003 (56)

kowo-zatokowy i przedsionkowo-komorowy oraz pęczek Hisa tworzą tzw. układ przewodzący serca (ryc. 190).

Z mięsni przedsionków impulsy przechodzą do węzła przedsionkowo-komoro-wego i stąd po krótkiej zwłoce poprzez pęczek przedsionkowo-komorowy Hisa i jego odnogi do mięśnia komór. Odpowiedni związek czasowy między powstaniem bodźca, jego przedostaniem się do węzła przedsionkowo-komorowego i przedostaniem się do komór zapewnia prawidłową, synchroniczną czynność serca.

Jak już wspomniano, w warunkach prawidłowych impulsy do skurczu serca powstają w węźle przedsionkowo-zatokowym. Węzeł ten stanowi rozrusznik serca I rzędu i wysyła bodźce z częstotliwością 70 na minutę. Jeżeli z jakichkolwiek przyczyn węzeł przedsionkowo-zatokowy nie wytwarza impulsów, funkcję tę przejmuje rozrusznik II rzędu, jakim jest węzeł przedsionkowo-komorowy, jednak częstotliwość, z jaką rozładowują się komórki skupione w tym miejscu, jest mniejsza i wynosi od 40 do 60 razy na minutę. Przy uszkodzeniu i tego węzła dochodzi do całkowitego oddzielenia czynnościowego przedsionków i komór. Mamy wówczas do czynienia z tzw. blokiem serca. Funkcję rozrusznika komór zaczynają wówczas pełnić komórki pęczka Hisa, tzw. rozrusznik III rzędu. Podczas bloku serca przedsionki kurczą się pod wpływem węzła przedsionkowo-zatokowego 70 razy na minutę, komory zaś będące pod kontrolą pęczka Hisa - 30-40 razy na minutę. W przypadkach całkowitego rozregulowania czynności serca stosuje się sztuczne rozruszniki serca zasilane najczęściej z baterii i wysyłające bodźce z częstotliwością prawidłową, tj. 70 razy na minutę.

POWSTAWANIE I ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ POTENCJAŁU CZYNNOŚCIOWEGO

Podobnie jak to ma miejsce we wszystkich komórkach pobudliwych, potencjał czynnościowy zapoczątkowany jest szybkim (1-3 m/s) odwróceniem się potencjału błony komórkowej od około -90 pV do +30 pV (ryc. 191). To odwrócenie się potencjałów nosi nazwę depolaryzacji. Depolaryzacja m. sercowego utrzymuje się przez dość długi okres od 200 do 400 ms. Trwa ona 100 razy dłużej od występującej w mięśniach szkieletowych. Po zakończeniu depolaryzacji m. sercowy powoli powraca do równowagi elektrycznej, czyli ulega repolaryzacji.

Jonowe mechanizmy powstawania i rozprzestrzeniania się pobudzenia przedstawiono powyżej. W tym miejscu zatrzymamy się jedynie na specyficznych właściwościach m. sercowego. Szybki okres depolaryzacji powstaje dzięki podwyższeniu przepuszczalności błony komórkowej dla jonów sodu (Na⁺), które wnikają do komórki, i potasu (K⁺), który komórkę opuszcza. Charakterystyczne dla mięśnia sercowego jest zwiększenie przepuszczalności dla jonów wapnia (Ca²⁺) i potasu (K⁺). Spadek stężenia jonów Ca w przestrzeni pozakomórkowej powoduje z jednej strorn spowolnienie wchodzenia potasu do komórki oraz wzrost liczby tych jonów wychodzących z komórki. Wynikiem tego jest długotrwałe utrzymywanie się stanu depolaryzacji i powolna repolaryzacja mięśnia sercowego.

408