339

rr IN ARCAOfA IOO — HAZyPlSY

339

wytokle stanowisko w Kurii. Po dziewięcioletnim pobycie w Hiszpanii (1644—B3), w charakterze nuncjusza papieskiego, został gubernatorem Rzymu (1655). w 1657 r. kardynałem, w 1667 papierem, w 1669 zmarł. Fakt, te ten pełen kultury i bezinteresowności książę Kościoła — klóry patronował pierwszej „Wystawie starych mistrzów", /organizowanej przez Jego brata w ostatnim roku pontyfikatu (L von Pastor, op. dt, s. 331) — miał Jakieś związki z tematem. Et in Areadia ego zasugerował Ó. P. Bellori we fragmencie Le vitc d^pittori. scultori, et archltettl modeml, Rzym 1672, s. 447 i n. Opisawszy Balio delta vlta humarui Pousslna (obecnie w Wnllace Collectlon w Londynie), Bellori informuje, że temat toj morale poesia został „podsunięty przez papieża Klemensa IX, Jeszcze wówczas biskupa", I dalej stwierdza, te malarz oddal pełną sprawiedliwość „#uWlmlfd deWAutore che agglunee le dne seguentt inuenztoni", to jest „La verltd scoperta doi Tempo" (prawdopodobnie nie Identyczne z obrazem w Luwrze, ale z Inną wersją, przekazaną w rycinach wymienionych przez A. Anilre-sena w: Nicolaiu Poussin; Vcrzelchnis der nach seinen Gemdlden gefertigten Kupfęr-stichc, Leipzig 2863, numery 407 1 408, ta ostatnia dedykowana Klemensowi IX) i „La Felidtd soggetta a la Morfę", to znaczy kompozycja Et <n Areadia ego. Wyłączając błąd drukarski (ominięcie sl przed che aggiunsc) „dostojnym" A u tore mota być tylko Giulio Rospigliosi (ponieważ Poussin wymieniony byt na początku tego zdania Jako Niccolo); zgodnie z Bellorim Rospigliosi był tym, który „dodał dwie następujące koncepcje" do Balio óeUa tri ta humana — Veritd scoperta de l Tempo 1 temat Arkadii.

Trudność polega na tym, że temat ten Guerdno podjął między rokiem 1821 a 1623 podczas pracy nad freskiem Aurora w Casino Ludovisl, co obecnie Jest rzeczą wiadomą. natomiast Bellori prawdopodobnie o tym nie wiedział. Krótki opis Bell orlego mógł uprościć sytuację, którą można by próbować zrekonstruować następująco: Beł-lori wiedział od Pousslna. te Giulio Rospigliosi zamówił wersję Et In Areadia ego (z Luwru) oraz te poinformował on Pousslna, iż sam jest faktycznym autorem pomysłu tego tematu. Bellori zrozumiał z tego, te Rospigliosi „wynalazł” temat, kiedy zamawiał obraz, podczas gdy zasługą Rospigliosiego było jedynie „poddanie" tematu Guercinowł (który niewątpliwie często oglądał Aurorę Guido Reniego), a następnie skierowanie do Pousslna prośby o powtórzenie tego samego tematu w ulepszonej redakcji.

^M H. de Balzac, Madame Eirmlani: „J’ai aussi aimć, et ego in Areadia.”

** C. J. Weber, Demokritos oder hłnterlassene Papiere eines lachenden Philo-sophen [b. r.], XII, 20, g. 253 i n.: „Grflbcr und Urnen in englischen Odrten eerbreiien die n&mliche sanfe Wehmut wie ein Gotteaackar oder ein ~Et ego in Areadia-. in einer Landschaft von Poussin” i to samo błędne odczytanie, obecnie całkowicie wyjaśnione, pojawia się we wcześniejszym wydaniu GefldgeUe Worte Bdchmanna (np. w wyd. 16 na s. 582).

** D. Sayers, The Bonę of Contention, „Lord Peter Views tbe Body" (Harcourt Brace and Co.,. M. Y.), b. 130. Wydoje się, że takie odczuwanie gramatyki łacińskiej było rozpowszechnione wśród brytyjskich autorów opowieści tajemniczych. W Thou Shell of Death, XXI (wyd. Contlnential Albntross, 1037), s. 219, Nicholasa Blake'a, sędziwy szlachcic mówi: ,JSt ego, panie superlntendencie, In Areadia vixi — nieprawdaż?"

Znaczenie myszy jako symbolu wszystko niszczącego czasu wzmiankowane było Już przez Horapolla, Hieroglpphica. I, 50 — obecnie łatwo dostępne dzięki pracy O. Boasa, The Hieroglyphicm of Horapollo, New York 1950 (Bollłngen Serie*. XXIII). s. 80 — i pozostawało dobrze znane w następnych stuleciach (np. średniowieczna alegoria tycia ludzkiego znana jako Drzewo Barlaama; wg Condlviego, Vita di Micho-lonpelo, rozdz. XIV, nawet o Michale Aniele mówiono, że zamierzał włączyć myszy do Ikonografii kaplicy Medyceuszów). Przez pryzmat „romantycznej ironii" motyw obrazu Guercina wygląda następująco: „Ein gar harrliehee -Memento morł- lit-ein hflbscher gebleichter Menschcnschadal auf der Tołletie. So ein leerer Himkastmn... mileeta Wundar lun, toenn die Macht der Gewohnhett nleht noch stttrker włiro... Man wttrde zuletst dam Dasain des Totanschddmls gans verges»en, toenn nleht mchon su Zeiten eine Maua Ihn wiader labendig gemacht... htitte” (C. J. Weber, loc. dt.).