106 Maria Bojarska
W celu prześledzenia pracy układu przyjęto, że w chwili 1 = 0 tranzystor Tl jest nasycony a T2 zatkany. Wtedy zachodzi:
106 Maria Bojarska
= 0,65 V, (napięcie przewodzenia złącza B-E).
Wartości 7Cmax, Ucmin znajduje się z charakterystyk statycznych tranzystora na prostej obciążenia Rc(rys.9. Ib). Należy zauważyć, że w chwili th poprzedzającej chwilę I = 0, nastąpiła zmiana stanu tranzystorów. Przed zmianą kondensator Cj był ładowany ze źródła zasilania — na okładce 1 gromadził się ładunek dodatni, potencjał okładki 2 był równy napięciu UBE2 = 0,65 V. Stąd po zmianie stanów tranzystorów kondensator, na którym istnieje napięcie uc = Ez- UB£2, rozładowuje się w obwodzie Rh tranzystor Tl oraz źródło zasilania Wypadkowe napięcie w obwodzie rozładowania kondensatora jest w przybliżeniu równe 2Ez. Napięcie UBE2 jest równe napięciu na kondensatorze (przy pominięciu napięcia między emiterem i kolektorem tranzystora Tl równego UCE0) i rośnie od wartości w przybliżeniu równej Ez, zgodnie z krzywą rozładowania obwodu kondensatora. Przebieg czasowy tego napięcia jest przedstawiony na rys.9.2. Stała czasowa rozładowania obwodu kondensatora jest równa R\C). Jeżeli wartość napięcia na kondensatorze Cl wzrośnie do wartości równej w przybliżeniu 0,65 V (pomijając spadek napięcia na tranzystorze Tl w stanie nasycenia), zaczyna przewodzić tranzystor T2; napięcie uCE2 = UCE0. Kondensator C2, przy odciętym tranzystorze T2, został naładowany do napięcia w przybliżeniu równego (Ez- UBBl). Przy zmianie stanu tranzystora T2 ujemne napięcie zostaje doprowadzone do bazy tranzystora Tl, powodując jego odcięcie. Kondensator C2 rozładowuje się w obwodzie: Rz, tranzystor T2 oraz źródło zasilania Ez. Jednocześnie kondensator C, ładuje się ze stałą czasową ^,0]. W chwili, gdy napięcie na kondensatorze C2 wzrośnie do wartości w przybliżeniu równej 0,65 V, następuje kolejny cykl zmiany stanów pracy tranzystorów Tl oraz T2.
Na kolektorach obydwu tranzystorów otrzymuje się cykliczne, skokowe zmiany napięcia o kształcie w przybliżeniu prostokątnym (rys.9.2). Czasy trwania impulsów napięcia na kolektorach tranzystorów, oznaczone odpowiednio przez t, i t2, oblicza się z parametrów obwodów rozładowania kondensatorów Cj oraz C2. Dla obwodu rozładowania kondensatora Cj w chwili po przełączeniu tranzystora, kiedy wypadkowe napięcie w obwodzie rozładowania jest w przybliżeniu równe 2Ez, prąd płynący w obwodzie wyraża się zależnością
(9.1)
Ćwiczenie 9 — Układy impulsowe
107
a napięcie na bazie tranzystora zmienia się zgodnie ze wzorem:
ubei = ez- V ■ Ez ~ 2 Ez exp
(92)
UcE2 |
RciCi | ||||
S | |||||
Urfo |
~0.1V |
t | |||
0 |
T1 |
_J2__. |
Rys.9.2. Przebiegi napięć w multiwibratorze tranzystorowym