Rola roślin, zwłaszcza roślin ozdobnych w rozwoju tradycji, kultury, w całokształcie dorobku duchowego, materialnego ludzkości jest ogromna. Znajdują znamienite miejsce w poezji, sztuce i lecznictwie.

Szereg państw i miast posiada lub posiadało kwiaty lub wiązanki kwiatów: Indie i Egipt - lotos, Hiszpania - granat, Aragonia, dawna Persja, Anglia - róża, Japonia - wiśnia, Szkocja - kwiat ostu, Turcja - tulipan, Francja Burbonów - lilia, w godle polski miał być bez lilak.

W 1999 r. powstała w USA Rada Ludzie - Rośliny, której celem jest dokumentacja i popularyzacja badań nad oddziaływaniem roślin na samopoczucie, zachowanie i zdrowie człowieka. PCC finansuje i inicjuje przede wszystkim badania interdyscyplinarne, w których obok naukowców i ogrodników biorą udział lekarze, psycholodzy czy psychiatrzy.

Campbel 1979

W biurach udekorowanych roślinami doniczkowymi i akwariami:

- klienci czują się bardziej komfortowo,

- klienci maja wrażenie że są mile widziani.

Morre 1982, West 1985

U więźniów widok roślin za oknem:

- zmniejsza zachorowalność,

- zmniejsza występowanie bólów głowy.

Urlich 1989

U pacjentów po operacji woreczka żółciowego widok roślin za oknem:

-skracał czas pobytu w szpitalu,

- zmniejszał występowanie bólów głowy i nudności,

- zmniejszał zapotrzebowanie i dawki środków przeciwbólowych.

Ebertach 1992

Kontakt dziecka z ogrodem rozbudza ciekawość i motywuje nauczanie.

Reff 1992

Właściciele domów uważają że atrakcyjna zieleń podnosi wartość użytkową posesji o 15%, sprzedawcy nieruchomości szacują o 7%.

Walinek 2001

Kontakt dziecka z naturą jest niezbędny dla jego rozwoju.

Orlich i Simons 1986

Widok roślin w sytuacjach stresowych:

- obniżał napięcie mięśni,

- obniżał ciśnienie krwi.

Ebertach 1992

47% dzieci rysowało w ogrodzie wyłącznie rośliny ozdobne

19% dzieci wyłącznie rośliny użytkowe

34% rysowało rośliny ozdobne i użytkowe

Urlich 1979

Widok roślin zmniejszał strach przed egzaminami

Aitken i Palmar 1989

Badania ankietowe wykazały, że 70% ankietowanych zgadza się ze stwierdzeniem, że biuro ładnie udekorowane żywymi kwiatami stwarza wrażenie dobrze zorganizowanej i konkretnej instytucji. To znaczy, że obecność roślin może decydować o pierwszym wrażeniu klienta o firmie.

Finch 1995

Praca w ogrodzie ma pozytywny wotyw na zachowanie nieletnich przestępców. Programy ogrodnicze okazały się bardziej skutecznym sposobem resocjalizacji młodzieży. Kontakt z roślinami obniżał agresywność, zwiększał ochotę do podnoszenia kwalifikacji i zdobywania wiedzy oraz zachęcał do poszukiwania pracy.

Urlich i Simons 1986

Widok roślin łagodzi objawy stresu. Pokazywano studentom filmy o drastycznych wypadkach przy pracy, a następnie filmy o lesie, ulicy czy centrum handlowym. Film o wypadkach przy pracy wyraźnie stresował widzów podwyższając napięcie mięśni, puls i przewodnictwo skóry. Wszystkie w/w cechy charakterystyczne dla stresu szybciej wracały do normy w czasie oglądania filmu o lesie, niż filmów o ulicy i centrum handlowym.

Poza bezpośrednim oddziaływaniem na psychikę człowieka, rośliny stwarzają także komfortowe warunki w sensie fizycznym: oczyszczają powietrze, modyfikują temperatur® i hałas, zwiększają wilgotność powietrza, zasłaniają mało atrakcyjne widoki. Pozytywne oddziaływanie roślin uwidacznia się szczególnie w mikroklimacie miejskim.

Rośliny pobierają NO₂ przez liście i mogą pochłaniać znaczne jego ilości, które zanieczyszczają powietrze na obszarach o dużym ruch drogowym. Do takich roślin należą np.: chryzantemy, komosa, krokus, lewkonia, niecierpek, petunia.

Roślinność zmniejsza zapylenie powietrza w miastach. Rośliny zatrzymują ok. 3,6 razy większe ilości pyłu niż powierzchnia gładka. Pas roślinności szerokości 2m pełni doskonałe funkcje filtru pyłkowego. Zapylenie powietrza ograniczają także trawniki. 1 ha trawnika gromadzi 2,6-5 ml ton pyłu.

Struktura elementów terenów zieleni:

- trawniki ok. 65%

- drzewa i krzewy 30%

- drogi i wody 5-8%

Funkcje biologiczne trawników miejskich:

- powierzchnia trawiasta transpiruje w ciągu dnia 100-200g wody w ciągu 1 godziny z 1m²,

- 1 m² trawnika wyparowuje tyle wody ile 22-38m² powierzchni niezadarnionej,

- wilgotność względna powietrza nad trawnikiem jest 6-13% wyższa aniżeli nad powierzchnią asfaltową,

- trawnik zatrzymuje kórz,

- trawnik w ciągu 1 godziny w procesie fotosyntezy pochłania ok. 1,5g CO₂ na 1 m² swojej powierzchni. Oznacza to, że cały CO₂ wydzielany przez jedną osobę w ciągu 1 godziny (ok. 38g CO₂) może być pochłonięty w tym samym czasie przez 25m² powierzchni trawnika,

- trawniki wytwarzają fitoncydy - szczególnie kostrzewa czerwona a tarza życica trwała,

- trawniki w niewielkim stopniu tłumią hałas, a szybkość wiatru nad powierzchnią trawnika ograniczają w 10%,

- trawniki ekologiczne (gatunki traw wazonowych z domieszką nagietka, nawłoci, lucerny, cykorii, bylicy transpirują ok. 500g wody.

Temperatura powierzchni pokrytej i niepokrytej trawą w ^oC:

7⁰⁰ 13⁰⁰ 21⁰⁰

Powierzchnia gołej gleby 15,6 25,7 11,5

Powierzchnia gleby pokrytej trawą 11,3 19,0 11,6

Sadzenie drzew i dużych krzewów w miastach i wzdłuż ciągów komunikacyjnych to jeden ze sposobów na ciągłe oczyszczanie powietrza. Około 20 średniej wielkości drzew pobiera CO2 przez 1 samochód w ciągu roku. Aby powietrze w mieście było czyste drzew powinno być 20 razy więcej niż samochodów.

Rocznie średniej wielkości drzewo usuwa ok. 13 kg CO2 i wydziela ok. 6 kg tlenu tygodniowo, co wystarcza dla 4-osobowej rodziny.

1 ha parku może w ciągu sezonu wegetacji „przykleić” do liści co najmniej 300kg zanieczyszczeń mechanicznych.

Wolno stojący buk zwyczajny:

- około 200000 liści

- o łącznej powierzchni 1250m2

- z około 100 bilionami chloroplastów

- zawierających ok. 200g chlorofilu

W nasłonecznionym dniu drzewo to:

- produkuje ok. 10kg substancji organicznej

- zużywając w tym celu 9000 dm3 CO2

- pobranego z prawie 30000m3 powietrza

- wydziela do atmosfery prawie 200 dm3 wody

- oraz prawie 9000 dm3 tlenu (10 osób)

Formaldehyd i inne gazy są pobierana przez roślinę, następnie częściowo metabolizowanie do cukrów i aminokwasów, a częściowo transportowane do korzeni, gdzie ulegają biodegradacji przez mikroorganizmy żyjące na korzeniach lub w strefie korzeniowej.

Drzewa, krzewy i 8nne rośliny pobierają, metabolizują lub akumulują różne substancje chemiczne szkodliwe dla zdrowia człowieka np. metale ciężkie.

FITOREMEDIACJĄ nazywa się proces usuwania lub detoksykacji szkodliwych substancji przy użyciu roślin. Dzięki fitomediacji można skuteczne i tanio oczyścić glebę, wody gruntowe i powietrze.

FITOEKSTRAKCJA - pobieranie związków nieorganicznych np. metali ciężkich przez korzenie i przemieszczanie ich do części nadziemnych roślin, które następnie są usuwane.

RISOFITRACJA - pobieranie i zatrzymywanie szkodliwych substancji przez korzenie.

FITOSTABILIZACJA - unieruchomienie szkodliwych substancji w glebie, co hamuje ich przemieszczanie się.

HIPERAKUMULATORY - rośliny mające zdolność gromadzenia dużych ilości metali ciężkich w częściach nadziemnych.

Duże ilości ołowiu, kadmu i niklu akumuluje pelargonia, paciorecznik, słonecznik.

Hiperakumulatorami niklu są m.in. smagliczki. Cynk jest akumulowany przez rośliny z rodziny Brassicaceae, miedź i kobalt przez rodzinę Lamiaceae, tal - łubin, arsen - paproć.

Rośliny zielne pochłaniające znaczne ilości tlenków azotu, które zanieczyszczają powietrze na obszarach o dużym ruchu drogowym: Carthemnus, Petunia, Inpatiens, Matiniola.

Rośliny drzewiaste: Magnolia Kobus, Robinia pseudoacacia, Populus nigra.

Do oczyszczania wód: hiacynt wodny, pływające paprocie - akumulują miedź, chrom; pałka wodna - cynk, kadm, ołów; topola, wierzba - amoniak, metale ciężkie, pestycydy.

Fitomediacji jest skuteczna metodą usuwania szkodliwych substancji z gleby, wód gruntowych i powietrza. W terenach zurbanizowanych powinna być prowadzona przy uzyciu roślin ozdobnych.

Obecność roślin ozdobnych w otoczeniu człowieka wpływa korzystnie na zdrowie zarówno fizyczne jak i psychiczne.

Popularyzacja wiadomości o korzystnym oddziaływaniu roślin na zdrowie i samopoczucie może przyczynić się do poprawy jakości życia i dalszego wzrostu zainteresowania roślinami ozdobnymi.

Specyficzne cechy produkcji roślin ozdobnych

1. ze wszystkich gałęzi produkcji roślinnej kwiaciarstwo w naszych warunkach geograficznych wymaga większej ilości różnego typu urządzeń szklarniowych.

2. ze względu na różne wymagania roślin ozdobnych w poszczególnych stadiach rozwoju, często cykl produkcji jednej rośliny prowadzony jest w różnych przedsiębiorstwach. Jedne specjalizują się w produkcji rozsad i sadzonek, a następne kontynuują uprawę aż do otrzymania produktu końcowego.

3. produkcja kwiaciarska w porównaniu z innymi gałęziami wytwórczości roślinnej wymaga stosunkowo największej ilości środków transportu w przeliczeniu na jednostkę powierzchni.

4. kwiaty zachowują na ogół wartość użytkową zaledwie kilka lub kilkanaście dni i są ogromnie wrażliwe na wszystkie uszkodzenia mechaniczne, temperaturę itp., dlatego też nie znoszą dalszego transportu, albo wymagają specjalnie przystosowanych środków transportu.

5. w kwiaciarstwie w największym stopniu w porównaniu do innych działów ogrodnictwa celowość produkcji wiąże się bardzo ściśle z terminowością.

6. w przeliczeniu na jednostkę powierzchni kwiaciarstwo jest najbardziej pracochłonne ze wszystkich działów produkcji roślinnej.

7. tylko w kwiaciarstwie gruntowym gleba spełnia podobną rolę jak w rolnictwie tzn. jest podstawowym środkiem produkcji. W kwiaciarstwie szklarniowym mamy zwykle do czynienia z podłożami sztucznie przygotowanymi.

8. produkcja kwiaciarska w szklarni trwa zwykle okrągły rok. Podobnie jak w przemyśle poszczególne prace odbywają się jednocześnie tzn. że w tym samym czasie jedne rośliny tego samego gatunku np. można siać, pikować, inne przesadzać, sprzedawać.

9. w rolnictwie jak i w sadownictwie, czy warzywnictwie produkt końcowy otrzymuje się zwykle jednorazowo lub w określonym czasie. W kwiaciarstwie produkcję wielu roślin nastawia się na codzienny zbiór produktu sprzedawanego przez cały rok jak np.: anturium, gerbera, goździki, róże.

10. w kwiaciarstwie jak w żadnej innej produkcji roślinnej bardzo dużą rolę odgrywa aktualnie panująca moda np określone odmiany danego gatunku.

Udział w powierzchni gatunków ornych wybranych działów produkcji roślinnej w Polsce:

Zboża 77,7%

Ziemniaki 12,1%

Rośliny przemysłowe 5,5%

Warzywa 2,3%

Owoce 2,1% rośliny ozdobne 0,1%

Udział towarowej wartości wybranych działów produkcji roślinnej w Polsce

pszenica	20,2	%		3	mln. zł
żyto	2,9	%		0,43	mln zł
jęczmień	1,3	%		0,2	mln zł
pozostałe	3,4	%		0,5	mln zł
ziemniaki	8,1	%		1,2	mln zł
buraki cukrowe	10	%		1,5	mln zł
warzywa	18,1	%		2,7	mln zł
owoce	15,5	%		2,3	mln zł
rośliny ozdobne	20,5	%		3,1	mln zł

Wartość produkcji wybranych działów kwiaciarstwa w mld. zł.

Rośliny pod osłonami 2

Rośliny w szkółce 0,9

Rośliny cebulowe 0,08

Rośliny nasienne 0,04

Szacunkowa powierzchnia i struktura upraw kwiatów ciętych pod osłonami:

	ha			%
	1999	2003		1999	2003
róża	130	145		27	28
gerbera	95	95		20	18
goździk	58	30		12	6
frezja	29	30		6	6
anturium	19	32		4	6
chryzantema gałązkowa	11	12		2	4
lilia	20	20		4	4
tulipan	25	42		5	8
inne	97	104		20	20
razem	484	510		100	100

Rośliny cebulowe i bulwowe zimujące w gruncie: tulipan, lilia, narcyz, hiacynt, krokus.

Przechodzą 2 okresy spoczynku:

- letni po zakończeniu wegetacji bulwy, cebule zostają w ziemi, część nadziemna zasycha, w bulwach dochodzi do inicjacji: formowania się kwiatów i pąków kwiatowych. Jesienią bulwy, cebule zaczynają tworzyć system korzeniowy. Po wytworzeniu w cebuli wszystkich elementów kwiatu cebula ukorzenia się. Cebule muszą przejść okres chłodu.

- zimowy okres spoczynku - cebule muszą przejść okres chłodu po wytworzeniu zawiązków kwiatowych (co najmniej -5^oC). Cebula przygotowuje się di szybkiego wzrostu na wiosnę.

TULIPAN

Tulipan pochodzi ze stepów Azji, Kaukazu, Od XVI wieku jest w Europie. Nazwa tulipan wywodzi się od łacińskiego słowa turba (turban). Flamandczyk August Bezbebiusz dostrzegł w 1554 r. piękno tulipanów. Botanik Konrad Gestler sporządził pierwszy opis i rycinę tulipana. Karol Klisiu (Fr 1529-1609) w 1575 r. wykładał botanike w Anglii i jako pierwszy przywiózł tulipany do Anglii, a także garść tulipanów zawiózł do Holandii. W 1935 powstała pierwsza plantacja tulipanów w Polsce.

Najpóźniej tworzy się cebula przy wierzchołku wzrostu. Posadzona cebula jesienią zaczyna się ukorzeniać. Tulipany maja zwykle 3 liście. Wewnątrz cebuli tworzą się cebule przybyszowe. Przy wykopywaniu otrzymujemy klon cebul. Cebule przybyszowe rosną dopiero po ogłowieniu. Tulipan tworzy cebulę jednoroczną, odnawialną.

Tulipany mogą być uprawiane po takich roślinach jak zboża, motylkowe, strączkowe, kapustne. Nie należy uprawiać tulipanów po tulipanach (nie wcześniej niż 3 lata), po psiankowatych, dyniowatych, tytoniu, po burakach.

Wysokie plony uzyskuje się na glebach żyznych, próchnicznych, głęboko uprawianych o wysokim poziomie wody gruntowej (60-80 cm) i swobodnym podsiąkaniu. Najlepsze są czarne ziemie, gleby brunatne i torfowe, mogą być też inne typy gleb. Dobre warunki glebowe mogą w znacznym stopniu zrekompensować niesprzyjające warunki klimatyczne.

Jesień powinna być długa i chłodna i umiarkowanie wilgotna, a zima krótka, łagodna z dość dużą ilością opadów tak, aby śnieg stanowił dostateczną okrywę zapobiegającą przed głębokim przemarzaniem gleby. Ponieważ okres wegetacji tulipanów jest krótki i trwa od marca do czerwca. O jakości i wielkości plonu cebul decydują przede wszystkim warunki atmosferyczne panujące wiosną. Najlepsze wyniki uzyskuje się w latach o wczesnej ale długiej i wilgotnej wiośnie. W okresie letniego spoczynku cebule tulipanów powinny być przechowywane w pomieszczeniach klimatyzowanych.

Rozmnażanie. Tulipany rozmnaża się wegetatywnie z cebul przybyszowych. Cebula tulipana jest jednoroczna. Cebula mateczna sadzona do gleby jesienią ginie podczas jesiennego wzrostu części nadziemnej rośliny. Na jej miejsce z pąków znajdujących się pomiędzy mięsistymi łuskami, przy piętce tworzą się cebule przybyszowe. Największa z nich cebula zastępcza powstaje w centrum cebuli matecznej u podstawy pędu i powinna być od niej większa lub osiągać przynajmniej jej rozmiary. Cebulki przybyszowe powstają z paków położonych dalej do centrum cebuli.

Współczynnik rozmnażania tulipanów wyraża się stosunkiem liczby lub masy uzyskanych cebul przybyszowych do posadzonych cebul przybyszowych o obwodzie ponad 9 cm. określany jest jako handlowy współczynnik rozmnażania. Ogólny współczynnik wynosi zwykle 3-5 natomiast wagowy2-2,5.

Tulipany korzystnie reagują na nawożenie organiczne. Na glebach lekkich częściej stosujemy obornik.

Glebę przygotowuje się co najmniej rok wcześniej. Na zimę orkę głęboką z pogłębiaczem. W ostrej skibie zostawia się do wiosny. Na wiosnę siejemy peluszkę z wyką lub łubin, bobik i przyorywujemy w połowie czerwca płytko i bronujemy. Warto jest też wsiać poplon także na przyoranie, pozostawiamy go najpóźniej do 10 sierpnia. Orkę najlepiej wykonać tydzień przed sadzeniem.

Wymagania tulipanów (stężenie soli w KCl/dm3)

pH H2O 6,5-7,2

N-NO3 50-100

P 50-80

K 150-200

Ca 1000-2000

Mg 60-120

Cl < 100

Nawożenie: nie stosować soli potasowej. Można stosować siarczan potasu, superfosfat potrójny, mocznik, saletrzak, saletrę amonową i wapniową, amofoskę.

Metody sadzenia. Sposób sadzenia tulipanów zależy od wielkości plantacji, a także od miejsca sadzenia (rabaty kwiatowe). Znanych jest kilka metod sadzenia cebul:

1. zagonowa z wybieraniem ziemi, inaczej zwana holenderską,

2. zagonowa bez wybierania zimę:

1. pod pług

2. pod znacznik

3. maszynowa.

Ad 1.

1,20m zagon

0,30 m ścieżka

Łopatą wybiera się ziemię, sadzi się na taką głębokość, aby warstwa gleby przekraczała trzykrotną wielkość cebuli.

Sadzimy cebulę tak, aby między dwie posadzone cebule można było wcisnąć jeszcze jedną.

4 rzędy

ś

c

i

e

ż

k

a

Ad 2.

Pod gracę 22-25 cm rząd od rzędu

Pod pług - cebule kładzie się na skibę

7-7,5 ton cebul na ha

300-530 cebul o obwodzie 9-11

Najbardziej odpowiednim terminem sadzenia tulipanów jest ostatnia dekada września i pierwsza połowa października. Głębokość sadzenia zależy od wielkości cebul i jakości gleby. Obowiązuje zasada, że cebule powinny być przykryte warstwą gleby grubości trzykrotnej wysokości cebul. Na glebach ciężkich sadzi się nieco płycej, a na lekkich nieco głębiej. Cebule z wyboru 12 i 11-12 cm, na glebach ciężkich 11-13 cm, na glebach lekkich 13-15cm.

Warto opryskać herbicydami - Boracyt 1,25-1,5kg/ha; Afaron 2l/ha, Reglone 2l/ha

Ściółkowanie:

- chroni przed gwałtownymi spadkami temperatur,

- na wiosnę chroni przed zachwaszczeniem,

- chroni przed zaskorupieniem się gleby,

- chroni przez gwałtownym nagrzewaniem się gleby.

Najlepiej kłaść ściółkę gdy gleba zamarznie, warstwę 5cm.

Na wiosnę nawozimy (na ściółkę, na śnieg), później stosujemy dokarmianie dolistne gdy widzimy że tulipany źle przezimowały (Indol U)

Zabiegu pielęgnacyjne:

1. rozsypujemy nawóz

2. obserwacja czy tulipany wychodzą ze ściółki

3. plantację podlewać (250-350mm opadu w czasie wzrostu) najlepsze są systemy dostarczające wodę pod roślinę, 30-40mm opadu jednorazowo (raz na tydzień)

4. profilaktyczne opryski (raz na tydzień), środki grzybobójcze (szara pleśń - poraża tulipany bardzo gwałtownie; fuzarioza - niszczy część nadziemną i wywołuje suchą zgniliznę cebul w przechowalni) wirusy, mszyce, opryski do końca wegetacji, gdy już widać usychanie liści (Topsin, Bellin)

W czasie kwitnienia:

1. selekcja

* na tożsamość odmianową (usuwamy rośliny zamieszane)

* negatywna, na obecność wirusów - wszystkie zawirusowane muszą być usunięte

herbicyd Ryglonel - 1 kropla wystarczy by zniszczyć cebulę

2. ogławianie - po to by nie dopuścić do owocowania.

Jeśli tulipany sadzone są metodą zagonową wychodzą z ziemi równo i w jednym czasie zaczynają kwitnąć. Przy sadzeniu mechanicznym są nierówno rozłożone, tulipany mają różną wysokość i w różnych terminach zaczynają kwitnąć.

W czerwcu tulipany zaczynają dojrzewać.

Tulipany do handlu muszą być z dwoma liśćmi, łamie się wcześniej gdy już się wybarwią, gdy się jeszcze nie rozłożą.

Po ogłowieniu, czy zerwaniu tulipanów powinien być zastosowany oprysk grzybobójczy.

Zbiór cebul dokonujemy gdy 2 liście od góry są żółte a zielony jest liść dolny. Termin zależy od pogody. Wykopujemy gdy powierzchnia 1/3 łuski jest już wybarwiona na brązowo.

Gdy jest sucho i stosujemy nawadnianie tulipany szybciej dojrzewają. Gdy jest sucho i cebula już zasycha nagły opad deszczu powoduje, że cebula jeszcze przyrasta. Gdy zewnętrzne łuski cebuli już zaschły są rozrywane przez przyrost łusek wewnętrznych.

Cebule popękane mogą ulegać uszkodzeniu i to jest poważne miejsce porażenia przez furaliozę, mszycę przechowalnianą.

Susza powoduje, że część nadziemna umiera, a cebula jest biała, wtedy trzeba z wykopywaniem czekać aż łuski cebuli się zabarwią.

Na plantacjach gdzie cebule sadzone były ręcznie zbieramy też ręcznie, delikatnie czyścimy z ziemi i układamy w skrzynki. Można je też wyorać, jeśli podobnym sposobem były sadzone, zbieranie natomiast jest ręczne do skrzynek.

Największa cebula to ta, która jest utworzona najbliżej punktu centralnego, (A)

1. klon cebuli z cebulą pędową - oprócz tego, że cebulki się mnożą w końcu pierwszego liścia tworzy się cebula pędowa.

Cebulę opuszczoną tworzą tulipany z mieszańców Darwina. Tworzy się wówczas klon przy podstawie i cebulka zaczyna tworzyć się na stolonie wyrastającym w dół. Najwięcej tych cebul tworzy się gdy panują idealne warunki do rozwoju.

Przechowalnie cebul powinny być przewiewne, klimatyzowane. Wietrzenie jest bardzo ważne by etylen wydzielany podczas gnicia nie powodował uszkodzeń cebul. Gnijące cebule wytwarzają etylen, on ma negatywny wpływ na tworzenie się pąków kwiatowych. Już 0,001% etylenu powoduje, że tulipany nie będą kwitły.

Gdy cebula jest jeszcze biała tworzy się w niej pewien alkaloid (trypolina, tulipanina) który chroni cebulę przed porażeniem przez grzyby Fuzarium.

Na 1 ha plantacji przechowalnia powinna mieć 100 m², i wysokość 3m. masa materiału powinna zajmować 2/3 powierzchni przechowalni.

Czyszczenie polega na usuwaniu części nadziemnych, korzeni, wyłuskiwaniu poszczególnych cebulek klonu. Po czyszczeniu kalibrujemy, przestawiamy skrzynki.

Cebule dzieli się na wybory:

1. powyżej 12 cm obwodu przeznaczone do handlu

2. 11-12 cm obwodu

3. 10-11 cm obwodu

4. 
   9-10 cm obwodu

5. 6-9 cm obwodu przeznaczone dalsze na rozmnażanie

6. poniżej 6 cm obwodu

Duży wpływ na tworzenie się zawiązków kwiatowych ma temperatura. W wyższej temperaturze (25-27^oC) zawsze tworzy się większa liczba zawiązków cebul przybyszowych. Jeśli mamy odmianę dającą dużo cebul przybyszowych wystarczy temp. ok. 17^oC w przechowalni do czasu sadzenia.

1. spoczynek bezwzględny - autonomiczny - głęboki - cechy rośliny

2. spoczynek względny - autonomiczny - warunkowy - niesprzyjające warunki klimatyczne.

Przerwanie spoczynku, zmuszenie do wcześniejszego wzrostu lub kwitnienia nazywamy pędzeniem lub przyśpieszeniem. Pędzić tulipany możemy wówczas gdy roślina przejdzie spoczynek bezwzględny. Przerwać spoczynek możemy stosując: eter, cyjanowodór, hormony roślinne, ciepłe kąpiele, chłodne temperatury. Stosuje się także pędzenie lub przyśpieszanie roślin.

PRZYŚPIESZENIE KWITNIENIA - polega na tym, że rośliny o odpowiednio wykształconych organach spichrzowych w krótszym niż zazwyczaj czasie pobudza się do wzrosty i doprowadza do wytworzenia pąków, które przed rozpoczęciem przyśpieszenia nie zostały jeszcze ostatecznie ukształtowane.

Np. mieczyki, acedentera, niektóre byliny jak np. pełniki, piwonie, pierwiosnki, róże w uprawach pod osłonami.

PĘDZENIE polega na doprowadzeniu roślin z organami spichrzowymi (jak cebule, bulwy, kłącza) zawierającymi całkowicie ukształtowane pąki kwiatowe do kwitnienia, kosztem nagromadzonych w tych organach materiałów zapasowych.

Do roślin tych należą: tulipany, narcyzy, hiacynty, krokusy, szafirki, lilie, konwalie.

Pąki kwiatowe w tych roślinach wytwarzają się w cebulach, bulwach, kłączach w czasie spoczynku letniego. Ponadto pędzi się liczne krzewy ozdobne kwitnące wczesną wiosną jak np.; lilaki, hortensje, forsycje, dereń, pigwowiec, które zawiązują pąki kwiatowe latem lub wczesną jesienią.

Najczęściej tworzą się cebule przybyszowe, które są najdalej do pędu głównego. Tulipan tworzy część nadziemną do momentu kwitnienia, gdy tulipan przekwita kończy się wzrost nadziemny i wtedy cała masa przyrostu idzie w cebulę.

Proces formowania się części nadziemnych w cebuli rozpoczyna się pod koniec wegetacji. Ma na to wpływ dominujący temperatura.

I. Liście asymilacyjne - tworzą się zawiązki pierwszych dwóch liści.

II. Liście asymilacyjne - tworzą się zawiązki kolejnych (3-5) liści, stożek wzrostu

nabrzmiewa i uwypukla się.

P1 Perianthium 1 Tworzą się zawiązki trzech listków z okwiatu zewnętrznego okółka.

P2 Perianthium 2 Tworzą się zawiązki trzech listków z okwiatu wewnętrznego okółka.

A1 Androeceum 1 Tworzą się zawiązki trzech pręcików okółka zewnętrznego.

A2 Androeceum 2 Tworzą się zawiązki trzech pręcików okółka wewnętrznego.

G Gynaeceum Tworzenie się zawiązka słupka. W środkowej części zawiązka kwiatu

wyraźnie widoczne jest trójdzielne znamię słupka.

Gdy jest wykształcon słupek cebule muszą być chłodzone. Trwa on min 9 tygodni. Najszybciej pąki kwiatowe tulipanów tworzą się w temperaturze 20-23 ^oC.

PREPAROWANIE ROŚLIN CEBULOWYCH - polega na przetrzymywaniu ich po zbiorze w ściśle określonych temp o zakresach optymalnych dla poszczególnych stadiów rozwojowych w celu jak najwcześniejszego osiągnięcia przez rośliny tak zwanego stadium G tj. powstania słupka. Wcześniejsze osiągnięcie przez roślinę stadium G warunkuje wcześniejsze rozwinięcie kwiatów i pozwala na przyśpieszenie zakwitania o 3-5 tygodni.

Z tegorocznego zbioru tulipanów najwcześniej tulipany wychodzą z pędzenia pod koniec listopada.

Metody pędzenia:

- standardowa (tradycyjna)

- specjalna (+5^o)

Metoda standardowa - wykopuje się cebule w normalnym terminie.

st C
20						stadium G
18
17
9
0	1	4	7								21		25
														tygodnie

Wybieramy cebule do pędzenia i je preparujemy w temp 20^OC 3-4 tygodnie. Tulipany pochodzące z gleb cięższych później formują pąk kwiatowy.

Wszystkie tulipany oprócz grupy Darwina wymagają temperatury przejściowej 17⁰C.

I dopiero potem mamy dojrzałe cebulki w pełni stadium G gotowe do chłodzenia.

W czasie chłodzenia tworzy się system korzeniowy, odbywa się powolny wzrost wewnątrz cebuli. Trwa on 9-16 tygodni, dla odmian wczesnych 9 tygodni.

W pełni ukorzenione tulipany pędzi się w temp 18⁰C.

Im wcześniejszy okres pędzenia, tym długość okresu pędzenia jest dłuższy.

Ważne jest aby wiedzieć ile cebulka potrzebuje czasu od ukorzenienia się do zakwitnięcia, i jak dana odmiana długo musi być chłodzona. Np. Strong Gold gr. Triumf zakwita w szklarni po 3 tygodniach i wymaga 12 tygodni chłodzenia.

Najczęściej pędzi się w plastikowych skrzynkach. Sadzi się je w podłoże (zwykłą ziemię z pola lub torf z piaskiem). Ziemia nie może być zasobna w składniki pokarmowe.

N -NO₃ 50-100 mg/dm³

P 40-80 mg/dm³

K 100-150 mg/dm³

Mg 50-70 mg/dm³

Stężenie soli gKCl/ dm³ 1,8-2,5 mg/dm³

pH _H2O 6,3 - 7,4

gęstość objętościowa podłoża 0,8-1,1 g/dm³

Cebulki sadzi się do skrzynek na głębokość 8-10 cm.

1/3 cebulki musi wystawać

Podlewa się wodą

W rów głębokości 30 cm ( w szklarni)sypie się 2m piasku i ustawia się skrzynki z tulipanami i zasypuje się piaskiem 6-7cm. Do szklarni wstawiamy gdy nad cebulką jest 6-7cm pędu.

Piasek jest potrzebny po to, by w razie zamarznięcia ziemi było łatwiej cebulki (skrzynki) oddzielić.

Cebulki ukorzeniają się ok. 12 tygodni w temperaturze ko 9⁰C, w pomieszczeniu powinna być wilgotność.

Tulipany wstawiamy do szklarni gdy pojawi się pęd 6-7cm i pąk kwiatowy jest wyczuwalny w liściach.

Pędzimy w temperaturze 18⁰C. Przed wybarwieniem się tulipanów, 2-3 dni przed sprzedażą, obniżamy temperaturę do 15⁰C, to daje nam to, że tulipan dłużej będzie się „trzymał”.

Tulipanów w czasie pędzenia nie nawozi się, samo podlewanie i składniki z gleby wystarczą.

Przy pędzeniu na najwcześniejsze pędzenie podlewamy saletrą wapniową w stężeniu 0,2-0,5%.

Wszystkie tulipany z mieszańców Darwina mają tę wadę, że gdy tylko się wybarwią to pod wpływem słońca otwierają się. Dlatego też te tulipany tnie się gdy pąki są delikatnie zabarwione.

W pędzeniu pęd tnie się nad cebulką.

II metoda pędzenia - metoda „+5^o”

Cebule tulipanów, jeśli mają zawiązane pąki muszą przejść okres chłodu by zakwitły. Proces ukorzeniania jest kosztowny, bo musimy je zadołować lub trzymać w chłodnej, właściwej temperaturze.

st. C 34
			stadium G
20
17
5
0	1	4	5		15		23
tygodnie
15,06		20,08			28,09		23,11/data

Okresy przejściowego 17^oC nie wymagają tulipany z mieszańców Darwina.

34 ^oC przyśpiesza tworzenie się kwiatów, aż do stadium G - 20 ^oC, i musimy je poddać temperaturze przejściowej 17 ^oC i następnie przechowujemy je dokładnie w +5 ^oC przez okres właściwy do odmiany.

W tulipanach pojawia się powolny wzrost pędów nadziemnych w cebuli.

Następnie sadzi się cebulki na zagony do szklarni. Tam następuje szybki proces ukorzeniania się (po trzech tygodniach mamy już korzenie). Cebulka musi być przykryta warstwą 2-3cm, po to by korzenie nie wysadziły cebuli, by jej nie przewracały.

Proces wzrostu i kwitnienia jest w tej metodzie dłuższy, bo trwa 6-8 tygodni.

Gdy tulipany zaczynają się wybarwiać obniżamy temperaturę do 15 ^oC.

Najwcześniej tulipany możemy wykopywać (bez straty dla cebul) gdy w części nadziemnej 2 górne liście są już żółte, a dolny jest zielony.

Przy tej metodzie obowiązkiem jest usuwanie łusek z każdej cebuli jeśli chcemy mieć dobrze wykształcony materiał.

Tulipany z grupy mieszańców Darwina:

1. wykopanie cebul z pola 15-20VI kiedy są jeszcze zielone - I wybór

2. temperatura 30 ^oC - 1 tydzień, 20 ^oC resztę dni aż do stadium G, od 3-6 tygodni do około 25VII. Kontrolowanie przebiegu poszczególnych stadiów co 2 tygodnie.

3. powolny wzrost zawiązków liści i kwiatu - 12 tygodni temp chłodna +5 ^oC, wietrzenie

4. sadzenie cebul do szklarni.

Zalety metody tradycyjnej:

1. metoda pewna, daje bardzo dobre rezultaty, wykwita do 100%

2. można pędzić wszystkie odmiany tulipanów, dokładnie na określony termin

3. w szklarni można wyprodukować 5 cykli tulipanów

Wady metody tradycyjnej:

1. pracochłonność (sadzenie do skrzynek, potrzebna ziemia)

2. robocizna - wymaga dużych nakładów siły roboczej.

Zalety metody „+5 ^oC”:

1. omijamy prace związane z przenoszeniem skrzynek, napełnianiem ziemią

2. sadzi się bezpośrednio do szklarni

Wady metody „+5 ^oC”:

1. pracochłonne zdejmowanie łusek

2. dwa razy dłużej przebywają w szklarni, 3 razy można je wypędzić

Na zagonach po wybraniu ziemi kładzie się siatki i dopiero na nie kładzie się cebulki i zasypuje ziemią. Dzięki siatkom łatwiej nam zebrać cebulki, bo wyciągamy siatkę razem z nimi. Cebule tworzą pąki kwiatowe gdy w sobie mają tyle substancji odżywczych by wytworzyć kwiat.

Wszystkie cebulki z grupy mieszańców Darwina ścinamy gdy pąk jest lekko zabarwiony. Przed sprzedażą kwiaty powinny być schłodzone. Gdy kwiaty są ścinane wcześnie rano (w pełnym turgorze) trzyma się je na sucho w temp. +2 +4 ^oC nawet 2 tygodnie. Trzymane są tak pionowo, owinięte pergaminem lub perforowaną folią, wiązane po 10 sztuk. Tulipany po ścięciu w wodzie jeszcze rosną do momentu opadania płatków.

Odmiana „Trumf” jest wielobarwna, nie otwiera się, tnie się kwiaty gdy są wybarwione całkowicie. Nie otwierają się również tulipany z grupy pojedynczych późnych oraz z grupy papuzich.

Popędzeniówki sadzimy na 2 lata, uprawiamy według wszystkich zasad. Gdy tulipany zaczynają kwitnąć robimy wstępną selekcję. W 2 roku wykopujemy i wybieramy te cebulki, które będą kwitły w roku trzecim, a pozostałe wyrzucamy. W następnym roku po zakwitnięciu robimy ostrą selekcję i wyrzucamy wszystkie zawirusowane.

NARCYZ

Narcyzy należ do rodziny amarylkowatych. Pochodzą z krajów basenu morza śródziemnego.

Kwiat zbudowany jest z: 6 listków okwiatu, przykoronka, rurki okwiatu, zalążni słupka, szypułki, pochwy i pędu kwiatowego.

Najwięcej narcyzów produkowanych jest w Wielkiej Brytanii, Anglii, Holandii.

Narcyzy są bardziej wrażliwe na mróz niż tulipany. Wytwarzają długie i wąskie liście, które rosną do końca okresu wegetacji. Narcyz ma cebulę wieloletnią.

W produkcji towarowej rozmnaża się narcyzy wegetatywnie. Narcyzy rozmnażane są generatywnie w hodowli, gdy chcemy stworzyć nową odmianę.

Narcyz ma długi okres wegetacji. Kwiaty zbiera się bez liści. Jeśli urwiemy kwiat to pęd kwiatowy jeszcze rośnie. Cięcie kwiatów nie zmniejsza powierzchni asymilacyjnej. Wegetacja kończy się na przełomie czerwca i lipca, okres spoczynku letniego jest krótszy. Około 1 sierpnia w cebuli może być już wytworzony pąk kwiatowy. Proces inicjacji kwiatów może rozpocząć się pod koniec wegetacji w gruncie. Wykopujemy cebulki przed 25 lipca. Do gruntu powinny być wysadzone pod koniec sierpnia (20VII-15IX). Narcyz sadzony w tym czasie wytwarza duży system korzeniowy, i znoszą mróz. Cebulki możemy sadzić w płodozmianie po tulipanach. Metody sadzenia narcyzów są takie same jak u tulipanów. Sadzimy je głębiej, co najmniej 12-16cm.

Nawozimy tymi samymi nawozami co tulipany, tylko że ¼ dawki więcej.

Herbicydy i zabiegi są te same co przy uprawie tulipanów. Na zimę konieczne jest ściółkowanie tuż po zamarznięciu ziemi. Na wiosnę musimy pomóc w wydostaniu się pędów.

Obecność wirusów stwierdzamy po karłowatych kwiatach i zasychaniu listków.

Kwiat narcyza ogławiany jest pod zalążnią. Narcyzy do handlu przeznacza się z korzeniami. Nie odrywa się cebul na siłę, musi ona odejść lekko.

Do zabiegów przystępujemy gdy liście już leżą, wykopujemy gdy połowa liści jest już żółta.

Cebule dzieli się na wybory:

1. powyżej 16 cm obwodu

2. 14-16 cm obwodu

3. 12-14 cm obwodu

4. 10-12 cm obwodu

5. 8-10 cm obwodu

6. poniżej 6 cm obwodu

Najlepsze do pędzenia są narcyzy z grup trąbkowych i wielkoprzykononkowych.

Terminy pędzenia narcyzów:

- bardzo wczesny - kwitnienie koniec listopada - grudnia,

- wczesny - kwitnienie w styczniu,

- późny - kwitnienie w lutym,

- bardzo późny - kwitnienie w marcu i na początku kwietnia.

Pędzenie na terminy bardzo wczesny i wczesny wymagają preparowania. Cebule na kwitnienie w lutym i marcu przechowuje się po zbiorach w temp 17^oC do czasu sadzenia.

Metody pędzenia:

- tradycyjna +9^o,

- specjalna +5 ^o.

Preparowanie cebul i pędzenie narcyzów metoda standardową + 9^oC na najwcześniejsze terminy.

• Wykopanie druga połowa czerwca w zależności od wczesności odmian. Najwcześniej kiedy liście zaczynają żółknąć i wylegają.

• 7 dni - temp. 34 ^oC - zakończenie procesu tworzenia się zawiązków liści.

• 3 tygodnie - temp. 20 ^oC - inicjacja i tworzenie się wszystkich części kwiatów.

• Chłodzenie cebul można rozpocząć gdy widoczny jest zawiązek przykoronka (stadium Pc)

• Chłodzenie od 10-18 tyg. W zależności od terminu pędzenia i wymagań odmiany.

• Przy pędzeniu bardzo wczesnym i wczesnym chłodzeniu na sucho 5-8 tyg. w temp +9 ^oC.

• Sadzenie do skrzynek 60*40*18 cm, warstwa podłoża 8-9 cm, pH 5,5-6 i ukorzenienie w temp. 9 ^oC w specjalnych pomieszczeniach, wilgotność powietrza 90-95% przez okres przynajmniej 5-6 tygodni.

• Pędzenie w temp. 16-18 ^oC, odmiany pełne oraz o intensywnie zabarwionym przykoronku 15-16 ^oC, 21-30 dni, wilgotność powietrza 80-90%.

• Przy pędzeniu późnym i bardzo późnym ukorzenienie może odbywać się w temp +7 ^oC i +5 ^oC.

• Im późniejszy termin pędzenia, krótszy okres chłodzenia i krótszy okres pędzenia.

• Przedłużenie okresu pędzenia o 7 dni skraca uprawę w szklarni o 3 dni.

• Pędzenia na kwitnienie w marcu i początkach kwietnia 15-20 dni.

• Temperatura pędzenia od połowy lutego w temp. 12-15 ^oC.

Pędzenie narcyzów metodą specjalną ”+5 ^oC”.

• Cebule preparowane w wykształconym kwiatem (stadium Pc) chłodzi się na sucho przez okres 9-12 tyg. w zależności od wymagań odmiany.

• Po chłodzeniu sadzenie wprost na zagony, tak aby cebule były przykryte 2-3 cm warstwą podłoża.

• Temperatura podłoża początkowo 9-10 ^oC, po 2-3 tygodniach 14 ^oC na kwitnienie w grudniu. Na kwitnienie od stycznia temp podłoża 12 ^oC.

• Temp powietrza wyższa o 2-3 ^oC.

• Okres pędzenia na kwitnienie bardzo wczesne i wczesne 50-60 dni w zależności od odmian. Na kwitnienie w lutym - marcu 40-30 dni.

Odmiany narcyzów trąbkowych, które można wystawić do szklarni przed 15 grudnia.  

Odmiany	Kolor	Długość okresu	Długość okresu
		chłodzenia w tyg.	pędzenia w dniach
Bighton	żółty	18	26
Duth Master	żółty	17	28
Golden Harrest	żółty	15	24

Odmiany narcyzów wielkoprzykononkowych, które można wystawić do szklarni przed 15 grudnia.

Odmiany	Kolor	Długość okresu	Długość okresu
		chłodzenia w tyg.	pędzenia w dniach
Gintic Star	żółty	16	22
Carlton	żółty	16	24
Fortune	żółty, przykoronek pomarańcz.	15	18
Ice Floris	biały przykoronek żółty	16	20
Johan Staus	biały, przykoronek pomarańcz.	16	20
Juannita	żółty	15	18
Julies Verne	biały przykoronek żółty	17	26
Profesor Einstein	biały, przykoronek pomarańcz.	15	19
Yellow Sun	żółty	15	22

Odmiany narcyzów trąbkowych, które można wystawić do szklarni po 24 stycznia.

Odmiany	Kolor	Długość okresu	Długość okresu
		chłodzenia w tyg.	pędzenia w dniach
Hount Hoob	biały	16	24

  

Odmiany narcyzów wielkoprzykononkowych, które można wystawić do szklarni po 24 stycznia.

Odmiany	Kolor	Długość okresu	Długość okresu
		chłodzenia w tyg.	pędzenia w dniach
Fortissimo	żółty, przykoronek pomarańcz.	17	22
Redhill	biały, przykoronek czerwony	16	20
Salome	biały, przykoronek czerwony	18	28

KROKUS

Krokusy tworzą bulwy jednoroczne, nie mają takich łusek jak cebule, zimują w gruncie. Sadzi się je jesienią, wiosna kwitną, wegetacja kończy się z końcem maja - początkiem czerwca.

Bulwa jest silnie skróconym pędem, przystosowanym do gromadzenia substancji pokarmowych. Kształt i wielkość bulw jest zależna od odmian, gatunków. Bulwy różnią się kształtem i kolorem łusek.

Krokusy maja dwojakiego rodzaju korzenie:

- korzenie przybyszowe (30-50) są liczne i cienkie, tworzą się u podstawy bulwy, służą do pobierania wody i składników pokarmowych. Tworzą się po posadzeniu jesienią.

- korzenie kurczliwe - bardzo nieliczne, 3-5, są bardzo mięsiste, średnica dochodzi do 2mm. Te korzenie tworzą się od połowy wegetacji, tworzy je bulwa zastępcza. Maja one za zadanie pod koniec wegetacji wciągnąć bulwę zastępczą na miejsce bulwy matecznej.

Liście są zróżnicowane pod względem budowy i funkcji. Jest ich 3 rodzaje: okrywowe, właściwe, pochwowe.

Liście okrywowe - (łuski okrywowe) są cienkie, błoniaste, bezbarwne 3-5, osłaniają tworzący się kiełek w czasie wyrastania ponad powierzchnię ziemi. Tworzą one łuskę okrywającą na bulwie.

Liście właściwe - wyrastają nad powierzchnię ziemi, są gładkie lub orzęsione, wąskie, rynienkowato wygięte, maja charakterystyczne białe pasemko, mogą mieć 20-30 cm. są jedynym organem asymilacyjnym krokusów.

Liście pochwowe - są bardzo cienkie, błoniaste i bezbarwne. Maja za zadanie osłanianie pąka kwiatowego.

Kwiat osadzony jest na krótkiej szypułce, która w czasie kwitnienia jest pod ziemią, nad nią jest zalążnia. Szypułka wydłuża się po kwitnieniu tak, że wysadza zalążnię nad powierzchnię ziemi.

Okwiat nie jest zróżnicowany na kielich i koronę. Składa się z bardzo dużej rurki, ukrytej prawie całkowicie w ziemi. Płatków jest 6 ułożonych w dwa trójkątne okółki. Listki okółka zewnętrznego są większe, dłuższe, zaostrzone. Barwa jest różna: żółta, fioletowa, purpurowa.

Z gardzieli wyrastają 3 pręciki, pylniki są 2 razy dłuższe niż nitki pręcikowe. Słupek składa się z zalążni oraz bardzo długiej szypułki i znamienia. Znamię jest cechą odmianową.

Owocem jest trójdzielna torebka, zawiera kilka czerwonawych, spłaszczonych nasionek.

Jeśli sadzimy jesienią, znajdują się już kiełki mające ok. 0,5cm., i widać już w nim wszystkie elementy kwiatu. Liczba kiełków jest zależna od odmiany.

Przed nadejściem zimy kiełki znajdują się pod powierzchnią ziemi, na wiosnę szybko wyrastają. Z jednego kiełka może wyrosnąć nawet kilka pąków kwiatowych - zależy od odmiany.

Okres kwitnienia jest krótki - zależy od gatunku, odmiany, pogody. Jeśli wiosną jest słońce, wilgoć kwitną nawet 2 tygodnie. Wzrost części nadziemnej w czasie kwitnienia odbywa się kosztem bulwy matecznej.

Liście krokusów rosną do końca wegetacji. Liczba nowo powstałych bulw zależy od kiełków, które wytworzyły się w czasie spoczynku letniego. Okres wegetacji na wiosnę jest krótki 90-110 dni.

Crocus L. szafran, krokus

Rodz. Iridacea - kosaćcowate

Gatunki kwitnące wiosną:

Crocus vernus - krokus wiosenny

Crocus chrisanthus - krokus złocisty

Crocus - tommasinicus - krokus Tommasiniego

W Karpatach rośnie:

Crocus scepusiensis - krokus spiski

Gatunki kwitnące jesienią:

Crocus dativus - krokus uprawny

Crocus speciosus - krokus okazały

Cykl rozwojowy zaczyna się od momentu wykopania bulw. Muszą przejść okres chłodu. Sadzi się na początku września 1-15 X.

Przygotowanie pila pod krokusy jest takie samo jak pod tulipany.

Krokusy i narcyzy wchodzą po tulipanach.

Krokusy rozmnaża się wegetatywnie. Sadzi się na głębokość 8-10 cm aby ziemia była nad 3 krotną wielkością bulwy.

Nawożenie i pielęgnacja - taka sama jak u tulipanów.

Krokusy na zimę musza być ściółkowane, kiedy ziemia rozstaje słomę trzeba zebrać bo krokusy z trudnością wychodzą z pod grubej ściółki.

Wykopujemy około 15 czerwca.

Krokusów nie ogławia się.

Krokusy pędzi się jeśli są w uprawie doniczkowej.

Bulwy dzieli się na wybory:

1. powyżej 10 cm obwodu

2. 9-10 cm obwodu do handlu, sprzedaży, pędzenia

3. 8-9 cm obwodu

4. 
   7-8 cm obwodu

5. 6-7 cm obwodu do sadzenia

6. 
   poniżej 6 cm obwodu

Po wyczyszczeniu przygotowuje się do pędzenia.

Termin kwitnienia	Postępowanie z bulwami krokusów przeznaczonych do pędzenia na różne terminy
Grudzień	Wykopanie 1-10 czerwca, po oczyszczeniu 1 tydzień +34^oC (20-27 VI) potem17^oC do 10 VIII. Następnie chłodzenie w temperaturze 9^oC aż do sadzenia (I dekada października)
Początek stycznia	Wykopywanie 5-15 czerwca, 20^oC do 1 VIII. Do czasu sadzenia (połowa października) 17^oC
Początek lutego	Wykopywanie 5-15 czerwca, 20^oC do 15 ^oC VIII. Do czasu sadzenia (15 październik - 1 listopad) 17^oC
Marzec	Wykopywanie 5-15 czerwca, 23^oC do 20X. 20^oC do czasu sadzenia (koniec listopada)

Krokusy pędzi się metodą tradycyjną. Sadzi się je bezpośrednio do doniczek. Kiełek ma być nad powierzchnią ziemi. Doniczki umieszcza się w skrzynkach w chłodni, do ukorzeniania około 9 ^oC (5-7 ^oC). Wymagają około 9-12 tygodni chłodzenia i ukorzenienia.

W dołowniku muszą przebywać około 3 miesięcy, 9-12 tygodni.

Następnie ustawia się je do szklarni, kwitną po 10 dniach. Pędzi się w temperaturze 13-16 ^oC, na późniejsze terminy 12-13 ^oC. Nie wszystkie odmiany nadają się do wczesnego pędzenia.

HIACYNT

Hiacynt należy do roślin cebulowych, zimujących w gruncie, wegetacja trwa do połowy czerwca. W czasie letniego spoczynku wytwarza się w cebulach pąk kwiatowy. Kwitnie na wiosnę, kwiaty są trwałe wytrzymują 2-3 tygodnie. Najlepiej rosną na glebach lekkich i przepuszczalnych.

Hiacynt ma mały współczynnik rozmnażania. Tworzy cebule przybyszowe ale jest ich mało (1-2). Najprostszą metodą rozmnażania hiacynta jest oddzielanie cebul przybyszowych. Nowa cebulka dopiero w 3 roku wytwarza nowe cebulki przybyszowe. Używa się też do rozmnażania sadzonkowanie cebul, to znaczy tnie się cebulę na kilka części (najczęściej 16) i następnie odrywamy łuski razem z piętką i tak sadzimy. One się ukorzeniają i tworzą 1-2 cebulki przybyszowe.

Metody rozmnażania:

1. metoda drążenia cebul

2. metoda nacinania cebul

Wybiera się cebule największe i nacina się na krzyż cebulę lub wycina się piętkę specjalnym nożem. Chodzi o to by wyciąć całą piętkę i usunąć stożek wzrostu. Te cebule następnie przetrzymane są w określonych komorach (inkubatorach) z kontrolowana atmosferą. Rozmnażanie tymi metodami wiąże się z likwidacją cebuli matecznej.

Temperatura i wilgotność w czasie inkubacji cebul hiacyntów przy metodzie „drążenia cebul”

• drążenie cebul - pierwsza połowa lipca, cebule > 17 cm obwodu;

• 1 do 2 tygodni po drążeniu temp. 30 ^oC;

• stopniowe obniżanie temp przez tydzień do 20 ^oC;

• do końca sierpnia 20 ^oC;

• wrzesień 23 ^oC, październik 25 ^oC;

• tydzień przed sadzeniem 20 ^oC;

• wilgotność powietrza do połowy sierpnia 60-65%;

• do połowy sierpnia 80-85%;

• przez cały czas w przechowalni - inkubatorze, kilkakrotna wymiana powietrza w ciągu godziny;

• sadzenie druga połowa października.

W temp 30 ^oC zabliźniają się rany. Po wydrążeniu układamy je w skrzynkach wydrążeniem do góry. Na obrzeżach rosną cebule przybyszowe kosztem zapasów z cebuli matecznej. Te cebulki razem z cebulą mateczna (cebulek się nie odrywa) sadzi się delikatnie do inspektów lub na zagony (20cm * 2cm). Przykrywa się 4-5cm warstwą podłoża. Z cebuli matecznej wyrasta 40-60 cebulek, masa jednej 1-1,5g.

Temperatura i wilgotność w czasie inkubacji cebul hiacyntów przy metodzie „nacinania cebul”.

• nacinanie cebul - pierwsza połowa lipca;

• 1 tydzień po nacięciu temp 30 ^oC;

• do połowy września temp 25;

• od połowy września 20 ^oC;

• wilgotność powietrza do połowy sierpnia 60-65%;

• do czasu sadzenia 80-85%;

• przez cały czas w przechowalni - inkubatorze, kilkakrotna wymiana powietrza ciągu godziny;

• sadzenie do gruntu - druga połowa października.

W nacięciach powstają cebulki, widać je już początkiem września. Cebulek jest mniej, do 20szt, masa jednej 20g. są większe i wcześniej można je przeznaczyć do handlu.

Wiosna cebulki wypuszczają pierwsze listki (1-2) rosną do końca maja. Gdy zamierają listki wykopujemy cebulki które są już ukorzenione. Przechowuje się je tak jak wszystkie cebulki hiacyntów w temp 17-20 ^oC całe lato i sadzi się je ręcznie do gruntu (w pierwszym roku) połowa września - połowa października. Po drugim sezonie są ładnie wyrośnięte.

Cebulki wytworzone metodą „drążenia cebul” do handlu nadają się już po 4 latach z dodatkowymi cebulkami przybyszowymi. Cebulki z metody „nacinania cebul” do handlu po 3 latach.

Można hiacynty rozmnażać z sadzonek liściowych. W fazie kwitnienia usuwa się 2-3 listki. Najlepiej robić to z roślin pędzonych na marzec. Te listki sadzonkuje się w szklarni w mnożarce tak aby były 1,5 cm w ziemi. Podłoże: na spód 5-6cm warstwa ziemi liściowej, inspektowej lub substratu torfowego a na to 2-3 cm warstwy piasku gruboziarnistego rzecznego lub perlit. Liście szybko się ukorzeniają, korzonki najpierw tworzą się w warstwie piasku, później przerastają głębiej. Przy jednym liściu wyrasta czasem kilka kilkanaście małych cebulek. Do samodzielnego życia nadają się tylko te cebulki, które mają masę powyżej 1 g. sadzonkuje się w temp podłoża 20 - 22 ^oC., natomiast temp powietrza 18-20 ^oC, musi być duża wilgotność powietrza.

Metoda rozmnażania hiacyntów Romana Stapfa z Łasku.

lipiec 30-38 ^oC dzień 20-25 ^oC noc

sierpień 23-28 ^oC dzień 17-23 ^oC noc

wrzesień 20-25 ^oC dzień 13-20 ^oC noc

wilgotność powietrza 20-40%

5-krotna wymiana powietrza w ciągu godziny.

Te cebule sadzi się późno, połowa października - listopad, z możliwie wykształconymi cebulkami przybyszowymi. Im grozi to że nie ukorzenią się zanim zamarznie ziemia. Trzeba je dobrze ściółkować.

Przygotowanie pola, nawożenie i sadzenie jest takie jamo jak przy tulipanach.

Hiacynty są bardziej wrażliwe na mrozy dlatego wymagają dokładnego okrycia ściółką. Przed ściółkowaniem odchwaszczamy i dajemy nawozy azotowe. Wiosną hiacynty trudno wybijają się z ziemi, zwykle zdejmuje się część słomy i można przystąpić do nawożenia gdy hiacynty jeszcze nie wyszły z ziemi.

Gdy hiacynty kwitną prowadzimy ochronę przeciw chorobom i szkodnikom. Hiacynty się osmykuje tzn. ściąga się kwiaty. Kwitną kwiecień - maj. Na początku kwietnia zaczynają dojrzewać, wykopujemy je w połowie sierpnia, wtedy liście są już żółte. Zbiór zależy od metody sadzenia. Po wykopaniu układa się je w skrzynkach i umieszcza się w przechowalni (17-20 ^oC). w połowie września sadzi się je do gruntu.

Ilość cebul hiacyntów potrzebna do obsadzenia 100m2 plantacji.

Obwód cebul (cm) Ilość cebul (kg)

>15  140

13-15  130

11-13  120

8-11  110

< 8 70-80

Hiacynty uprawia się z przeznaczeniem do nasadzeń lub uprawy w doniczkach. Hiacynt uprawiany w doniczkach musi być niewysoki i miał zwarty kwiat. W uprawie na kwiat cięty zależy aby pęd kwiatostanowy był długi.

Cebule sadzi się tak aby wierzchołek cebuli był ponad ziemią.

Okres chłodzenia cebul wynosi 7-11 tygodni w uprawie doniczkowej, w uprawie na kwiat cięty jest o dwa tyg. dłuższy, 7-14 tygodni.

Zakres temperatur preparowania, ukorzeniania i pędzenia hiacyntów w zależności od planowanego terminu kwitnienia.

Planowany termin kwitnienia	Termin kopania cebul	Stosowane temperatury	Termin sadzenia cebul - temperatura
koniec listopada - początek grudnia	15-20 czerwca	23^oC - 10 dni 30^oC - 2 tygodnie 25^oC - 3 tygodnie 23^oC - do stadium A2 13^oC - 4 tygodnie	20-20 września 9^oC - temp ukorzenienia 23^oC - temp pędzenia
drugi tydzień grudnia - początek stycznia	20-25 czerwca	23^oC - 10 dni 30^oC - 2 tygodnie 25^oC - 3 tygodnie (5 tyg. dla `Anna Marie') 23^oC - do stadium A2 13^oC - 4 tygodnie	1-7 październik 9^oC - temp ukorzenienia 20-23^oC - temp pędzenia
styczeń - początek lutego	20-25 czerwca	25^oC - do 10 września 17^oC do czasu sadzenia cebul	8-15 październik 9^oC - temp ukorzenienia 18-20^oC - temp pędzenia
luty - początek marca	20-25 czerwca	25^oC - do 1 października 17^oC - do czasu sadzenia cebul	1-15 grudnia 9^oC - temp ukorzenienia 18-20^oC - temp pędzenia
marzec - początek kwietnia	20-25 czerwca	25^oC - do 1 listopada 17^oC do czasu sadzenia cebul	1-15 grudnia 9^oC - temp ukorzenienia 23^oC - temp pędzenia
kwiecień	20-25 czerwca	25^oC do 1 listopada 17 do czasu sadzenia cebul	5-2^oC po osiągnięciu przez liście długości 6-8cm 18-20^oC temp pędzenia

LILIA

Lilia należy do rodziny liliowatych - liliaceae. Tworzy cebule lub kłącza wieloletnie, składające się z luźnych łusek. Cebulki pędowe (przybyszowe) tworzą się nad cebulką mateczną. W kontach liści tworzą się nadziemne cebulki pędowe. Zimuje w gruncie, sadzi się jesienią pod koniec września - październik. Lilie wychodzą końcem kwietnia - maj, rosną dłużej, wymagają ściółkowania. Kwitną w lecie w lipcu, sierpniu. Po kwitnieniu ogławia się. Dojrzewają w końcu sierpnia - początkiem września.

U lilii chroni się korzenie cebulowe, nie odrywa się ich. Cebule lilii bez korzeni są bezużyteczne.

Po wykopaniu nie suszy się lilii, a korzenie muszą być zawsze zabezpieczone.

Klasyfikacja ogrodnicza lilii:

1. mieszańce azjatyckie

2. mieszańce martagon

3. mieszańce candiplum

4. mieszańce amerykańskie

5. mieszańce longiflorum

6. mieszańce trąbkowe

7. mieszańce orientalne

8. mieszańce nie zaszeregowane do żadnej z powyższych grup

9. gatunki i ich odmiany botaniczne nie zaszeregowane do żadnej z powyższych grup

Wspólne cechy lilii:

1. cebulki zbudowane z łusek,

2. pędy kwiatostanowe zawsze ulistnione, wydłużone i z podłużnym unerwieniem,

3. kwiaty są przeważnie długie osadzone na szczycie pędu lub na szypułkach z listkiem szypułkowym,

4. zawsze owocem jest 3 komorowa torebka nasienna otwierająca się od szczytu podłużnie w dół z lekkimi płaskimi i licznymi nasionami.

Cechy które odróżniają gatunki lilii.

1. barwa kwiatu

2. kształt cebul

3. budowa cebuli

4. budowa liści

5. termin kwitnienia

6. sposób kiełkowania nasion

7. zdolność do krzyżowania się między sobą

8. wymagania środowiska

9. sposób rozmnażania (cebule przybyszowe powstają w kontach liści, na pędzie podziemnym, na stolonie)

Róża

Ozdobą nie tylko są kwiaty, ale też liście i owoce. Występują na półkuli północnej - od Syberii do Alaski, część Indii, Arabii, cała Europa, północna Afryka, Meksyk. Nie ma róż na półkuli południowej.

Początek uprawy róż ozdobnych w Chinach. 551-479 - Konfucjusz podaje że za jego czasów było już 600 książek o różach. W VI w p.n.e. Safona nazwała różę „królową kwiatów”. We Francji róża miała ogromne znaczenie lecznicze.

Owoce róży zawierają 420-3500 mg wit. C w 100g owoców. Przetwory z owoców róży bądź z udziałem róży w żywieniu wyrównują niedobór wit. C, podnoszą odporność na przeziębienia, na stresy, wspomagają przyswajanie żelaza, likwidują krwawienie dziąseł, normalizują metabolizm cholesterolu, ułatwiają gojenie ran i złamań.

Róże dzielimy na grupy:

- wielkokwiatowe,

- wielokwiatowe,

- pnące (czepne),

- okrywowe,

- parkowe,

Róże pienne nie są grupą róż, są to róże o odmianach wielkokwiatowych, wielokwiatowych, pnących, okulizowane na podkładce, formowane.

Róże wielkokwiatowe, wielokwiatowe, czepne w uprawie na kwiat cięty lub do nasadzeń w gruncie rozmnaża się poprzez okulizację na szyjce korzeniowej podkładki.

Odmian szlachetnych nie rozmnaża się generatywnie bo nie powtarzają cech rośliny matecznej.

Podkładki rozmnaża się z nasion. Odmiany podkładek są ustalone genetycznie.

Sposoby rozmnażania:

- okulizacja.

Powszechnie stosuje się na podkładki gatunki Rosa canina i Rosa multiflora. R.canina jest gatunkiem rodzimym - róża dzika; R.multiflora - wielokwiatowa pochodzi ze wschodniej Azji. Występują 2 typu róży multiflory: kolczasty i bezkońcowy.

Odmiany canina i multiflora różną się morfologią i nasiona r. dzikiej wymagają stratyfikacji co najmniej 1,5 roku i 2 lata żeby uzyskać podkładki do okulizacji. Okulizuje się je w 2 roku uprawy. Nasiona zebrane w 2008 r. kiełkują w 2010, dorastają do okulizacji w 2011 i dorastają do wartości handlowej w 2012 roku.

Róże wielokwiatowe wymagają 3-5 miesięcy okresu stratyfikacji, zebrane tej jesieni kiełkują w przyszłym roku i potrzeba 2 lata żeby dorosły. Po jednym sezonie dorastają do okulizacji. Można też je pikować i okulizować na jednorocznej podkładce.

Wyróżniamy 2 sposoby okulizacji:

> na dzikach - po 2 latach

> na pikówce - jednoroczne pędy.

Rozmnażanie róż:

• na dzikach ( r. canina)

Zbieramy nasiona gdy są w pełni dojrzałe, postępowanie z nasionami zależy od wielkości produkcji: można je poddać fermentacji, suszyć i rozbijać na młynkach.

Trzeba je poddać stratyfikacji. Na dużych plantacjach nasiona miesza się z wilgotnym piaskiem z trocinami i usypuje się w pryzmach przed zimą. Latem przerabia się tak jak kompost i te nasiona leżą do jesieni. Jesienią sieje się je. W czasie stratyfikacji musi być wilgotne podłoże.

Rosę multiflorę stratyfikuje się przez rok, zimą i wiosną sieje się lub zbiera i wysiewa się na rozsadnik jesienią.

Rosa canina - 5 cm warstwa ziemi.

Rosa multiflora 2-3 cm warstwa ziemi.

Wysiewa się w pole siewnikiem w rzędy, 30 cm rząd od rzędu. Na małych szkółkach sieje się na rozsadniku gęsto, następnie pikuje się je do szkółki na zagony, w szkółce 25-30 * 5 cm. Po roku podkładki są bardzo wyrównane. Po 1 roku uprawy dzieli się na wybory:

I - 6-9 mm szyjki korzeniowej,

II - 4-6 mm szyjki korzeniowej,

III poniżej 4 mm.

Róża ma tendencje do tworzenia korzenia palowego. W czasie pikowania urywa się korzonek i powoduje to że tworzą się korzenie boczne. Wysiane w szkółkach róże w czerwcu przy pomocy Pielaka i noża przycinamy korzeń na głębokości 10 cm. róże rosną w szkółce do jesieni.

Jesienią podkładki są wykopywane (poł. XI) i przygotowujemy do wysadzenia. Usuwamy liście, skracamy korzenie, dzielimy na wybory.

Podkładki sadzi się do szkółki.

Wymagania glebowe nie są zbyt wysokie - gleby gliniasto - piaszczyste, lessy, czarne ziemie. Najlepiej rosną na terenie otwartym, dobrze nasłonecznionym. Terem powinien być wyrównany, bez zagłębień. Południowo zachodnie i wschodnie skłony są korzystne, stoki południowe również, róże dobrze rosną ale później rozpoczyna się wegetacja. Nie należy zakładać szkółek w miejscu otoczonym kotlinami ze względu na wilgotność i przymrozki. Róże dobrze reagują na substancje organiczną, ok. 80t obornika na ha., bobik na nawóz zielony. Gleby lekko kwaśne, pH = ok. 7 - rosa canina, pH= 5,5-6 - R.multiflora.

Wykopane podkładki można sadzić jesienią lub wiosną, ponieważ jesienią ukorzeniają się jesienią i wczesna wiosną rozpoczynają wegetację i szybko rosną i okulizacja rozpoczyna się w połowie lipca i dochodzi do zalewania oczek, dochodzi do słabszego zrastania.

Wykopane róże najlepiej jest przechować przez zimę w temp +4⁰C w wiązkach po 50 szt. w piwnicy, musimy zasypać korzenie lub dołuje się podkładki ale nie w wiązkach, muszą być do połowy wysokości pędu przykryte ziemią. Chodzi o to aby wszystkie korzenie były przykryte ziemią, aby nie wysychały. Róże zimują bardzo dobrze.

Tak przetrzymane róże sadzimy wczesna wiosną.

Metody sadzenia:

- ręcznie pod łopatę i sznur na małych plantacjach w rozstawie takim aby zapewnić dobre warunki rozrostu i świetlne. W zależności do odmian rząd od rzędu 75-90 cm w rzędzie 12-18 cm. na głębokość aby szyjka korzeniowa była równa powierzchni ziemi i po wsadzeniu szyjka korzeniowa znajduje się nad powierzchnią ziemi.

- mechaniczne sadzarkami - ważne jest przygotowanie podkładek i dokładne ułożenie ich szyjka przy szyjce i by miały jednakową długość korzeni.

Po posadzeniu jesienią obsypujemy ziemią by nasady pędów były przykryte 10cm warstwą ziemi. Wiosną przysypujemy by nie wysychały, pi 2 tygodniach dopiero tworzą się włośniki na korzeniach a pąki już ruszają. Później przed rozpoczęciem wegetacji kopczyki rozsypujemy.

Nawozimy mieszankami z przewagą potasu. Unikamy nawozów w 1 roku uprawy (nawozy potasowo-chlorkowe) ponieważ wywołują deformacje pąków kwiatowych.

Podkładki nie reagują na herbicydy: Azotop, Gezatop 2 kg/ha - opryski po rozgarnięciu kopczyków, działają na kiełkujące chwasty,

Przez całą wegetację chronimy przed chorobami i szkodnikami.

Kiedy róże zaczynają kwitnąć (II poł. Lipca) okulizujemy. Zrazy pobiera się z ubiegłorocznych okulantów. Pobiera się je z dojrzałych pędów w pełni kwitnienia luz z przekwitających, przekwitłych. Nie wskazane jest pobieranie zrazów gdy są paki. Zrazy ścina się 1 dnia przed okulizacją lub rano tego samego dnia. Ściana się pęd u nasady, usuwa się kwiat, owocnię i usuwa się liście i kolce. Okulizuje się zwykle na literę „T” z ogonkiem liściowym lub bez ogonka liściowego z oczkiem. Okulizuje zwykle 3 osoby. 1 czyści szyjki korzeniowe, 2 osoba zakłada oczka, 3 wiąże. Oczka związane paskami foliowymi lepiej zimują. Zimą konieczne jest okrycie oczek, aby nie zmarzły. Tak okryte róże bardzo dobrze zimują.

Na wiosnę na małych szkółkach wchodzimy i odkrywamy różyczki, wcześniej wysiewamy nawozy. Na dużych plantacjach wjeżdża się z kosiarką i kosi się nad kopczykami, później zgrabia się i rozsypuje nawozy, następnie rozsypuje się kopczyki. Tniemy dzikie korony nad oczkiem 0,5-1 cm. jeśli mamy krzew z założonym oczkiem na literę T tniemy ukośnie w miejscu poprzecznego cięcia na szyjce korzeniowej. Przecinamy również pasek.

Różyczki zaczynają wytwarzać 1-3 pędy równocześnie, z pędami szlachetnymi rosną też dzikie pędy. Dzikie pędy należy szybko usuwać przez cały okres wegetacji. Kiedy róże mają 5-7 liści przystępuje się do przycinania nad 3 liściem od dołu, zmuszamy je przez to do rozkrzewienia. Po takim uszczyknięciu wyrasta 3-4 pędy. Zawsze wyłamujemy, nawet gdy jest więcej niż 1 pęd.

Wyłamujemy ponieważ jeśli pozostawimy 3 pędówki to lepszy wiatr je wyłamie, każdy pęd sam się musi karmić i one są słabsze, formujemy krzew z pędów po usunięciu wierzchołka. Jednopędówki są silniejsze i szybciej rosną. Ten zabieg trzeba poprawiać gdy wyrastają kolejne pędy. Unikamy cięcia sekatorem.

Cały czas nawozimy i wzruszamy międzywęźla.

Róże kwitną na początku lipca, dojrzewają we wrześniu. Pędy zakończone pakami kwiatowymi należy wycinać jeśli nie zdrewnieją do września. Wykopujemy ręczn9e łopatą i za szyjki korzeniowe wyciąga się krzewy. Usuwa się liście i niedojrzałe pędy, wiąże się w pęczki. Korzenie po związaniu tnie się na długość 25 cm.

Róże pienne. Produkcja podkładek trwa 2 tata dłużej. Po 5 latach mamy podkładki gotowe do sadzenia i okulizacji. Po 2 latach wykopuje się i zostawia Si e 1 pęd. Sadzimy na jesień, okulizuje się w 2 oczka. Czyści się pąki na szyjce korzeniowej i kolce. Sadzi się czopami w jedna strona i przysypuje.

• na pikówce (rosa multiflora (podkładka))

w pierwszych dniach maja sadzi się w rozstawie 5-17 x 12-18. w pierwszym roku dorastają do okulizacji. W połowie sierpnia dorastają w II połowie sierpnia okulizujemy. Dobrze się okulizuje gdy temp jest powyżej 12^oC.

Róże okrywowe rozmnażają się przez sadzonkowanie, nie wyrastają odrosty korzeniowe, są zimotrwałe, nie wymagają okrywania. Tnie się pędy jednowęzłowe, przycina się liście aby zmniejszyć powierzchnię parowania wody.

Róże uprawiane w podłożach inertnych.

Nie sadzi się krzewów rozrośniętych, tylko małe rośliny na uprawę stałą. Można sadzonkować w kostce z wełny mineralnej. Róże sadzonkowane gorzej plonują niż na podkładkach.

Szczepienie bezwęzłowej sadzonki podkładki (metoda „stretling”)

Wycina się z podkładki pęd bez liści, bez oczka i tnie się zrazy z odmiany szlachetnej z 1 oczkiem. Trudnością jest dobranie grubości zraza i podkładki i spina się spinaczami. Zaletą jest to, że nie ma odrostów korzeniowych bo nie ma oczek i zanurza się w kostce z podłożem.

Szczepienie bezwęzłowej sadzonki podkładki zwana metodą „stretling” polega na szczepieniu bezwęzłowego odcinka podkładki zrazem odmiany szlachetnej i jednoczesnym jego ukorzenieniu oraz ich zrastaniu. Zaszczepione tak rośliny umieszcza się w kostce z wełny mineralnej lub doniczce torfowej. Stosuje się podkładki r.canina `inermis' lub r.indica'major' czy r.menetti.

Szczepienie ulistnionej sadzonki na podkładce

Ulistnioną jednowęzłową sadzonkę podkładki (rosa India `Major') szczepi się ulistnionym zrazem odmiany szlachetnej i przytrzymuje się za pomocą spinacza. Tak przygotowana roślinę ukorzenia się w kostce z wełny mineralnej, włókna kokosowego lub w doniczce z substratem torfowym w temperaturze ok. 35^oC. Rośliny ukorzeniają się i zrastają po około 3 tygodniach.

Jeśli dojdzie do pełnego zrostu odmiany szlachetnej z podkładką trzeba odciąć ulistnienie podkładki.

Okulizacja ulistnionej podkładki „Metoda budding”

Na jednowęzłowej ulistnionej sadzonce podkładki zakłada się oczko odmiany szlachetnej po nieulistnionej stronie (tak jak na szyjce podkładki w szkółce). Ciasno obwiązuje się je z „dzikim: oczkiem w koncie liścia taśmą teflonową - w ten sposób blokuje się wyrastanie oczka podkładki. Obecność asymilacyjną liścia znacznie przyśpiesza ukorzenianie się i zrastanie oczka z podkładką. Podkładka Rosa India Major. Temperatura podłoża 25^oC, wilgotność do 100%. Ukorzenianie i zrastanie 4-6 tygodni. Doświetlanie w okresie zimowym przyśpiesza ten proces. Całkowity okres produkcji trwa ok. 3 miesiące.

Zimowe szczepienie w ręku „wintergraf” przeprowadza się w szklarni na rocznej podkładce Rosa canina `Inermis' uprawianej wcześniej na polu i z dobrze rozwiniętym systemem korzeniowym. Szczepienie przeprowadza się zwykle w styczniu. Można wykonywać również przez cały rok korzystają z podkładek przechowywanych w chłodni.

Podkładki po wyjęciu z chłodni umieszcza się w szklarni w temp. 15-18^oC, ścina się wszystkie pędy nad szyjką korzeniową i szczepi się zrazem odmiany szlachetnej w „kożuchówkę”. Zrazy , odcinki pędów długości 3 cm z jednym pięciolistnym liściem i jednym oczkiem. W temp. 22-25^oC zrastają się z podkładką w ciągu 3-4 tygodni. Rośliny są gotowe do sprzedaży gdy nowy pęd szlachetny ma długość 10-15cm. całkowity okres produkcji trwa ok. 3 miesięcy.

STRELICJA

Należy do rodziny strelicjach (muscace) - bananowate. Roślina wieloletnia, uprawiana na kwiat cięty i w pojemnikach do dekoracji wnętrz.

Zalety:

- roślina wieloletnia, sadzi się do szklarni na 15-20 lat,

- kwitnie w naszych warunkach od września do marca,

- trwałość, po ścięciu wytrzymuje nawet 3-4 tyg.

Strelicja ma bardzo skrócona łodygę, liście wyrastają w kształcie pióropuszu, dorastają do 2m. W kwiatostanie jest do 10 kwiatów. Kwiat ma 3 działki kielicha żółto pomarańczowe i 3 niebieskie płatki korony, 5 pręcików które są zamknięte w strzale, słupek ma trójdzielne znamię i wystaje ze strzały. Kwiatostan typu sierpika. Zwykle gdy wyrasta czwarty kwiat pierwszy zaczyna zamierać. Jest to roślina wybitnie obcopylna, w środowisku naturalnym zapylana jest przez ptaki (cukrzyki lub nektarniki). W produkcji wielkotowarowej sprzedaje się rośliny zapylane sztucznie. Z czasem uzyskuje się owocostany (torebka trójdzielna). Nasiona są czarne z pomarańczową obwódką. Roślina ma bardzo silny system korzeniowy.

Przy rozmnażaniu z nasion należy pamiętać że maja cechę przelegiwania, to znaczy że mogą leżeć długo w glebie bez kiełkowania. Dlatego też stasuje się zabiegi skaryfikacji - niszczenia okrywy nasiennej mechanicznie lub chemicznie. Rozmnażana z nasion zaczyna kwitnąć w 4-5 roku uprawy.

Strelicja jak wytworzy 8-10 liści inicjuje pąk kwiatowy przy największym liściu. Gdy wejdzie w stadium generatywne to przy każdym liściu jest pąk kwiatostanowy.

Do rozmnażania wegetatywnego bierze się rośliny 7-8 letnie, które już plonowały. Roślinę rozcina się na tyle części ile jest wachlarzy. Robi się to po kwitnieniu.

Strelicja pochodzi z Przylądka Dobrej Nadziei i Kraju Przylądkowego Południowej Afryki. Klimat tego obszaru charakteryzuje się gorącym i suchym latem oraz łagodną deszczową zimą. W stanie naturalnym występuje też w Nasalu i Transwalu. Klimat jest bardzo łagodny i wilgotny z równomiernie rozłożonymi opadami w ciągu roku.

W warunkach naturalnych kwitnie w temp 20^oC zarówno w warunkach dużej ilości opadów jak i w warunkach okresowej suszy. Najlepsze warunki wzrostu i rozwoju ma strelicja na obszarze o równomiernie rozłożonych opadach w ciągu roku, co w zestawieniu z wysoką temperaturą zarówno lata jak i zimy sprzyja wegetacji.

Strelicja dobrze rośnie w szklarni na podwyższonych do 40cm zagonach, do 55-75cm głębokości. Podłożem może być: torf wysoki zmieszany z gliną w stosunku objętościowym 1:1 lub 1:2, lub glina z przekompostowana korą sosnową i torfem wysokim.

Są to rośliny bardzo silnie rosnące. Potrzebują 0,75 do 1,5m². można sadzić najlepiej w zagony o szerokości 1,10m i w rzędach 80-85 cm od siebie, lub na zagony 1,60m i rośliny w 2 rzędach na tzw „mijanego”. Nie należy sadzić strelicji w 3 rzędach bo przestaje kwitnąć, nie ma dostępu powietrza do korzeni.

Strelicja wymaga wysokich temperatur w okresie intensywnego wzrostu wegetatywnego, temp w szklarni powinna być utrzymana na poziomie 22-25 ^oC, natomiast w nocy, szczególnie w okresie kwitnienia powinna być niższa o 3-5 ^oC. dość dobrze znosi niskie temperatury i nie ulega uszkodzeniu gdy temp spadnie do 8-14 ^oC. długotrwałe działanie takiej temperatury jak również gwałtowne ochłodzenie hamują wzrost wegetatywny i rozwój pędów kwiatostanowych i w rezultacie opóźniają kwitnienie. Zbyt wysokie temp w okresie lata powyżej 26-27 ^oC szczególnie przy niskiej wilgotności również są niekorzystne.

Optymalne zawartości składników pokarmowych:

N-NO3 150-200mg, N-NH4 < 40mg, P 150-200 K 200-400 mg, pH 5,8-6,8

Przy nawożeniu posypowym dawka nawozu nie powinna przekraczać 30-50g/m² miesięcznie.

Nawozy należy stosować w postaci roztworu dla młodych roślin o stężeniu od 0,4-0,6% (4-6g nawozu na 1l wody), dla starszych 0,6-0,8%.

ANTURIUM

Anturium ogrodowe - A. shoneranum

Anturium uprawne - A. andreanum

Ozdobą jest liść przykwiatowy, a kwiatem jest kolba (spadix).

Należy do rodziny obrazkowatych.

Jest to roślina obcopylna. Owocem jest jagoda.

Rozmnaża się przez podział sadzonek jednowęzłowych z liściem.

Zalety:

- trwałość kwiatów (anturium ścina się gdy na połowie, 1/3 kolby pojawiają się kropelki nektaru, ścięty wytrzymuje 1,5 miesiąca, gdy kropelki nektaru wysychają i pojawiają się pylniki też jest dekoracyjny 3-4tyg., ścięty za wcześnie ginie do razu, na roślinie czeka 2 miesiące)

- obojętność fotoperiodyczna (kwitnie przez cały rok).

Anturium pochodzi z środkowej i południowej Ameryki i rośnie na poszyciu tropikalnej dżungli.

Naturalne warunki środowiska w którym występuje:

- opady 2500-3000mm

- zachmurzenie nieba 60-75%

- wilgotność powietrza do 99%

-średnia temperatura 24-28 ^oC

- minimalna temp w najchłodniejszym miesiącu rzadko poniżej 18 ^oC

- duże stężenie CO2 do 0,1%

Optymalne warunki w szklarni:

- anturium Andrego 22-25 ^oC

- anturium Scherzera 20-22 ^oC

- temp nie powinna spadać poniżej 15 ^oC

- w temp 14 ^oC może dochodzić do uszkodzenia roślin

- wilgotność nie powinna spadać poniżej 60%

- temperatura powinna być skorelowana z aktualnie panującymi warunkami na zewnątrz szklarni

- w dni pochmurne temp 18-20 oC, wilgotność 70-80

- temperatura wody do podlewania 20-22 ^oC

- nigdy nie powinna być niższa niż 18 ^oC (woda powinna być miękka o małej zawartości wapnia, magnezu i żelaza)

- światło rozproszone (natężenie doświetlania w granicach 20000 - 35000 luksów, przy bezpośrednim działaniu światła 20000Lx potrzebne jest cieniowanie)

Do uprawy anturium nadają się podłoża lekkie, przepuszczalne, łatwo nagrzewające się i o trwałej strukturze. Podłoża inertne (keramzyt, perlit, wełna mineralna) zapewniają dobre stosunki powietrzno - wodne.

Na 1m² umieszcza się w zależności od odmiany 14-18 roślin, uprawia się 5-8 lat. Najlepszy okres sadzenia od marca do lipca włącznie.

Anturium uprawia się na zagonach podwyższonych o szerokości 1,2-1,4m² ogrzewanych od dołu. Głębokość zagonu 25-30cm. szerokość przejścia między zagonami 70-80cm.

Można też uprawiać w pojemnikach, najczęściej są to wiadra o pojemności 5-7dcm³ z dobrym drenażem.

Nawożenie w 1cm³:

N 80-150mg P 100-150mg K 180-230 pH 5,0-5,5

Stężenie soli < 1,5g NaCl na 1dm³ podłoża.

Przy uprawie w podłożach inertnych należy dokarmiać rośliny CO₂.

GERBERA

Pochodzi z Ameryki Południowej, odkryta została przez polaka prof. Lachmana i jako pierwszy sprowadził gerberę do europy.

Rodzina asteraceae - astrowate.

Pyłek tworzą kwiaty rurkowe, nasiona kwiaty rurkowe i języczkowe.

Rozmnażania jest wegetatywnie przez podział karp na sadzonki.

Jest wrażliwa na fytoftorozę - grzyb który atakuje wiązki przewodzące, porażenie w 9-10dni.

Klasyfikacja odmian gerbery:

• odmiany wielkokwiatowe - standardowe (średnica koszyczka powyżej 9cm)

- grupa Midi 7-9

- gr. Germini 5-7

- gr. Mikro 4-5

- gr. Piccolini 4 cm.

Grupa Gigant z firmy Terra Nigra i seria Disco z firmy Preesman 12-14cm

Grupa Spiker tzw. igiełkowe, kwiaty języczkowe są zwinięte w rurki.

Dobrze do uprawy nadają się szklarnie duże, ciepłe o dużej kubaturze i powierzchni wietrzenia wynoszącej 30%. Nie wykorzystuje jakościowej reakcji fotoperiodycznej. Rośnie dobrze gdy wilgotność powietrza wynosi 50-60%.

Do uprawy można stosować podłoża organiczne lub inertne. Podłoże organiczne powinno być przepuszczalne o dobrych właściwościach powietrzno - wodnych, lekko kwaśne.

Optymalna zawartość makroelementów w substracie torfowym:

N 150-130mg/1dm³ P100-200 K 300-500 Ca 1000-1900 Mg 80-180

Gerberę można sadzić przez cały rok. Najlepsze są jednak 2 terminy: latem 15 czerwca do 15 lipca, i wiosną od lutego do marca. Letni termin sadzenia - uprawa 1 rok, 9-12sz/m²

W podłożach organicznych gerberę sadzi się wysoko, tak aby skrócony pęd znajdował się nad powierzchnią podłoża.

Przy uprawie gerbery w wełnie mineralnej zaleca się nawadnianie 3-5 razy w ciągu dnia przez 2,5 minuty, a w keramzycie 12-15 razy ale tylko przez 50 sekund.

Młode rośliny przez pierwsze 2-3 tygodnie po posadzeniu 25 ^oC w dzień i 20-22 ^oC w nicy. W dalszej uprawie 18-25 ^oC w dzień i 12-16 ^oC w nocy. Zimą optymalna temperatura w dzień 14-17 ^oC i w nocy 12 ^oC. większość odmian nie inicjuje pąka kwiatowego w temperaturze poniżej 12 ^oC.

GOŹDZIK

Powstał w wyniku wielokrotnego krzyżowego krzyżowania wielu gatunków pochodzących z rejonu Morza Śródziemnego, z których najważniejszy jest Dianthus coryophylus - Gożdzik ogrodowy.

Obecnie uprawiane odmiany goździków szklarniowych obejmowane są nazwą:

Dianthus caryophyllus semperflorens flore pleno hybridum hortorum

Określenie caryophyllus wskazuje gatunek, który miał decydujące znaczenie w pracach hodowlanych; semperflorens to - wiecznie kwitnący; flore pleno wskazuje na dużą liczbę płatków; hybridum hortorum - mieszaniec ogrodowy.

Goździki należą do roślin fakultatywnie dnia długiego tz. że kwitną przy dniu krótkim, ale wydłużenie dnia powyżej 14 godz. przyśpiesza inicjację i rozwój paków kwiatowych.

29

---