DSCN9690

VI DZIEJE BADAŃ NAD „ŚLUBAMI"

nych czy wybranych. Popularne wśród czytelników, okazały się również utworem cieszącym się dużym zainteresowaniem badaczy. Poświęcili mu też wiele uwagi tacy wybitni znawcy literatury jak Stanisław Tarnowski, IgnacyjChrzanowski, Eugeniusz Kucharski, Juliusz Kleiner, Tadeusz Boy-Żeleński, a ostatnio Stanisław Pigoń i Kazimierz Wyka.

Stosunkowo dużo miejsca poświęcili badacze rozważaniom nad wpływami, którym, ich zdaniem, ulegał Fredro pisząc Śluby panieńskie. Genezę motywu niechęci ku mężczyznom czy lęku przed miłością wiązano z komediami Szekspira, Moliera, Mari-vaux (Chrzanowski). Niektóre fredrowskie postacie miały wywodzić swój rodowód z komedii Goldoniego (Kucharski)^ Bliższa zależność zdawała się łączyć Śluby z komedią Dyzmy Bończy-Tomaszewskiego pt. Nienawiść ku kobietom (Chrzanowski) oraz z Przyjaźnią dziewczęcą albo posłem tureckim Augusta Kotzebue (Kucharski). Ostatnio wskazano na nowe pierwowzory Gustawa i Albina, dopatrując się ich w postaciach bohaterów Domu do przedama Ludwika Doroszewskiego^

Pewien porządek w hierarchii ważności oraz istotności owych „wpływów” wprowadziły dopiero prace najnowsze. Wydobyto w nich i określono podstawowe cechy podgatunku, znanego już w XVIII wieku jako .^komedia miłości”. Jej twórcą był Piotr Marivaux, autor Igraszek trafu i miłości, a w czasach współczesnych Fredrze komedie tego typu pisywał Alfred de Musset³. Przekonywająca konfrontacja naszej komedii z omawianym pod-gatunkiem pozwoliła badaczom uchwycić ogólnikowy charakter zależności Fredry, a tym . samym wydobyć jego twórczy wkład w dalszy rozwój utworów tego typu.

⁴Por. S. Durski, Dramatopisarstwo Ludwika A. Dniuszewskiego, Warszawa 1968, s. 71.

⁵ Por. B. Kielski, „Śluby panieńskie?* jako ogniwo a rozwoju komedii miloici” (Moltire-Marivaux-Fredro-Musset), 'Pamiętnik Literacki* 1957, z. 3.

Odtwarzając mapę rzekomych najczęściej zależności łączących Śluby z polską i obcą tradycją literacką, starano się jednocześnie w różny sposób umiejscawiać komedię w obrębie literackich prądów epoki. Zdaniem jednych badaczy miały Śluby stanowić ’ koronny dowód przynależności Fredry do grona pisarzy romantycznych (Kucharski), inni przeciwnie — uważali tę właśnie komedię za manifest antyromantyczny, za polemikę z II i IV częścią Dziadów (Kleiner). Po wojnie zajęto w tym zakresie stanowisko kompromisowe, wskazując na zbieżność intencji ideowych pisarza z ideami miłości romantycznej na podobieństwo typów liryki (paralela lirycznych partii Ślubów z odpowiednimi ustępami I cz. Dziadów), ale jednocześnie podkreślono parody-styczną postawę pisarza wobec przejawów sentymentalizmu, uosobionych w postaci Albina (Wyka^J

f Trzeci] nurt] zainteresowań badawczych zmierzał do określenia stopnia nasycenia utworu realnymi konfliktami epoki, a jego twórcy starali się określić wartość komedii jako obrazu „miejsc i czasów”. Pod piórem Boya służyła owa weryfikacja podkreśleniu autentyzmu konfliktów podejmowanych przez Fredrę. W latach powojennych — przeciwnie — pojawiła się w niektórych opracowaniach nuta pretensji do Fredry o zbyt sielankowe obrazowanie miłości czy o pomijanie istotnych problemów społecznych (K. Bu-dzyk, W. Szyszkowski). Również Wyka podkreślał programowy optymizm pisarza, dążącego tendencyjnie do harmonijnego rozwiązywania trudnych do pogodzenia sprzeczności.

Zdecydowana większość komentatorów, niezależnie od przyświecających im założeń metodologicznych, wyjątkowo zgodnie chwaliła mistrzostwo Fredry w budowie intrygi, subtelne jej powiązanie z dynamicznie ujętą psychiką bohaterów, a takżcf urodę obrazu młodzieńczej miłości. Zachwycano się przejrzystością konstrukcji i muzyczną niemal lekkością słowa. „Przetransponujmy sobie na język tonów to arcydzieło Fredry £ co za cu-