RYZYKO ZAWODOWE

Fizjologiczny aspekt procesu pracy

Fizjologia pracy wchodzi w skład fizjologii człowieka i zajmuje się badaniem wpływu pracy wykonywanej przez człowieka na jego ustrój jako całość, a także na funkcjonowanie poszczególnych jego organów i układów oraz bioenergetykę.

Przeprowadzając analizę zagrożeń związanych z wykonywaniem poszczególnych czynności należy rozważyć :

• jakiego rodzaju wypadki mogą wystąpić podczas wykonywania czynności

• czy podczas wykonywania pracy mogą wystąpić problemy lub odchylenia od jej normalnego przebiegu

• czy wykonywanie zadań jest związane z wysiłkiem fizycznym lub obciążeniem psychicznym

• czy czynności mogą być wykonywane w sposób inny niż ustalony procedurami

• czy podczas wykonywania czynności pracownik jest eksponowany na szkodliwe czynniki chemiczne lub biologiczne

Ocena ryzyka zawodowego w przedsiębiorstwie powinna być przeprowadzana okresowo, z częstością zależną od rodzaju wykonywanych prac i stałości technologii.

Należy ją zawsze wykonywać w następujących sytuacjach:

- na etapie planowania i projektowania inwestycji i przed wprowadzeniem zmian, takich jak np. zmiana stosowanych materiałów lub narzędzi, albo zmian organizacyjnych

- po wprowadzeniu zmian; bez względu na ocenę ryzyka przeprowadzoną przed wprowadzeniem zmiany należy ją przeprowadzić ponownie po wprowadzeniu zmiany w celu sprawdzenia jej wyników w praktyce

-jeżeli informacje, wykorzystywane podczas oceny ryzyka straciły swoją aktualność

- jeżeli zastosowane środki zapobiegawcze i ochronne są niewystarczające lub nieodpowiednie, np. ze względu na nowe informacje odnoszące się do możliwości zastosowania nowych środków.

R- ryzyko

Ryzyko zawodowe

Prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności możliwość wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Mówiąc najprościej, ryzyko zawodowe oznacza prawdopodobieństwo, z jakim ktoś może zostać poszkodowany w związku z istniejącym zagrożeniem i jakie mogą być tego konsekwencje.

Od czego zależy ryzyko zawodowe?

Ryzyko zawodowe zależy od:

• samego zagrożenia,

• specyfiki jakiej występuje,

• efektywności działań profilaktycznych,

• przestrzegania przez pracowników przepisów i zasad bhp,

• czasu ekspozycji każdego pracownika pracującego w zagrożeniu,

• ilości osób pracujących w zagrożeniu.

Co to jest zagrożenie?

Zagrożenie to stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę (chemikalia, prąd elektryczny, praca na wysokości - na drabinach, itd)

Dokonując inspekcji stanowisk pracy należy pamiętać o zagrożeniach, które mogą być przyczyną wypadków i innych strat.

Trzeba zwróć uwagę na:

• ruchome elementy maszyn i urządzeń,

• powierzchnie na których istnieje możliwość poślizgnięcia się lub upadku, 

• ostre krawędzie, wystające elementy,

• położenie stanowiska pracy na wysokości,

• wysoka lub niska temperatura powietrza,

• złe oświetlenie,

• stan instalacji i urządzeń elektrycznych,

• pyły,

• duży hałas,

• używanie substancji chemicznych,

• pożary,

• wybuchy,

• obciążenie fizyczne i psychiczne, itd.

Co to jest ocena ryzyka zawodowego?

Ocena ryzyka jest niczym innym jak szczegółowym i dokładnym sprawdzeniem i oceną tego, co w miejscu pracy może zaszkodzić lub wyrządzić krzywdę ludziom i pracownikom. Służy do tego, aby ocenić czy zastosowano wystarczające środki zaradcze lub też po to, aby określić co należy zrobić, aby te szkodliwe warunki ograniczyć lub wyeliminować.

Celem oceny ryzyka jest też upewnienie się, że nikt nie ulegnie wypadkowi ani nie zachoruje wskutek oddziaływania czynników środowiska pracy.

Ocenę ryzyka zaleca się przeprowadzić w możliwie najprostszy sposób. W wielu przedsiębiorstwach (np. handlowych, usługowych oraz w małych przedsiębiorstwach produkcyjnych) zagrożeń jest niewiele i są one łatwe do zidentyfikowania. Ich identyfikacji i ocena związanego z nimi ryzyka zawodowego powinny opierać się na zasadach zdrowego rozsądku.

Ocenę ryzyka zawodowego należy przeprowadzać okresowo i zawsze wówczas, gdy nastąpiły zmiany w przebiegu procesu produkcyjnego Ocena ryzyka zawodowego w przedsiębiorstwie, z częstością zależną od rodzaju wykonywanych prac i stałości technologii , a w szczególności:

• przy tworzeniu nowych stanowisk pracy,

• na etapie planowania i projektowania inwestycji i przed wprowadzeniem zmian, takich

jak np. zmian technologicznych zmiana stosowanych materiałów lub narzędzi, albo zmian

organizacyjnych,

• po wprowadzeniu zmian; bez względu na ocenę ryzyka przeprowadzoną przed

wprowadzeniem zmiany należy ją przeprowadzić ponownie po wprowadzeniu

• jeżeli informacje, wykorzystywane podczas oceny ryzyka straciły swoją aktualność

• jeżeli zastosowane środki zapobiegawcze i ochronne są niewystarczające lub nieodpowiednie, np. ze względu na nowe informacje odnoszące się do możliwości zastosowania nowych środków.

• po zmianie obowiązujących wymagań odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy (np. zmiana obowiązujących przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy),

• po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochronnych.

Ocena ryzyka zawodowego w 5-ciu krokach

• Krok 1: Zidentyfikuj zagrożenia.

Jeżeli sam dokonujesz oceny ryzyka zawodowego, przyjrzyj się dokładnie miejscu pracy i temu, co mogłoby powodować wypadek lub niekorzystnie wpływać na zdrowie przebywających i pracujących tam osób. W pierwszej kolejności skoncentruj się na tych zagrożeniach, które mogłyby powodować ciężkie urazy albo zagrażać kilku osobom.
Zapytaj o zdanie pracowników lub ich przedstawicieli.
Mogą oni zauważyć rzeczy, które na pierwszy rzut oka nie wydają się oczywiste.

• Krok 2: Ustal, kto może ulec wypadkowi lub zachorować.

Pamiętaj, że ocena ryzyka zawodowego dotyczy wszystkich pracowników. Podczas jej przeprowadzania zwróć szczególną uwagę na tych pracowników, dla których następstwa występujących zagrożeń mogą być szczególnie ciężkie, np. na kobiety w ciąży, młodocianych lub osoby niepełnosprawne. Nie zapomnij o tych, których stanowiska pracy nie mają stałej lokalizacji (np. sprzątaczki, pracownicy utrzymania ruchu).
Pomyśl również o ludziach, którzy odwiedzają firmę, i podwykonawcach, a także o osobach postronnych, jeżeli mogą być one zagrożone.

• Krok 3: Oszacuj ryzyko zawodowe wynikające z zagrożeń i oceń, czy zastosowane środki ochrony są właściwe oraz czy należy podjąć jeszcze jakieś działania w celu dalszego ograniczenia tego ryzyka.

Zastanów się, jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnych następstw każdego z występujących zagrożeń i jak ciężkie mogą być te następstwa. Oszacuj, czy ryzyko zawodowe związane z każdym ze zidentyfikowanych zagrożeń jest duże, średnie czy małe.
Weź pod uwagę stosowane środki ochrony przed zagrożeniami, ale pamiętaj, że nie eliminują one całkowicie ryzyka zawodowego.

PRAWDOPODOBIEŃSTWO	CIĘŻKOŚĆ NASTĘPSTW
		MAŁE	ŚREDNIE	DUŻE
MAŁO PRAWDOPODOBNE	MAŁE	MAŁE	ŚREDNIE
PRAWDOPODOBNE	MAŁE	ŚREDNIE	DUŻE
WYSOCE PRAWDOPODOBNE	ŚREDNIE	DUŻE	DUŻE

Prawdopodobieństwo zaistnienia zagrożeń

• Mało prawdopodobne następstwa zagrożeń to takie, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika.

• Prawdopodobne następstwa zagrożeń to takie, które mogą wystąpić nie częściej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.

• Wysoce prawdopodobne następstwa zagrożeń to takie, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.

Ciężkość następstw

• Ciężkość następstw jest mała, jeżeli powstające w wyniku zagrożeń urazy i choroby nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy (np. bóle głowy, niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienia oczu itp.)

• Ciężkość następstw jest średnia, jeżeli powstające w wyniku zagrożeń urazy i choroby powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z krótkimi okresami absencji (np. zranienia, alergie skórne, nieskomplikowane złamania itp.)

• Ciężkość następstw jest duża, jeżeli powstające w wyniku zagrożeń urazy i choroby powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć (np. oparzenia III stopnia, amputacje, zawodowe uszkodzenie słuchu itp.)

Kiedy ryzyko zawodowe jest duże i nie można go zaakceptować?

Przede wszystkim wówczas, gdy nie zrobiono tego, czego wymaga prawo dla zapewnienia ochrony pracowników, na przykład nie są spełnione wymagania prawne dotyczące ograniczenia dostępu do niebezpiecznych części maszyn.

Zadaj sobie pytanie. Czy zrobiłeś wszystko co nakazuje prawo w zgodzie z normami i standardami? Np. istnieje prawny obowiązek zabezpieczenia dostępu do niebezpiecznych części maszyn. Twoim celem jest to, aby ograniczyć lub zmniejszyć wszystkie zagrożenia do minimum, stosując wszelkie możliwe środki zaradcze.

Planując działania mające na celu ograniczenie ryzyka, rozważ kolejno:

• czy możliwe jest zastosowanie innych technologii i metod pracy, z którymi związane jest mniejsze ryzyko zawodowe?

• czy możliwe jest zastosowanie środków technicznych (np. osłon ruchomych części maszyn, wentylacji itp.)?

• czy możliwe jest zorganizowanie pracy w taki sposób, aby ograniczyć narażenie pracowników?

• czy konieczne jest zastosowanie środków ochrony indywidualnej?

• Krok 4: Udokumentuj wyniki.

Oznacza to, że trzeba:

• zarejestrować zidentyfikowane zagrożenia

• zapisać najważniejsze wnioski

Ocena ryzyka zawodowego musi być przeprowadzona właściwie, czyli, że:

• uwzględniono podczas oceny wszystkie osoby, które mogą być narażone

• rozważono wszystkie istotne zagrożenia

• podjęte środki zapobiegawcze są właściwe, a ryzyko po ich zastosowaniu można ocenić jako akceptowalne (średnie lub małe).

Poniżej zaprezentowany został wzór formularza, który można wykorzystać do dokumentowania wyników oceny ryzyka.

Przedsiębiorstwo (wydział, stanowisko)	Karta oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy	Data	Numer karty
				Sporządził :
Zagrożenie	Środki ograniczające ryzyko zawodowe	Oszacowanie ryzyka zawodowego	Zalecenia dotyczące dodatkowych środków ochrony
Wpisać tu należy wszystkie zidentyfikowane zagrożenia, które mogą powodować występowanie urazów lub chorób pracowników	Wymienić tu należy środki, jakie są stosowane w celu ograniczenia ryzyka zawodowego związanego z każdym zidentyfikowanym zagrożeniem - środki ochrony zbiorowej	Wpisuje się tu - dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia - wynik oszacowania ryzyka zawodowego i jego oceny po zastosowaniu wymienionych środków ochrony	Wpisać tu należy działania, planowane w celu ograniczenia ryzyka zawodowego. Działania te muszą być zrealizowane w jak najkrótszym terminie, jeżeli ryzyko zawodowe jest niedopuszczalne.

• Krok 5: Okresowo dokonuj przeglądu oceny ryzyka zawodowego i weryfikuj ją, jeśli zaistnieje taka konieczność.

Jeżeli zostaną wprowadzone znaczące zmiany, należy ocenić ryzyko zawodowe związane z nowymi zagrożeniami.
Od czasu do czasu konieczne jest dokonanie przeglądu oceny ryzyka zawodowego.
Nie jest konieczne powtarzanie oceny z powodu każdej niewielkiej zmiany.
Jeżeli jednak po wprowadzeniu zmiany mogą pojawić się nowe zagrożenia, to należy we własnym interesie ocenić związane z nimi ryzyko zawodowe i zrobić wszystko, aby utrzymać je na niskim poziomie.

Należy pamiętać, że środki ochrony indywidualnej stosuje się w ostateczności - kiedy nie ma możliwości lub nie jest się w stanie zastosować środków technicznych i organizacyjnych.

---