egz filozofia (25)

^,0łdł,,l‘^{t 1} °"^w l»«^l‘«n»,yMn» ! fllMofl, n_eo_Pl«oń,k»

tomiast, którą twórczo rozwijał Chryzyp. dotyczyła zarówno struktury języka, jak « form myślenia. W swojej fizyce stoicy głosiltpogl^Uc-byUna cha^ktęr cielesny, bo tylko c.ało może doznawać idziąłać.,W świecie tym, istnieją dwie zasady: czynaa (iogos..«*um) i bierna (materiapjak podaje' Diogenes Laertios. stoicy opowiadali się za przeznaczeniem, które jesl-laocu-1 cheinjrzyczy^s^^eg^^^na^nan^zasadą. Hipolit z kolei, próbując objaśnić stoickie rozumienie przeznaczenia i konieczności, odwołuje się do sugestywnego porównania. Kiedy psa. jeśli chciałby iść za wozem, przywiązano by do niego, wtedy jest wleczony i za nim idzie, czyniąc z konieczności to, co robi z własnej woli. Gdyby jednak nie chciał za nim iść, to i tak będzie do tego zmuszony. To samo odnosi się do ludzi. W świetle tego przykładu łatwiej jest zrozumieć stoicką etykę.

Stoicy sądzili, że ś.wiatem rządzi r-ozunr-^cigos); którego .prawa są niezmienne i wieczne. Człowiek jako część tego świata musi żyć zgodnie z tymi prawami, ale żeby żyć z nimi zgodnie^ mu^najpierw [e znać. Dlatego życie zgodne-z'natury jest tożsame z życiem zgodnym z rozumem. Tylko w ten sposób można zyskać szczęście, które jest celem, ludzkiej egzystencji. Stoicy odróżniali rzeczy dobre,.złe i obojętne. Do dobrych należą.caotyi^np. spra-‘ wiedliwość, dzielność, powściągliwość), złe rzeczy to ich przeciwieństwa, a więc np. bezmyślność, niesprawiedliwość. Rzeczy obojętne nie są ani dobre, ani złe, bo ani nie przynoszą korzyści, ani nie wyrządzają szkody (np. życie. zdrowie.- przyjemność, bogactwo oraz ich przeciwieństwa). Głównym źródłem nieszczęścia są dla stoików namiętności (afekty), które są wywołane* poruszeniem duszy niezgodnym z rozumem i przeciwnym naturze. Ideałem zatem jest mędrzec, który zna logos świata i na nim opiera swoje życje. Wiedza o prawach świata daje człowiekowi spokój i pewność, a one prowadzą do szczęścia. Przysłowiowy „stoicki spokój” jest ideałem życia, ale nie jest to spokój ucieczki od życia i wyobcowania, lecz - przeciwnie - spokój oparty na wiedzy, która daje ukojenie. Szczęście nie musi być i nie jest ustawiczną przyjemnością, lecz jest wiedzą spokoju i spokojem wiedzy oraz możliwością przewidzenia tego, co się może zdarzyć. Praw świata nie da się zmienić, da się je natomiast poznać, a przez to żyć zgodnie z naturą i rozumem. Najwybitniejszymi stoikami, oprócz wspomnianych Zenona i Chryzypa, byli Kleantes, Posejdonios, a na gruncie rzymskim Seneka, Epiktet i Marek

Aureliusz.