makro0302

6K Produkcja globalna metody pomiaru

Europejski System Rachunków Narodowych i Regionalnych

Europejski System Rachunków Narodowych i Regionalnych (ESA) stanowi międzynarodowy standard metodologiczny i rachunkowy dla szczegółowego opisu gospodarki (tj. regionów, krajów czy grup krajów) i jej składowych oraz relacji z innymi gospodarkami. Na system rachunków narodowych składa się zbiór wzajemnie ze sobą powiązanych rachunków makroekonomicznych, pozwalających na uzyskanie spójnych danych o dochodach, tj. źródłach finansowania wydatków, z danymi dotyczącymi produkcji i jej rozdysponowania na spożycie i akumulację oraz saldo wymiany produktów z zagranicą (eksport netto). ESA jest w pełni zgodny ze zrewidowanym światowym podręcznikiem rachunków narodowych, System Rachunków Narodowych (SNA) opracowanym w wyniku współpracy Organizacji Narodów Zjednoczonych, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Komisji Wspólnot Europejskich, Organizacji Współpracy Ciospodarczcj i Rozwoju oraz Banku Światowego. ESA jest jednak bardziej zorientowany nu warunki i dane wymagane przez Unię Europejską. Podobnie jak SNA, ESA jest /luirmonlzowatiy w zakresie pojęć i klasyfikacji stosowanych w wielu innych statysty-luuli upolccznych i gospodarczych. Dotyczy to zwłaszcza statystyki zatrudnienia, pro-dukrjl I handlu zagranicznego. ESA może służyć dzięki temu za podstawę odniesienia dla Mat wtyki »|Kilot/ncJ 1 gospodurczej Unii Europejskiej i jej Krajów Członkowskich. 1'niUlawuwy uchcinut I SA obejmuje dwa główne zestawy tablic: iiMiitkI iiuklntów doNlan /ają, według sektorów instytucjonalnych, systemowego upitu nWim li łiiapów pną pnów gospodarczych: produkcji, tworzenia dochodów, wyko-

..........In 'li" lindiiu mu/ akumulacji finansowej i niefinansowej. Rachunki te obejmują

i► IiIImiihi dlii opisu stanów aktywów, pasywów i wartości netto na początek i koniec

■ t ii •nu kslv|i"WVt'll,

kiiiiipluks ptzapK wów mlędzygtdęzlowyeh i rachunki według rodzajów działalności t|jidv#l) upUitla / większa szczegółowością procesy produkcji (strukturę kosztów,

u ......Miny dudnili otaz piatnjmycli) oraz. przepływy wyrobów i usług (produkcję

ululialna, Intpiiil, eksport, spożycie, zużycie pośrednie oraz akumulację według grup ptndukłów)

/ S I zawiera także omówienie pojęć ludności i pracujących. Pojęcia te odnoszą się zarówno do rachunków sektorów, jak i do kompleksu przepływów między gałęziowych. PSA nie ogranicza się tylko do rocznych rachunków narodowych, ale ma zastosowanie także do rachunków kwartalnych oraz regionalnych.

Koncepcja ESA charakteryzuje się ośmioma cechami, którymi są:

-    zgodność międzynarodowa,

-    harmonizacja z innymi statystykami społecznymi i gospodarczymi,

-    spójność,

-    opcracyjność,

-    odmienność od większości systemów administracyjnych,

-    ugruntowanie i stałość w długim okresie,

-    nakierowanie na opis procesów gospodarczych w wyrażeniu pieniężnym i w jasno określonych warunkach,

-    elastyczność i możliwość zastosowania do wielu celów.

Źródło: Europejski System Rachunków Narodowych i Regionalnych ESA 1995, Zeszyty Metodyczne i Klasyfikacje, GUS, Warszawa 2000, s. 1-2 i 4.

3.1. Produkt krajowy brutto jako wartość wytworzonej produkcji globalnej

Jest wiele miar wykorzystywanych do mierzenia ogólnego poziomu aktywności gospodarczej, w wyniku której powstaje produkcja globalna. W polityce gospodarczej i statystyce najczęściej stosowanym miernikiem jest produkt krajowy brutto w skrócie PKB^[.

PKB jest to wartość strumienia nowych dóbr i usług finalnych wytworzonych w danym czasie przez czynniki produkcji zlokalizowane na terenie danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

Jest to pojęcie odnoszące się do produkcji wytworzonej w danym czasie, najczęściej w ciągu roku lub kwartału oraz tylko do produkcji uznanej za finalną. Za produkcję finalną uznaje się dobra i usługi nabywane przez ostatecznych użytkowników, czyli nie podlegające dalszej obróbce ani odsprzedaży. I lobia finalne albo bezpośrednio zaspokajają potrzeby (np. chleb czy coca-cola), albo są używane przez wiele lat do produkcji innych dóbr lub świadczenia usług (np. obrabiarka czy samolot pasażerski). W gospodarce w ramach dóbr finalnych powstają więc dobra konsumpcyjne i inwestycyjne nabywane przez podmioty krajowe i zagraniczne. Wartość wytworzonych dóbr finalnych obliczana jest w cenach obowiązujących w danym czasie na rynkach tych dóbr. Dlatego też tak obliczony PKB wyrażany jest w bieżących cenach rynkowych.

Niecała wytworzona w określonym czasie produkcja składa się z dóbr i u-\lug finalnych. Część ogólnej produkcji to dobra pośrednie, które są nabywane w celu ich dalszego przetworzenia lub odsprzedaży, których wartość wchodzi w dobra i usługi finalne sprzedawane ostatecznym użytkownikom. Jeśli są one nabywane i przetwarzane w dobra finalne w tym samym czasie, w którym dokonujemy pomiaru wartości PKB, to ich wartość jest wliczona w dobra i usługi finalne wytworzone w danym kraju właśnie w tym czasie. Sumowanie zarówno wartości dóbr finalnych, jak i dóbr pośrednich wytworzonych w tym samym czasie dałoby zawyżoną wartość produkcji danego kraju. Eliminujemy więc możliwość podwójnego sumowania wartości niektórych dóbr, skupiając się tylko na dobrach finalnych. Pojawia się tu jednak pytanie: jeżeli wytworzono dobra pośrednie w czasie objętym badaniem i nie sprzedano ich lub zostały sprzedane, ale nie uległy w tym czasie przetworzeniu, to czy należy je wliczyć do PKB? Odpowiedź wydaje się oczywista. Należy je wliczyć, gdyż będą one w makroekonomii traktowane jako tworzenie zapasów i wliczane do wydatków inwestycyjnych firm. Tworzenie zapasów, czyli zmiana ilości dóbr, których produkcja nie została zakończona, lub które wytworzono, ale nie sprzedano w danym czasie, określa się jako inwestycje w kapitał obrotowy. Zmiany stanu zapasów dokonujące się w danym czasie będą więc powiększały lub pomniejszały wartość wytworzonego PKB. Powiększają jego wartość wówczas, gdy zmiany stanu ¹ Używa się także oznaczenia GDI', któro jest skrótem angielskiego określenia Gross I himtisilc Product.