1. Bezpieczeństwo narodowe RP. Pojęcie, istota, cel i treści

Pojęcie - stan, który daje poczucie pewności i gwarantuje jego zachowanie

-jest definiowane jako wolność od zagrożeń strategicznych, ryzyk dla przetrwania państwa

- czyli bezpieczeństwo państwa, dotyczy zapewnienia jego integralności terytorialnej, suwerenności, swobody wyboru drogi politycznej oraz warunków dla dobrobytu i rozwoju.

Istota - wg. J. Stańczyka - istotą opartego na gwarancjach nienaruszalnego przetrwania i swobodach rozwojowych bezpieczeństwa jest pewność. Pewność jest bowiem warunkiem obu tych składników, a może być ona subiektywna lub obiektywna.

Cel - zapewnienia jego integralności terytorialnej, suwerenności, swobody wyboru drogi politycznej oraz warunków dla dobrobytu i rozwoju.

3. DZIEDZINY BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO.

• Zewnętrzne: tworzenie jak najkorzystniejszych warunków do umacniania pozycji na arenie międzynarodowej; wspieranie procesu transformacji w Europie Wschodniej i Południowej; przeciwdziałanie negatywnym skutkom konfliktów, dysproporcji rozwojowych i naruszeń międzynarodowego porządku prawnego; współpraca w ramach NATO i UE, i innych organizacji i stowarzyszeń, których jesteśmy członkami, ich dalszy rozwój, reforma i zwiększanie znaczenia działań tych organizacji; rozwój przyjaznych stosunków z sąsiadami i USA, wzmacnianie stosunków dwustronnych; popieranie rozwoju prawa międzynarodowego, zapewnienie jego poszanowania, zachowanie odpowiedzialności ONZ za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa; działania na rzecz nierozprzestrzeniania BMR;

• Militarne: gotowość do obrony terytorium i niepodległości Polski oraz sojuszników, eliminacja zagrożeń o charakterze zbrojnym, a także przeciwdziałanie ewentualnym, niekorzystnym zmianom równowagi wojskowej w regionie; małe prawdopodobieństwo wybuchu konfliktu zbrojnego na dużą skale; większe prawdopodobieństwo dla konfliktów lokalnych; udział Polski w obronie zgodnie z art. 5 Traktatu Waszyngtońskiego oraz wspieranie polityki ONZ, NATO, UE w dziedzinie reagowania kryzysowego i w działaniach stabilizacyjnych;

• Wewnętrzne: zdolność do reakcji w momencie zagrożenia bezpieczeństwa państwa, publicznego, prawnego; podjęcie wszelkich działań mających ułatwić i usprawnić takie działania;

• Obywatelskie: zapewnienie wszystkim obywatelom poczucia bezpieczeństwa i sprawiedliwości;

• Społeczne: poprawa jakości życia, ograniczenie ubóstwa, przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, wzrost zatrudnienia, niwelowanie różnić miasto-wieś; podwyższanie jakości kształcenia; rozwój bazy sportowej, kultury fizycznej i zdrowia;

• Ekonomiczne: tworzenie silnej i konkurencyjnej gospodarki; zapewnienie stabilnych i nieprzerwanych dostaw energii; stabilność nakładów na wydatki związane z zagwarantowaniem bezpieczeństwa oraz trwałego rozwoju gospodarczego, utrzymanie równowagi budżetowej oraz zadłużenia wewnętrznego i zagranicznego na odpowiednim, bezpiecznym poziomie; rozwój przemysłu obronnego, transportu, łączności;

• Ekologiczne: zapewnienie warunków do lepszego życia w zdrowym środowisku poprzez ochronę przyrody, w tym stymulowanie procesów zrównoważonego rozwoju; wdrożenie unijnych standardów w tej dziedzinie;

• Informacyjne i teleinformacyjne: uniemożliwianie wpływu na infrastrukturę informacyjną; długofalowe plany ochrony systemów teleinformatycznych;

4. NARZĘDZIA I ŚRODKI BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

W życiu narodu i funkcjonowaniu państwa konieczne jest przygotowanie
i stosowne użycie wszystkich własnych sił i środków działania oraz pomoc innych państw -
o ile potrafi się takową pozyskać. Ponieważ może być zagrożony byt i pomyślność wszystkich Polaków oraz wszystkich instytucji i dziedzin życia narodowego i społecznego, dlatego obrona narodu musi obejmować wszystkie sprawy: musi być nawet bardziej „totalna” niż „totalny” jest nowoczesny napad.

Narzędzia obrony narodowej RP mają różny charakter. Mogą to być twory organizacyjne (materialne) (np.: ambasady, Siły Zbrojne RP, UOP, Policja, Straż Graniczna, Państwowa Straż Pożarna, instytuty naukowo-badawcze, obiekty i ośrodki kultury, organy
o charakterze inspekcyjnym - policje administracyjne itd.) oraz niematerialne (morale narodowe, strategie polityki państwa, prawo państwowe, nauka, edukacja i inne).

Podstawowe funkcje podsystemu wykonawczego oraz środki i narzędzia służące realizacji misji obrony narodowej RP

Misja - co zapewniać?	Funkcje szczegółowe - co robić?	Środki realizacji - jak to osiągać?	Narzędzia realizacji - czym?
bezpieczeństwo państwa jako instytucji politycznej	- obrona militarna - obrona gospodarcza - obrona dyplomatyczna - ochrona porządku konstytucyjnego - ochrona granicy - ochrona informacji niejawnych - ochrona systemów informacyjnych - edukacja dla bezpieczeństwa - obrona w dziedzinie kultury narodowej	- środki polityczne - środki gospodarcze - środki wojskowe - bezpieczeństwa publicznego i powszechnego - środki naukowo-techniczne - środki normatywne - środki ideologiczne	- dyplomacja - gospodarka (transport, rolnictwo i wyżywienie, łączność, przemysł, paliwa, energetyka, budżet) - siły zbrojne - wywiad i kontrwywiad, policje, inspekcje, straże - prawo - kultura narodowa - morale narodowe - nauka i edukacja
bezpieczeństwo narodu (ludzi)	- ochrona ludności - obrona militarna (operacje inne niż wojna) - ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego - ochrona dóbr kultury narodowej - ochrona systemów informacyjnych - edukacja dla bezpieczeństwa - obrona w dziedzinie gospodarczej i infrastruktury ekonomicznej kraju - obrona w dziedzinie wyżywienia	- środki polityczne - środki gospodarcze - środki wojskowe - środki bezpieczeństwa publicznego i powszechnego - środki naukowo-techniczne - środki normatywne - środki ideologiczne - środki ekologiczne	- straże, służby, inspekcje i policje - siły wojskowe - gospodarka (j/w) - prawo - morale narodowe - nauka i edukacja

Całość środków ochrony i obrony narodowej można podzielić na strukturalne środki ochrony i obrony narodowej, do których należy zaliczyć organy władzy, służbę graniczną, siły zbrojne oraz służby, inspekcje i straże (Policja, Straż Graniczna, Państwowa Straż Pożarna) oraz funkcjonalne środki ochrony i obrony narodowej np. ze względu na zastosowanie, całość środków ochrony i obrony narodowej można podzielić na środki powszechnie stosowane w codziennej, rutynowej ochronie i zabezpieczeniu wartości
i interesów narodowych (tzw. środki niemilitarne) oraz środki wojskowe traktowane jako ostateczny, decydujący środek ochrony i obrony narodowej.

Całość organizacji ochrony i obrony narodowej dzieli się na część cywilną
i wojskową organizację obrony narodowej. Obydwa komponenty - cywilny i wojskowy są ze sobą ściśle powiązane relacjami współpracy i koordynacji na szczeblu centralnym, terytorialnym oraz przygotowane do wzajemnego wsparcia swoich działań w czasie pokoju, kryzysu czy ewentualnej wojny.

Ochronę i obronę narodową rozpatruje się w kilku znaczeniach i to one warunkują środki wykorzystywane do jej pełnienia:

Ochrona i obrona narodowa:

• część organizacji państwa, obejmująca przygotowanie społeczeństwa, sił zbrojnych, zasobów i terytorium do zapobiegania, przeciwdziałania, ochrony i obrony całego narodu przed istniejącymi i potencjalnymi zagrożeniami bezpieczeństwa narodowego

• podstawowa misja narodowa państwa obejmująca zabezpieczenie przed istniejącymi
  i potencjalnymi zagrożeniami bezpieczeństwa narodowego

• podstawowa struktura realizacyjna bezpieczeństwa narodowego, obejmująca przygotowanie społeczeństwa, zasobów i terytorium do zapobiegania, przeciwdziałania, ochrony i obrony narodu przed istniejącymi i potencjalnymi zagrożeniami bezpieczeństwa narodowego

• realizacja konstytucyjnego obowiązku obrony ojczyzny

ŚRODKI OBRONY NARODOWEJ

Środki obrony narodowej, w ujęciu przedmiotowym, mogą mieć m.in. charakter: polityczny, gospodarczy, wojskowy, wewnętrzny, naukowo-techniczny, ekologiczny, normatywny, ideologiczny i inny. A oto konieczne definicje dla zrozumienia istoty środków obrony narodowej:

• środki polityczne obrony narodowej - określone działania władz szczebla państwowego (ogólnonarodowego) w celu kształtowania pożądanych postaw innych podmiotów interesów oraz zyskania pożądanych stanów zjawisk i procesów społecznych wewnątrz i na zewnątrz kraju, na rzecz osiągania celów obrony narodowej, przy użyciu wszelkich dostępnych narzędzi państwa;

• dyplomatyczne - wymiana doświadczeń, poglądów dotyczących obrony narodowej na szczeblu międzynarodowym, wspólne ćwiczenia, wysyłanie do innych krajów wsparcia
  w sytuacjach kryzysowych

do grupy środków politycznych można zaliczyć: zawieranie/zrywanie przymierzy (sojuszów) politycznych (Polska a Trójkąt Weimarski, Grupa Wyszehradzka, UE, ONZ) i polityczno-militarnych (NATO); zerwanie/nawiązanie kontaktów dyplomatycznych (Polska a uznanie Republiki Kosowa, Gruzja we wrześniu 2008 roku zerwała stosunki dyplomatyczne z Federacją Rosyjską; narzucanie świadczeń
w wymianie handlowej; blokowanie granicy; zacieśnienie współpracy gospodarczej (NATA, CEFTA); nawiązanie współpracy wojskowej (amerykańska baza w Polsce); zacieśnienie współpracy służb specjalnych; negocjacje, konsultacje, noty dyplomatyczne; groźby, odstraszanie i zastraszanie militarne; użycie siły zbrojnej; zerwanie stosunków gospodarczych (USA i Kuba); pomoc gospodarcza (kredyty), wojskowa i humanitarna; poparcie dyplomatyczne (Polska wsparła Ukrainę, Gruzję); deklaracje poparcia polityki innego państwa; akcje specjalne; blokada gospodarcza; blokada informacyjna; blokada dyplomatyczna; zwiększanie/ograniczanie liczebności sił zbrojnych; zakupy uzbrojenia lub rozbrojenie; zakaz lub ograniczenie eksportu/importu towarów i usług; bojkot, zakaz sprzedaży towarów zagranicznych w kraju; ograniczenia wobec obcych firm; ułatwienia lub restrykcje celne; udzielanie lub cofanie rządowych gwarancji kredytowych; zawieranie lub zrywanie umów handlowych między państwami; tworzenie warunków prawnych i organizacyjnych dla powszechności obrony narodowej.

• środki gospodarcze obrony narodowej - wszelkie działania podejmowane w sferze gospodarczej (rynkowej) i infrastruktury ekonomicznej (transport, łączność i energetyka) oddziałujące na realizację celów obrony narodowej;

• gospodarcze

do środków gospodarczych: zapewnianie wysokiej pozycji gospodarki narodowej
w stosunku do kapitału zewnętrznego, zwiększanie nakładów na bezpieczeństwo narodowe; inwestycje w infrastrukturę (w tym obronną) kraju; stosowanie systemu zachęt dla inwestycji kapitałowych w dziedziny związane z obroną narodową (nowoczesne technologie, produkcja zbrojeniowa, infrastruktura obronna itd); gromadzenie rezerw i zapasów; stosowanie zachęt na rzecz realizacji zadań w sferze obrony narodowej przez przedsiębiorców, samorządy i poszczególnych obywateli; mobilizacja gospodarki; militaryzacja; działania na rzecz stworzenia planów operacyjnych funkcjonowania przedsiębiorstw w czasie zagrożeń; wsparcie gospodarcze dla sił zbrojnych (w tym sojuszniczych), straży, służb, inspekcji i policji; wydzielanie, ochrona i wspieranie działalności przedsiębiorstw o dużym znaczeniu dla obrony narodowej; transfer technologii; utrzymywanie wolnych mocy produkcyjnych na potrzeby mobilizacyjne państwa

Instrument Finansowy Ochrony Ludności wspiera i uzupełnia wysiłki państw członkowskich, wzmacnia współpracę między państwami w celu ochrony ludzi, środowiska naturalnego i mienia (w tym dziedzictwa kulturowego) w przypadku wystąpienia klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka, aktów terroryzmu, katastrof technicznych, radiologicznych i ekologicznych. Instrument obejmuje okres od 1 stycznia 2007 do 31 grudnia 2013 roku. Instrument obejmuje
3 główne aspekty ochrony ludności: zapobieganie, stan gotowości oraz reakcja.

• środki wojskowe obrony narodowej - wszelkie działania podejmowane w sferze ustawowej (statutowej) działalności sił zbrojnych;

• wojskowe

do środków wojskowych: podnoszenie poziomu szkolenia i wyszkolenia określonych sił; kształtowanie wysokiego morale i etosu zawodowego; podnoszenie poziomu mobilności wojsk; wdrażanie właściwych polityk zarządzania zasobami osobowymi; kreowanie atmosfery akceptacji społecznej dla poczynań określonych podmiotów; zapewnienie właściwego rozmieszczenia określonych sił na terytorium kraju; tworzenie warunków do powszechnego udziału społeczeństwa w misjach poszczególnych podmiotów organizacyjnych; edukacja społeczeństwa na rzecz powszechności obrony narodowej, tworzenie procedur współpracy z innymi podmiotami; wdrażanie nowoczesnych rozwiązań technicznych i organizacyjnych;

udział Wojska Polskiego w akcjach ratowniczych, sytuacjach kryzysowych.

• środki bezpieczeństwa publicznego i powszechnego - wszelkie działania podejmowane na rzecz zapewnienia przestrzegania bezpieczeństwa publicznego i powszechnego służące osiąganiu celów obrony narodowej;

• bezpieczeństwa wewnętrznego

do środków bezpieczeństwa publicznego i powszechnego: podnoszenie poziomu szkolenia i wyszkolenia określonych służb, straży, inspekcji i policji; wspieranie inicjatyw społecznych w tym zakresie; tworzenie jednolitych procedur i standardów działania; podejmowanie działań zapobiegawczych i przygotowawczych, funkcjonowanie państwowych służb dbających o bezpieczeństwo i porządek publiczny.

• środki naukowo-techniczne obrony narodowej - wszelkie działania państwa i poszczególnych jego podmiotów w zakresie postępu nukowo-technicznego i nauki mające na celu zapewnienie realizacji celów obrony narodowej

do środków naukowo-technicznych: wspieranie działalności wynalazczej i naukowej; inicjowanie programów badawczo-rozwojowych w zakresie obrony narodowej; podnoszenie nakładów na naukę; stosowanie systemu zachęt dla przedsiębiorców na rzecz wspierania nauki; standaryzacja i unifikacja postępu technicznego (wielowariantowe użycie danego typu sprzętu); stosowanie gwarancji ustawowych dla planów i programów badawczych;

wykorzystanie mediów i nowoczesnych technologii do promocji obrony narodowej.

• środki ekologiczne obrony narodowej - działania w zakresie kształtowania środowiska naturalnego służące celom obrony narodowej

do środków ekologicznych: poprawa jakości wód, właściwa gospodarka odpadami, poprawa jakości powietrza, ochrona przyrody, zwalczanie zagrożeń przemysłowych, kontrola nad wykorzystaniem organizmów modyfikowanych genetycznie, modernizacja i rozwój monitoringu środowiska.

• środki normatywne obrony narodowej - działania państwa w sferze legislacji państwowej i międzynarodowej, zapewniające osiąganie celów obrony narodowej

do środków normatywnych: wdrażanie norm Unii Europejskiej i standardów NATO służących interesom obrony narodowej; tworzenie podstaw prawnych na rzecz organizacji państwach dla celów obronnych, zapewnienie uniwersalnych przepisów prawnych w zakresie powinności władz, przedsiębiorców, organizacji i obywateli w zakresie obrony narodowej (np. w zakresie: świadczeń osobistych i rzeczowych, rozwojowego podejścia do powszechnego obowiązku obrony, wdrożenia procedur uwzględniania wymogu spełnienia kwalifikacji w służbie cywilnej i na kierowniczych stanowiskach w administracji publicznej); udziału organizacji pozarządowych, systemu ubezpieczeń, finansowania zadań;

wszelkie zapisy dotyczące ochrony i obrony narodowej w aktach prawa. np.
w Konstytucji jest mowa o państwowej gwarancji bezpieczeństwa jak też
o powszechnym obowiązku obrony ojczyzny; w myśl Ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 roku o stanie klęski żywiołowej podmioty prywatne muszą liczyć się z tym, że podczas wystąpienia sytuacji kryzysowej będą zobowiązane do udostępnienia swoich rezerw w ramach obowiązku świadczeń osobistych i rzeczowych.

• środki ideologiczne obrony narodowej - działania państwa związane z kreowaniem poglądów, wartości i kultury narodowej służące realizacji celów obrony narodowej; zwane są też środkami psychospołecznymi.

• ideologiczne (psychospołeczne)

do środków ideologicznych (kulturowych): upowszechnianie idei edukacji na rzecz bezpieczeństwa; kultywowanie dorobku intelektualnego narodu; ochrona dziedzictwa kulturalnego narodu; utrzymywanie wysokiego poziomu kultury fizycznej

kształtowanie i rozwijanie społeczeństwa obywatelskiego, dzięki czemu łatwiejsze
i sprawniejsze staje się działanie w sytuacjach wymagających ogólnospołecznej mobilizacji; działalność stowarzyszeń i fundacji mających na celu upowszechnianie wiedzy dotyczącej ochrony i obrony narodowej.

Poszczególne środki (działania) mogą mieć zamierzony różny skutek w zachowaniu podmiotu lub stanie rzeczy, do których się owo działanie odnosi. Jednocześnie w różny sposób może to być osiągane. W pewnych okolicznościach mogą to być działania oddziałujące pozytywnie na ich adresata, i tak być przez niego odbierane, innym razem mogą wywierać na niego wpływ negatywny, a przynosić pozytywne rezultaty dla ich sprawcy,
a w jeszcze innych okolicznościach mogą mieć zabarwienie neutralne. Bez względu na wszystkie z możliwych wyżej wymienionych, i innych, kombinacji ważne jest jedno, to podmiot (państwo) podejmujący określone kroki (środki) powinien dążyć do osiągnięcia pozytywnych rezultatów, jeśli nie - to działanie było chybione, chyba że było to wkalkulowane w ogólną strategię działania.

Nie wszystkie środki obrony narodowej mają tę samą szansę znaczącego przyczynienia się do zakładanych skutków działania, a więc realizacji funkcji obrony narodowej, nie wszystkie też są środkami ofensywnymi, pozostając nadal w grupie środków defensywnych.

Szacunkowa ocena znaczenia poszczególnych narzędzi w stosowanych środkach obrony narodowej, znak XXX oznacza wpływ decydujący, znak XX - znaczny, a znak X - mały lub nieznaczny

Środki obrony narodowej

Narzędzia obrony narodowej

władza i dyplo-macja

siły zbrojne

siły spec-jalne

gospo-darka

dziedzictwo kulturowe

policje i straże

morale

nauka

potencjał społeczny

organi-zacja państwa

NGOs

polityczne

XXX

XXX

XX

XX

XXX

X

XX

X

XX

XX

XX

gospodar-cze

XXX

XX

X

XXX

X

X

XX

XXX

XX

XX

X

wojskowe

XXX

XXX

XX

XX

XXX

X

XXX

XXX

XXX

XXX

XX

bezp. publ. i powsz.

X

XX

X

XXX

XXX

XXX

XXX

XXX

XXX

XX

XX

naukowo-techniczne

XX

XXX

XX

XXX

XX

X

X

XXX

XX

XX

X

kulturowe

XX

XX

X

XX

XXX

XX

XXX

X

XX

X

XXX

ekologicz-ne

XX

X

XX

XXX

XX

XXX

XXX

XX

XX

XX

XXX

normatyw-ne

XXX

X

X

X

XXX

X

XX

XXX

XXX

XXX

XXX

ideologicz-ne

XX

XX

X

X

XXX

X

XXX

XX

XXX

XX

XXX

5. INSTYTUCJE BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

Instytucje bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej
Siły Zbrojne	Wojska Lądowe • Siły Powietrzne • Marynarka Wojenna • Wojska Specjalne
Formacje policyjne i zabezpieczające	Policja • Żandarmeria Wojskowa • Straż Graniczna • Inspekcja Transportu Drogowego • Straż Ochrony Kolei • Służba Więzienna • Służba Celna
Służby specjalne	Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego • Agencja Wywiadu • Centralne Biuro Antykorupcyjne • Służba Kontrwywiadu Wojskowego • Służba Wywiadu Wojskowego
Straże lokalne i sektorowe	Straż Miejska • Straż Leśna • Straż Parku Narodowego • Straż Parku Krajobrazowego • Państwowa Straż Łowiecka • Państwowa Straż Rybacka
Służby ochrony władz	Biuro Ochrony Rządu • Straż Marszałkowska

6. POJĘCIE I TYPOLOGIA ZAGROŻEŃ BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE - stan równowagi między zagrożeniem wywołanym możliwością zaistnienia konfliktu a potencjałem obronnym.

BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE - jest nie tylko ochroną narodu i terytorium przed fizyczną napaścią lecz również ochroną - za pomocą różnych środków - żywotnych interesów ekonomicznych i politycznych, których utrata zagroziłaby żywotności i podstawowym wartościom państwa.

BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE - stan świadomości społecznej, w którym istniejący poziom zagrożeń, dzięki posiadanym zdolnościom obronnym, nie budzi obaw, lęku o zachowanie (osiągnięcie) uznanych wartości.

BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE - stan społeczeństwa określony stosunkiem wielkości potencjału obronnego jakim ono dysponuje do skali zagrożeń.

BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE - zdolność narodu do ochrony jego wartości wewnętrznych przed zagrożeniami zewnętrznymi.

BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE - wspólne określenie obejmujące zarówno obronę narodową, jak i stosunki zagraniczne USA, a w szczególności warunki związane z: a) militarną lub obronną przewagą nad jakimkolwiek obcym państwem lub grupą państw: b) korzystnymi wzajemnymi relacjami zagranicznymi: c) ze stanem obrony, dającym możliwość stawienia skutecznego oporu wrogim i destrukcyjnym działaniom wewnętrznym lub zewnętrznym, jawnym lub skrytym.

Bezpieczeństwo narodowe - stan uzyskany w wyniku odpowiednio zorganizowanej obrony i ochrony przed zagrożeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi określany stosunkiem potencjału obronnego do skali zagrożeń.

Tradycyjne bezpieczeństwo narodowe (państw) było utożsamiane przede wszystkim z siłą wojskową według uproszczonego schematu: zagrożenie to agresja (wojna), a bezpieczeństwo to obrona militarna. Jest oczywiste, że w rzeczywistości od niepamiętnych czasów bezpieczeństwo kształtowały również inne czynniki, obecnie coraz szerzej wyróżniane w miarę czasowego oddalania się od koszmaru wojen XIX i XX wieku, które ukształtowały militarne postrzeganie bezpieczeństwa.

Współczesne składniki bezpieczeństwa to - obok aspektów wojskowych i politycznych - czynniki gospodarcze i technologiczne, zasoby surowcowe oraz polityka w zakresie ekologii, demografii, spraw społecznych i humanitarnych. Koncepcje bezpieczeństwa należy poszerzyć o sprawy związane z zachowaniem na rodowej tożsamości oraz zapewnieniem właściwego udziału w rozwoju cywilizacyjnym współczesnego świata. Zyskał na znaczeniu także „ludzki wymiar" bezpieczeństwa,

czyli poszanowanie podstawowych praw i swobód obywatelskich" Stąd też „bezpieczeństwo współcześnie jest czymś więcej niż synonimem biologicznej egzystencji narodu i istnienia państwa; zawiera w sobie określone osiągnięcia lub aspiracje dotyczące sposobu i poziomu życia, a także kryteria ustrojowe"33. Tak szerokie podejście do problemu bezpieczeństwa funkcjonuje w praktyce NATO.

Zagrożenie bezpieczeństwa państwa - splot zdarzeń wewnętrznych lub w stosunkach międzynarodowych, w którym z dużym prawdopodobieństwem może nastąpić ograniczenie lub utrata warunków do niezakłóconego bytu i rozwoju wewnętrznego bądź naruszenie lub utrata → suwerenności

Państwa oraz jego partnerskiego traktowania w stosunkach międzynarodowych - w wyniku zastosowania przemocy politycznej, psychologicznej, ekonomicznej, militarnej itp.

Przykłady zagrożeń dla bezpieczeństwa państwa:

•niepodporządkowanie się rezolucjom ONZ;

•nieprzestrzeganie umów i prawa międzynarodowego;

•brak gotowości do współpracy międzynarodowej;

•rozwój agresywnych religii i ideologii;

• zmiany granic w otoczeniu państwa;

•przeciwstawianie się tendencjom stabilizacyjnym i integracyjnym w regionie;

• istnienie w państwie secesjonistycznych grup i ich dążenia do autonomii;

•konflikty wielkich mocarstw o strefy wpływu;

•korupcja i przenikanie struktur przestępczych do władz;

• antynarodowa polityka innych państw;

• zastraszanie państw;

• sprawowanie władzy przy użyciu siły;

•nieprzestrzeganie praw i wolności obywateli;

• fałszerstwa wyborcze;

•współpraca przedstawicieli władz z obcym wywiadem;

•dyskryminacja mniejszości narodowych w kraju i poza jego granicami;

•manipulacje świadomością i psychiką społeczeństwa;

•masowe migracje obywateli i czystki etniczne;

•niepohamowany rozwój struktur państwa (biurokracja);

•upartyjnienie struktur państwa;

•naruszenie praworządności i słabość struktur demokratycznych; -

• eskalacja i umiędzynaradawianie konfliktów wewnętrznych i z innymi państwami;

• ingerencja w wewnętrzne sprawy państwa;

•brak skutecznego zarządzania w sytuacjach kryzysowych;

•wspieranie międzynarodowego terroryzmu;

•postępujący spadek nakładów na bezpieczeństwo.

Zagrożenia militarne obejmują użycie lub groźbę użycia siły militarnej przez podmioty prawa

międzynarodowego (państwa).; słabość militarna państwa i jego nieprzygotowanie do obrony

Zagrożenia ekonomiczne bezpieczeństwa narodowego dotyczą problematyki produkcji, wymiany i rozdziału różnych dóbr w państwie oraz racjonalnego nimi dysponowania dla pomnażania ogólnego dobrobytu. Obejmują finanse państwa, proces produkcji, handel i dostęp do surowców, w szczególności energetycznych. W poszczególnych wypadkach zagrożenie ekonomiczne państwa może się urzeczywistniać przez:

• niskie tempo rozwoju gospodarczego pogłębiające dysproporcję w rozwoju

ekonomicznym w stosunku do innych państw;

• ograniczenie dostępu do rynku wewnętrznego innych państw, środków finansowych

i zasobów naturalnych;

• utratę rynków zbytu;

• egoizm ekonomiczny rozwiniętych państw świata i międzynarodowych koncernów;

• niszczenie i zakłócanie pracy sieci informacyjnych;

• spekulacje finansowe;

• brak mechanizmów konkurencji gospodarczej i nakręcanie koniunktury przez

produkcję zbrojeniową.

zagrożenia społeczne odnosi się do wszystkiego, co zagraża utratą życia i zdrowia, tożsamości narodowej i etnicznej poszczególnych społeczności oraz bezpieczeństwa socjalnego (cywilizacyjnego) i publicznego.

Zagrożenie psychospołeczne - stan świadomości społeczeństwa objawiający się takim stopniem nasilenia negatywnych oddziaływań i zjawisk, w wyniku których zachwiane zostają egzystencjalne wartości oraz interesy narodu i państwa, a także istnieje możliwość obniżenia świadomości społeczeństwa NP.:

• naruszenie praw człowieka i podstawowych wolności;

• uprzedzenia kulturowe i religijne oraz dyskryminacja mniejszości narodowych,

etnicznych, kulturowych, religijnych i językowych;

• dyskryminacja pici;

• manipulacje świadomością i psychiką za pośrednictwem środków masowego

przekazu (walka psychologiczna);

• ograniczanie wolności mediów;

• nacjonalizm, szowinizm, ksenofobia, fundamentalizm religijny;

• patologie społeczne (przestępczość, terror, struktury mafijne, narkomania;

epidemie, prostytucja, alkoholizm, analfabetyzm, masowe bezrobocie, rodziny

dysfunkcjonalne);

• masowe migracje (ekonomiczne, ekologiczne);

• kult przemocy, brutalizacja stosunków międzyludzkich;

• katastrofy i kataklizmy (klęski) prowadzące do naruszenia systemu społecznego;

• upadek systemu ochrony zdrowia ludności;

• masowy import obcej kultury (kolonializm kulturowy innych państw);

• kryzysy demograficzne;

Zagrożenia ekologiczne bezpieczeństwa państwa odnoszone są do funkcjonowania żywej przyrody oraz warunków życia człowieka w środowisku i trwałego rozwoju narodu. Mogą zostać spowodowane przez działalność człowieka (czynniki antropomorficzne) i czynniki naturalne (nieantropomorficzne). Definiowane jest ono jako rodzaj zagrożenia, w wyniku którego może nastąpić niebezpieczeństwo dla istot żywych, na skutek zmiany środowiska naturalnego^,

Do zdarzeń tego typu można zaliczyć:

• niekontrolowaną eksploatację zasobów naturalnych (wyrąb lasów, nadmierne odłowy

zwierząt, rabunkowe wydobywanie kopalin);

•masowe zanieczyszczanie wody, powietrza, gleby;

• brak gospodarki odpadami komunalnymi, przemysłowymi i nuklearnymi;

• stosowanie niebezpiecznych technologii przemysłowych, prowadzących do zmian

w atmosferze (likwidacja powłoki ozonowej, ocieplanie klimatu, wzrost emisji

promieniowania ultrafioletowego);

• katastrofy naturalne i przemysłowe;

• naruszenie stosunków wodnych w środowisku (odwracanie biegu rzek, brak

racjonalnej gospodarki leśnej) prowadzące do erozji gleb, osuwisk i pustynnienia

terenów;

• chaotyczna urbanizacja;

• próby nuklearne i testy nowych typów broni (np. geofizyczna, meteorologiczna)

7. ŹRÓDŁA WEWNĘTRZNE ZAGROŻEŃ BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

• Zmiany demograficzne, skala migracji, malejący przyrost naturalny, starzenie się społeczeństwa;

• Różnice w zamożności obywateli i poziomie życia, dystans między poszczególnymi regionami państwa prowadzące do zmniejszenia spójności społeczeństwa;

• Naruszenie praw człowieka i podstawowych wolności,

• Uprzedzenia kulturowe i religijne oraz dyskryminacja mniejszości narodowych, etnicznych, kulturowych, religijnych i językowych,

• Dyskryminacja płci,

• Ograniczanie wolności mediów,

• Nacjonalizm, szowinizm, ksenofobia, fundamentalizm religijny,

• Patologie społeczne (przestępczość, terror, struktury mafijne, narkomania, epidemie, prostytucja, alkoholizm, analfabetyzm, masowe bezrobocie, rodziny dysfunkcjonalne),

• Rozwój przestępczości, korupcji;

• Kryzys polityczny, systemu władzy;

• Zagrożenie techniczne: katastrofa komunikacyjna, budowlana, zagrożenia technologiczne: środki toksyczne, pożary zakładów, nielegalne przechowywanie odpadów, błędy technologii wytwarzania np. żywności;

9. Charakterystyka zagrożeń niemilitarnych bezpieczeństwa narodowego.

(podział zagrożeń ze względu na źródła)

• zagrożenia naturalne - związane z działaniem sił przyrody;

• zagrożenia techniczne - wywoływane przez rozwój

gospodarczy, cywilizacyjny;

• terroryzm;

• inne zagrożenia - powstające w wyniku przeobrażeń społeczno

- politycznych, waśni etnicznych i religijnych itp.

ROZWIJAM…

Zagrożenia naturalne

• powodzie,

• silne wiatry,

• susze,

• ruchy tektoniczne,

• zaspy śnieżne i oblodzenia,

• potoki błotno - rumowiskowe,

• epidemie,

• plagi zwierzęce.

Zagrożenia techniczne

• pożary;

• awarie chemiczne: awarie w zakładach produkcyjnych; transport substancji toksycznych (drogowy, kolejowy, morski, rurociągowy); magazyny i składy;

• promieniotwórcze skażenie przemysłowe;

• katastrofy komunikacyjne;

• katastrofy budowlane;

• awarie urządzeń infrastruktury technicznej;

• katastrofy górnicze.

• AWARIE TECHNICZNE - gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urządzenia technicznego lub systemu urządzeń technicznych powodujące przerwę w ich używaniu lub utratę ich właściwości

Inne zagrożenia

• proliferacja broni masowego rażenia oraz przemyt innych materiałów niebezpiecznych;

• niepokoje społeczne;

• masowe migracje ludności;

• przestępczość zorganizowana;

• zbiorowe zakłócenia porządku publicznego.

11 i 12 Funkcje Sejmu i Senatu

1. Sejm i Senat sprawują w Polsce władzę ustawodawczą. Parlament wybierany jest na 4 lata. Sejm składa się z 460 posłów, wybierany jest w powszechnym, równym, bezpośrednim, proporcjonalnym oraz tajnym głosowaniu. Senat natomiast składa się ze 100 senatorów wybranych w tajnym, powszechnym i bezpośrednim głosowaniu przeprowadzonym wg. systemu większościowego (system większości względnej). Jego kadencja rozpoczyna się z dniem zebranie Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. Mamy tu do czynienia z faktycznym brakiem przerwy międzykadencjalnej. Kadencja parlamentu może ulec przedłużeniu z mocy prawa z powodu trwania stanu nadzwyczajnego. Konstytucja przewiduje również skrócenie kadencji parlamentu w trzech sytuacjach:

• gdy Sejm podejmie uchwale o skróceniu swojej kadencji, większością 2/3 głosów konstytucyjnej liczby posłów, bez szczególnego umotywowania, wraz ze skróceniem kadencji Senatu

• wskutek zarządzenia przez Prezydenta RP skrócenia kadencji, gdy Sejm nie był zdolny powołać rządu lub udzielić powołanej Radzie Ministrów wotum zaufania

• Prezydent może skrócić kadencje, gdy nie została przedłożona do podpisu ustawa budżetowa w ciągu 4 miesięcy od dnia złożenia projektu budżetu w Sejmie

2. Podstawowe funkcje (zadania) parlamentu:

1. Zasadniczą funkcją parlamentu jest reprezentacja Narodu. W jego imieniu Parlament tworzy prawo. Ma on również monopol na reprezentację suwerena.

2. Funkcję ustrojodawczą Sejm i Senat wykonują przez dokonanie zmiany w konstytucji. Projekt ustawy o zmianie ustawy zasadniczej, może przedłożyć co najmniej 1/5 ogólnej liczby posłów, Senat i Prezydent RP. Ustawę uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów (w obecności minimum połowy ogólnej liczby posłów) oraz Senat bezwzględną większością głosów na tych samych warunkach. Do zmiany konstytucji niezbędna jest wysoka większość kwalifikowana.

3. Funkcja ustawodawcza to władza stanowienia ustaw, jako podstawowych aktów prawnych powszechnie obowiązujących. Jest to zasadnicze zadanie parlamentu. Proces ustawodawczy jest skomplikowany i przebiega wieloetapowo.

• Pierwszym etapem jest wykonanie inicjatywy ustawodawczej. Uprawnionymi do wniesienia projektu ustawy są: posłowie (co najmniej 15 posłów lub komisja sejmowa), Senat, Prezydent RP i Rada Ministrów. Możliwa jest również tzw. inicjatywa ludowa - projekt ustawy może wnieść grupa co najmniej 100 tys. obywateli mających prawo wyborcze do Sejmu.

• Drugi etap, to rozpatrzenie projektu ustawy przez Sejm. Sejm rozpatruje projekty w trzech czytaniach.

• Pierwsze czytanie odbywa się z reguły na forum komisji, chyba że chodzi o materię znacznej wagi ( np. projekt budżetu czy ustaw podatkowych) wtedy pierwsze czytanie ma miejsce na posiedzeniu plenarnym Sejmu. Dotyczy ono ogólnych zasad projektu. W tym stadium projekt jest odrzucany w całości lub kierowany do dalszych prac w odpowiedniej komisji ( jeżeli był prezentowany na plenum Sejmu).

• Drugie czytanie ma miejsce zawsze na posiedzeniu plenarnym Sejmu. Obejmuje przedstawienie sprawozdania komisji o projekcie ustawy, przeprowadzenia nad nim szczegółowej debaty oraz ewentualne zgłoszenie wniosków i poprawek. Jeżeli zostały zgłoszone-na ogół projekt kierowany jest znów do prac komisji. Po przedstawieniu przez komisję dodatkowego sprawozdania lub zaraz po drugim czytaniu odbywa się trzecie czytanie. W trzecim czytaniu następuje uchwalenie ustawy lub odrzucenie w całości jej projektu.

• Ustawę uchwaloną prze Sejm Marszałek Sejmu przekazuje do Senatu. Senat może postąpić w trojaki sposób: przyjąć ustawę bez zmian, wprowadzić do tekstu poprawki lub odrzucić w całości. Senat ma na to 30 dni - jeżeli nie skorzysta w tym czasie ze swoich uprawnień, ustawę uznaje się za uchwaloną w formie przyjętej przez Sejm. Przepis ten ma za zadanie zapobiec przedłużaniu się prac legislacyjnych. W przypadku, gdy senat odrzuci ustawę w całości lub wprowadzi poprawki - akt wraca do Sejmu. Uchwałę Senatu odrzucającą lub wprowadzająco poprawki uważa się za przyjętą, jeśli izba poselska nie odrzuciła jej bezwzględną większością głosów.

• Uchwaloną przez parlament ustawę, Marszałek Sejmu przesyła do podpisu Prezydentowi RP. Prezydent w ciągu 21 dni podpisuje ustawę i zarządza jej publikację w Dzienniku Ustaw RP. Prezydent może jednak odmówić podpisania ustawy i odesłać ja do sejmu z umotywowanym wnioskiem, do ponownego rozpatrzenia. Jest to tzw. weto ustawodawcze. Weto prezydenta uważa się za oddalone, jeżeli Sejmu uchwalił ponownie ustawę kwalifikowaną większością 3/5 głosów. W takiej Sytuacji Prezydent podpisuje w ciągu 7 dni i zarządza jej publikację w Dzienniku Ustaw RP. Prezydent może również wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Jeżeli Trybunał uzna ze ustawa jest zgodna z przepisami Konstytucji - Prezydent zmuszony jest do jej podpisania. Prezydent musi jednak rozważyć, którego środka użyje - weta czy skierowania ustawy do Trybunału - Konstytucja nie zezwala bowiem na stosowanie obydwu możliwości wobec tej samej ustawy.

• Ustawa wchodzi w życie 14 dni po jej opublikowaniu w Dzienniku Ustaw RP (jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej). Okres miedzy opublikowaniem ustawy a dniem jej wejścia w życie nazywa się vacatio legis.

• Postępowanie ustawodawcze może przebiegać inaczej w przypadku, gdy Rada Ministrów określi projekt jako pilny lub gdy rozpatrywana jest ustawa budżetowa.

4. Funkcja kreacyjna polega na powoływaniu przez Parlament innych organów państwa - wybór:

• Prezesa Narodowego Banku Polskiego na wniosek Prezydenta

• Prezesa Najwyższej Izby Kontroli za zgodą Senatu

• Rzecznika Praw Obywatelskich za zgodą Senatu

• Czterech członków Rady Polityki Pieniężnej ( na jego czele stoi prezes NBP)

• Czterech członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

• Sędziów Trybunału Konstytucyjnego

• Członków Trybunału Stanu

Do najważniejszych zadań Senatu w ramach tej funkcji zaliczyć można powołanie trzech członków RPP i dwóch KRRiT i wyrażenie zgody na powołanie przez Sejm Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Prezesa NIK oraz Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych.

5. Funkcja kontrolna ( należy wyłącznie do Sejmu)

Najważniejsze formy kontroli sejmowej

• Votum nieufności wobec Rady Ministrów (konstruktywne) lub poszczególnych członków rządu. W razie nie wyrażenia wotum zaufania lub wyrażenia wotum nieufności - Rada Ministrów zmuszona jest do dymisji. Wyrażenie votum nieufności dla RM oznacza, że parlament nie zgadza się z polityką prowadzoną przez gabinet. Niezależnie Sejm może wyrazić votum nieufności poszczególnym ministrom.

• Interpelacje i zapytania poselskie - to strefa indywidualnej kontroli posłów. Interpelacje składa się w ważnych sprawach na piśmie, a odpowiedz na nią powinna być udzielona w ciągu 21 dni również na piśmie (niezależnie może być ogłoszona ustnie na plenarnym posiedzeniu Sejmu). Zapytania poselskie składane są w celu uzyskania informacji o bieżących problemach polityki rządu.

• Kontrola wykonania przez rząd budżetu państwa (absolutorium)

Rada Ministrów zobowiązana jest do corocznego przedstawiania Sejmowi sprawozdania z wykonania budżetu państwa. Sejm po zapoznaniu się ze sprawozdaniem i zapoznaniu się z opinią NIK podejmuje, w ciągu 90 dni od daty przedłożenia sprawozdania, uchwale o udzieleniu lub nie udzieleniu RM absolutorium. Absolutorium jest zatem parlamentarna ocena wykonania budżetu przez RM.

• Kontrola wykonywana przez komisje śledcze. Komisje śledcze mają prawo do żądania wyjaśnień od przedstawicieli rządu i prawo do informacji o interesujących ich problemach pracy członków rządu, mogą też zażądać obecności właściwych ministrów i kierowników naczelnych organów administracji państwowej na posiedzeniach, w czasie których rozpatrywane są sprawy dotyczące ich działania. W ramach kontroli egzekutywy, komisje przyjmują opinie (stanowisko w danej sprawie) i dezyderaty (uchwała zawierająca postulaty komisji w danej sprawie)

6. Inne funkcje Sejmu

1. W sprawach bezpieczeństwa państwa może podjąć uchwałę o wprowadzeniu stanu wojny, wyraża zgodę - w drodze uchwały - na przedłużenie stanu wyjątkowego wprowadzonego przez Prezydenta

2. W sprawach zagranicznych udziela Prezydentowi, w drodze ustawy zgody na ratyfikację lub wypowiedzenie umów międzynarodowych pociągających za sobą obciążenia finansowe państwa lub konieczność zmian w ustawodawstwie

7. Inne funkcje Senatu

1. Prawo wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie zgodności z konstytucją aktu ustawodawczego albo innego aktu prawnego z konstytucją lub aktem ustawodawczym

2. Wyraża zgodę na zarządzenie przez Prezydenta referendum

13.  STRUKTURA SYSTEMU KIEROWANIA BEZPIECZEŃSTWEM NARODOWYM.

Kierowanie bezpieczeństwem narodowym to praktyczny wyraz realizacji polityki bezpieczeństwa państwa. Zapewnianie bezpieczeństwa obywateli, społeczności lokalnych i wreszcie całego narodu to niewątpliwie jedna z podstawowych funkcji wszystkich organów władzy i administracji publicznej (rządowej i samorządowej). Obejmuje działalność tych organów mającą na celu przygotowanie i bieżące utrzymywanie systemu bezpieczeństwa narodowego (bezpieczeństwa państwa) oraz kierowanie jego funkcjonowaniem w czasie kryzysu i wojny. Całość organów władzy i administracji odpowiedzialnych za realizację zadań bezpieczeństwa państwa, powiązanych informacyjnie i pozostających w ustanowionych prawnie relacjach kompetencyjnych, wraz z ich aparatem pomocniczym (administracyjnym, sztabowym, organizacyjnym) oraz niezbędną infrastrukturą, stanowi system kierowania (zarządzania) bezpieczeństwem narodowym.

Podsystem kierowania tworzą organy władzy publicznej i kierownicy jednostek organizacyjnych, które wykonują zadania związane z bezpieczeństwem narodowym oraz organy dowodzenia Sił Zbrojnych RP. Szczególna rola w kierowaniu bezpieczeństwem narodowym przypada Parlamentowi, Prezydentowi RP i Radzie Ministrów. Naczelnym zadaniem podsystemu kierowania jest zapewnienie ciągłości podejmowania decyzji i działań w celu utrzymania bezpieczeństwa narodowego.

Podsystem kierowania bezpieczeństwem narodowym realizuje ponadto przedsięwzięcia związane z monitorowaniem źródeł, rodzajów, kierunków i skali zagrożeń; zapobieganiem powstawaniu zagrożeń bezpieczeństwa narodowego na terytorium RP oraz poza jej granicami; zapobieganiem skutkom tych zagrożeń oraz ich usuwaniem, a także kierowaniem obroną narodową.

Dla zapewnienia sprawnego przekazu informacji w ramach procesów związanych z kierowaniem bezpieczeństwem narodowym organy władzy rządowej wykorzystują w tym celu między innymi dedykowany wydzielony system łączności, będący w dyspozycji ministra właściwego do spraw wewnętrznych. System ten zapewnia bezpieczną i niezawodną komunikację pomiędzy podmiotami realizującymi zadania w zakresie kierowania bezpieczeństwem narodowym.

14. ROLA I ZADANIA ORGANÓW WŁADZY WYKONAWCZEJ W DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

Rada Ministrów

W zakresie bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego państwa RM odgrywa szczególnie ważna rolę. Zgodnie z art. 146 konstytucji Rada odpowiada m.in. za: zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa oraz porządek publiczny, zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego państwa, sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności oraz określa corocznie liczbę obywateli powołanych do czynnej służby wojskowej.

Ponadto do jej zadań szczegółowych w dziedzinie bezpieczeństwa zewnętrznego i obronności należy m.in.:

-opracowywanie projektów strategii bezpieczeństwa narodowego;

-planowanie i realizacja przygotowań obronnych państwa zapewnienie jego funkcjonowania w razie zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa i w czasie wojny.

-utrzymanie stałej gotowości obronnej państwa, wnioskowanie do prezydenta RP o jej podwyższenie w razie zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa i w czasie wojny oraz o jej obniżenie.

Minister Obrony Narodowej zgodnie z ustawą jest naczelnym organem administracji państwowej w dziedzinie obronności państwa. Kieruje on resortem Obrony Narodowej, w tym przede wszystkim całokształtem działalności Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Przygotowuje projekty założeń obronnych państwa oraz sprawuje ogólne kierownictwo w sprawach wykonywania powszechnego obowiązku obrony. Konstytucja RP przyznaje Ministrowi Obrony Narodowej prawo realizacji uprawnień Prezydenta w zakresie zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi w czasie pokoju.

15. ROLA PREZYDENTA RP W DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO.

Prezydent RP wg Konstytucji RP z 1997 r.

Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.

Art.134

• Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

• W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.

• Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwołania przed jej upływem określa ustawa.

• Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie może on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych odwołać. Kompetencje Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasady jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa.

• Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe.

• Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, związane ze zwierzchnictwem nad Siłami Zbrojnymi, szczegółowo określa ustawa.

Art. 135.

• Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego.

Art. 136.

• W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej.

Uprawnienie prezydenta w zakresie obronności i bezpieczeństwa na podstawie Ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP z 21 listopada 1967 r.:

Art. 4a. 1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, stojąc na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa, nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium, w szczególności:

1) zatwierdza, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, strategię bezpieczeństwa narodowego;

2) wydaje, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, w drodze postanowienia, Polityczno-Strategiczną Dyrektywę Obronną Rzeczypospolitej Polskiej oraz inne dokumenty wykonawcze do strategii bezpieczeństwa narodowego;

3) zatwierdza, na wniosek Rady Ministrów, plany krajowych ćwiczeń systemu obronnego i kieruje ich przebiegiem;

4) postanawia, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, o wprowadzeniu albo zmianie określonego stanu gotowości obronnej państwa;

5) może zwracać się do wszystkich organów władzy publicznej, administracji rządowej i samorządowej, przedsiębiorców, kierowników innych jednostek organizacyjnych oraz organizacji społecznych o informacje mające znaczenie dla bezpieczeństwa i obronności państwa;

6) inicjuje i patronuje przedsięwzięciom ukierunkowanym na kształtowanie postaw patriotycznych i obronnych w społeczeństwie.

Art. 5. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, sprawując zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi, w szczególności:

1) określa, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, główne kierunki rozwoju Sił Zbrojnych oraz ich przygotowań do obrony państwa;

2) może uczestniczyć w odprawach kierowniczej kadry Ministerstwa Obrony Narodowej i Sił Zbrojnych.

16.  Rola i zadania administracji rządowej w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego.

Minister właściwy do spraw wewnętrznych jest organem administracji rządo­wej realizującym politykę państwa w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego, ochrony granicy państwa i kontroli ruchu granicznego oraz ochrony przeciwpożarowej.

Minister właściwy do spraw wewnętrznych sprawuje nadzór nad działalnością Policji, Państwowej Straży Pożarnej i Straży Granicznej oraz podejmuje roz­strzygnięcia w zakresie powierzania tym instytucjom zadań w dziedzinie ochro­ny bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego w razie wątpliwości dotyczących ich właściwości. Koordynuje ponadto działania porząd­kowo-ochronne oraz czynności ratownicze w razie klęsk żywiołowych i innych podobnych zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu publicznemu, koordynuje działania w zakresie ochrony tajemnicy państwowej i służbowej, wspiera działal­ność naukową i społeczną podejmowaną na rzecz przeciwdziałania przestępczości i zjawiskom kryminogennym itd.

Bardzo ważnym segmentem administracji bezpieczeństwa i porządku publicz­nego jest ochrona bezpieczeństwa państwa. W tej dziedzinie ustanowieni są Szefowie Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, będący wyodrębnionymi od Policji centralnymi organami administracji, których celami są odpowiednio ochrona bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego oraz ochrona bezpieczeństwa zewnętrznego państwa. Agencje, za pomocą których działają ich Szefowie, są urzędami administracji rządowej.

Do zadań Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego należy:

1) rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie zagrożeń godzących w bezpie­czeństwo wewnętrzne państwa oraz jego porządek konstytucyjny, a w szczegól­ności w suwerenność i międzynarodową pozycję, niepodległość i nienaruszalność jego terytorium, a także obronność państwa,

2) rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie niektórych przestępstw oraz ściganie ich sprawców (takich jak szpiegostwo, terroryzm, naruszenie tajemni­cy państwowej, przestępstwa godzące w interesy ekonomiczne państwa i w jego bezpieczeństwo, przestępstwa nielegalnego wytwarzania i obrotu bronią, amuni­cją, narkotykami, korupcją itd.),

3) realizowanie, w granicach swojej właściwości, zadań służby ochrony pań­stwa oraz wykonywanie funkcji krajowej władzy bezpieczeństwa w zakresie ochrony informacji niejawnych w stosunkach międzynarodowych,

4) uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym or­ganom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego.

Do zadań Agencji Wywiadu należy:

1) uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym or­ganom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i między­narodowej pozycji Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej potencjału ekonomicznego i obronnego,

2) rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom zewnętrznym godzącym w bezpieczeństwo, obronność, niepodległość i nienaruszalność terytorium Rze­czypospolitej Polskiej,

3) ochrona (w tym kryptograficzna) zagranicznych przedstawicielstw Rzeczy­pospolitej Polskiej i ich pracowników przed działaniami obcych służb specjalnych i innymi działaniami mogącymi przynieść szkodę interesom Rzeczypospo­litej Polskiej,

4) rozpoznawanie międzynarodowego terroryzmu, ekstremizmu oraz między­narodowych grup przestępczości zorganizowanej,

5) rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi oraz towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeń­stwa państwa, a także rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią masowej zagłady i zagrożeń związanych z rozprzestrzenianiem tej broni oraz środków jej przenoszenia,

6) rozpoznawanie i analizowanie zagrożeń występujących w rejonach napięć i kryzysów międzynarodowych, mających wpływ na bezpieczeństwo państwa, oraz podejmowanie działań mających na celu eliminowanie tych zagrożeń.

Szczególnym podmiotem w ramach aparatu służącego zapewnieniu bezpie­czeństwa i porządku publicznego jest Biuro Ochrony Rządu, którego status prawny normuje ustawa z 16 marca 2001 r. o Biurze Ochrony Rządu. Zgodnie z ustawą Biuro Ochrony Rządu (BOR) jest jednolitą, umundurowa­ną, uzbrojoną formacją, wykonującą zadania z zakresu ochrony osób, obiektów i urządzeń.

Do zadań BOR należy ochrona:

a) Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, Prezesa Rady Ministrów, wiceprezesa Rady Ministrów, ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz ministra właściwego do spraw zagranicznych,

b) innych osób ze względu na dobro państwa,

c) byłych prezydentów Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie ustawy z 30 maja 1996 r. o uposażeniu byłego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 75, poz. 356 ze zm.),

d) delegacji państw obcych przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

e) polskich przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych oraz przedstawicielstw przy organizacjach międzynarodowych poza granicami Rze­czypospolitej Polskiej,

f) obiektów i urządzeń o szczególnym znaczeniu oraz zapewnienie ich funk­cjonowania,

g) prowadzenie rozpoznania pirotechniczno-radiologicznego obiektów Sejmu i Senatu,

h) obiektów służących Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Prezesowi Rady Ministrów, ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych oraz ministro­wi właściwemu do spraw zagranicznych.

Mówiąc o administracji w zakresie bezpieczeństwa publicznego i porząd­ku publicznego, należy zwrócić uwagę na jeszcze jedno istotne ogniwo w tej dziedzinie, jakim jest Centralne Biuro Antykorupcyjne, działające na podsta­wie ustawy z 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym. Do zadań CBA w zakresie jej głównych celów, jakimi są zwalczanie korupcji, działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa, należy w myśl ustawy:

-rozpoznawanie i wykrywanie przestępstw przeciwko działalności instytucji państwowych i samorządu, przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, wyborom. porządkowi publicznemu, wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi go­spodarczemu, obrotowi papierami wartościowymi, finansowaniu partii politycz­nych, obowiązkom podatkowym i rozliczeniom subwencji i dotacji, określonych w przepisach wskazanych w ustawie,

- ściganie sprawców wskazanych przestępstw,

- ujawnianie i przeciwdziałanie przypadkom nieprzestrzegania przepisów ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne

- dokumentowanie podstaw i inicjowanie realizacji przepisów ustawy z 21 czerw­ca 1990 r. o zwrocie korzyści uzyskanych niesłusznie kosztem Skarbu Państwa lub innych państwowych osób prawnych,

- ujawnianie przypadków nieprzestrzegania skreślonych przepisami prawa pro­cedur podejmowania i realizacji decyzji w przedmiocie: prywatyzacji, komercja­lizacji, wsparcia finansowego, zamówień publicznych, rozporządzenia mieniem jednostek sektora finansów publicznych oraz jednostek otrzymujących środki publiczne, samorządu terytorialnego i przedsiębiorców z udziałem Skarbu Pań­stwa, oraz przyznawania koncesji, zezwoleń, ulg, preferencji, plafonów, poręczeń i gwarancji kredytowych,

- kontrola prawidłowości i prawdziwości oświadczeń o prowadzeniu działalno­ści gospodarczej osób pełniących funkcje publiczne, o których mowa w art. 115 § 19 ustawy - Kodeks karny,

- prowadzenie działalności analitycznej dotyczącej zjawisk występujących w obszarze właściwości CBA.

W granicach wskazanych zagadnień CBA, a ściślej jego funkcjonariusze wy­konują:

- czynności operacyjno-rozpoznawcze w celu zapobiegania popełnieniu prze­stępstw, ich rozpoznania i wykrywania oraz - jeżeli istnieje uzasadnione podej­rzenie popełnienia przestępstwa - czynności dochodzeniowo-śledcze w celu ści­gania sprawców przestępstw;

- czynności operacyjno-rozpoznawcze i analityczno-informacyjne w celu uzy­skiwania i przetwarzania informacji istotnych dla zwalczania korupcji oraz dzia­łalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa;

- czynności kontrolne w celu ujawnienia przypadków korupcji w instytucjach państwowych i samorządzie terytorialnym oraz nadużyć osób pełniących funkcje publiczne, a także działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa.

17. ROLA I ZADANIA ORGANÓW SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO W DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO.

Samorządy terytorialne współuczestniczą w tworzeniu bezpieczeństwa narodowego i obrony narodowej, realizując w tej dziedzinie zadania określone ustawami. Do samorządu wojewódzkiego należą sprawy dotyczące szeroko rozumianego bezpieczeństwa:

• promocja i ochrona zdrowia,

• kultura i ochrona jej dóbr,

• zagospodarowanie przestrzeni,

• ochrona środowiska,

• drogi publiczne i transport,

• obronność,

• bezpieczeństwo publiczne.

W gestii samorządu powiatowego znajdują się sprawy:

• ochrony zdrowia,

• ochrony dóbr kultury,

• zagospodarowania przestrzennego i nadzoru budowlanego,

• ochrony środowiska i przyrody,

• porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

• ochrony przeciwpowodziowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia, zdrowia, środowiska, obronności i współpracy z organizacjami pozarządowymi.

Szczebel powiatowy jest podstawowym i zasadniczym poziomem reagowania kryzysowego.

Samorząd gminny realizuje zadania publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone dla innych organów. Zadania te służą zaspokojeniu potrzeb wspólnoty samorządowej, są wykonywane jako zadania własne:

• ochrona środowiska

• drogi gminne oraz organizacja ruchu drogowego

• ochrona zdrowia

• utrzymanie gminnych obiektów użyteczności publicznej

Organy gminy uprawnione są również do nakładania świadczeń osobistych i rzeczowych na rzecz obronności na podstawie wniosków organów wojskowych. Starostowie, wójtowie, prezydenci i burmistrzowie są szefami obrony cywilnej.

1. Wojewoda jako przedstawiciel rządu w terenie:

1. Zapewnia i koordynuje współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działającej na obszarze województwa w zakresie zapobiegania zagrożeniom życia i zdrowia ludzi i zagrożeń środowiska, utrzymania porządu publicznego i bezpieczeństwa państwa, ochrony praw obywateli oraz zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom, a także zwalczania i usuwania ich skutków - art. 10 ust. 1 pkt 3

2. Ma prawo wydawania zaleceń terenowym organom administracji rządowej działającej na obszarze województwa, a w sprawach wymienionych pod literą a) również organom gminy - art. 11 ust. 1

2. Wojewoda jako terenowy organ rządowej administracji ogólnej:

1. Wydaje przepisy prawne powszechnie obowiązujące na terenie województwa lub jego części (prawo miejscowe) na podstawie upoważnień udzielonych w ustawach szczególnych oraz w zakresie lub w przypadku nie unormowanych w przepisach szczególnych, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia lub zdrowia obywateli, ochrony mienia, zapewnienia porządku publicznego - rozporządzenia ustanawiające na czas określony zakaz lub nakaz określonego zachowania się (rozporządzenia porządkowe) - art. 20 ust. 1,

2. Organizuje wykonywanie zadań w ramach powszechnego obowiązku obrony przez urząd wojewódzki, urzędy rejonowe, podporzadkowane i nadzorowane jednostki organizacyjne oraz podmioty gospodarcze, dla których jest organem założycielskim - art. 18,

3. Tworzy rezerwy mobilizacyjne w zakresie swojej działalności statutowej, w zakresie rzeczowym i ilościowym niezbędnym do realizacji zadań związanych z obronnością i bezpieczeństwem państwa, a takżerezerwy gospodarcze

• Określone przez radę ministrów w drodze rozporządzenia - art. 4

• Na podstawie przepisów ustawy o rezerwach państwowych oraz zapasach obowiązkowych paliw.

Kierowanie sprawami obronności w województwie należy do wojewody.

1. Określa szczegółowe kierunki działania dla kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży, organów administracji niezespolonej oraz jednostek samorządu terytorialnego
   w zakresie realizacji zadań obronnych;

2. Kieruje realizacją przedsięwzięć związanych z podwyższaniem gotowości obronnej państwa wykonywanych przez marszałków województw, starostów, wójtów lub burmistrzów (prezydentów miast), przedsiębiorców oraz inne jednostki organizacyjne i organizacje społeczne mające swoją siedzibę na terenie województwa;

3. Koordynuje przedsięwzięcia niezbędne dla zabezpieczenia mobilizacji jednostek wojskowych i wykonywania świadczeń na rzecz obrony;

4. Kieruje realizacją przedsięwzięć związanych z przygotowaniem stanowisk kierowania dla organów terenowych;

5. Organizuje wykorzystanie miejscowych sił i środków na potrzeby obronności państwa i obszaru województwa, w tym ochrony ludności oraz dóbr materialnych i kultury przed środkami rażenia, jak również niesienia pomocy poszkodowanym;

6. Kontroluje i ocenia wykonywanie zadań obronnych przez organy, podmioty, jednostki organizacyjne i organizacje, o których mowa w pkt 1 i 2;

7. Organizuje edukację społeczeństwa dotyczącą przygotowania obronnego oraz prowadzi szkolenia i ćwiczenia obronne.

W art. 4.1 ustawy z 5 czerwca 1998 r. O samorządzie powiatowym (dz.u. nr 91, poz. 578)

Powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie m.in.

• Porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

• Ochrony przeciwpowodziowej,

• Przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska,

• A także w zakresie obronności.

Zasadnicze zadania obronne i kompetencje starosty w zakresie obronności państwa

• Określenie zasad i stworzenie warunków funkcjonowania urzędu powiatowego w sytuacjach zagrożenia, kryzysu i wojny;

• Uwzględnianie potrzeb obronnych w realizacji zadań publicznych powiatu i ich finansowanie;

• Określenie zasad i trybu opracowania dokumentów organizacyjno-kompetencyjnych w sytuacjach zagrożenia, kryzysu i wojny;

• organizowanie i nadzorowanie dostaw, usług i innych świadczeń na rzecz obronności państwa;

• Współdziałanie z organami gmin (wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta) oraz komendantami wojskowych komend uzupełnień w sprawach dotyczących mobilizacyjnego rozwinięcia wojsk oraz niemilitarnych ogniw systemu obronnego na obszarze powiatu;

• Ochranianie ludności i mienia, w tym dóbr kultury i ważnej dokumentacji przed skutkami wojny;

• Planowanie i realizowanie przedsięwzięć o charakterze inwestycyjnym przewidzianych (na potrzeby sił zbrojnych) do wykorzystania w czasie zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa, kryzysu i wojny;

• Organizowanie i nadzorowanie szkolenia obronnego pracowników starostwa i samorządowych jednostek organizacyjnych oraz współdziałanie w tym zakresie z wojewodą i marszałkiem województwa;

• Uczestniczenie i udział w planowaniu zadań dla wydzielonych jw.;

• Organizowanie współdziałania z terytorialnymi organami dowodzenia w zakresie ich użycia w akcjach ratowniczych na obszarze powiatu lub województwa;

• Uczestniczenie w planowaniu użycia jednostek ot w celu wsparcia wojsk operacyjnych;

• Prowadzenie akcji informacyjnej wspierającej działania patriotyczne i obronne mieszkańców powiatu.

18. Kompetencje organów władzy w dziedzinie obronnej.

Prezydent RP stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz niena­ruszalności i niepodzielności jego terytorium (art. 126 ust. 2 Konstytucji RP). Pre­zydent jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych. W czasie pokoju sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Naro­dowej. Mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony (art. 134 ust. 3 Konstytucji RP). Na wniosek Ministra Obrony Narodowej nadaje stopnie wojskowe. Na czas wojny mianuje Naczelnego Dowód­cę Sił Zbrojnych, na wniosek Prezesa Rady Ministrów. W tym samym trybie może odwołać Dowódcę Sił Zbrojnych. W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbroj­nej napaści lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent może, na wniosek Rady Ministrów, wprowa­dzić stan wojenny na części lub na całym terytorium państwa.

Do Rady Bezpieczeństwa Narodowego należy wypowiadanie się na temat zewnętrznego i wewnętrznego bezpieczeństwa państwa, kierunków rozwoju Sił Zbrojnych oraz założeń i kierunków polityki zagranicznej. Członków Rady po­wołuje i odwołuje Prezydent RP. Rada Bezpieczeństwa Narodowego wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Bezpieczeństwa Narodowego, którym kieruje sekretarz stanu wyznaczony przez Prezydenta. Organizację oraz zakres działania Biura określa Prezydent RP w drodze zarządzenia.

Do Prezydenta należy także zatwierdzenie, na wniosek Prezesa Rady Mini­strów, strategii bezpieczeństwa narodowego (art. 4a ustawy z 1997 r. o powszech­nym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej), opracowanej przez Radę Mi­nistrów.

Rada Ministrów zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne państwa oraz sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju. Określa też corocznie liczbę obywateli powołanych do czynnej służby wojskowej (art. 146 ust. 4 Konstytucji RP). Prezes Rady Ministrów przedkłada Prezydentowi RP wniosek w sprawie zarządzenia powszechnej lub częściowej mobilizacji i użycia Sił Zbrojnych do obrony Polski.

Stałym organem doradczo-opiniodawczym Rady Ministrów jest Komitet Spraw Obronnych Rady Ministrów, powołany uchwałą Rady Ministrów. Prze­wodniczącym Komitetu jest wicepremier, a zastępcą przewodniczącego - Mini­ster Obrony Narodowej.

Minister Obrony Narodowej wykonuje zadania określone w Konstytucji RP i w ustawach: pośredniczy w wykonywaniu przez Prezydenta RP zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi w czasie pokoju, przedkłada Prezydentowi wnioski o nada­nie stopni wojskowych, kieruje w czasie pokoju Siłami Zbrojnymi, przygotowuje założenia obronne państwa i realizuje ustalenia Rady Ministrów w zakresie obro­ny państwa, odpowiada za rozwój, szkolenie i przygotowanie wojska do obrony. Ponadto kieruje administracją wojskową i sprawuje ogólny nadzór nad realizacją zadań obronnych przez organy administracji państwowej, instytucje państwowe, podmioty gospodarcze oraz organizacje społeczne. Do jego zakresu działania należą zatem zarówno sprawy operacyjno-obronne, jak i ogólnoadministracyjne, a więc sprawy osobowe, socjalno-bytowe żołnierzy i ich rodzin, oświatowo-wychowawcze, związane z zaopatrzeniem materiałowym i technicznym wojska, szkoleniem, organizacją badań i wdrażaniem ich wyników, utrzymaniem rezerw osobowych itd.

Zakres działania Ministra Obrony Narodowej w czasie wojny określa odrębna ustawa.

Minister Obrony Narodowej wykonuje swoje zadania przy pomocy Mini­sterstwa Obrony Narodowej oraz Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Ministrowi podlega Akademia Obrony Narodowej, Żandarmeria Wojskowa oraz Służba Kontrwywiadu Wojskowego i Służba Wywiadu Wojskowego. W stosunku do osób pełniących czynną służbę wojskową, w tym Szefa Sztabu Generalnego, decyzje Ministra Obrony Narodowej mają moc rozkazu wojskowego. Żandarme­ria Wojskowa zaś ma między innymi zapewnić przestrzeganie dyscypliny wojsko­wej oraz przepisów porządkowych i administracyjnych, zapobiegać popełnianiu przestępstw i wykroczeń, wykrywać przestępstwa i wykroczenia oraz ścigać ich sprawców.

Do zakresu działania Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego należy między innymi współuczestniczenie w opracowywaniu koncepcji rozwoju Sił Zbrojnych i planowanie ich rozwoju, utrzymywanie ich w gotowości bojowej i mobilizacyjnej, kierowanie szkoleniem wojsk oraz programowanie i planowanie materiałowo-finansowe.

Terenowymi organami w sprawach operacyjno-obronnych i administracyjno-wojskowych są dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych i wojskowi komendanci uzupełnień. Minister Obrony Narodowej został w ustawie o powszechnym obowiązku obrony RP upoważ­niony do tworzenia, znoszenia lub przekształcania wyżej wymienionych orga­nów, a także do określania zakresu ich działania i siedziby oraz terytorialnego zasięgu działania.

Szczególne zadania w zakresie obronności kraju wykonują wydzielone służby wojskowe: Służba Kontrwywiadu Wojskowego, Służba Wywiadu Wojskowe­go, Żandarmeria Wojskowa. Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Wywiadu Wojskowego mają przeciwdziałać wszelkim zagrożeniom godzącym w obronność oraz naruszaniu tajemnicy państwowej w zakresie obronności.

Centralnym organem administracji rządowej w sprawach obrony cywilnej jest Szef Obrony Cywilnej Kraju, powoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Do zakresu działań Szefa Obrony Cywilnej Kraju należą:

1) przygotowywanie projektów założeń i zasad działania obrony cywilnej,

2) ustalanie ogólnych zasad realizacji zadań obrony cywilnej,

3) koordynowanie określonych przedsięwzięć i kontrola realizacji przez orga­ny administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego zadań obrony cy­wilnej,

4) sprawowanie nadzoru nad odbywaniem zasadniczej służby w obronie cy­wilnej.

19.  CHARAKTERYSTYKA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W POLSCE

Organizacja pozarządowa (NGO) - organizacja obywatelska (założona przez obywateli lub ich organizacje) działająca z własnej inicjatywy na rzecz wybranego interesu publicznego i niedziałająca dla osiągnięcia zysku.

Organizacja społeczna obronna to ”typ zrzeszeń, stowarzyszeń, związków, organizacji środowiskowych, które w swych programach uwzględniają przysposobienie ludności do obrony kraju. System organizacji społecznych obronnych stwarza realne możliwości uzewnętrznienia i harmonizowania przez obywateli ich różnorodnych zainteresowań z aktywnym współdziałaniem w różnych dziedzinach i formach życia publicznego, politycznego i obronnego”. Zatem organizacja obronna to zrzeszenie, które przygotowuje ludzi do obrony kraju. Organizacja łączy pasje i zainteresowania ludzi sprawami bezpieczeństwa i obrony z ich działalnością na rzecz umacniania obronności państwa. Działalność ta może przybierać różne formy, począwszy od popularyzowania wiedzy obronnej do szkolenia i przygotowywania ludności na wypadek wystąpienia konkretnego zagrożenia.

Organizacje obronne odgrywają istotną rolę w dziedzinie pogłębiania wśród społeczeństwa poczucia patriotycznej i społecznej współodpowiedzialności za sprawy obrony ojczyzny.

Podział organizacji obronnych:

• młodzieżowe,

• paramilitarne,

• organizacje byłych żołnierzy zawodowych i żołnierzy rezerwy,

• kombatanckie,

Klasyfikacja pod względem przedmiotu działania:

• sport (w tym sport obronny i rozwijanie aktywności i sprawności fizycznej);

• bezpieczeństwo powszechne, w tym ratownictwo, ochrona ludzi, dóbr i środowiska;

• utrzymywanie rezerw mobilizacyjnych oraz przygotowywanie młodzieży do przyszłej służby wojskowej;

• propagowanie i krzewienie problematyki obronnej;

• kultywowanie tradycji oręża polskiego, sprawy kombatanckie, pamięć o miejscach walk zbrojnych.

20.  BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE W DZIAŁALNOŚCI WYBRANYCH ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH (KILKA DO WYBORU):

Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej - ogólnopolskie stowarzyszenie zrzeszające Ochotnicze Straże Pożarne w celu reprezentowania ich interesów oraz propagowania i realizacji celów statutowych, w tym:

• działanie na rzecz ochrony życia, zdrowia i mienia przed pożarami, klęskami żywiołowymi i zagrożeniami ekologicznymi lub innymi miejscowymi zagrożeniami,

• rzecznictwo i reprezentowanie członków Związku wobec organów administracji publicznej,

• wykonywanie zadań z zakresu ochrony przeciwpożarowej zleconych przez organy administracji publicznej,

• współtworzenie i opiniowanie aktów normatywnych dotyczących ochrony przeciwpożarowej,

• działanie na rzecz ochrony środowiska,

• informowanie o występujących zagrożeniach pożarowych i innych zagrożeniach miejscowych oraz sposobach im zapobiegania,

• rozwijanie i upowszechnianie działalności kulturalnej,

• rozwijanie i krzewienie kultury fizycznej i sportu,

• organizowanie pożarniczego i obronnego wychowania dzieci i młodzieży.

[UWAGA - sama Ochotnicza Straż Pożarna NIE JEST organizacją pozarządową.]

Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" - Najstarsze polskie towarzystwo sportowe (1867). Celem towarzystwa - zgodnie z ideałami jego twórców - było podtrzymywanie i rozwijanie świadomości narodowej oraz podnoszenie sprawności fizycznej polskiej młodzieży. Obecnie, kontynuując tradycję przedwojenne, "Sokół" w Polsce prowadzi wśród młodzieży pracę patriotyczno-wychowawczą, krzewiąc cnoty rycerskie i obywatelskie, umacniając miłość do Ojczyzny i poczucie tożsamości narodowej.

Polski Czerwony Krzyż (PCK) - najstarsza polska organizacja humanitarna będąca członkiem Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. Zajmuje się udzielaniem pomocy humanitarnej w czasie klęsk i wojen, pomocą socjalną, nauką pierwszej pomocy, prowadzeniem zabezpieczeń medycznych imprez masowych, propagowaniem idei honorowego krwiodawstwa, rozpowszechnianiem znajomości międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych.

Liga Obrony Kraju - stowarzyszenie ściśle współpracujące z Ministerstwem Obrony Narodowej, powstałe w okresie PRL jako organizacja paramilitarna. Na celu ma umacnianie obronności Rzeczypospolitej Polskiej oraz ugrupowania ludzi gotowych do jej obrony, przede wszystkim na potrzeby wojska. Liga Obrony Kraju w swojej działalności kieruje się postanowieniami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz przepisami prawa. Obecnie obowiązujący statut z 20 maja 2006 r. określa LOK jako "ogólnopolskie, patriotyczne stowarzyszenie skupiające w swoich szeregach obywateli dążących do umacniania obronności Rzeczypospolitej Polskiej oraz gotowych do jej obrony". Stowarzyszenie kultywuje tradycje narodowe i tradycje oręża polskiego.

Kierunki działania LOK można ująć w trzech grupach:

• Organizowanie w całym kraju samoobrony;

• Szkolenie przedpoborowych dla niektórych służb technicznych wszystkich rodzajów sił zbrojnych;

• Prowadzenie kursów politechnicznych dla potrzeb społeczeństwa

Oprócz szkolenia specjalistów Liga organizuje szereg imprez sportowych, przede wszystkim w tych dziedzinach, które mają związek z umacnianiem bezpieczeństwa Państwa.

Związek Strzelecki "Strzelec" Organizacja Społeczno-Wychowawcza - organizacja paramilitarna mająca na celu:

a) działanie na rzecz niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej i jej umacniania,
b) wychowanie obywatelskie członków, oparte na ideologii państwowotwórczej i dyscyplinie społecznej wg wskazań Założyciela i Pierwszego Komendanta Głównego Związku Strzeleckiego Józefa Piłsudskiego, ujętych w Prawie i Przyrzeczeniu Strzeleckim,
c) przygotowywanie młodzieży do służby wojskowej i obrony cywilnej,
d) wychowywanie członków Związku w duchu patriotycznym wokół takich wartości jak: Bóg, Honor, Ojczyzna,
e) podnoszenie poziomu sprawności fizycznej,
f) uczenie zdyscyplinowanego życia w zespole.

Związek Harcerstwa Polskiego (ZHP) - największa polska organizacja harcerska, jest wychowawczym, patriotycznym, dobrowolnym i samorządnym stowarzyszeniem mającym na celu wychowywanie młodzieży oraz wspieranie rozwoju i kształtowanie charakteru człowieka poprzez stawianie wyzwań.

21.  ZASADY WSPÓŁPRACY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI.

Rozwój aktywności obywatelskiej w strukturach pozarządowych w Polsce zagwarantowany został w najważniejszym akcie prawnym, tj. w Konstytucji RP z 1997 r. Już w preambule czytamy, iż ”...ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot”. Gwarantowana zasada pomocniczości oznacza istnienie organizacji społecznych, które jako pierwsze wykonują zadania związane z dobrem wspólnym. Misją państwa jest natomiast pobudzanie inicjatyw obywatelskich, udzielanie wsparcia finansowego i zagwarantowanie odpowiedniego wykorzystania zasobów publicznych. Aktywność ta jest możliwa dzięki regulacjom prawnym zawartym w Konstytucji RP oraz w kilku podstawowych ustawach, tj. ustawie z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach, ustawie z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, ustawie z dnia 26 marca 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Organizacje pozarządowe aktywnie działają również na rzecz obronności. Podstawą ich działalności są wyżej wymienione akty prawne, do których należy dodać ustawę z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP. Na szczególną uwagę zasługują również zapisy dokumentu doktrynalnego, jakim jest Strategia bezpieczeństwa narodowego RP, podpisana przez Prezydenta RP w 2007 r. Zapisy strategii jasno wskazują, że z charakteru nowych zagrożeń wynika konieczność rozwoju współpracy sił zbrojnych ze strukturami cywilnymi. Współpraca cywilno-wojskowa z organizacjami pozarządowymi w przypadku katastrof i klęsk żywiołowych czy niesienia pomocy humanitarnej jest centralną częścią misji, jaką wypełniają Siły Zbrojne RP (a także NATO) na rzecz sektora cywilnego.

Współdziałanie organizacji pozarządowych z siłami zbrojnymi może być realizowane m.in. poprzez wspólne misje, cele i zadania, do których zaliczyć należy głównie:

• działalność na rzecz obronności państwa,

• wychowanie patriotyczne, obywatelskie i wojskowe,

• reagowanie na zagrożenia militarne i niemilitarne,

• działalność oświatowo-wychowawczą,

• przygotowanie młodzieży do służby wojskowej,

• kształtowanie postaw obywatelskich, upowszechnianie kultury, tradycji narodowej,

• popularyzację dziejów i tradycji orężą polskiego.

S. Pstrokoński, Podstawy bezpieczeństwa Polski, Jerozolima 1944, s. 93.

Ich charakterystykę przedstawiono w rozdziale czwartym.

„Przez narzędzia rozumiemy przedmioty, które bądź same są źródłem siły, i dziełem naszym jest, że wywierają nacisk bezpośredni lub pośredni na daną rzecz, bądź służą do przenoszenia takiego nacisku lub naszego własnego impulsu dowolnego z obiektu naciśniętego na inny obiekt, w obu zaś przypadkach - przedmioty urobione do tego celu z zewnętrznego tworzywa”, T. Kotarbiński... s.48.

Bezpieczeństwo narodowe Polski w XXI wieku wyzwania i strategie, s. 230.

Określenie wewnętrzny dotyczy poczynań podejmowanych w zakresie działania służb, inspekcji i policji m.in. na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa publicznego i powszechnego.

Odróżniamy środki od narzędzi polityki. Środki bowiem to przedsięwzięcia podejmowane w celu zmiany lub utrzymania stanu rzeczy, zaś narzędzia to przedmioty (w tym przypadku elementy siły narodowej) używane dla realizacji owych przedsięwzięć.

Por. I. Popiuk-Rysińska, Środki i metody..., s. 84.

Są tu takie metody jak m.in.: infiltracja ważnych osób ze sfery polityki i gospodarki, szantażowanie polityków, prowokacje, pozyskiwanie agentów i działania wywrotowe.

Por. tamże, s. 85.

Polega to na wdrażaniu nowych rozwiązań biorących pod uwagę zmienione okoliczności i uwarunkowania bezpieczeństwa wraz ze zmianami wynikającymi z gospodarowania zasobami ludzkimi na potrzeby służby w zakresie obrony narodowej tj „obowiązku obrony narodowej.

Tamże, s. 89.

W osiąganiu celów możliwe jest oczywiście podejmowanie etapowych działań, pośród których pewne mogą być skazane na fiasko, lecz jeśli tylko służą one ostatecznemu zwycięstwu, i zyskują społeczne przyzwolenie, to należy je traktować jako środki wpisane w ogólną strategię działania. Były owszem przypadki, w historii wojen, gdy rozpoznaniem walką odczytywano pozycje przeciwnika, poświęcając przy tym wiele istnień ludzkich, i co ciekawsze nie dotyczy to tylko działań armii radzieckiej w czasie ostatniej wojny światowej. Lecz czy można było inaczej? Odpowiedź zostawmy analitykom problemu.

Takim defensywnym środkiem jest gromadzenie rezerw, zapasów oraz utrzymywanie wolnych mocy produkcyjnych w przemyśle (w ramach programu mobilizacji przemysłowej). Jego ofensywnym przeciwieństwem jest natomiast stosowanie systemu zachęt skłaniających przedsiębiorców do zainteresowania się problematyka obronną, i do podejmowania własnego ryzyka w tej materii, co uwalnia budżet państwa od nadmiernych kosztów w pierwszym przypadku.

---