p328 Chojnicki Region

328

Część IV- Terytorialny system społeczny i region terytorialny

na nie pozwala zrozumieć charakteru i roli regionu we współczesnej organizacji przestrzennej świata, a przeprowadzane analizy nie dały takich podstaw. Według Murphyego (1991: 24) „Podejście regionalne w zasadzie jest prezentowane jako kurtyna dla dyskusji o zmianie regionalnej. mało uwagi przywiązuje się* natomiast do lego, dlaczego region staje się ważną społecznie jednostką przestrzenną, jak region przedstawia się i jak jest rozumiany przez jego mieszkańców lub jak i dlaczego zmienia się to w czasie. Krótko mówiąc rosnące wyrafinowanie teoretycznych dyskusji o regionie nie prowadzi do równie wyrafinowanego wyjaśnienia charakteru regionów.” Próby nowej interpretacji charakteru i roli regionu znalazły też swoje źródło w takich kierunkach filozoficznych jak strukturalizm i realizm, które wywierają silny wpływ na przebudowę podstaw geografii (por.: Cloke, Piliło, Sadler 1991 )• Towarzyszy temu też dążenie do szerszego nawiązywania do teorii nauk społecznych i ich wykorzystywania.

Za Dziewońskim (1967) utrwaliło się przekonanie, że występują trzy główne koncepcje regionu: 1) region jako narzędzie analizy, 2) region jako narzędzie działania oraz 3) region jako przedmiot poznania (por.: Chojnicki, Czyż 1992; 1993). Sądzę jednak, że trafniej porządkuje różnorakie określenia regionu wyróżnienie jedynie dwóch koncepcji: 1) analitycznej oraz 2) przedmiotowej.

l.l. Koncepcja analityczna

Koncepcja ta ujmuje region jako jednorodny obszar występowania pewnej cechy lub zespołu cech istotnych z punktu widzenia założeń problemu badawczego, które zawierają pojęcie regionu. Region jest więc narzędziem pojęciowym analizy przestrzennej różnych zjawisk społeczno-ekonomicznych, icłi skupiania i różnicowania przestrzennego (por.: Wróbel 1965). Regionalizacja analityczna jest czynnością wyodrębniania regionów w formie zbiorów lub klas przestrzennych, przeprowadzaną głównie przy pomocy metod taksonomii numerycznej (por.: Grigg 1965; Chojnicki, Czyż 1973). Tak więc regionalizacja analityczna jest metodą klasyfikacji w aspekcie przestrzennym, a region analityczny - /.generalizowanym przestrzennie zbiorem lub klasą, a nie realnym układem występującym w rzeczywistości społecznej lub przyrodniczej.

i .2. Koncepcja przedmiotowa

Koncepcja przedmiotowa ujmuje region jako realny obiekt społeczny lub składnik rzeczywistości społecznej w postaci pewnej całości wyodrębnionej przestrzennie. Koncepcja ta ma charakter realistyczny. „Regiony istnieją niezależnie od badaczy; muszą oni odkrywać je, a nie tworzyć” stwierdza Dumolard (1980: 21), który prezentuje to stanowisko, podobnie jak Fremont (1976).

Realistyczna interpretacja regionu zakłada, że I) region tworzą pewne niewidoczne elementy rzeczywistości („invisihle realities"). a nie tylko zjawiska lub elementy materialne: 2) przedmiotem regionu są określone składniki i struktury, a nie cechy obserwowalne. Nie należy utożsamiać tego co się obserwuje z tym co się bada lub co stanowi przedmiot badań.

W obrębie koncepcji przedmiotowej regionu występują współcześnie różne wersje pojmowania regionu. Proponuję wyróżnić w nich dwie główne orientacje: 1) społeczną, 2) systemową. Pierwsza rozpatruje region w kontekście społecznym, jako element struktury i rozwoju społecznego; druga w ujęciu systemowym. Orientacje te nie wyczerpują wszystkich koncepcji