076

076



76 PROULLMATYKA PHYSIS. BYTU ! KOSMOSU

a)    Tales był inicjatorem filozofii physis, gdyż jako pierwszy twierdził o istnieniu jedynej zasady, która jest przyczyną wszystkich istniejących rzeczy i powiedział, że zasadą tą jest woda".

b)    Twierdził, że świat jest pełen bogów1 2 3.

c)    Powiedział, że magnes posiada duszę, ponieważ ma zdolności poruszania (a więc dusza jest zasadą ruchu)4 5.

Rozumie się. że wśród tych twierdzeń istotne jest twierdzenie pierwsze. Otóż - jak słusznie napisano - twierdzenie to jest najbardziej podstawowe i można by powiedzieć, że jest (...] pierwszym filozoficznym twierdzeniem tego, co zwykło nazywać się kulturą zachodnią [...]»*.

Co jednak Tales rozumiał przez to, co Arystoteles nazywa zasadą? Jak i dlaczego utożsamił ją z wodą? Jaki dokładnie związek zachodzi między-' zasadą-w-odą a poszczególnymi rzeczami?

2. Znaczenie terminu «zasada*

Termin «zasada» z pewnością nie pochodzi od Talesa (wydaje się, że pierwszy wprowadził go uczeń Talesa Anaksymander), ale na pewno jest terminem, który lepiej aniżeli jakikolwiek inny wyraża myśl, iż woda jest początkiem wszystkiego. Zasada-woda nie ma już absolutnie nic wspólnego z chaosem Hezjoda ani z żadnym początkiem mitycznym. Jest - jak mówi Arystoteles - «tym, z czego wywodzą się na początku, i w co się rozpadają na końcu wszelkie byty», jest rzeczywistością, która pozostaje taka sama, choć zmieniają się jej właściwością to znaczy rzeczywistością, «która trwa niczmienio-na»h. mimo że zachodzi proces powstawania wszystkiego. Jest zatem a) źródłem, czyli początkiem rzeczy, b) ujściem, czyli ostatecznym kresem rzeczy, c) trwałą podporą rzeczy (używając późniejszego terminu można by powiedzieć: substancją). Krótko mówiąc, «zasa-dą» (principium, archć) jest to, z czego się rzeczy wywodzą, dzięki czemu są, w co się rozpadną. 'laką zasadę ci pierwsi filozofowie (a być może już nawet Tales) nazywali dosłownie physis, czyli określali słowem, które oznacza nie «naturę» we współczesnym znaczeniu tego słowa, ale właśnie rzeczywistość pierwszą, pierwotną i podstawową,; oznacza więc - jak to zostało dobrze powiedziane - «to, co jest pierwotne, podstawowe i trwałe. wf przeciwstawieniu do czegoś, co jest wtórne, pochodne i przemijające»6.

3. Zasadą jest woda

Dlaczego jednak Tales uważał, żc zasadą jest wroda? Raz jeszcze dokładnie informuje nas o tym Arystoteles:

„Tales. twórca tego rodzaju filozofii, twierdził, żc woda jest zasadą (dlatego też dowodził, że Ziemia unosi się na wodzie). Zapewne doszedł do tego wniosku na drodze obserwacji, że pożywienie jest wilgotne i że samo ciepło powstaje z wilgoci i dzięki niej żyje (a to, z czego coś powstaje, jest zasadą wszystkich rzeczy). Na podstawie tego oraz faktu, że nasiona wszystkich rzeczy mają wilgotną naturę, powziął myśl, że woda jest naturalnym początkiem wszystkich rzeczy'wilgotnych”7.

Jak widać, Tales uznał wodę za zasadę ze względu na szereg dokładnie określonych racji. Aczkolwiek poszerzone w ustnym przekazie, wszystkie one noszą na sobie wyraźny ślad logosu, to znaczy

1

albo fragmentowi przydzielony w zbiorze. Kiedy takie wskazówki nie wystarczą, podamy także tom i stronę zbioru. (Po średniku będziemy podawali nazwiska autorów polskich przekładów). Szczegółowe wskazania źródeł mają być nic tylko ułatwieniem, lecz także stałym zaproszeniem (Czytelnika do zbliżenia się do oryginałów. choćby tylko za pośrednictwem tłumaczeń, jako że wypowiedzi każdego filozofa należy słuchać, jeśli to tylko możliwe, w ich pierwotnym sformułowaniu.

2

Arystoteles. Metafizyka. A 3.983 b 6 nn. Diels-Kranz, 11 A 12).

3

* Arystoteles. O duszy. A 5,411 a 8 (= Diels-Kranz. 11 A 22).

4

   Tamże, A 2,405 a 19 nn. (= Diels-Kranz, 11 A 22).

5

   A. Maddalena, tanki Testimomanze e frammenti, Fircnzc 1963. La Nuova Italia, s. 4.

6

Arystoteles. Metafizyka, A 3.983 b 9 nn. (- Diels-Kranz, 11 A 12).

Bumct. Early Cr. Philos., § VII.

7

Arystoteles, Metafizyka. A 3.983 b 20-27 (= Diels-Kranz. 11 A 12); K. Leśniak.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
76 RROBLLMATYKA PHYSIS. BYTU ! KOSMOSU a)    Tales był inicjatorem filozofii physis,
198 PROULLMAIYKA PHYSIS. BYTU T KOSMOSU rzonc jedynie przez atomy i ruch: wszystko więc tłumaczy się
80 PROBLEMATYKA physis. bytu i kosmosu szę. Przykład magnesu miał być dowodem, który Tales przywoływ
150 F*ROBI F.MATYKA PHYSIS, BYTU I KOSMOSU „Że zaś przyjmuje [Parmenides], iż wrażenie powstaje równ
130 PROBLEMATYKA PHYSIS. BYTU I KOSMOSU elcaci, była wyłącznie tematyką ontologiczną. Po drugie, jeg
136 PKOULF.MATYKA physis. BYTU 1 KOSMOSU Koncepcja Ksenofancsa jest bowiem bardzo archaiczna, zaś ka
146 2 146 PROBLfcMATYKA PHYSIS. BYTU 1 KOSMOSU Różnica między tym bytem a zasadą Jończyków jest oczy
148 2 148 PROBLEMATYKA PHYSIS. BYTU 1 KOSMOSU trzeba - jak już o tym wspomnieliśmy - wyprowadzić wni
156 PKOBT.F.MATYKA PHYSIS, BYTU i KOSMOSU choma. W każdym bowiem momencie, na jakie można podzielić
158 PROBLEMATYKA PHYSIS. BYTU I KOSMOSU jest, aby istniało albo coś jednego, albo wielość, to poniew
166 PROBJ.F.MATYKA PHYSIS. BYTU I KOSMOSU 3. Wykluczenie sfery doświadczenia i «doksv> Ostatnią
168 PROBLEMATYKA PHYSIS, BYTU I KOSMOSU jedynie poprzez rozróżnienie Bytu i bytu, to jest wyróżniają
180 PROBI.FMATYKA PHYSIS. BYTU I KOSMOSU Dusze są (albo mogą być) lymi «długowiecznymi bogami». Niem
188 PROBLEMATYKA PHYSIS, BYTU T KOSMOSU śmy się z tym u wcześniejszych myślicieli, źc presokralycy n
194 PROBLEMATYKA PHYSIS. BYTU I KOSMOSU ale nie tematykę próżni; Melissos rozwijał tę tematykę,
196 PROBLEMATYKA PHYSIS. BYTU I KOSMOSU 2. Atomy, ruch mechaniczny i konieczność Z jakościowo jednor
198 PROBLEMATYKA PHYSIS, BYTU T KOSMOSU rzone jedynie przez atomy i ruch: wszystko więc tłumaczy się

więcej podobnych podstron