085 (6)

i typu (dobrze). Podczas gdy formy typu [dobry, ...} występują jako człon grupy imiennej syntaktycznie zależny od rzeczownika lub jako orzecznik w zdaniach z powierzchniowo wyrażonym podmiotem w mianowniku, formy typu [dobrze), występują albo jako predykatywy - w funkcji orzecznika w zdaniach tzw. bezpodmiotowych (Dobrze tam było, Dobrze mi), albo jako przysłówki - w funkcji określnika czasownika (Dobrze pracuje). Mówiąc inaczej formy przymiotnikowe występują w kontekstach syntaktycznych wymagających składni zgody przymiotnika z rzeczownikiem, formy przysłówkowe i predykatywy - w kontekstach wykluczających kongruencję z rzeczownikiem. Wszystkie trzy typy form gramatycznych: formy tradycyjnie uznawane za przymiotnikowe, formy o funkcji przysłówkowej i formy o funkcji predykaty-wowej występują więc w dystrybucji uzupełniającej. Nierzadko między konstrukcjami wymagającymi form przymiotnikowych i przysłówkowych lub predykatywnych zachodzą regularne relacje typu transformacyjnego. Por. np. często wyjeżdżać-częste wyjazdy, dobrze pracować - dobra praca, śpiewać głośno - głośny śpiew, podróżować daleko-daleka podróż', por. też stosunek między zdaniami z podmiotem mianownikowym i tzw. zdaniami bezpod-miotowymi Rozmowa była głośna-Było głośno, Niebo jest pochmurne-Jest pochmurno. Istnieje więc możliwość uznania przysłówkowych i predykatywnych form typu dobrze, często, zielono, gęsto, wilgotno, nudno za niekongruentne (pozostające poza związkiem zgody z rzeczownikiem) formy fleksyjne odpowiednich przymiotników (tak Saloni 1974; Saloni, Świdziński 1987). Mielibyśmy przy takiej interpretacji do czynienia z sytuacją analogiczną, jak w wypadku imiesłowów i form osobowych czasownika. Przeciw tej interpretacji przemawia jednak niewielki stopień przewidywalności, które przymiotniki mają takie „niekongruentne formy fleksyjne”, a które nie. Ostatecznie decydują tu czynniki leksykalne (czy istnieje np. „niekongruentna forma” przymiotnika nowy?). W Morfologii stoimy na stanowisku, że formy przysłówkowe i predykatywowe są odrębnymi od przymiotnika leksemami, przy czym między przymiotnikiem a tymi formami zachodzi stosunek słowotwórczej motywacji. Uznajemy więc, że np. w wypowiedzeniach dobry człowiek, Dobrze mówi i Dobrze mu tak reprezentowane są trzy różne (w tym dwa homonimiczne) leksemy: przymiotnik dobry, przysłówek dobrze, i predykatyw dobrze₂.

5.3.2. Stopień wyższy

Stopniowanie przymiotników (przysłówków) jest tradycyjnie traktowane jako kategoria fleksyjna, a wyrażenia (syntetyczne i analityczne) oznaczające stopień wyższy i najwyższy uznawane są za formy fleksyjne przymiotnika (przysłówka). Podkreśla się, że zarówno znaczenie, jak i forma wyrażeń stopnia wyższego i najwyższego są wyprowadzalne w sposób regularny ze znaczenia i formy przymiotnika w stopniu równym. Zwrócimy jednak uwagę na kilka faktów skłaniających do rewizji poglądu o fleksyjnym charakterze stopniowania.

Jak wiadomo, między przymiotnikiem (przysłówkiem) w stopniu równym oraz w stopniu wyższym (najwyższym) zachodzą istotne różnice semantyczne i syntaktyczne. Różne są wymagania semantyczne i syntaktyczne (walencja

85