ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE

Transport i spedycja - semestr II

1. Podstawowe zagadnienia z zakresu spedycji.

2. Istota działalności spedytora.

Spedytor jest koordynatorem i organizatorem procesu transportowego. Odpowiednia organizacja procesu transportowego to stan, w którym wykonywanie wszystkich czynności spedycyjnych przez poszczególnych uczestników tego procesu odbywa się w ustalonej kolejności, w określony sposób i we wzajemnym powiązaniu ze sobą. Efektem tych działań powinna być odpowiednia jakość usługi po możliwie niskich kosztach.

Spedytor zawodowo i za wynagrodzeniem, we własnym imieniu, lecz na rachunek zleceniodawcy podejmuje się wysłania lub odbioru przesyłki towarowej oraz innych czynności związanych z jej obsługą i przewozem.

Na zakres funkcji koordynacyjnej spedytora wpływa rodzaj obsługiwanego ładunku oraz jego podatność na usługi spedycyjne.

Podatność ładunku na usługi spedycyjne to zbiór wymaganych warunków technicznych, technologicznych, organizacyjnych i ekonomicznych, których zespół cech stanowi o zdolności danych ładunków do objęcia ich działalnością spedycyjną.

Spedytor występuje jako doradca i koordynator procesów transportowych obsługujący różne gałęzie transportu, przy założeniu, że znajdzie optymalne rozwiązanie dla swojego klienta. W praktyce jednak na rynku usług spedycyjnych występuje wielu spedytorów specjalizujących się tylko w jednej określonej dziedzinie, na przykład spedycji kolejowej, samochodowej lub lotniczej. Takie zachowania wymusza rynek usług spedycyjnych, gdyż:

• liczba możliwości dotyczących sposobu przewozu, może być w praktyce bardzo ograniczona, a nadawca przesyłki często lepiej niż spedytor jest zorientowany w korzyściach wyboru danego wariantu przewozu;

• dla klienta firmy spedycyjnej najistotniejszą korzyścią, wynikającą ze współpracy ze spedytorem, jest jego umiejętność rozwiązywania problemów, które wynikają z procesów przewozowych;

• spedytor, który specjalizuje się w świadczeniu określonego rodzaju usług jest bardziej efektywny pod względem jakościowym i kosztowym.

Zakres działalności spedycyjnej jest ściśle związany z procesami transportowymi. Procesem transportowym nazywamy ciąg kolejno następujących czynności, stanowiących pewną całość, w wyniku których towar zostanie dostarczony odbiorcy w jak najsprawniejszy sposób.

W procesie transportowym można wyróżnić następujące elementy składowe: czynności przemieszczania, administracyjne, prawne, finansowe i organizacyjne oraz gospodarcze (przygotowanie ładunku do przewozu, kompletowanie, składowanie itp.). Część czynności spedycyjnych mieści się w tej klasyfikacji w grupie czynności administracyjnych i prawnych.

Według innego podziału wśród czynności występujących w trakcie procesu transportowego wyróżnia się:

• czynności spedycyjne,

• czynności przemieszczania (przewóz, przeładunek, składowanie przejściowe),

• czynności dodatkowe (na przykład długookresowe magazynowanie).

Czynności procesu transportowego podzielić można również na następujące grupy:

• czynności organizacyjne występujące przed przewozem,

• czynności wykonawcze występujące przed przewozem,

• czynności wykonawcze występujące w trakcie procesu transportowego,

• czynności wykonawcze występujące po przewozie.

3. Podatność ładunków na działalność spedytora.

4. Czynności spedycyjne.

etapy realizacji czynności spedycyjnych,

sposób w jaki spedytor przyjmuje zlecenia,

kryteria wyboru środka transportu,

krótką charakterystykę czynności związanych z odprawą celną przesyłek.

Prowadzenie działalności spedycyjnej wiąże się z wykonywaniem określonych czynności, które są realizowane stopniowo, w ramach kilku etapów. Etapy te przedstawia rysunek 1,

Rysunek 1. Etapy realizacji czynności spedycyjnych

W etapie wstępnym spedytor udziela klientowi jedynie ogólnych informacji na temat możliwości organizacji procesu transportowego zgodnie z oczekiwaniami zleceniodawcy. Oczekiwania te mogą dotyczyć przykładowo przewozu produktów, które muszą być spec­jalnie zabezpieczone, a czas przewozu nie może być dłuższy niż 2 dni. Oczywiście, takich oczekiwań ze strony klientów może być bardzo dużo, a rolą spedytora jest wstępna weryfikacja możliwości ich realizacji.

Kolejny etap, czyli doradztwo, jest już bardziej złożony, a spedytor opracowuje szczegółowy plan przewozu. Plan ten musi zawierać takie informacje jak wybór środka transportu oraz przewoźnika, który będzie odpowiedzialny za przewóz. Dodatkowo, spedytor w tym etapie musi uwzględnić wszelkie istniejące regulacje prawne, np. dotyczące przewozu towarów niebezpiecznych, ponadgabarytowych czy szybko psujących się. Do opracowania planu przewozu niezbędne są też informacje dotyczące wymagań klienta oraz podziału odpowiedzialności stron kontraktu (gestia transportowa). Po opracowaniu szczegółowego planu przewozu, spedytor jest w stanie podać kalkulację cenową, która umożliwi klientowi podjęcie decyzji o wyborze lub odrzuceniu przygotowanej przez spedytora oferty. W przypadku zaakceptowania oferty przez zleceniodawcę musi on wystawić zlecenie spedycyjne, które jest podstawą do zawarcia kontraktu pomiędzy spedytorem a klientem. Zgodnie z zapisami umieszczonymi w Ogólnych Polskich Warunkach Spedycyjnych (OPWS), zlecenie spedycyjne powinno określać zakres zalecanej usługi, rodzaj i właściwości przesyłki, znaki i numery poszczególnych sztuk, ich liczbę, masę, wymiary, objętość oraz wszelkie inne dane oraz dokumenty potrzebne do prawidłowej realizacji zlecenia. Zlecenie spedycyjne może być przekazywane w formie papierowej, elektronicznej lub ustnie.

Działalność spedycyjna opiera się na umowach. Wspomniany powyżej kontrakt pomiędzy spedytorem a zleceniodawcą (czyli umowa) może być zawarty na kilka sposobów, przykładowo:

• jednorazowo, na przewiezienie określonego towaru,

• czasowo, na przewiezienie danej partii towaru (np. 300 palet w ciągu miesiąca),

• czasowo, np. na okres jednego roku i regularny przewóz konkretnego ładunku.

Warto zauważyć, że pierwsze dwa etapy nie przynoszą firmie spedycyjnej zysku, gdyż spedytor musi zainwestować swój czas w przygotowanie oferty, która nie zawsze może być zaakceptowana przez zleceniodawcę. Zatem istotne jest, aby rzetelnie i dokładnie przygotować ofertę oraz zapewnić wysoką jakość świadczonych usług, gdyż coraz częściej spotykane są sytuacje, gdzie zleceniodawca wybiera ofertę droższą, ale cechującą się wyższą jakością świadczonych usług. Dlatego też, spedytor powinien być gotowy do pomocy zleceniodawcy w każdym z omawianych w rozdziale etapów.

W przypadku zawarcia kontraktu pomiędzy spedytorem a zleceniodawcą konieczne jest także zawarcie umowy przewozu pomiędzy spedytorem a przewoźnikiem, który będzie realizować transport. Jednak przed zawarciem umowy przewozu spedytor musi wybrać środek transportu, którym będzie realizowany przewóz oraz przewoźnika (może też realizować przewóz własnym taborem). Wybór środka transportu oraz przewoźnika prowadzi się przy uwzględnieniu takich kryteriów, jak:

• charakterystyka ładunku oraz jego podatność transportowa informująca między innymi o tym, jak długo towar może być przewożony i przy pomocy jakich gałęzi transportu,

• nośność i ładowność pojazdu,

• rodzaj nadwozia (dostosowanie do ładunku, usprawnienia w przeładunkach),

• cena za przewóz,

• właściwości techniczno-ruchowe (zwrotność, stateczność pojazdu),

• możliwość śledzenia przesyłki (choćby przez telefoniczny kontakt spedytora z przewoźnikiem czy kierowcą, jednak preferowane są nowoczesne rozwiązania informatyczne, takie jak śledzenie przesyłki przy pomocy narzędzi informatycznych).

Jeśli dany przewoźnik spełnia powyższe kryteria, spedytor składa zamówienie środka transportu. Trasa przewozu oraz odległość podawana jest w zamówieniu środka transportu. Dodatkowo dla przewozów międzynarodowych ustalane jest także przejście graniczne.

Kolejnym elementem w etapie doradztwa jest przygotowanie dokumentów przewozowych, a w szczególności wypełnienie listu przewozowego. Prawidłowe wystawienie listu przewozowego jest kluczowe dla prawidłowej i sprawnej realizacji przewozu. List przewozowy jest przede wszystkim dowodem zawarcia umowy przewozu oraz właściwego sposobu realizacji usługi. Za prawidłowe wypełnienie listu przewozowego odpowiedzialny jest zleceniodawca. Dodatkowo, zleceniodawca musi dostarczyć wszelkie pozostałe dokumenty niezbędne do realizacji przewozu, mogą to być np. specjalne instrukcje bezpieczeństwa przy przewozie towarów niebezpiecznych. Jednak głównym zadaniem spedytora jest maksymalna pomoc zleceniodawcy, zatem w praktyce często spedytor przygotowuje także wszelkie niezbędne dokumenty.

Mając przygotowane dokumenty przewozowe, możemy przystąpić do organizacji procesu ładunkowego. Głównym zadaniem spedytora w tej kwestii jest odpowiednie skalkulowanie kosztów oraz czasu związanych z ewentualnymi przeładunkami np. kontenera , statku na naczepę. Dodatkowo, spedytor musi także uwzględnić w swoich kalkulacjach, czy przesyłka będzie przez pewien okres składowana w magazynie, zanim zostanie dostarczona do punktu odbioru.

Przed załadunkiem towaru następuje etap kontroli ilościowej i jakościowej, czyli weryfikacja zapisów w liście przewozowym ze stanem faktycznym. Dodatkowo klient może określić formę kontroli lub sformułować ogólne wymagania odnośnie jakości prac załadunkowych oraz zabezpieczenia ładunku.

Po zrealizowaniu czynności związanych z załadunkiem zleceniodawca otrzymuj list przewozowy (odpowiedni dla danej gałęzi transportu), który jest dowodem zawarcia urnowy przewozu.

W trakcie trwania przewozu, czyli w etapie przemieszczania, spedytor powinien być w kontakcie ze wszystkimi uczestnikami procesu transportowego. To właśnie spedytor otrzymuje i ewentualnie przekazuje dalej takie informacje jak:

• zlecenia wykonania przeładunku, magazynowania, kontroli, dokonania odprawy celne),

• status przesyłki, czyli informacji co w danym momencie dzieje się z przewożonym towarem,

• zgłoszenie towaru do odprawy celnej,

• datę oraz godzinę dostarczenia przesyłki do odbiorcy.

W etapie przemieszczania może wystąpić konieczność odprawy celnej towaru.

Do przeprowadzenia odprawy celnej niezbędne są dokumenty przewozowe, a dane w nich umieszczone powinny się zgadzać ze stanem faktycznym, czyli np. ilość rzeczywiście przewożonych palet powinna być zgodna z danymi podanymi w liście przewozowym. Do czynności związanych z odprawą celną zalicza się:

• wprowadzenie towaru na polski obszar celny (przekroczenie granicy),

• dostarczenie towaru do granicznego urzędu celnego lub miejsca wyznaczonego przez organ celny,

• przedstawienie towaru do urzędu celnego (zawiadomienie o dostarczeniu),

• zgłoszenie celne,

• objęcie towaru procedurą celną,

• uregulowanie należności celnych,

• zwolnienie towaru.

Ostatni etap realizacji czynności spedycyjnych polega na wyładunku towaru, wydaniu pokwitowania, zweryfikowaniu dostarczonego towaru oraz uregulowaniu należności przez zleceniodawcę wobec spedytora oraz przez spedytora wobec przewoźnika. W wypadku uszkodzenia ładunku podczas przewozu, spedytor wystawia także protokół szkodowy.

Unia Europejska posiada jednolity rynek wewnętrzny, który obejmuje obszar bez granic wewnętrznych i pozwalający na swobodne przemieszczanie się w nim zwany Unią Celną. Główną ideą Unii Celnej jest zakaz pobierania cła oraz opłat podobnych do ceł w obrocie towarowym pomiędzy członkami Unii. Dodatkowo, Wspólna Unia Celna stosuje w handlu z krajami trzecimi Zintegrowaną Taryfę Celną Wspólnot Europejskich.

Czynności spedycyjne realizowane są stopniowo w ramach pięciu etapów. Pierwsze dwa etapy, czyli etap wstępny oraz doradczy, nie muszą doprowadzić do zawarcia kontraktu pomiędzy zleceniodawcą a spedytorem. W praktyce spedytor dostaje wynagrodzenie za pracę dopiero po zrealizowaniu omawianych pięciu etapów.

Głównym zadaniem spedytorów jest organizowanie procesu transportowego w taki sposób, aby spełnić oczekiwania zleceniodawcy. Zatem to właśnie spedytor musi prawidłowo dobrać pojazd do przewozu danego ładunku, wybrać rzetelnego przewoźnika oraz cały czas nadzorować przewóz, tak aby ostatecznie ładunek trafił na czas do miejsca odbioru w nienaruszonym stanie. Warto także pamiętać, że im lepiej dany spedytor organizuje procesy transportowe, tym więcej otrzymuje zleceń od klientów, a co za tym idzie tym, większe są jego zarobki.

5. Etapy realizacji czynności spedycyjnych.

etapy realizacji czynności spedycyjnych,

sposób w jaki spedytor przyjmuje zlecenia,

kryteria wyboru środka transportu,

krótką charakterystykę czynności związanych z odprawą celną przesyłek.

Prowadzenie działalności spedycyjnej wiąże się z wykonywaniem określonych czynności, które są realizowane stopniowo, w ramach kilku etapów. Etapy te przedstawia rysunek 1,

Rysunek 1. Etapy realizacji czynności spedycyjnych

W etapie wstępnym spedytor udziela klientowi jedynie ogólnych informacji na temat możliwości organizacji procesu transportowego zgodnie z oczekiwaniami zleceniodawcy. Oczekiwania te mogą dotyczyć przykładowo przewozu produktów, które muszą być spec­jalnie zabezpieczone, a czas przewozu nie może być dłuższy niż 2 dni. Oczywiście, takich oczekiwań ze strony klientów może być bardzo dużo, a rolą spedytora jest wstępna weryfikacja możliwości ich realizacji.

Kolejny etap, czyli doradztwo, jest już bardziej złożony, a spedytor opracowuje szczegółowy plan przewozu. Plan ten musi zawierać takie informacje jak wybór środka transportu oraz przewoźnika, który będzie odpowiedzialny za przewóz. Dodatkowo, spedytor w tym etapie musi uwzględnić wszelkie istniejące regulacje prawne, np. dotyczące przewozu towarów niebezpiecznych, ponadgabarytowych czy szybko psujących się. Do opracowania planu przewozu niezbędne są też informacje dotyczące wymagań klienta oraz podziału odpowiedzialności stron kontraktu (gestia transportowa). Po opracowaniu szczegółowego planu przewozu, spedytor jest w stanie podać kalkulację cenową, która umożliwi klientowi podjęcie decyzji o wyborze lub odrzuceniu przygotowanej przez spedytora oferty. W przypadku zaakceptowania oferty przez zleceniodawcę musi on wystawić zlecenie spedycyjne, które jest podstawą do zawarcia kontraktu pomiędzy spedytorem a klientem. Zgodnie z zapisami umieszczonymi w Ogólnych Polskich Warunkach Spedycyjnych (OPWS), zlecenie spedycyjne powinno określać zakres zalecanej usługi, rodzaj i właściwości przesyłki, znaki i numery poszczególnych sztuk, ich liczbę, masę, wymiary, objętość oraz wszelkie inne dane oraz dokumenty potrzebne do prawidłowej realizacji zlecenia. Zlecenie spedycyjne może być przekazywane w formie papierowej, elektronicznej lub ustnie.

Działalność spedycyjna opiera się na umowach. Wspomniany powyżej kontrakt pomiędzy spedytorem a zleceniodawcą (czyli umowa) może być zawarty na kilka sposobów, przykładowo:

• jednorazowo, na przewiezienie określonego towaru,

• czasowo, na przewiezienie danej partii towaru (np. 300 palet w ciągu miesiąca),

• czasowo, np. na okres jednego roku i regularny przewóz konkretnego ładunku.

Warto zauważyć, że pierwsze dwa etapy nie przynoszą firmie spedycyjnej zysku, gdyż spedytor musi zainwestować swój czas w przygotowanie oferty, która nie zawsze może być zaakceptowana przez zleceniodawcę. Zatem istotne jest, aby rzetelnie i dokładnie przygotować ofertę oraz zapewnić wysoką jakość świadczonych usług, gdyż coraz częściej spotykane są sytuacje, gdzie zleceniodawca wybiera ofertę droższą, ale cechującą się wyższą jakością świadczonych usług. Dlatego też, spedytor powinien być gotowy do pomocy zleceniodawcy w każdym z omawianych w rozdziale etapów.

6. Sposób w jaki spedytor przyjmuje zlecenia.

7. Kryteria wyboru środka transportu.

• charakterystyka ładunku oraz jego podatność transportowa informująca między innymi o tym, jak długo towar może być przewożony i przy pomocy jakich gałęzi transportu,

• nośność i ładowność pojazdu,

• rodzaj nadwozia (dostosowanie do ładunku, usprawnienia w przeładunkach),

• cena za przewóz,

• właściwości techniczno-ruchowe (zwrotność, stateczność pojazdu),

• możliwość śledzenia przesyłki (choćby przez telefoniczny kontakt spedytora z przewoźnikiem czy kierowcą, jednak preferowane są nowoczesne rozwiązania informatyczne, takie jak śledzenie przesyłki przy pomocy narzędzi informatycznych).

8. Charakterystyka czynności związanych z odprawą celną przesyłek.

9. Usługi, jakie może świadczyć spedytor.

10. Charakterystyka przewozu całopojazdowego oraz drobnicowego.

11. Działalność firm spedycyjnych i kierunki ich rozwoju.

12. Rozwój branży spedycyjnej.

13. Czynności spedytora w realizacji zlecenia.

14. Podstawowe pojęcia polityki spedycyjnej w handlu międzynarodowym.

15. Narzędzia pojęcia polityki spedycyjnej w handlu międzynarodowym.

16. Polityka transportowo-spedycyjna państw Unii Europejskiej.

17. Polska polityka transportowo-spedycyjna w aspekcie przewozów międzynarodowych.

18. Struktura podmiotowa rynku usług spedycyjnych.

19. Koszty oraz przychody przedsiębiorstwa spedycyjnego.

20. Prawne aspekty prowadzenia działalności spedytora.

21. Zlecenie spedycyjne, umowa spedycji, strony umowy spedycji.

22. Prawa i obowiązki i odpowiedzialność spedytora.

23. Odpowiedzialność spedytora za szkody w trakcie wykonywania usługi.

24. Ogólne Polskie Warunki Spedycyjne.

25. Przepisy regulujące prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie przewozów.

26. Prawo rzeczowe, prawo zatrzymania.

27. Organizacje służące poprawie współdziałania spedytorów na rynku międzynarodowym.

28. Proces spedycyjny w eksporcie i imporcie towarów.

29. Dokumenty spedycyjne stosowane w eksporcie i imporcie.

30. Obowiązki spedytora w fazie eksportu i importu.

31. Dokumenty spedycyjne wymagane w realizacji przepływu towarów pomiędzy podmiotami gospodarczymi.

32. Zasady opracowywania dokumentów transportowych i spedycyjnych.

33. Regulacje prawne normujące prowadzenie działalności transportowej i spedycyjnej.

34. Instytucje uprawnione do nadzoru i kontroli przedsiębiorców transportu drogowego oraz kierowców.

35. Zasady oraz warunki przyznawania i dystrybucji zezwoleń zagranicznych na wykonywanie międzynarodowego transportu drogowego rzeczy.

36. Umowa na przewóz rzeczy i osób.

37. Obowiązki wysyłającego i przewoźnika.

38. Podatki w aspekcie prowadzonej działalności transportowo-spedycyjnej.

39. Opłaty ponoszone w kraju i za granicą za użytkowanie infrastruktury drogowej oraz inne opłaty i obciążenia o charakterze ogólnym i lokalnym w krajowym i międzynarodowym transporcie rzeczy i osób.

40. Formy i tryby przeprowadzania rozliczeń pieniężnych (gotówkowe i bezgotówkowe).

41. Stosowanie różnych form płatności, rodzaje i zasady stosowania czeków i weksli.

42. Formy kredytów i procedury dotyczące ich uzyskania i spłacania.

43. Leasing.

---