CIEKŁE KRYSZTAŁY

Stan ciekłokrystaliczny to pośredni stan materii, charakteryzujący się płynnością izotropowej cieczy i uporządkowaniem dalekiego zasięgu typowym dla kryształów stałych. Ciekłokrystaliczność powstaje, między innymi, w wyniku istnienia anizotropii kształtu molekuł. Prętopodobne (wydłużone) lub dyskopodobne (płaskie) molekuły grupują się w odpowiedni sposób tworząc odpowiednią mezofazę: nematyczną, smektyczną z wieloma modyfikacjami, czy cholesterolową - Rys.1.

Rys. 1. Struktury ciekłych kryształów

Wydłużone molekuły ciekłych kryształów o strukturze nematycznej przejawiają tendencję do równoległego ustawiania się i nie mają żadnych ograniczeń przy wzajemnym przesuwaniu się. W ciekłych kryształach typu smektycznego oprócz orientacyjnego uporządkowania molekuł, ma miejsce pewne uporządkowanie pozycyjne; równoległe względem siebie molekuły są równocześnie rozmieszczone w warstwach. Zarówno materiały nematyczne jak i smektyczne zbudowane z molekuł tzw. chiralnych (z asymetrycznymi atomami węgla) tworzą charakterystyczną strukturę śrubową. Według wcześniejszych klasyfikacji tego typu strukturę przejawiały ciekłe kryształy cholesterolowe. Struktura cholesterolowa stanowi zespół równoległych płaszczyzn zawierających cząsteczki, których długie osie są równoległe do płaszczyzny i równocześnie są równoległe względem siebie. Cząsteczki wbudowane w jedną płaszczyznę tworzą stały kąt z cząsteczkami wbudowanymi w poprzednią płaszczyznę tworząc wspomnianą strukturę spiralną. Odległość między płaszczyznami o tej samej orientacji nosi nazwę okresu struktury cholesterolowej. Ten typ uporządkowania występuje także w estrach cholesterolu. Szczególnie materiały o strukturze cholesterolowej mają bardzo ciekawe własności optyczne.

Przyjmuje się, że mezofazę (czyli fazę o właściwościach ciekłokrystalicznych) można uzyskać w wyniku zmiany temperatury, albo w wyniku zmiany koncentracji rozpuszczalnika. Substancje, dla których mezofazy uzyskuje się w rezultacie topienia pewnych kryształów, noszą nazwę termotropowych ciekłych kryształów. Z kolei, gdy w rozpuszczalniku o zdecydowanie określonym typie rozpuszczalności (zdecydowanie polarnym lub niepolarnym) rozpuścić substancję amfifilową (tj. wykazującą obydwa typy rozpuszczalności) otrzymuje się liotropowy ciekły kryształ.

Niektóre substancje mają jedną, inne więcej niż jedną fazę ciekłokrystaliczną. Przy czym funkcjonuje określony schemat przejść fazowych, mianowicie: ciało stałe → ciekły kryształ → ciecz izotropowa. Dla substancji polimezomorficznych w obszarze mezofazy występuje najpierw faza smektyczna (fazy smektyczne), zaś w wyższych temperaturach faza nematyczna lub cholesterolowa. Niemożliwe natomiast jest temperaturowe przejście fazowe z fazy cholesterolowej do nematycznej.

Zarówno termotropowe jak i liotropowe ciekłe kryształy przechodzą do cieczy izotropowej po podgrzaniu ich do odpowiedniej temperatury.

W ciekłokrystalicznym stanie pośrednim nie ma w pełni skorelowanych ruchów molekuł jak w idealnym krysztale stałym ani nie są też one całkowicie przypadkowe. Reorientacje molekuł są w pewnym stopniu procesem kooperacyjnym. Korelacja między reorientującymi molekułami jest uwarunkowana oddziaływaniami elektrostatycznymi (własnościami elektrycznymi indywidualnych molekuł uwarunkowanymi np. momentami dipolowymi, kwadrupolowymi), siłami van der Waalsa, cechami geometrycznymi - szczególnie względami sterycznymi.

Ciekłe kryształy są cieczami anizotropowymi (charakteryzują się anizotropią właściwości fizycznych: anizotropią optyczną, dielektryczną, diamagnetyczną, anizotropią lepkości...), co pozwala na orientację ich molekuł poprzez oddziaływanie pól zewnętrznych (elektrycznego, magnetycznego), temperatury, wpływów mechanicznych, promieniowania radiacyjnego, itp. Możliwe są także oddziaływania pomiędzy molekułami ciekłego kryształu jako tzw. matrycy i tzw. dopantów (cząstek wprowadzanych do ciekłego kryształu).

CIEKŁE  KRYSZTAŁY zostały odkryte w 1888r. przez austriackiego botanika Reinitzera. Podczas ogrzewania substancji organicznej będącej pochodną cholesterolu zaobserwował on, że substancja ta w pewnej temperaturze przechodzi w mętną, opalizującą ciecz i dopiero dalsze ogrzewanie powoduje, że w wyższych temperaturach zachodzi przemiana w klarowna normalną ciecz. Substancją tą zainteresował się niemiecki fizyk Lehmann. Wykazał on, że właściwości tej mętnej cieczy nie sa jednakowe w różnych kierunkach - nie są izotropowe jak dla zwykłych cieczy (izotropowe - z greckiego isos-równy, tropos-zwrot). Właściwości te są anizotropowe np. mają dwa różne współczynniki załamania światła. Właściwości anizotropowe są charakterystyczne dla ciał stałych krystalicznych. Ponieważ badana substancja miała cechy zarówno cieczy jak i kryształu nazwał ją ciekłym kryształem. Nazwa ta przyjęła się i jest powszechnie używana

Termotropowe ciekłe kryształy są wykorzystywane w wyświetlaczach ciekłokrystalicznych. Cząsteczki te muszą posiadać anizotropowy kształt. Mogą, więc mieć wydłużony - prętopodobny kształt, albo przypominać dysk. Ponadto muszą posiadać fragmenty sztywne - sztywny rdzeń. Odpowiednią sztywność zapewniają cząsteczkom przeważnie pierścienie aromatyczne.

Rysunek przedstawia modele czaszowe cząsteczek ciekłokrystalicznych narysowane przy pomocy programu HyperChem. Atomy poszczególnych pierwiastków przedstawiono różnymi kolorami. Skomplikowane nazwy związków zastąpione są skrótami pochodzącymi od angielskich nazw tych związków.

CIEKŁE KRYSZTAŁY LIOTROPOWE

Ciekły kryształ termotropowy to pojedynczy związek chemiczny, lub mieszanina związków, niekiedy z domieszką materiałów niemezomorficznych. Ciekły kryształ liotropowy natomiast zawsze jest układem co najmniej dwu związków; szczególnie jest mieszaniną związków amfifilowych (amfipatycznych) i polarnego lub niepolarnego rozpuszczalnika. Bardzo często, a zwłaszcza w strukturach biologicznych, rozpuszczalnikiem polarnym jest woda.

Substancje polarne dobrze rozpuszczają się w rozpuszczalnikach polarnych, zaś substancje niepolarne w rozpuszczalnikach niepolarnych. Substancje dobrze rozpuszczające się w polarnej wodzie, czyli lubiące wodę, noszą nazwę hydrofilowych. Typowymi grupami hydrofilowymi są: -OH, -CO₂H, -CO₂Na, -SO₃K, -O(CH₂-CH₂-O)_nH, -N(CH₃)₃Br, -PO₄-(CH₂)₂-NH₂. Substancje obawiające się wody noszą nazwę hydrofobowych (lub lipofilowych, tj. lubiących lipidy - tłuszczowce). Typowymi grupami hydrofobowymi są: -C₆H₄-C_nH_2n+1, -C_nH_2n+1 i wszystkie inne z długimi łańcuchami węglowodorowymi zarówno z pierścieniami aromatycznymi jak i bez pierścieni.

Substancje amfifilowe posiadają podwójne cechy rozpuszczalności. Molekuły tych substancji zawierają dwie grupy o przeciwstawnych właściwościach rozpuszczalności. Dzięki grupie hydrofilowej rozpuszczają się w wodzie, dzięki grupie hydrofobowej - w rozpuszczalnikach niepolarnych. Typowymi substancjami amfifilowymi są długołańuchowe kwasy i alkohole, mydła (sole kwasów tłuszczowych), lipidy. Molekuły tych substancji mają polarną „główkę” i pojedynczy lub podwójny niepolarny „ogon” - Rys. 2.

Rys. 2. Przykład molekuł substancji amfifilowych: a)mydła, b)lipidu. Schematycznie zaznaczona polarna „główka” i długi niepolarny „ogon”.

Rys. 3. Substancje amfifilowe tworzą w rozpuszczalnikach: a)płytkowe lamele, b)okrągłe lub wydłużone micele.

Amfifilowe właściwości molekuł pozwalają na utworzenie ciekłego kryształu, gdy hydrofilowe oraz hydrofobowe tendencje są bardzo silne i prawie zrównoważone. Substancja amfifilowa w obecności rozpuszczalnika tworzy ciekłokrystaliczne kuliste micele lub płytkowe lamele (tj. podwójne warstwy lipidowe) - Rys. 3.

Wspólną cechą tych struktur (gdy rozpuszczalnikiem jest polarna woda) jest odizolowanie hydrofobowych „ogonów” od kontaktu z wodą oraz umiejscowienie hydrofilowych „główek” molekuły w wodzie, z racji ich powinowactwa do wody.

Cząsteczki lipotropowych ciekłych kryształów mają inną budowę. Nie muszą być sztywne. Muszą natomiast posiadać część polarną i niepolarną. Grupa  polarna na końcu cząsteczki zbudowana jest z przynajmniej dwóch rożnych atomów i ma nierównomiernie rozłożony ładunek elektryczny

Tego typu cząsteczki mogą w odpowiednich polarnych rozpuszczalnikach tworzyć większe ugrupowania np. podłużne lamele lub sferyczne micele.

BUDOWA BŁONY KOMÓRKOWEJ 

Liotropowe ciekłe kryształy odgrywaja ogromną rolę w organizmach żywych, gdyż roztwory białek, DNA mogą być litropowymi ciekłymi kryształami. Ponadto błony komórkowe, które odgrywają istotną rolę w przekazywaniu informacji z komórek do mózgu mają budowę liotropowych ciekłych kryształów.

Prętopodobne cząsteczki nie muszą być ciekłymi kryształami. Niektóre mogą przechodzić w czasie ogrzewania od razu w stan cieczy izotropowej. Rysunek przedstawia schematycznie podobne (co do kierunku i położenia) ułożone cząsteczki ułożone w krysztale i bezładne ułożenie w cieczy. Prętopodobne cząsteczki ciekłokrystaliczne w czasie ogrzewania tworzą najpierw ciekły kryształ, a dopiero w wyższych temperaturach ciecz. W stanie ciekłokrystalicznym wszystkie cząsteczki są ułożone w jednym kierunku (są uporządkowane orientacyjnie jak w krysztale), ale nie maja stałego położenia (uporządkowania pozycyjnego). Ciekłe kryształy mogą tworzyć fazy o różnej budowie. Można je podzielic na dwie grupy: nematyczna i smektyczną.

Badania mikroskopowe ciekłych kryształów prowadzone są zwykle w świetle spolaryzowanym. Światło spolaryzowane uzyskuje się po przejściu przez specjalne folie polaryzujące, które przepuszczają światło drgające tylko w jednym kierunku. Światło spolaryzowane gdy pada na drugi polaryzator, który przepuszcza  światło drgające w kierunku skręconym o 90º, zostaje zatrzymane. Obraz jest czarny. Również ciecz izotropowa umieszczona miedzy skrzyżowanymi polaryzatorami daje obraz czarny.

FAZA NEMATYCZNA	Nematyk ma cząsteczki ułożone w jednym kierunku. Gdy wszystkie cząsteczki w całej próbce były ułożone prostopadle do powierzchni polaryzatorów, to obraz też byłby czarny. Jednakże jednakowe ułożenie w całej próbce można uzyskać tylko w wyniku specjalnej obróbki lub pod wpływem przyłożonego napięcia. Próbka nematyka nie poddana żadnej obróbce ma zwykle wiele obszarów o różnej orientacji.
Na obrazie nematyka widać nieregularne obszary o rożnym zabarwieniu uzyskane w wyniku nakładania się dwóch promieni świetlnych: w kierunku długiej osi cząsteczki i prostopadłym do nniej. Na rysunku widać nieregularne linie, które są związane ze zmianą orientacji całych obszarów cząsteczek. Od tych linii (nitek), które sa bardzo charakterystyczne dla nematyka pochodzi nazwa (nema po grecku znaczy nić).	OBRAZ MIKROSKOPOWY NEMATYKA

Istnieje pewna grupa związków organicznych, których lustrzane odbicie nie jest identyczne z obrazem. Związki takie mają zdolność skręcania płaszczyzn polaryzacji światła. takie związki tworzą fazę nematyczną skręconą (nazwano ją cholesterolową, gdyż pierwotnie była ona spotykana dla pochodnych cholesterolu). W fazie nematycznej skręconej cząsteczki ułożone są podobnie jak w fazie nematycznej, ale każda następna warstwa cząsteczki jest skręcona o pewien kąt. Daje to w efekcie strukturę śrubową i nowe ciekawe właściwości optyczne. Dla potrzeb wyświetlaczy ciekłokrystalicznych ważny jest fakt, że warstwa nematyczna skręcona o 90ºskręca płaszczyznę polaryzacji światła też o 90º.

FAZA SMEKTYCZNA	OBRAZ MIKROSKOPOWY SMEKTYKA
Budowa fazy smektycznej różni się od nematycznej tym, że cząsteczki ułożone są w warstwy. Pierwsze poznane smektyki były mydłami stąd ich nazwa (smektos p grecku znaczy mydłopodobne). Struktura warstwowa smektyka powoduje że pod mikroskopem obserwuje się charakterystyczne obrazy zwane wachlarzami.

Strukturę skręconego nematyka można uzyskać ze zwyczajnych prętopodobnych cząsteczek. Wymaga to jednak specjalnej obróbki powierzchni płytek szklanych. Powierzchnię płytek szklanych pokrywa się cienką, przezroczystą warstewką polimeru i poleruje w jednym kierunku. Prętopodobne cząsteczki ustawiają się zgodnie kierunkiem polerowania. Jeżeli drugą szklaną wypolerowaną analogicznie przekręcimy o 90º i miedzy te płytki wprowadzimy ciekły kryształ nematyczny, to przyjmie on strukturę skręconą o 90º. Taka struktura skręca płaszczyznę  polaryzacji światła 90º. Jeżeli powierzchnie płytek szklanych pokryjemy cienką, przezroczystą warstwą przewodzącą to mamy możliwość doprowadzenia prądu. Prętopodobne cząsteczki, które mają mają budowę polarnną będą ustawiały się zgodnie z liniami sił pola elektrycznego, prostopadle do powierzchni szkła. Stracą swoją skręconą strukturę.

MODEL WYŚWIETLACZA CIEKŁOKRYSTALICZNEGO OPARTEGO NA EFEKCIE SKRĘCONEGO NEMATYKA 

NAPIĘCIE WYŁĄCZONE

NAPIĘCIE WŁĄCZONE

Jeżeli płytki przygotowane z warstwą przewodzącą (jak na poprzednim rysunku), warstwą orientującą i warstwą skręconego nematyka wstawimy między skrzyżowane polaryzatory, to światło białe przejdzie przez górny polaryzator jako spolaryzowane, w warstwie skręconego nematyka kierunek drgań ulegnie skręceniu o 90º i padając na drugi skrzyżowany polaryzator będzie miało kierunek drgań zgodny z dolnym polaryzatorem. Zostanie więc przepuszczone. Po przyłożeniu napięcia cząsteczki białego kryształy ustawią się prostopadle do powierzchni szkła i polaryzatorów. Nie będą skręcały płaszczyzny polaryzacji światła. Zostaną więc zatrzymane przez drugi dolny polaryzator. Można zbudować wyświetlacz, w którym polaryzatory nie będą skrzyżowane. Jak wówczas będzie wyglądał obraz przy wyłączonym i włączonym napięciu?

SŁOWNIK

TERMINÓW KRYSTALOGRAFICZNYCH

(OPRACOWANY PRZEZ KOMITET KRYSTALOGRAFII PAN)

pod redakcją

Kazimierza Łukaszewicza

Wrocław 1990

A

absent reflections wygaszenie, wygaszony refleks

absolute configuration konfiguracja absolutna

• intensity intensywność absolutna, natężenie absolutne

- scale skala absolutna

absorption absorpcja

- anomalous - anomalna

- atomic - atomowa

- coefficient współczynnik absorpcji

- correction poprawka na absorpcję

- edge (limit) próg (krawędź) absorpcji

- effect of efekt absorpcji

- topography topografia absorpcyjna

accomodation strain odkształcenie akomodacji, przystosowania

accuracy dokładność

acicular habit (needle-like habit) pokrój igiełkowy

addition solid solution addycyjny roztwór stały

adjustment justowanie, regulacja, dopasowanie

AES (Auger Electron Spectroscopy) spektroskopia elektronów Augera

age-hardening utwardzanie przez starzenie

ageing starzenie

Aizu ferroic species gatunki (postacie) ferroiczne Aizu

alignment of sample ustawienie próbek

allotropy alotropia

alpha doublet resolution rozdzielenie dubletu alfa

alpha 1 - alpha 2 split rozszczepienie alfa l - alfa 2

alternating axis (axis of rotatory reflection) oś przemienna

amorphous bezpostaciowy, amorficzny

amorphous state stan bezpostaciowy

- structure struktura -

amorphousness, degree of stopień bezpostaciowości, amorficzności

amplitude amplituda

- structure - struktury

amplitudon amplitudon

analyzer analizator

angle kąt

- Bragg - Bragga, bragowski

- interfacial - między ścianami, dwuścienny

- interplanar - międzypłaszczyznowy

- of incidence - padania

- of reflection (- reflection) - załamania (odbicia)

- of scattering (- scattering) - rozproszenia

- of tilt (- inclination) - nachylenia

Angstrem (unit, A) angstrem (jednostka, A)

angular calibration kalibracja kątowa, skalowanie

anion vacancy luka anionowa, wakans anionowy

anisotropic absorption absorpcja anizotropowa

- extinction ekstynkcja -

- thermal vibrations anizotropowe drgania termiczne

- temperature factor anizotropowy czynnik temperaturowy

anisotropy anizotropia

annealing wygrzewanie (odpuszczanie)

anomalous dispersion dyspersja anomalna

- scattering rozpraszanie anomalne

- transmission topography anomalna topografia transmisyjna

anorthic system (triclinic system) układ trójskośny

anti-equi-inclination method metoda antyrównokątowa, antyrównonachyleniowa

• setting ustawienie antyrównokątowe

antiphase boundary granica antyfazowa

• domain domena -

antisymmetry antysymetria

• operation operacja antysymetrii

aperture przesłona, apertura

arithmetical crystal class arytmetyczna klasa krystalograficzna

array detector detektor (licznik) powierzchniowy (pozycyjnie czuły)

• of dislocations układ dyslokacji

asterizm asteryzm

asymmetric film loading asymetryczne załadowanie fiImu (błony)

- powder method - metoda proszkowa (Straumanisa)

- unit jednostka asymetryczna

asymmetry asymetria

asymmorphic (asymmorphous) space group asymorficzna grupa przestrzenna

atomic coordinate współrzędna atomowa

- displacement vector wektor przesunięcia atomu

- form factor (scattering factor) czynnik atomowy (rozpraszania)

- parameters parametry atomowe

- vibrations drgania atomowe

attenuation (of X-rays) osłabienie (promieni X)

attractive junction złącze przyciągające

autoindexing (automatic indexing) automatyczne wskaźnikowanie

average lattice sieć uśredniona (średnia)

- structure struktura -

axial angle kąt międzyosiowy

- plane płaszczyzna osiowa

- ratio stosunek osiowy

axis (axes), alternating oś przemienna

- crystallographic - krystalograficzna

- fiber - włókna

- inversion (rotoinversion) - inwersyjna

- rotoreflection - przemienna

- of symmetry (- symmetry) - symetrii

- - - degree of rząd (krotność) osi symetrii

- rotation oś obrotu

- screw - śrubowa

- twinning - zbliźniaczenia

- zone - pasa

B

background tło

• imbalance niezrównoważenie tła

back reflection odbicie (refleks) zwrotne

balance filter filtr kompensacyjny

band pasmo

- slip (glide) - poślizgu

• twin (twinning) - bliźniacze

bandwidth szerokość pasma

basal face-centered lattice sieć centrowana na podstawie

• plane płaszczyzna bazowa

base vector wektor bazowy

basic circle koło podstawowe

• structure struktura bazowa (podstawowa)

batch method metoda wsadowa

beam, diffracted promień (wiązka) ugięty

- divergent - rozbieżny

- incident - padający

- scattered - rozproszony

- stop przesłona wiązki (promienia pierwotnego)

Becke line linia Beckego

Beevers-Lipson method metoda Beeversa—Lipsona

- - strips paski - -

- bent crystal zgięty (wygięty) kryształ

- monochromator - monochromator

Berek compensator kompensator Bereka

Berg-Barret method metoda Berga - Barreta

Bernal chart wykres (karta) Bernala

best fit najlepsze dopasowanie

beta - sheet wstęga beta

biaxial dwuosiowy

- crystal kryształ -

• indicatrix indykatrysa

bicrystal bikryształ

Bijvoet pair para Bijvoeta

binary system układ podwójny

biocrystallography biokrystalografia

bipolar axis oś bipolarna, dwubiegunowa

bipyramid piramida podwójna, bipiramida

biquartz bikwarc

birefringence dwójłomność

black-and-white symmetry symetria czarno-biała

blacking of film zaczernienie filmu (błony fotograficznej)

bladed habit pokrój blaszkowy

Bloch wal ścianka Blocha

block-diagonal least-squares blokowo-diagonalna metoda

method najmniejszych kwadratów

block structure struktura blokowa

body-centered cubic (bcc) regularna przestrzennie centrowana

Bond method metoda Bonda

bond wiązanie

- atomic - atomowe

- covalent - kowalentne

- distance, length - długość

- energy - energia

- intermolecular - międzycząsteczkowe

- ionic, -heteropolar - jonowe heteropolarne

- metalic - metaliczne

- strenght - siła

- system układ wiązań

- type typ (rodzaj) wiązania

- van der Waals wiązanie van der Waalsa

- vector wektor wiązania

bonding anisotropy anizotropia wiązań

bonds, coplanar wiązania w płaszczyźnie

boundary granica

- antiphase - antyfazowa

- coherent - koherentna (spójna)

- displacement przesunięcie granicy

- grain granica ziarna

- incoherent - niekoherentna

- interphase - międzyfazowa

- plane płaszczyzna graniczna (rozgraniczająca)

- surface powierzchnia

- twin granica bliźniacza (bliźniaka)

Bragg angle kąt Bragga (bragowski)

- case przypadek

- condition warunek

- cone stożek bragowski

- equation równanie Bragga

- focussing ogniskowanie bragowskie

Bragg indices wskaźniki Bragga

- method metoda

- reflection refleks bragowski

- angle kąt refleksu bragowskiego

- scattering — spectrometer rozpraszanie bragowskie

- sptectrometer spektrometr Bragga

- spot refleks (plamka) bragowski

branch structure struktura rozgałęziona

Bravais indices wskaźniki Bravais

- lattice sieć

- law prawo

Brazilian twin bliźniak brazylijski

breadth, half-value (FWHW) szerokość półówkowa

- line - linii

- Brewster angle kąt Brewstera

- law prawo -

Bridgman method metoda Bridgmana

Bnilouin scattering rozpraszanie Brillouina

- zone strefa

Brinell hardness twardość Brinella

brittleness kruchość

broadening poszerzenie

broken symmetry złamana symetria

Bunn chart wykres Bunna

Burgers circuit obwód, kontur Burgersa

- vector wektor -

C

cage structure struktura klatkowa

cation vacancy luka kationowa, wakans kationowy

cavity pusta przestrzeń, wnęka

cell komórka

- content zawartość komórki

cell dimensions wymiary komórki

- elementary (unit) komórka elementarna jednoskośna)

• parameters parametry komórki (sieciowej)

centre of symmetry środek symetrii

centro-symmetry centrosymetria, symetria względem środka

chain structure struktura łańcuchowa

change of origin zmiana (przesunięcie) początku układu

channel width szerokość kanału

characteristic radiation promieniowanie charakterystyczne

• section przekrój charakterystyczny

charge density distribution rozkład gęstości ładunku

• - waves (CDW) fale gęstości ładunku

chemical bond wiązanie chemiczne

- structure faults chemiczne błędy (defekty) struktury

- twinning - zbliźniaczenie

chi circle koło chi (^)

chirality chiralność

chiral structure struktura chlralna

cholesteric phase faza cholesteryczna

circular analyzer analizator kołowy

circular birefrigence dwójłomność kołowa

- dichroism dichroizm

- polarization polaryzacja

- polarized light światło kołowo spolaryzowane

cleavage łupliwość

- perfect - doskonała

- plane płaszczyzna łupliwości

- surface powierzchnia -

climb of dislocations wspinanie się dyslokacji

clinographic projection projekcja (rzut) klinograficzna

close intermolecular contact bliski kontakt międzycząsteczkowy

close—packed plane płaszczyzna najgęstszego ułożenia

• - structure struktura - -

close-packing gęste (najgęstsze) ułożenie (upakowanie)

coherent koherentny (spójny)

- elastic scattering - rozpraszanie elastyczne

- grain boundary - granica ziarna

- inelastic scattering - rozpraszanie nieelastyczne

- scattering rozpraszanie koherentne

collection of data zbieranie danych

collimator kolimator

colour centres centra barwne

colour symmetry symetria barwna (wielobarwna)

- - element element symetrii barwnej

- - group grupa symetrii barwnej

• - operation operacja symetrii barwnej

columnar habit pokrój słupkowy, pryzmatyczny

• structure struktura słupkowa, kolumnowa

compilation of data zbieranie danych

composition plane płaszczyzna zrostu

compressive cleavage łupliwość pod ciśnieniem

• twin-formation zbliźniaczenie pod ciśnieniem

Compton scattering rozpraszanie Comptona (komptonowskie)

concentration of dislocations stężenie (gęstość) dyslokacji

cone-axis photograph zdjęcie osiowo-stożkowe

cone camera kamera stożkowa

- texture tekstura stożkowa

- of growth stożek (piramida) wzrostu

• conical refraction refrakcja stożkowa

conjugate glide sprzężony poślizg

- rotation - obrót

- symmetry - symetria

constrain więzy, blokada

constrained refinement udokładnianie z więzami

contact goniometer goniometr kontaktowy

contraction of spots skrócenie refleksów

contrast etching trawienie kontrastowe

convergent refinement udokładnianie zbieżne

convex polyhedron wielościan wypukły

convolution splot (konwolucja)

convolution molecule method metoda splotu cząsteczki

cooling method - chłodzenia

coordination koordynacja

- number liczba koordynacyjna

- polyhedron wielościan (figura) koordynacyjny

- coplanar bonds wiązania koplanarne(w płaszczyźnie)

core rdzeń

correspondence principle zasada odpowiedniośći

counter diffractometer dyfraktometr licznikowy

counting rate (speed) szybkość zliczania

- statistics statystyka

• covalent bond wiązanie kowalencyjne (atomowe)

• crack formation powstawania pęknięć

• nucleation zarodkowanie (nukleacja)

- propagation rozprzestrzenianie się(propagacja)

creep curve krzywa pełzania

• rate szybkość

critical excitation voltage krytyczne napięcie wzbudzenia

- nucleus radius - promień zarodka

- point punkt krytyczny

• supersaturation przesycenie

crossed nicols skrzyżowane nikole

cross slip poślizg poprzeczny

cryptocrystalline kryptokrystaliczny, skrytokrystaliczny

cryptosymmetry kryptosymetria, symetria ukryta

crystal kryształ

- chemistry krystalochemia

- classes klasy krystalograf iczne

- defect defekt kryształu

- diffraction dyfrakcja na krysztale

- domain domena kryształu (w krysztale)

- edge krawędź

- face ściana

- form postać

- growth wzrost

- habit pokrój (habitus)

- imperfection niedoskonałość (defekt)

- lattice sieć

- monochromator monochromator krystaliczny

- morphology morfologia kryształów

- mounting ustawienie kryształu

- nucleus zarodek

- optics optyka kryształów

- physics fizyka

- projection rzut kryształu

- section przekrój

- shape kształt

- space przestrzeń

- spectroscopy spektroskopia kryształów

- structure struktura krystaliczna (kryształu)

- analysis analiza struktury kryształu

- symetry symetria kryształu

- system układ krystalograficzny

- zone pas - (kryształu)

crystalline aggregate agregat krystaliczny

• index indeks(wskaźnik) krystaliczny

• powder proszek krystaliczny

• state stan

crystallinity krystaliczność

crystallite krystalit

- size wielkość krystalitów

crystallization krystalizacja

- boundary granica krystalizacji

- direction kierunek -

- heat ciepło -

- power zdolność do -

- surface powierzchnia -

- temperaturę temperatura -

- texture tekstura -

crystallizer krystalizator

crystallographic axes of krystalograficzne osie coordinates współrzędnych

- axial ratio - stosunek osiowy

- - system - układ współrzędnych

- direction kierunek krystalograficzny

- group grupa -

-- zone pas -

crystallometry krystalometria

cubic regularny

- body-centered (cbc) - ściennie centrowana

- face-centered (cfc) - przestrzennie centrowana

- hemihedry hemiedria regularna

- holoedry holoedria -

- system układ -

- tetartohedry tetartoedria -

cubooctahedron kubooktaedr, osmiościan sześcienny

Curie temperaturę ( point) temperatura (punkt) Curie

Cune-Weiss law prawo Curie-Weissa

curvilinear dislocation dyslokacja krzywoliniowa

cybotactic claster klaster cybotaktyczny

cyclic group grupa cykliczna

cyclographic projection rzut (projekcja) cyklograficzna

cycloidal structure struktura cykloidalna

cylindrical camera kamera cylindryczna

Czapski goniometer goniometr Czapskiego

Czochralski method metoda Czochralskiego

D

data reduction opracowanie (redukcja) danych

- processing przetwarzanie -

- set zbiór -

Dauphine twin bliźniak delfinacki

Debye-Scherrer camera kamera Debye'a-Scherrera

- - method metoda - -

Debye-Waller factor czynnik Debye'a-Wallera

decoration method metoda dekorowania

defect defekt

- Frenkel - Frenkla

- line - liniowy

- plane - powierzchniowy

- point - punktowy

- radiation - radiacyjny

- Schottky - Schottkiego

defocusing rozogniskowanie

deformation ellipsoid elipsoida deformacji (odkształcenia)

- tensor tensor -

- texture tekstura -

- twin bliźniak -

- zone obszar (strefa) -

degree of disorder stopień nieuporządkowania

- - resolution - rozdzielczości

- - short-range order - uporządkowania bliskiego zasięgu

- - long-range order - - dalekiego zasiągu

Dealunay reduction redukcja Dealunay

deltohedron (deltoid dodecahedron) dwunastościan deltoidowy

dendrite dendryt, kryształ dendrytyczny

densitometer densytometr

density gęstość

- of twinning planes gęstość płaszczyzn zbliźniaczenia

deviation odchylenie

- root—mean-square - średniokwadratowe

- standard - standardowe

d i ad oś dwukrotna

diagonal glide poślizg po przekątnej

- setting ustawienie - -

diamond lustre połysk diamentowy

dichroizm dichroizm

dieder dwuścian

difference Fourier synthesis różnicowa synteza Fouriera

differential synthesis synteza różniczkowa

- thermal analysis różnicowa analiza termiczna

diffracted beam promień dyfrakcyjny (ugięty)

diffraction angle kąt dyfrakcji (ugięcia)

- group grupa dyfrakcyjna

- image obraz -

- indices wskaźniki -

- line linia -

- maximum maksimum -

- pattern obraz -

diffractogram dyfraktogram

diffractometer dyfraktometr

diffuse scattering rozpraszanie dyfuzyjne

- streak pasmo (smuga) dyfuzyjne (rozmyte)

diffusion-crystallizer krystalizator dyfuzyjny

diffusionless exchange wymiana bezdyfuzyjna

- transformation przemiana -

diffusion method metoda dyfuzyjna

- of interstitials dyfuzja atomów międzywęzłowych

diffusion of vacances dyfuzja luk sieciowych (wakansów)

digyre oś dwukrotna

dihedral angle kąt dwuścienny

dihedron dwuścian

dihexagonal bipyramid bipiramida (podwójna piramida) dwuhexagonalna

- prism słup -

- pyramid piramida -

dilative transition przemiana dylatacyjna

dilatometer dylatometr

dimorphism dimorfizm, dwupostaciowość

diploid (disdodecahedron) dwunastościan podwójny

direct beam topography topografia wiązki bezpośredniej

- image obraz bezpośredni

- lattice sieć prosta (rzeczywista)

- method metoda bezpośrednia

- phase determination bezpośrednie oznaczanie faz

- sign - - - znaków

direction cosine kosinus kierunkowy

directional crystallization krystalizacja kierunkowa

direction of rolling kierunek walcowania

directive bonding wiązanie kierunkowe

discontinous glide nieciągły poślizg

discrepancy index wskaźnik rozbieżności

disdodecahedron dwunastościan podwójny (didodekaedr)

dislocation dyslokacja

- boundary granica dyslokacji

- centre środek -

- climbe wspinanie się -

- configuration konfiguracja -

- core rdzeń -

- crater krater -

- density gęstość -

- dipol dipol dyslokacyjny

dislocation, edge dyslokacja krawędziowa

- epitaxial - epitaksjalna

- extended - rozciągnięta

- forest las dyslokacji

- glisside dyslokacja przemieszczalna

- half (partial) - częściowa

- jog uskok (próg) dyslokacji

- kernel jądro dyslokacji

- kink przegięcie -

- line linia -

- locking dyslokacja blokowania

- loop pętla dyslokacji

- mechanism mechanizm -

- mixed dyslokacja mieszana

- migration ruch (migracja) dyslokacji

- misfit dyslokacja niedopasowania

- model model dyslokacji

- motion ruch -

- multiplication powielanie -

- network sieć -

- node węzeł -

- of higher order dyslokacja wyższego rzędu

- pinned (anchored) - zakotwiczona (zaczepiona)

- potential potencjał dyslokacji

- reaction reakcja - (dyslokacyjna)

- ring pierścień -

- sign znak -

- screw dyslokacja śrubowa

-sessile - osiadła

- source źródło dyslokacji

- spiral spirala -

- splitting rozszczepienie -

- step stopień -

- structure struktura - (dyslokacyjna)

- tangle splot, plątanina -

dislocation, tensor tensor dyslokacji

- unit dyslokacja jednostkowa

- wall ścianka dyslokacyjna

disorder nieporządek

dispersion dyspersja

displacement przesunięcie, przemieszczenie

distorsion dystorsja, odkształcenie, skręcenie

distribution of grain sizes rozkład wielkości ziaren

ditetragonal bipyramid bipiramida (podwójna piramida) dwutetragonalna

- prism słup -

- pyramid piramida -

ditngonal bipyramid bipiramida (podwójna piramida) dwutrygonalna

-divacancy biwakans, luka podwójna

divergent beam promień (wiązka) rozbieżny

- refinement udokładnienie -

dodecahedron dwunastościan rombowy (dodekaedr)

domain domena

- antiphase - anty fazowa

- equilibrium - równowagowa

- ferroelectric - ferroelektryczna

- magnetic - magnetyczna

- structure struktura domenowa

- width szerokość domen

- wall ściana (ścianka) domenowa

dome, domatic dihedron daszek, dwuścian daszkowy

Donnay-Harker principle zasada Donnay-Harkera

doped crystal kryształ domieszkowany

double crystal spectrometer spektrometr dwukrystaliczny

double reflection podwójne odbicie

double refraction (birefringence) dwójłomność

double slit method metoda podwójnej szczeliny

doublet Kα1 α2 dublet Kα1 α2

double-void luka podwójna

druse szczotka krystaliczna

dynamie theory teoria dynamiczna

E

edge (of a crystal) krawędź kryształu

elastic deformation deformacja elastyczna, sprężysta

elastooptic effect efekt elastooptyczny

electrocrystallization elektrokrystalizacja

electrolytic crystal growth elektrolityczny wzrost kryształów

- etching trawienie elektrolityczne

electron density gęstość elektronowa

- - distribution rozkład - -

- - section przekrój rozkładu - -

- diffraction dyfrakcja elektronów

electronic transition przemiana elektroniczna

elementary parallelepiped równoległościan elementarny

ellipsoid of rotation elipsoida obrotowa

- triaxial - trójosiowa

elliptic analyzer analizator eliptyczny

- polarization polaryzacja -

embedding zanurzenie

enantiomorphic pair para enancjomorficzna

enantiomorphism enancjomorfizm

enantiomorphous space group enancjomorficzna grupa przestrzenna

entrance slit szczelina wejściowa

epitaxial growth wzrost epitaksjalny

epitaxy epitaksja

equidistant lattice plane family rodzina równoodległych płaszczyzn sieciowych

equi— inclination method metoda równokątowa (równonachyleniowa)

equilibration polyhedron wielościan równowagowy

equivalent position pozycja równoznaczna (równoważna)

error propagation przenoszenie błędu

- synthesis (Bunn synthesis) synteza błędów (Bunna)

estimated error błąd oszacowany

- standard deviation (e.s.d.) oszacowane odchylenie standardowe

etch (etched) figure figura trawienia

- hill wzgórek -

- pit jamka -

etching trawienie

Eulerian axis oś Eulera (eulerowska)

- cradle goniostat -

eutectic crystallization krystalizacja eutektyczna

- melting topnienie -

- mixture mieszanina -

- point punkt -

- temperature temperatura -

- texture tekstura -

Ewald construction konstrukcja Ewalda

- sphere sfera -

excentricity error błąd niecentryczności

exposure ekspozycja, naświetlenie

external conical refraction zewnętrzne załamanie stożkowe

extinction wygaszenie (refleksu rentg.)

extinction ekstynkcja (rozumiana jako

zjawisko)

extraordinary ray promień nadzwyczajny

- - wave fala -

F

face, crystal ściana kryształu

face normal normalna do ściany (kryształu)

face-centred cubic regularna ściennie centrowana

- - orthorombic rombowa - -

family of O - D groupoids rodzina grupoidów O - D

fault of periodicity błąd periodyczności (okresowości)

ferroelectric Curie temperature ferroelektryczna temperatura Curie

ferroelectricity ferroelektryczność

ferromagnetic Curie point ferromagnetyczny punkt

(temperature} (temperatura) Curie

fibre axis oś włókna

- structure struktura włóknista

- texture tekstura -

field - emission microscopy emisyjna mikroskopia polowa

figure, pole figura biegunowa

- etch - trawienia

figure of merit wskaźnik ufności, wiarygodności

film moving method metoda ruchomego filmu

- shrinkage skurcz (kurczliwość) filmu

filter attenuation osłabienie przy pomocy filtru

first layer cone stożek pierwszej warstwicy

- order phase transition przemiana fazowa pierwszego rodzaju

- - red czerwień pierwszego rzędu

fitting procedure proces (procedura) dopasowania

five-axis universal stage pięcioosiowy stolik uniwersalny

fixed parameter parametr zablokowany

flat - cone method metoda płaskiego stożka

floating zone technique technika (metoda) topienia strefowego

flotation method metoda flotacji

flourescent background tło fluoroscencyjne

fly's eye method metoda "oka muchy"

focal plane płaszczyzna ogniskowania

focusing circle okręg ogniskowania

- method metoda ogniskująca

focusing monochromator monochromator ogniskujący

form postać

formula unit jednostka formalna

four-fold axis oś czterokrotna

Fourier analysis analiza Fouriera

- map mapa -

- space przestrzeń - (odwrotna)

- synthesis synteza -

- transform transformata (przekształcenie)

- - fast szybka (przyśpieszona) transformata -

fractional coordinates współrzędne ułamkowe

Frank dislocation dyslokacja Franka

Frank-Read source (net) źródło (siatka) Franka-Reada

Frenkel defect defekt Frenkla

Fresnel diffraction dyfrakcja Fresnela

- ellipsoid elipsoida

Friedel law prawo Friedela

full matrix least-square pełnomacierzowe udokładnienie

refinement metoda najmniejszych kwadratów

function, image seeking funkcja szukania obrazu

- minimum - minimum

- product - iloczynu

- sum - sumy

G

general position pozycja ogólna

geometrical crystal class klasa geometryczna kryształów

- structure factor geometryczny czynnik struktury

ghosts in Fourier synthesis "duchy" w syntezie Fouriera

Gibbs phase rule reguła faz Gibbsa

glancing angle kąt odbłysku (Bragga)

glass structure struktura szklista

glide component składowa poślizgu

glide direction kierunek poślizgu

— plane płaszczyzna -

gnomonic (gnomic) projection projekcja (rzut) gnomoniczna

- ruler linijka -

goniometer goniometr

- Buerger processing - precesyjny Buergera

- contact - kontaktowy

- head głowica goniometryczna

- optical goniometr optyczny

- Weissenberg - Weissenberga

- two circle - dwukołowy

gradient method metoda gradientu

grain boundary granica ziarna (ziaren)

- growth wzrost ziaren

- orientation orientacja -

- size wielkość -

graphical indexing wskaźnikowanie graficzne

great circle koło wielkie

Grenninger chart karta (wykres, nomogram) Grenningera

grid siatka

group grupa

- black and white - czarno - biała

- colour - barwna (kolorowa)

- four-dimensional - czterowymiarowa

- grey - szara

- one - dimensional - jednowymiarowa

- plane - płaska (dwuwymiarowa)

- point - punktowa

- space - przestrzenna

sub- podgrupa

super- nadgrupa

- three-dimensional grupa trójwymiarowa

- two-dimensional - dwuwymiarowa

grupoid grupoid

growth, crystal wzrost kryształów

- defect defekt wzrostu

- form postać -

- pit jamka -

- polyhedron wielościan -

- spiral spirala -

- step stopień -

- texture tekstura -

- twin bliźniak -

Guinier camera kamera Guiniera

- method metoda -

- photograph zdjęcie -

Guinier-Preston zone strefa Guinier-Prestona

gyre (rotation axis) oś obrotu

gyroid (gyrohedron) dwudziestoczterościan pięciokątny

H

habit pokrój

- acicular - igiełkowy

- columnar - słupkowy

- equant - izometryczny

- fibrous - włóknisty

- laminar (płaty) - tabliczkowy

- prismatic - pryzmatyczny, słupkowy

- scaly - blaszkowy

- tabular - tablicowy

Hamilton test test Hamiltona

hand-picked reflection (ręcznie) wybrany refleks

Harker function funkcja Harkera

Harker-Kasper inequality nierówność Harkera-Kaspera

Harker line linia Harkera

- peak pik -

Harker section przekrój Harkera

- synthesis synteza

- harmonic analysis analiza harmoniczna

heavy atom technique metoda ciężkiego atomu

HEED (High Energy Electron Diffraction) HEED, (dyfrakcja wysokoenergetycznych elektronów)

helical array ułożenie śrubowe

- dislocation dyslokacja -

hemihedron hemiedr (wieilościan hemiedryczny)

hemihedry hemiedria

hemimorphic (hemimorphous} hemimorficzny

hemimorphous hemiedry hemiedria hemimorficzna

Hermann-Mauguin notation notacja (symbolika) Hermana- Mauguina

- - symbol symbol - -

heterodesmic structure struktura heterodesmiczna

neterogenity niejednorodność

heterogenous crystallization krystalizacja niejednorodna

heteropolar heteropolarny

hexagonal heksagonalny

- bipyramid (dipyramid) bipiramida (podwójna piramida) -

- class klasa -

- close-packed structure struktura - gęsto ułożona (zwarta)

- close packing heksagonalne najgęstsze ułożenie

- crystal (crystallographic) - rodzina kryształów

family (krystalograficzna)

- enantiomorphy - enancjomorfia

- hemihedry - hemiedria

- hemimorphy - hemimorfia

- holohedry - holoedria

- indices - wskaźniki

- lattice - sieć

- prism - słup

- pyramid - piramida

hexagonal symmetry symetria heksagonalna

- system układ -

- tetartohedria tetartoedria -

- trapezohedron trapezoedr -

hexagyre (hexad) oś sześciokrotna

hexakis octahedron (hexoctahedron) czterdziestoośmiościan

- tetrahedron (hextetrahedron) czworościan poszóstny

hexasymmetric heksasymetryczny

higher order transformation przemiana wyższego rzędu

high - temperature camera kamera wysokotemperaturowa

holohedral class klasa holoedryczna

- form postać -

holohedron holoedr

holohedry holoedria

holosymmetric holosymetryczny

homodesmic structure struktura homodesmiczna

homogenity jednorodność

homogenous crystallization krystalizacja homogeniczna

- deformation deformacja -

- glide poślizg -

- nucleation nukleacja -

- shear ścięcie -

homometric structures struktury homometryczne

host crystal kryształ macierzysty

- lattice sieć -

hot stage piecyk do obserwacji

Hughes weights wagi Hughesa

Hume-Rothery phases fazy Hume-Rothery

hydrogen bond (bonding) wiązanie wodorowe

hydrothermal crystal growth hydrotermalny wzrost kryształu

hypocrystalline skrytokrystaliczny

hypomorphic hipomorficzny

I

icosahedron dwunastościan pentagonalny, ikozaedr

icositetrahedron dwudziestoczterościan

ideal (perfect) crystal kryształ idealny (doskonały)

- position pozycja -

idealny imperfect crystal kryształ idealnie niedoskonały

identity operation przekształcanie (operacja) tożsamościowe

- period period (okres) identyczności

image-seeking function funkcja szukania cbrazu

- - theory teoria - -

immersion medium środowisko imersyjne

- method metoda -

imperfect crystal kryształ niedoskonały (rzeczywisty)

implication function funkcja implikacyjna

- theory teoria implikacji

impurity distribution rozkład zanieczyszczeń (domieszek)

incident beam promień padający (pierwotny)

inclusion inkluzja

index wskaźnik

indexing wskaźnikowanie

indicatrix indykatrysa

indices of crystal face wskaźniki ściany kryształu

or lattice plane (hkl) lub płaszczyzny sieciowej (hkl)

- - edge, zone - krawędzi kryształu, pasa

or lattice direction (uvw) lub kierunku sieciowego (uvw)

- - reflection (diffraction spot), hkl - refleksu (dyfrakcyjnego) hkl

inequality method metoda nierówności

integral (integrated) intensity natężenie (intensywność) integralne

intensity distribution rozkład natężeń (intensywności)

- ratio stosunek -

- space przestrzeń - (odwrotna)

- statistics statystyka -

interatomic distance odstęp (odległość) międzyatomowy

interaxial angle kąt międzyosiowy (między osiami)

intercalate interkalat

- (intercalated) structure struktura interkalacyjna

intercepts odcinki jednostkowe

intercrescence (intergrowth) przerastanie

interface (boundary surface) powierzchnia rozdziału

interfacial angle graniczny kąt dwuścienny (miedzy ścianami)

- structure struktura powierzchni rozdziału

interference colour barwa interferencyjna

- pattern obraz -

intermediate phase faza pośrednia

intermetallic compound związek międzymetaliczny

intermolecular międzycząsteczkowy

internal conical refraction wewnętrzna refrakcja stożkowa

- friction tarcie wewnętrzne

international symbol symbol międzynarodowy (Hermanna Mauguina)

interpenetration twin bliźniak przerastania (przerośnięty)

interplanar distance odległość międzypłaszczyznowa.

- spacing odstęp płaszczyzn sieciowych

interstitial atom atom międzywęzłowy

- hole luka -

- side (position) pozycja -

- solid solution (mixed crystal) roztwór stały

interstition międzywęźle, luka międzywęzłowa

intramolecular wewnątrzcząsteczkowy

intrinsic disorder samoistny nieporządek

intrinsic strain samoistne odkształcenie

inverse piezoeffect odwrotny piezoefekt

- pole figure figura biegunowa inwersyjna

- spinel structure struktura spinelu odwróconego

inversion inwersja

- center środek symetrii (inwersji}

- rotation axis oś obrotowa inwersyjna

ionic bond wiązanie jonowe

- crystal kryształ -

- radius promień -

ion implantation implantacja jonów

irradiation napromieniowanie

island silicate krzemian wyspowy

isochromatic plane płaszcsyzna izochromatyczna

isochrome izochromata

isodesmic structure struktura izodesmiczna

isogyre izogira

isometric (cubic) system układ regularny

isomorphism izomorflzm, równopostaciowość

isomorphous replacement podstawienie izomorficzne

- - method metoda - -

- series szereg -

isostructural izostrukturalny

isothermal recrystallization rekrystalizacja izotermiczna

isotropic izotropowy (równokierunkowy)

- extinction ekstynkcja izotropowa

- thermal factor izotropowy czynnik temperaturowy

- - vibrations - drgania termiczne

isotropy (isotropism) izotropia

isotypic izotypowy

J

Japanese twin bliźniak japoński

jog uskok

- formation powstanie uskoku

joint distribution łączny rozkład

juxtaposition twin (contact twin) bliźniak kontaktowy

K

kappa geometry geometria kappa (K)

Kikuchi band pasmo Kikuchi

- line linia -

- pattern (diagram) obraz (diagram) -

kink formation powstawanie uskoków

- band pasmo -

kinked - faces ściany z uskokami

Kossel line linia Kossela

- model model -

- pattern (diagram) obraz (diagram) -

L

laevorotation skręcalność lewa

lamellar growth wzrost lamelarny

laminar habit pokrój tabliczkowy (laminarny)

Lang method metoda Langa

- topogram topogram -

large - angle grain boundary wielkokątowa granica ziaren

lattice sieć przestrzenna

- base baza sieci

- base centred sieć centrowana na podstawie

- body centred - przestrzennie centrowana

- cell komórka sieciowa

- centering centrowanie sieci

- complex kompleks sieciowy

lattice constant stała sieciowa

- deformation deformacja sieci

- direct sieć prosta

- direction kierunek sieciowy

- distortion dystorsja sieci

- energy energia sieciowa

- face centred sieć ściennie centrowana

- node węzeł sieci

- parameter parametr -

- peak function pikowa funkcja -

- plane płaszczyzna sieciowa

- point punkt (węzeł) sieci (sieciowy)

- reciprocal sieć odwrotna

- row prosta sieciowa

- translation translacja -

- vector wektor -

- wave fala -

Laue class klasa Lauego

- cone stożek -

- diagram, diffraction zdjęcie (diagram) , obraz

pattern dyfrakcyjny -

- equation równanie -

- method metoda -

- spot plamka (refleks na zdjęciu) -

- symmetry symetria -

Laves phase faza Lavesa

law of constancy of interfacial angles prawo stałości kątów

- of zone angles prawo pasowe

layer line warstwica

- - separation odstęp (odległość) między warstwicami

- structure struktura warstwowa

least squares fit dopasowanie metoda najmniejszych

kwadratów

least squares line prosta wyznaczona metodą

najmniejszych kwadratów

- - method metoda - -

- - plane płaszczyzna wyznaczona metoda - -

LEED (Low Energy Electron Diffraction) LEED (dyfrakcja niskoenergetycznych elektronów)

level symmetry symetria warstw

libration libracja

limiting cone stożek ograniczający

- form postać -

- sphere sfera -

Lindemann window okienko Lindemanna

linear component (constituent) składowa liniowa

- diffractometer dyfraktometr -

- expansion rozszerzalność -

- mapping odwzorowanie -

line prosta, linia

- breadth, width szerokość linii

- broadning poszerzenie -

- defect defekt liniowy

- focus ognisko -

- texture tekstura -

liquid crystal ciekły kryształ

liquidus curve krzywa likwidusa

local Burgers vector lokalny wektor Burgersa

- strain - odkształcenie

- stress - naprężenie

Lomer - Cottrel1 dislocation dyslokacja Lomera - Cottrella

long - chain molecule cząsteczka długołańcuchowa

Lorentz factor czynnik Lorentza

-polarization factor - polaryzacyjny i Lorentza

low temperature camera kamera niskotemperaturowa

- - attachment przystawka -

M

macrography makrografia

macromosaic structure struktura makromozaikowa (blokowa)

macromolecule makrocząsteczka (wielka cząsteczka)

macrostructure makrostruktura

Madelung constant stała Madelunga

magnetic form factor magnetyczny czynnik struktury

- group grupa magnetyczna

- neutron diffraction magnetyczna dyfrakcja neutronów

- scattering rozpraszanie magnetyczne

- structure struktura -

- space group magnetyczna grupa przestrzenna

main axis of tensor oś główna tensora

mapping odwzorowanie

martensite martenzyt

- phase transition martenzytyczna przemiana fazowa

mas absorption coefficient współczynnik absorpcji masy

matrix representation (of the symmetry element ) reprezentacja macierzowa

mean-square displacement średnio-kwadratowe przesunięcie

- - amplitude - - amplituda

melting temperature (point) temperatura (punkt) topnienia

meridian Wulff net południkowa siatka Wulffa

merohedral class klasa meroedryczna

- twin bliźniak

merohedry meroedria

merosymmetry merosymetria

mesophase mezofaza

metallic atomic radii promienie atomowe metaliczne

- lust połysk -

metastable phase faza metastabilna

method of least. squares metoda najmniejszych kwadratów

- - contrast variation - zmiany kontrastu

method of steepest descent metoda największego spadku

microanalysis mikroanaliza

microbeam camera kamera z mikrowiązką

microcrystalline mikrokrystaliczny

microdensitometer mikrodensytometr (niikrofotometr)

microdensitometry mikrodensytometria

micro - hardness mikrotwardość

microfocus mikroognisko

micromosaic structure struktura mikromozaikowa

migration of defects migracja defektów

Miller indices wskaźniki Millera

mimetic mimetyczny

minimum energy conformation konformacja minimum energii

- function funkcja minimum

mirror plane płaszczyzna zwierciadlana

- symmetry symetria -

misfit niedopasowanie

- dislocation dyslokacja -

misorientation angle kąt dezorientacji

mixed crystal kryształ mieszany

mobility of dislocation ruchliwość dyslokacji

model structure model struktury, struktura modelowa

modulation modulacja

- vector wektor modulacji

modulated structure struktura modulowana (zmodulowana)

modulus moduł

-compression - ściśliwości

- elastic - sprężystości

- hydrostatic - hydrostatyczny .

- torsion - skręcania

Mohs hardness scale skala twardości Mohsa

moire pattern wzór (obraz) moire

molecule cząsteczka, molekuła

molecular crystal kryształ molekularny

molecular replacement method metoda podstawienia molekularnego, cząsteczkowego

- structure struktura molekularna

- - amplitude molekularna amplituda struktury

- transformation przemiana molekularna

molten zone strefa stopiona

monoaxial class klasa jednoosiowa

monophase jednofazowy

monochromatic radiation promieniowanie monochromatyczne

monochromator monochromator

- bent crystal - ze zgiętym kryształem

- focussing - ogniskujący

monoclinic deformation deformacja jednoskośna

- hemiedry hemiedria -

- holoedry holoedria -

- system układ -

monocrystalline monokrystaliczny

morphology of crystal morfologia kryształu

mosaic block blok mozaiki

- - distribution rozkład bloków mozaiki

- crystal kryształ mozaikowy

moving film method metoda ruchomego filmu

multiphase wielofazowy

multi - beam interferometry interferometria wielopromieniowa

multiple cell komórka uwielokrotniona

- film technique technika (metoda) filmów wielokrotnych

- scattering rozpraszanie (odbicie) wielokrotne

- twin bliźniak wielokrotny

multiplicity krotność

- factor czynnik krotności

multiwire licznik wielodrutowy

multisolution method metoda wielorozwiązaniowa

N

needle-like habit pokrój igiełkowy

Neel point (temperature) punkt (temperatura) Neela

- wall ścianka -

negative climb zstępowanie, wspinanie ujemne

- quartet test test kwartetu ujemnego

- strain ujemne odkształcenie

nematic phase faza nematyczna

net sieć płaska

- plane płaszczyzna sieciowa

Neumann principle zasada Neumanna

neutron diffraction dyfrakcja neutronów

- scattering rozpraszanie -

nicol, Nicol prism nikol, pryzmat Nicola

n-layer Weissenberg photograph zdjęcie Weissenberga n-tej warstwicy

non - directed bond wiązanie niekierunkowe

nonequatorial reflection refleks pozarównikowy (nierównikowy)

non - Harker maximum maksimum nieharkerowskie

non - isomorphous addition domieszka nieizomorficzna

non - linear optics optyka nieliniowa

non-merohedral twin bliźniak niemeroedryczny

non-polar bond wiązanie niepolarne

- - crystal kryształ -

non-random errors błędy systematyczne (nieprzypadkowe

non-torsial internal motions nietorsyjne ruchy wewnętrzne

nominal resolution rozdzielność nominalna

normal-beam method metoda promienia prostopadłego

- - equatorial geometry geometria równikowa - -

normal equations równania normalne

normalised structure factor znormalizowany czynnik struktury

normalised unitary structure factor znormalizowany jednostkowy(unitarny) czynnik struktury

normal probability plot normalny wykres prawdopodobieństwa

nuclear scattering rozpraszanie jądrowe

nucleation zarodkowanie (nukleacja)

nucleus zarodek

- homogenous - jednorodny

- coherent - koherentny

- critical - krytyczny

- heterogenous - niejednorodny

- foreign - obcy

- embryo - podkrytyczny

- of crystallization - krystalizacji

- recrystallization - rekrystalizacji

- spontaneous - spontaniczny

- stable - trwały (stabilny)

- oriented - zorientowany

O

obtuse bisectrix dwusieczna kąta rozwartego

occupancy factor czynnik (współczynnik) obsadzenia

occupation probability prawdopodobieństwo -

octahedral atomic radius oktaedryczny promień atomowy

- environment otoczenie oktaedryczne

- form postać -

- interstice (void) luka -

octahedron ośmiościan, oktaedr

octant oktant

odd nieparzysty

OD (Order-Disorder) 0-D, porządek-nieporządek

OD-structure struktura O-D

OD-symmetry symetria O-D

omega circle koło omega

omega scan skanowanie omega

one-dimensional disorder nieporządek jednowymiarowy

- - imperfection defekt liniowy, (-)

one-fold axis oś jednokrotna

open (crystal) form postać otwarta

optical activity aktywność optyczna

- axial angle kąt osi optycznych

- (optic) axis oś optyczna

- branch gałąź -

- density gęstość -

- goniometer goniometr -

- rotary power skręcalność -, zdolność skręcania płaszczyzny polaryzacji

- sign znak optyczny

- transform transformata -

- unaxial crystal kryształ optycznie jednoosiowy

order-disorder porządek-nieporządek

- - structure struktura typu - -.struktura nieuporządkowana

- - transition {transformation) przemiana typu porządek- nieporządek

ordering domain domena uporządkowania

order, long range uporządkowanie dalekiego zasięgu

- short range - bliskiego zasięgu

ordinary ray promień zwyczajny

- wave fala -

- - velocity szybkość fali zwyczajnej

orientation orientacja

- matrix macierz orientacji

- preferred orientacja wyróżniona

- random - przypadkowa

oriented crystallization krystalizacja zorientowana

- growth wzrost -

origin defining reflections refleksy określające początek układu współrzędnych

orthogonal projection projekcja (rzut ) prostokątna

orthohexagonal cell komórka ortoheksagonalna

- setting ustawienie -

orthorhombic rombowy

- bipyramid (dipyramid) bipiramida (dwupiramida) rombowa

- bisphenoid (disphenoid) czworościan -

- holohedry holoedria -

- lattice sieć -

- merohedry meroedria -

- pyramid piramida -

orthogonalization ortogonalizacja

orthonormalization ortonormalizacja

oscillating crystal method, oscillation method metoda kołysanego kryształu

- film spectrometer spektrometr z oscylującym filmem

overall scale skala ogólna

overlap nakładanie (się)

out-of-plane distance odległość (odstęp) od płaszczyzny

output wyjście, wynik

P

packing (stacking) ułożenie

- coefficient współczynnik ułożenia

- density gęstość -

- diagram diagram -

- index wskaźnik -

parabolic hardening umocnienie paraboliczne

paracrystal parakryształ

paracrystalline deformation deformacja parakrystaliczna

- state stan -

parallel beam method (Barth method) metoda promienia równoległego

- growth wzrost równoległy

parallel-mode mod równoległy

- monochromator monochromator -

parallelepiped równoległośćian

parametral face (plane) ściana (płaszczyzna) parametryczna

parameter, lattice (unit cell) parametr sieci (komórki elementarnej)

parasitic radiation promieniowanie pasożytnicze

parity group grupa parzystości

partial birefringence dwujłomność parcjalna (częściowa)

- dislocation dyslokacja -

- Fourier synthesis parcjalna synteza Fouriera

- symmetry element element symetrii parcjalnej

- - operation operacja - -

particle size (grain size) wieIkość ziaren

partition (distribution) coefficient współczynnik rozdziału

- function funkcja -

path difference różnica dróg

pattern obraz, wzór, motyw

- recognition rozpoznanie obrazów

Patterson function funkcja Pattersona

- - difference różnicowa - -

- - projection rzut funkcji - -

- - generalized projection uogólniony - - -

- - weighted ważona funkcja -

Patterson search przeszukanie funkcji Pattersona

- section przekrój - -

- space przestrzeń Pattersona

- synthesis synteza -

- vector wektor -

Pauling rule zasada Paulinga

peak pik (maksimum

peak intensity natężenie piku

- position pozycja -

- spleetting rozszczepienie -

peak - intensity method metoda natężenia piku

peak-to-background stosunek piku do tła

pedial class klasa jednościanu

pedion jednościan

Peierls-Nabarro stress naprężenie Peierlsa-Nabarro

pendellosung fringes prążki ekstynkcyjne

pendulum hardness twardość mierzona metodą wahadła

penetration depth głębokość penetracji

pentagonal dodecahedron (pyritohedron) dwunastościan pentagonalny (pięciokątny)

perfect (ideal) crystal kryształ doskonały (idealny)

period disorder nieporządek (nieuporządkowanie) periodyczny

- distortion of the lattice periodyczna dystorsja sieci

- lattice modulation - modulacja sieci

peritectic point (temperaturę) punkt (temperatura) perytektyczna

- solidification krzepnięcie -

peritectoid point (temperature) punkt (temperatura) perytektoidalny

permutation matrix macierz permutacji

perspective drawing rysunek perspektywiczny

phenotype fenotyp

phase faza

- analysis analiza fazowa

- angle kąt -

- cholesteric faza cholesteryczna

- commensurate - współmierna

- contrast kontrast f azowy

- - image obraz z kontrastem fazowym

- - method metoda kontrastu fazowego

- - microscopy mikroskopia - -

- determination oznaczenie faz

- diagram diagram fazowy

- difference różnica faz

- disordered faza nieuporządkowania

phase equilibrium równowaga fazowa

- extension rozszerzenie zbioru faz

- f ront front fazowy

- high - ( low - ) temperature faza wysokotemperaturowa(niskotemperaturowa)

- identification identyfikacja (oznaczenie) faz

- incomensurate faza niewspółmierna

- microscope (phase contrast mikroskop fazowy (mikroskop

microscope) kontrastu fazowego)

- nematic faza nematyczna

- ordered - uporządkowana

- parent - macierzysta

- pertmutation permutacja faz

- problem of crystallography problem fazowy (faz) w krystalografii

- prototypic faza prototypowa

- rule (Gibbs phase rule) reguła faz Gibbsa

- shift przesunięcie fazowe (fazy)

- smectic faza smektyczna

- space (phase hyperspace) przestrzeń fazowa

- transformation przemiana (przejście) -

- transition przemiana -

- - commensurate- incommensurate - - współmierna-niewspółmierna

- - diagram diagram przemian fazowych

- - dilatational dylatacyjna przemiana fazowa

- -, disordered (OD) przemiana fazowa typu nieuporządkowanego

(porządek - nieporządek)

- displacive przemiana fazowa z przesunięcie (atomów)

- - ferroic ferroiczna przemiana fazowa

- transition interval zakres przemiany fazowej

- - lock-in przemiana fazowa domykająca

- - point punkt przemiany fazowej

phase transition, reconstructive rekonstrukcyjna przemiana fazowa

- - temperature temperatura przemiany fazowej

- - velocity szybkość - -

- velocity - fazowa

phason fazon

phi circle koło fi (ф)

phonon fonon

- distribution rozkład fononów

- scattering rozpraszanie fononowe (na fononach)

- spectrum widmo -

phosphorescence fosforescencja

photoelastic effect efekt fotoelastyczny

photoelectric multiplier fotopowielacz (fotomultiplier)

photographic density gęstość fotograficzna

- method metoda -

photoluminescence fotoluminescencja

piezoelectricity piezoelektryczność

piezoelectric crystal (piezo- crystal) kryształ piezoelektryczny

pile up spiętrzenie, skupisko

pinacoid pinakoid, dwuścian

pinning zakotwiczenie

pipe diffusion dyfuzja kanalikowa

pits, etching jamki trawienia

planar defect defect płaski

plane angle kąt -

- atomic płaszczyzna atomowa

- basal - - lub ściana podstawowa

- glide - poślizgu

- lattice sieć płaska

- lattice płaszczyzna sieciowa

- mirror płaszczyzna zwierciadlana, odbicia

plane of optical axes płaszczyzna osi optycznych

- - reference - odniesienia

- - symmetry - symetrii

- polarized light światło płasko spolaryzowane

- symbol symbol płaszczyzny

- twinning płaszczyzna bliźniacza

plastic crystal kryształ plastyczny

- deformation deformacja -

- flow płynięcie -

pleochroism pleochroizm

point defect defekt punktowy

- (symmetry) group grupa punktowa (symetrii)

polar axis oś polarna, biegunowa

polarity polarność, biegunowość

polarization (Thomson) factor czynnik polaryzacji (Thomsona)

- plane płaszczyzna -

polarizing filter filtr polaryzacyjny

- microscope mikroskop -

polarized light światło spolaryzowane

- neutrons neutrony -

polaroid polaroid

polaron polaron

polar symmetry symetria polarna (biegunowa)

pole figure figura biegunowa

polycrystalline polikrystaliczny

- aggregat agregat -

polygonisation poligonizacja

polyhedron wielościan

polymorphic transformation (transition) przemiana polimorficzna

polymorphism polimorfizm

polysynthetic twin bliźniak polisyntetyczny

polytypism politypia

position, general pozycja ogólna

- special - szczególna (specjalna)

positional disorder nieporzaądek (nieuporządkowanie)

- parameters parametry pozycyjne

positive climb wspinanie się (dyslokacji)

post refinement procedure procedura (postępowanie) po udokładnieniu

powder camera kamera proszkowa

- method metoda -

- photograph zdjęcie -

precession (Buerger) camera kamera precesyjna (Buergera)

precipitating crystallization krystalizacja wydzieleniowa

preferred orientation orientacja uprzywilejowana

primary extinction ekstynkcja pierwotna

-ray promień -

primitive cell komórka prymitywna

- triplet of translation trójka translacji podstawowych

principal axis oś główna

- direction kierunek -

prism słup

prismatic dislocation loop pryzmatyczna pętla dyslokacji

- g1ide poślizg pryzmatyczny

- habit pokrój słupkowy (pryzmatyczny)

processing of data (intensities) obróbka danych (natężeń zmierzonych)

profile analysis analiza profilu

- learning procedure procedura poznawania -

- refinement udokładnienie -

projection projekcja, rzut

- clinographic - ukośna

- direct - bezpośrednia, prosta

- electron density - (funkcja rozkładu) gęstości elektronowej

- generalized - uogólniona

- gnomonic - gnomoniczna

- modulated - modulowana

- orthogonal - prostokątna

projection, Patterson projekcja (rzut) funkcji Pattersona

- reciprocal - odwrotna

- stereographic - stereograficzna

- topography topografia projekcyjna

proportional counter licznik proporcjonalny

pseudoamorphous pseudoamorficzny

pseudomerohedral twin bliźniak pseudomeroedryczny

pseudorotation parameters parametry pseudorotacji

pseudosymmetry pseudosymetria

psi-scan, azimuthal scan skanning (skanowanie) psi (y) skanning azymutalny

psi-zero test test psi-zero

pulling (pulled) crystals kryształy wyciągane

- from the melt wyciąganie z fazy stopionej (stopu)

pulse hight analyser analizator (wysokości) impulsów

pycnometer density gęstość piknometryczna

- method metoda -

pyramid piramida

- of growth - wzrostu

pyramidal glyde poślizg piramidalny

pyritohedron dwunastościan pentagonaIny (pięciokątny)

pyroelectric crystal kryształ piroelektryczny

pyroelectricity piroelektryczność

Q

quadratic form of the Bragg equation postać kwadratowa równania Bragga

- net sieć płaska kwadratowa (tetragonalna)

- system układ kwadratowy

quadratic two-dimensional kwadratowa (tetragonalna) sieć

lattice dwuwymiarowa

quadruply primitive cell komórka trójkrotnie centrowana (czterokrotnie prymitywna)

quality of crystal jakość kryształu

quartz plate płytka kwarcowa

- wedge klin -

quasicrystalline kwazikrystaliczny

R

radial contribution wkład radialny

- density distribution radialny rozkład gęstości

- distribution function - funkcja rozkładu

radius vector promień (wektor) wodzący

random orientation orientacja przypadkowa

real optic angle rzeczywisty kąt optyczny

- structure struktura realna

rearrangement przegrupowanie

receiving alit szczelina wejściowa

reciprocal cell komórka odwrotna (sieci odwrotnej)

- lattice sieć -

- - point węzeł (punkt) sieci odwrotnej

- - vector wektor - -

- space przestrzeń odwrotna

recovery zdrowienie, nawrót

- temperature temperatura nawrotu

recrystallization rekrystalizacja

- texture - tekstura rekrystalizacji

- twin bliźniak -

reduced cell komórka zredukowana

reference direction kierunek odniesienia

- point punkt -

reference reflection refleks odniesienia

refinement udokładnienie

- cycle cykl udokładnienia

reflection refleks

- goniometer goniometr odbiciowy (optyczny)

- plane płaszczyzna odbijająca

- power zdolność odbicia

- sphere sfera -

- circle okrąg odbicia

refraction załamanie

- coefficient (index) współczynnik załamania

refractometer refraktometr

regenerative multiplication rozmnażanie regeneracyjne

relative intensity natężenie względne

reliability factor wskaźnik rozbiezności R

Renninger effect efekt Renningera, odbicia wielokrotnego

- reflection refleks -

repulsive junction złącze odpychające

residual density gęstość szczątkowa

- discrepancy rozbieżność -

resolution rozdzielczość

resolved doublet rozdzielony dublet

resolving power zdolność rozdzielcza

restrain łagodna blokada, ograniczenie

retigraph retigraf

rhombic bisfenoid czworościan (bisfenoid) rombowy

- dodecahedron dwunastościan -

rhombohedral angle kąt romboedru (romboedryczny)

- cell komórka romboedryczna

- lattice sieć -

- system romboedryczny uklad współrzędnych

rhombohedron romboedr

- obverse - dodatni

- reverse - ujemny

rhytmic crystallization krystalizacja rytmiczna

riding model model unoszenia

rigid-body model model ciała sztywnego

- - vibrations drgania - -

- bond test test sztywnego wiązania

R-index wskaźnik rozbieżnosci R

rising interference tint wzrastająca barwa interferencyjna

rocking curve krzywa charakterystyczna odbicia

rolling direction kierunek walcowania

- texture tekstura -

rotating crystal photograph zdjęcie obracanego kryształu

rotation axis oś obrotu, obrotowa

- - hexad - - sześciokrotna

- - tetrad - - czterokrotna

- - triad - - trójkrotna

- camera kamera obracanego kryształu

- disorder nieuporządkowanie obrotowe

- ellipsoid elipsoida -

- method metoda obrotu (obracanego krysztalu)

- twin bliźniak obrotu

rotoinversion axis oś inwersyjna

row line prosta sieciowa

S

sample próbka

sattelite reflection refleks satelitarny

SAES (Small Angle Electron Scattering) małokątowe (niskokątowe) rozpraszanie elektronów

SANS (Small Angle Neutron Scattering) małokątowe (niskokątowe) rozpraszanie neutronów

SAXS (Smal1 Angle X-ray Scattering) małokątowe (niskokątowe) rozpraszanie promieni

Rentgenowskich

sealenohedron skalenoedr

scaling factor czynnik skali

scanning (scan) skanowanie, skanning

- (scan) rate (speed) szybkość skanowania

- step krok skanowania

scattered beam promień rozproszony

scattering angle kąt rozpraszania

- anomalous rozpraszanie anomaIne

- coherent - (spójne) koherentne

- conntrast kontrast rozpraszania

- elastic rozpraszanie (sprężyste) elastyczne

- factor czynnik rozpraszania

- inelastic rozpraszanie (niesprężyste) nieelastyczne

- incoherent - niekoherentne (niespójne)

- length długość rozpraszania

- power zdolność -

- termal diffuse termiczne rozpraszanie dyfuzyjne

- vector wektor rozpraszania

Schoenflies symbol symbol Schoenfliesa

Schottky defect defekt Schottkiego

scintillation counter licznik scyntylacyjny

screening effect efekt ekranowania

screw axis oś śrubowa

- - diad - - dwukrotna

- - hexad - - sześciokrotna

- - tetrad - - czterokrotna

- - triad - - trójkrotna

- dislocation dyslokacja śrubowa

secondary extinction ekstynkcja wtórna

secondary fluorescence wtórne promieniowanie

radiation fluorescencyjne

- texture tekstura wtórna

second order translation przemiana drugiego rodzaju

seed crystal zarodek krystaliczny

segregation coefficient współczynnik rozdziału

selection of reduce cell wybór komórki zredukowanej

selective absorption absorpcja selektywna

self-convolution splot własny

semikoherent interphase boundary półkoherentna granica międzyfazowa

semi-metallic lustre połysk półmetaliczny

semi-plane półpłaszczyzna

sessile dislocation dyslokacja półutwierdzona, osiadła

setting angle kąt ustawienia

- of.crystal ustawienie kryształu

- second drugie ustawienie

- standard ustawienie standardowe

shear strain odkształcenie ścinające (styczne)

- stress naprężenie -

- surface płaszczyzna ścinania

sheet texture tekstura warstwowa (walcowania)

short-range order uporządkowanie bliskiego zasięgu

shrinkage error błąd skurczenia (filmu)

signal-to-noise (stosunek) sygnału do szumu

sign determination oznaczenie znaków

significance level poziom istotności

simple lattice sieć prymitywna

single crystal monokryształ (kryształ pojedynczy)

single-crystal diffractometer dyfraktometr monokrystaliczny

- - spectrometer spektrometr jednokrystaliczny

sink of defect ujście defektu |

site pozycja

- interstitial - międzywęzłowa

size of grain wielkość ziarna

sliding, slip ślizganie się, poślizg

slip band pasmo poślizgu

- plane płaszczyzna -

- system system (układ) -

- vector wektor -

small angle boundary granica niskokątowa

- - scattering rozpraszanie -

solid solution roztwór stały

- - interstitial - - międzywęzłowy

- - substitutional - - substytucyjny

- - substractionai - - substrakcyjny

solidus curve krzywa solidusa

Soller slits (collimator) kolimator Sollera

source źródło

space angle kąt przestrzenny

- filling wypełnienie przestrzeni

- group grupa przestrzenna

- lattice sieć -

spacing (interplanar) odstęp międzywęzłowy (płaszczyzna sieciowa)

special from postać (specjalna) szczególna

special position pozycja - -

specimen holder uchwyt preparatu

- mounting ustawienie -

spectrometer spektrometr

- double axis - dwuosiowy

- triple axis - trójosiowy

sphenoid sfenoid

sphere of reflection sfera odbicia

- Ewald - Ewalda

spin arrangement, cone stożkowe ułożenie spinów

- - helicoidal (helical) helikoidalne - -

spin arrangement spiral spiralne ułożenie spinów

spindel axis oś wrzeciona

spinodal curve krzywa spinodalna

spherical projection projekcja (rzut) sferyczna

spiral growth wzrost spiralny

splitting of lines (reflections) rozszczepienie linii (refleksów)

- - doublet a1a2 - dublet a1a2

stacking fault błąd ułożenia

- - ribbon wstęga błędów -

- order porządek (uporzadkowanie) -

- sequence kolejność (sekwencja) nakładania

standard deviation odchylenie standardowe

stereographic net (of Wulf) siatka stereograficzna Wulfa

- projection projekcja (rzut) stereograficzny

stereoscopic projection - stereoskopowa

- drawing rysunek -

stereomicroscopy stereomikroskopia; mikroskopia stereoskopowa

steric hindrance przeszkoda steryczna, przestrzenna

strain deformacja; odkształcenie

- ageing starzenie deformacyjne (odkształceniowe)

- hardening umocnienie -

stress naprężenie

- field pole naprężeń

strips, Lipson-Beevers paski Lipsona-Beeversa

structure struktura

- amplitude amplituda struktury

- crystal struktura krystaliczna

- factor czynnik struktury

- filine struktura włóknista

- invariant inwariant struktury, niezmiennik

struktury

- layer struktura warstwowa

- magnetic - magnetyczna

sructure seminvariant seminwariant struktury, półzniezmiennik -

- sensitive strukturalnie wrażliwy

subgroup podgrupa

sublattice podsieć

subperiod subperiod, podokres

substitution podstawienie

substitution atom atom podstawiony

substructure podstruktura

substraction position pozycja substrakcyjna

supercell nadkomórka

supergroup nadgrupa

superlattice nadsieć

superperiod superperiod, nadokres

superposition superpozycja

- method metoda superpozycji, nakładania

superstructure nadstruktura

- reflection refleks nadstruktury (nadstrukturalny)

surface structure struktura powierzchni

- tension napięcie powierzchniowe

symbolic addition procedure procedura dodawania symboli

symmetrical powder photograph symetryczne zdjęcie proszkowe

symmetric matrix macierz symetryczna

- tensor tensor -

symmetry symetria

- axis oś symetrii

- centre środek -

- element element -

- group grupa -

- line linia (prosta) -

- operation operacja -

- operator operator -

- plane płaszczyzna -

- relative stosunek -

symmorphic space group symorficzna grupa przestrzenna

syntetic crystal krysztal syntetyczny

system układ

systematic error błąd systematyczny

synchrotron radiation promieniowanie synchrotronowe

T

tangle of dislocations splot dyslokacji

tangent formula wzór tangensowy

target element pierwiastek tarczy anody

- impurity zanieczyszczenie anody

temperature correction poprawka temperaturowa

- factor czynnik -

- - anisotropic anizotropowy - -

termination (truncation) error błąd obcięcia szeregu (przy syntezie Fouriera)

ternary three-component system układ trójskładnikowy

tetartohedry tetartoedria

tetartoid (tetrahedral pentagon dodecahedron) dwunastościan tetraedryczno pentagonalny; potrójny

czworościan pięciokątny

tetrad (axis) oś czterokrotna

tetragonal (crystal) system układ tetragonalny

- bipyramid (dipyramid) bipiramida -

- bisphenoid czworościan -

- hemihedry hemihedria -

- holohedry holohedria -

- prism słup -

- pyramid piramida -

- scalenohedron skalenoedr -

- trapezohedron trapezoedr -

tetrahedra] interstice luka tetraedryczna

tetrahedron czworościan; tetraedr

tetrahexahedron sześcian piramidalny

texture tekstura

- goniometer goniometr teksturowy

thermal analysis (thermoanalysis) analiza termiczna

- ellipsoid elipsoida -

- etching trawienie -

- expansion rozszerzalność -

- parameters parametry

- vibrations drgania -

thermotropic liquid crystals termotropowe ciekłe kryształy

three-crystal spectrometer spektrometr trójkrystaliczny

three-dimensional lattice sieć przestrzenna trójwymiarowa

- - nucleation zarodkowanie trojwymiarowe

- - Patterson map trójwymiarowa mapa Pattersona

- - reconstruction rekonstrukcja trójwymiarowa

three-fold axis oś trójkrotna

- - ring pierścień trójczłonowy

tilt angle kąt nachylenia

tilt boundary granica nachylenia

topotaxy topotaksja

torsional oś torsyjna (skręcenia)

torsional (torsion) angle kąt - -

total reflection odbicie całkowite

transformation of axes transformacja osi

transition (transformation) rate szybkość przemiany

translation translacja

- direction kierunek translacji

- equivalent translacyjnie równoważny

- group grupa translacyjna

- lattice sieć -

- vector wektor translacji

transmission image obraz transmisyjny

- electron microscopy transmisyjna mikroskopia elektronowa

trapezohedron trapezoedr

trial-and-error method metoda prób i błędów

trial structure struktura próbna

triaxial eliipsoid elipsoida trójosiowa

triclinic (crystal) system układ trójskośny

- hemihedry hemiedria -

- holohedry holoedria -

- lattice sieć -

trigonal (crystal) system układ trygonalny

- bipyramid (dipyramid) bipiramida -

- hemihedry hemiedria -

- holoedry holoedria -

- prism słup -

- trapezohedron trapezoedr -

tripod fault błąd trójnikowy

twin bliźniak

- aggregate agregat bliźniaczy

- axis oś -

- band pasmo -

- boundary granica -

- - energy energia granicy bliżniaczej

- contact kontakt bliźniaczy

- domains domeny -

- - general - - ogólne

twining energy energia zbliźniaczenia

- race (plane) płaszczyzna bliźniacza

- lamella (lamina) lamela bliźniaka

- position pozycja (położenia) bliźniaków

- slippage (gliding) poślizg bliźniaczy

- striation prążkowanie -

- structure struktura -

twin-law prawo bliźniaczenia

twinned zbliźniaczony

twinning (twin- formation) bliźniakowanie

twinning by twin-lattice symmetry (TLS) bliźniakowanie poprzez symetrię sieci bliźniaczej

- by twin-lattice quasi- symmetry (TLQS) - - kwazisymetrię - -

- dislocation dyslokacja zbliźniaczenia

twins (twinning) by merohedry bliźniaki (zbliźniaczenie) meroedryczne

- - - pseudo-merohedry - - pseudomeroedryczne

- - - reticular merohedry - - sieciowo meroedryczne

- - - - pseudo-merohedry - - - pseudomeroedryczne

twist (twisting, torsion) skręcenie

two-circle goniometer (optical) goniometr dwukołowy

two-dimensional defect defekt dwuwymiarowy

- lattice (plane lattice) sieć - (płaska)

- nucleation zarodkowanie dwuwymiarowe

two-fold axis (diad) oś dwukrotna

- chain łańcuch podwójny

two-layer structure struktura dwuwarstwowa

two-theta circle koło dwa teta (2θ)

- theta scan skaning (skanowanie) dwa teta : teta (2θ : θ)

type of structure typ struktury

typomorphic typomorficzny

U

ultramicroscopic imperfection (defect) defekt ultramikroskopowy

undercooling przechłodzenie

undistorted positions pozycje niezaburzone

unfiltered radiation promieniowanie niefiltrowane

uniaxial crystal kryształ jednoosiowy

- indicatrix indykatrysa -

- interference figure jednoosiowa figura interferencyjna

uniaxial stress naprężenie jednoosiowe

unique axis oś pojedyncza (charakterystyczna)

- intensities natężenia charakterystyczne

- reflections refleksy -

unitary atomic scattering factor unitarny atomowy czynnik rozpraszania

- structure factor - czynnik struktury

unit eell komórka elementarna

- - dimensions ( lattice parameters) wymiary komórki elementarnej (parametry sieci)

- - vectors wektory - -

- - volume objętość - -

- dislocation dyslokacja jednostkowa

- face ściana (płaszczyzna) -

- weights wagi jednostkowe

- weighting scheme jednostkowy system (schemat) ważenia

universial stage stolik uniwersalny

V

vacancy wakancja, luka

- anion - anionowa

- cation - kationowa

- cluster klaster wakancji

- diffusion dyfuzja -

- equilibrium wakancja równowagowa

- excess - nadmiarowa

- Frenkel - Frenkla

- jog próg wakancji

- migration migracja -

- pair (divacancy) para -

- quenched-in wakancja zamrożona

- single - pojedyncza

vacancy, thermal wakancja termiczna

vacant atomic site luka (wakancja) atomowa

- lattice site - - sieciowa

valency angle kąt walencyjny

van der Waals bond wiązanie van der Waalsa

vapour growth wzrost z fazy gazowej

vector set zbiór wektorów

- space przestrzeń wektorowa

Vegard law prawo Vegarda

velocity of crystallization szybkość krystalizacji

Verneuil method metoda Verneuila

vicinal face (plane) ściana (płaszczyzna) wicynalna

Vickers diamond (pyramid) diament (piramida) Vickersa

- hardness twardość -

visual estimation of intensities wizualna ocena natężeń

void (interstice) luka

Voigt notation notacja Voigta

W

wal1 displacement przesunięcie ścianki (domenowej)

- domain ścianka domenowa

- - energy energia ścianki domenowej

water of crystallization woda krystalizacyjna

wave normal normalna fali

- number liczba falowa

- plane fala płaska

- scattered - rozproszona

- surface powierzchnia fali

- vector wektor falowy

wedge dislocation dyslokacja klinowa

weighted R index (factor) ważony wskaźnik R

- refinement udokładnienie ważone

weighting analysis analiza ważenia

weighting factor czynnik ważenia

- scheme system (schemat) -

Weiss indices wskaźniki Weissa

- zone law prawo pasowe -

Weissenberg goniometer goniometr Weissenberga

- method metoda -

- photograph zdjęcie -

whisker wisker

whiskers wiskery

Widmanstett figure figura Widmanstetta

- structure struktura -

Wigner-Seitz cell komórka Wignera-Seitza

Wilson plot wykres Wilsona

Wulff 1aw prawo Wulffa

- net (stereographic net) siatka Wulffa (siatka stereograficzna)

X

X-ray crystal structure analysis rentgenograficzna analiza strukturalna (struktury kryształów)

- crystallographic analysis rentgenowska analiza krystalograficzna

- crystallography krystalografia rentgenowska

X-ray data dane rentgenograficzne

- diffraction dyfrakcja promieni rentgenowskich (X)

- - pattern rentgenowski obraz dyfrakcyjny

- diffractometer dyfraktometr rentgenowski

- emission spectrum rentgenowskie widmo emisyjne

- generator generator rentgenowski

- goniometer goniometr -

- line linia -

X-ray methods metody rentgenowskie

- reflection refleks -

- qualitative phase analysis ilościowa rentgenograficzna analiza fazowa

- quantitative phase analysis jakościowa - - -

- topography topografia rentgenowska

X-rays promieniowanie rentgenowskie; promienie X

Y

yield point (flow point, yield temperature) temperatura (punkt) plastyczności

- stress (flow stress) granica -

Young modulus (elastic modulus) moduł Younga

Z

Zellengleiche równokomórkowy

Zintl phase faza Zintla

zonal extinctions wygaszenia pasowe

- melting topienie strefowe

zone axis (zonal axis) oś pasa (krystalograficznego)

- indices wskaźniki pasa

zone law prawo pasowe

- (zonal) melting topienie strefowe

- pole biegun pasa

- symbol symbol -

---