp.

-zapewnienie bezpiecznych warunków spożywania posiłków i napojów w wydzielonym

pomieszczeniu

- sporządzenie planu postępowania na wypadek awarii z udziałem czynnika biologicznego

- szczepienia pracowników

- zgłaszanie do właściwego inspektora sanitarnego

-informacji o zachorowaniach na choroby odzwierzęce.

Najkorzystniejszym sposobem wprowadzenia takich środków jest podejście systemowe: opracowanie planu działań profilaktycznych na poziomie przedsiębiorstwa lub przy najmniej rodzaju działalności.

Przed wprowadzeniem środków profilaktycznych w życie należy zweryfikować plan odpowiadając na dwa podstawowe pytania:

- czy zaplanowane działania doprowadzą do oczekiwanego obniżenia poziomu ryzyka zawodowego,

- czy rozwiązania te nie będą powodowały wystąpienia nowych zagrożeń.

Po wprowadzeniu środków eliminujących lub ograniczających ryzyko należy sprawdzić ich skuteczność, ponieważ celem nie jest tylko wypełnienie obowiązku, lecz faktyczna poprawa warunków pracy zatrudnionych poprzez zapewnienie im bezpieczeństwa w miejscu pracy.

3. Opis stanowiska pracy.

Rejon pracy pracownika zatrudnionego na stanowisku konserwator hydroforni i sieci wod.-kan. w Zakładzie Gospodarki Komunalnej obejmuje teren gminy Przechlewo. Do zakresu uprawnień i obowiązków konserwator hydroforni i sieci wod.-kan. należy:

- zadania związane z gospodarką wodno - ściekową na terenie gminy Przechlewo, a w szczególności poboru wody i zrzutu ścieków z posesji podłączonych do kanalizacji sanitarnej;

- prowadzenie kontroli wodomierzy oraz ich plombowanie;

- wyliczenie oraz pobieranie opłat za pobór wody i zrzut ścieków do kanalizacji sanitarnej przy pomocy urządzenia PSION

Stanowisko: Konserwator hydroforni i sieci wod.-kan.		Ilość zmian roboczych: 1	Liczba etatów: 1
Wymagania ogólne
Szkolenia z zakresu bhp	Instruktaż ogólny	Przed dopuszczeniem do pracy	TAK
			Instruktaż		TAK
			Szkolenie okresowe		TAK
	Profilaktyczne badania lekarskie	Wstępne	Przed dopuszczeniem do pracy	TAK
		Okresowe	Wg zaleceń lekarza sprawującego opiekę	TAK
Uprawnienia	Wymagany wiek	Minimum 18 lat	TAK

4. Identyfikacja zagrożeń na stanowisku odczytywacz liczników- konserwator

Zagrożenie	Źródło zagrożenia (przyczyna)	Możliwe skutki zagrożenia	Środki ochrony przed zagrożeniem
Porażenie prądem elektrycznym	-termiczne, mechaniczne uszkodzenie izolacji przewodów zasilających urządzenia elektryczne, -niesprawne wyłączniki, -uszkodzone gniazda wtyczkowe, -nieprzestrzeganie instrukcji w trakcie użytkowania urządzeń zasilanych elektrycznie -uszkodzenie instalacji na skutek zawilgocenia	-poparzenie, -migotanie komór serca, -śmierć	Prawidłowe podłączenie do instalacji elektrycznej obiektu, codzienne przeglądy instalacji, gniazd wtykowych, podłączeń urządzeń elektrycznych ,itp., szkolenie stanowiskowe
Upadek w wyniku potknięcia, poślizgnięcia w miejscu wykonania pracy	-śliskie powierzchnie wokół urządzeń -, - pośpiech	-potłuczenia, -zwichnięcia, -złamania, -wstrząśnienie mózgu	- odpowiednie obuwie robocze, - zachowanie uwagi, - podwieszanie przewodów elektrycznych, -utrzymywanie porządku, - szkolenie stanowiskowe
Wystające elementy, kanty	-pośpiech, - niezachowanie dostatecznej ostrożności, - krawędzie pokryw osadników, narzędzia	-skaleczenia dłoni , -lekkie stłuczenia, -siniaki, -otarcia naskórka	-środki ochrony indywidualnej ( ochrony rąk), - szkolenie ( instruktaż) stanowiskowe, - zachowanie szczególnej ostrożności
Przeciążenie układu ruchu (mięśniowego- szkieletowego)	- nieprzestrzeganie norm dotyczących podnoszenia, przenoszenia ciężarów, - pokonywanie dużych odległości piechotą po drogach poziomych ,schodach	- nadwerężenia układu mięśniowo- szkieletowego, - bóle stawów(kończyn dolnych)	-Przerwy w pracy, - możliwość odpoczynku w pomieszczeniu socjalnym, -szkolenie stanowiskowe uwzględniające normy dźwigania przy wykonywaniu prac ręcznych
Uderzenie, przygniecenie (przez czynniki materialne)	-transportowane w pojemnikach, -chemikalia, -pokrywy itp.	-potłuczenia, -złamania, -zmiażdżenia palców dłoni	-
Bakterie(tlenowe pałeczki Gram- ujemne) rodzaju: Pseudomonas	Gleba,woda,rośliny,produkty roślinne, pył organiczny, powietrze, mgła olejowa	-reakcje immunotoksyczne wywołane wdychaną endotoksyną	- ochrony osobiste (respiratory), - redukcja zapylenia, - oświata zdrowotna
Bakterie (warunkowo beztlenowe pałeczki Gram-ujemne) rodzaju: Proteus	Przewód pokarmowy ludzi i zwierząt, gleba,ścieki	-zakażenia dróg moczowych, rzadziej innych narządów	- ochrony osobiste, - dezynfekcja
Bakterie (warunkowo beztlenowe pałeczki Gram-ujemne) rodzaju:Yersinia	Woda, gleba, liczne zwierzęta kręgowe ibezkręgowe	-jersinioza: zapalenie żołądka i jelit, Zatrucia pokarmowe, - ropnie, - inne zakażenia pozajelitowe	- zachowanie zasad czystości i higieny, - odkażanieo gotowanie wody i pokarmów - opatrywanie ran, - ochrony osobiste, - dezynfekcja, - sterylizacja
Bakterie (warunkowo beztlenowe pałeczki Gram-ujemne) rodzaju: Escherichia	Przewód pokarmowy ludzi i zwierząt, kał, woda, gleba, ścieki, środowisko szpitalne	- krwotoczne zapalenie okrężnicy( krwawa biegunka), - hemolityczna uremia, - zatrucia silnymi enterotoksynami białkowymi	- przestrzeganie zasad higieny w szpitalu i laboratoriach, - dezynfekcja, - sterylizacja, Chlorowanie wody, - ochrony osobiste, - osłony zabezpieczające w oczyszczalniach ścieków
Bakterie (warunkowo beztlenowe pałeczki Gram-ujemne) rodzaju: Salmonella	Woda, gleba, ścieki, produkty roślinne i zwierzęce	- salmonelloza( zapalenie żołądka i jelit, zatrucia pokarmowe	- ochrony osobiste, - dezynfekcja, - sterylizacja, - asenizacja ścieków przeznaczonych dla rolnictwa, - osłony zabezpieczające w oczyszczalniach ścieków, - przestrzeganie zasad czystości i higieny w miejscu pracy, - kontrola produktów żywnościowych, - oświata zdrowotna
Bakterie(tlenowe pałeczki Gram- ujemne) Laginella pneumophilio	Woda , zwłaszcza ciepła(20- 45' C), ścieki, wilgotna gleba	-zapalenie płuc(legioneloza), -gorączka grypo-podobna(Pontiac feler)	- ochrony osobiste, -stosowanie biocydów, - oświata zdrowotna
Bakterie(beztlenowe laseczki przetrwalnikujące) Clostridium perfringens	Gleba, kał, ścieki	- zgorzel gazowa z rozpadem tkanek, -zapalenie tkanki łącznej, -posocznica, Działanie toksyczne przez toksyny białkowe	-Szybkie opatrywanie ran, - dezynfekcja, - sterylizacja
Bakterie(beztlenowe laseczki przetrwalnikujące Clostridium spp.	Gleba, kał	- obrzęk złośliwy ran, -zapalenie jelit	-Szybkie opatrywanie ran, - dezynfekcja, - sterylizacja, -kontrola żywności
Wirusy ECHO(Picornaviridae)	Ludzie	-zapalenie układu oddechowego, -gorączki, -zapalenie mózgu i opon mózgowo rdzeniowych, -paraliż, -zapalenie wątroby i jelit, -stany zapalne skóry wysypką, -zapalenie spojówek, -biegunka, -zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia	-ochrony osobiste, -dezynfekcja, -sterylizacja,
Wirusy choroby Heinego i Medina (Picornaviridae)	Ludzie, ścieki	-gorączki, -zapalenie mózgu i opon mózgowo rdzeniowych, -paraliż(zwykle u dzieci), -inwalidztwo	-szczepienie ochronne, -ochrony osobiste, -dezynfekcja, -sterylizacja, -asenizacja ścieków
Wirusy (Picornaviridae)	Ludzie, zwierzęta, ścieki	-zapalenie układu oddechowego, -gorączki, -zapalenie mózgu i opon mózgowo rdzeniowych, -zapalenie wątroby, jelit, serca i mięśni.	-ochrony osobiste, -dezynfekcja, -sterylizacja, -asenizacja ścieków
Wirus ( zapalenie wątroby typu A) (Picornaviridae	Ludzie, ścieki	-zapalenie wątroby typu A, -zapalenie żołądka i jelit	-szczepienia ochronne, --ochrony osobiste, -dezynfekcja, -sterylizacja, -asenizacja ścieków
Grzyby( grzyby niedoskonałe) Aspergillus	Gleba, surowce roślinne, kompost, drewno bukowe, odpady	-aspergiloza płuc, -astma, alergiczny nieżyt nosa, -wytwarza mikrotoksyny	-dezynfekcja i sterylizacja pomieszczeń labolaoryjnych, - ochrony osobiste. -doskonalenie wentylacji
Grzyby( grzyby niedoskonałe) Penicillium spp.	Surowce roślinne i zwierzęce, gleba, pył, powietrze	-astma oskrzelowa, -alergiczny nieżyt nosa, -wytwarzają szkodliwe mikrotoksyny	-ochrona produktów roślinnych przed spleśnieniem, -ochrony osobiste, - redukcja zapylenia, -doskonalenie wentylacji
Grzyby(podstawczaki) Scopulariopsis brevicaulis	Gleba, produkty roślinne, produkty zwierzęce nawóz wnętrze domów, pył	-astma oskrzelowa, Alergiczny nieżyt oskrzeli, - zakażenia skóry i paznokci	-ochrona produktów roślinnych przed spleśnieniem, -ochrony osobiste, - redukcja zapylenia, -doskonalenie wentylacji

5. Wartościowanie ryzyka

Zagrożenie	Ciężkość następstw	Prawdopodobieństwo	Ryzyko
Porażenie prądem elektrycznym	Mała	Mało prawdopodobne	Średnie
Upadek w wyniku potknięcia, poślizgnięcia w miejscu wykonania pracy	Mała	Prawdopodobne	Małe
Wystające elementy, kanty	Mała	Mało prawdopodobne	Małe
Przeciążenie układu ruchu (mięśniowego- szkieletowego	Mała	Mało prawdopodobne	Małe
Uderzenie, przygniecenie (przez czynniki materialne)	Mała	Mało prawdopodobne	Małe
Kontakt z bakteriami	Duża	Prawdopodobne	Średnie
Kontakt z wirusami	Duża	Prawdopodobne	Średnie
Kontakt z grzybami	Duża	Prawdopodobne	Średnie

6. Podsumowanie

Przeprowadzona ocena ryzyka zawodowego na stanowisku konserwator hydroforni i sieci wodno- kanalizacyjnej wykazała, że ryzyko związane z wykonywaną pracą należy uznać za małe ( akceptowalne). Prawidłowo przeprowadzona ocena ryzyka zawodowego oraz zastosowanie skutecznych środków profilaktycznych zmniejszają poziom ryzyka. Umożliwia to zebranie aktualnych i pełnych informacji oraz identyfikacji wszystkich zagrożeń. Działania podjęte przez pracodawcę powinny sprowadzać się do kontrolno- sprawdzających. Kontrola polegająca na zaplanowaniu i wdrożeniu odpowiednio dobranych środków eliminujących lub ograniczających ryzyko zawodowe. Działania te nie mogą jednak stanowić jednorazowych kontroli, bowiem tylko systematyczne i ciągle doskonalące działania zapewnią skuteczne ograniczenie ryzyka zawodowego pracownika.

15

Część 1.

Nazwa i opis stanowiska; wymogi dla pomieszczenia i danego stanowiska pracy wynikające z przepisów, rodzaj wykonywanej pracy.

Część 2.

Identyfikacja zagrożeń dla danego stanowiska.

Część 3.

Oszacowanie ryzyka zawodowego dla danego stanowiska.

Część 4.

Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego.

Część 5.

Wyciągnięcie wniosków z przeprowadzonej oceny.

( Opracowanie działań korygujących lub zapobiegawczych)

---