P5280010

jMdWuj vr>i»o m y    UL iifchdatiin 6wiczeA zwanych j—wnu I ec*ntroversioc,

bryty «• hkc»oc muw> na xadanr lenuiy * zakresu historii, mitologii, litcnuury i    u ftyciai Ammiw były ■» i^glałi■ nr pracz jednią oaobę, coajressraigr

stanowiły przyftilad poleczenia mowy oikuiycida i mowy obrony, stanowiky rytm samym przygotowanie do pnyitłych wystąpień w sądzief

Synowie mlnyrh Rzymian uzupełniali swoje wyksatSicenic za granicą, w Atenach, na wyspie Rodos, gdzie kształcili się w wymowie u retorów luks pogłębiali wiadmnoiri z filozofii u przedstawi cieli szkół róknych kierunków filozoficznych.

Z biegiem czaro powstawało coraz więcej szkół na terenie Italii utrzymywanych przez miasto lub z fundacji obywateli. Tak np. Pliniusz Młodszy prac prowadza wśród obywateli swojego rodzinnego miasta Komum -‘Reję mającą na cełu zsinienie z własnych funduszów szkoły miejscowej , dęby rodzice me byli zmuszeni wysyłać dzieci do innych miast, np. do Mediolanu, lecz mogli sami czuwać nad ich wychowaniem.

Orgmiearp młodzi*j^y rzymskiej

Młodziej rzymska miała tałde swoje organizacje, kułrycb początków naleiy szukać w 11 wieku p. n. e. Organizacje te byty znane jako luoenes lub ihiimftn w Italii, jako Awatar lub CmtUgUan ńomAdtr na prowincjach* Przy putni na ta rzymska organizacja efebię ateńską z epoki klasycznej, zasad* zliczy jednak tółnirę stanowiło to, je w i ■ y mzlrirj organizacji przynależność by ta dobrowolssa, wolna od obowi ątku i pizymusu prawnego, poza tym wew* Utrtnz orgazdsarja Inscntus ■■ y nukkj była bardziej kolegialna, bez specjalnej administracji; na czele zespołu stal magister, praęfeetus lub mralzr; ćwiczenia cacy inne zajęcia nic miały jad charakteru wojsk owego, większa wagę przywigg zywaso do wykształceni a intelektualnego i fizycznego.

Psiny rozwój organizacji luweaacs przypada na okres wczesnego ciiamwa, kiedy to arystokracja municypalna była istotnym oparciem dla władzy państwo-we). Z upadkiem znaczenia "**— upadało znaczenie organizacji IuvcskS» także Collegia iuwnum traciły stopniowo swoje znaczenie w okresie zwycięstwa gospodarka latyhindialnej i zaniku fam samorządu miejskiego. (Ja« /ynowska, ib. s. 73 as; 83 nos.).

WfrłrgSsłrmrr idirf

Pozostaje jeszcze wayw imnieć O wykształceni u kobiet. X>o siódmego rotll tycia w Grecji i w Rzymie dziewczęta pozostawały pod opieki* matki, wolne od wszelkich obowiązków. Po tym okresie wychowanie dziewcząt w Sparcie prir dsisiriałtr się inaczej aniżeli w Atenach, a jeszcze inne formy przyjmowało ss różnych wyspach greckich, gdzie i w innych dziedzinach życia panowała

większa swoboda. W Sparcic wychowanie dziewcząt było podobne do wychowania chłopców, na pierwsze miejsce wysuwano sprawność fizyczną i silne zdrowie. Przygotowywano dziewczęta na matki przyszłych obywateli. Uprawiały więc gimnastykę na równi z chłopcami, ćwiczyły się w biegach, rzucie dyskiem, nawet w zapasach. Ze względu na uczestniczenie w uroczystościach religijnych czy państwowych uczyły się tańczyć | śpiewać.

W Atenach zaznajamiała sic dziewczynka z prowadzeniem gospodarstwa domowego, z robotami kobiecymi (przędzenie, tkactwo), ale tek wcześnie uczyła się w domu czytać i pisać. W Atenach szkół dla dziewcząt nie było, natomiast słyszymy, że na wyspie Tcos państwo utrzymywało szkoły, w których kształcili się chłopcy i dziewczęta. Do programu nauczania należni także śpiew i taniec, gdyż umiejętności te były kobietom potrzebne jako uczestniczkom uroczystości religijnych. Z biegiem czasu kobiety zaczęły interesować się literaturą, były jednak odsunięte od rozmów czy dyskusji literackich w gronie męskim; na przełamanie tego zwyczaju pozwalała sobie Aspazja, żona Pety-kiesa, jako cudzoziemka, za to jednak potępiała ją opinia publiczna, łjączy się to z ograniczoną rolą kobiety w Atenach w epoce klasycznej. Zdanie Platona o konieczności kształcenia kobiet, którym przyznawał zdolności nie mniejsze niż posiadali mężczyźni, długo pozostawało bez echa.

W Rzymie dziewczęta z rodzin zamożnych uczyły się w domu, a uboższe chodziły do szkoły litteratora razem z chłopcami. Według świadectwa Liwiusza (III 44) już w V wieku p. n. c. dziewczęta uczęszczały do szkoły. Progiam nauczania nie różnił się niczym od programu szkolnego chłopców. Kiedy w 111 wieku p. n. e. rozszerzył się zakres nauczania i rozpoczęli swoją działalność gramatycy, nic były to studia niedostępne dla kobiet, lecz zapewne kobiety rozszerzały swe wiadomości takie w ramach nauki domowej. Kobietom nawet, inaczej niż w Atenach, zalecano żeby były wykształcone i oczytane, nic mówiąc

0    tym, ie powinny były także uczyć się śpiewu i tańca. Było to potrzebne ze względu na udział kobiet w życiu towarzyskim, a także ze względu na prz>szlc ich obowiązki matek, gdyż uważano, że warunkiem wykształcenia dzieci jest wykształcenie rodziców (Kwintylian I 1,6). Plutarch stawia kobiecie wymagania dość wysokie, gdyż jego zdaniem powinna ona znać się na astronomii, matematyce, filozofii.

Pod koniec rzeczypospolitej, a tym bardziej w okresie pryncypia u Augusta

1    za cesarstwa było wicie wykształconych kobiet, a nawet — sawantki stawały się plagą towarzystwa. Na napisach grobowych wśród wymienionych zalet zmarłej często spotyka się wzmianki o jej wykształceniu: „ducia⁴¹, „artibus edocta" itp. Jeżeli pisarze wspominają kobiety wykształcone, to bynajmniej nie traktują tego Taktu jako zjawiska wyjątkowego. Czytamy, że Kornelia żona Pompcjusza czytywała pisma filozoficzne i była bardzo biegła w geografii; Sempronia, wprowadzona w sprawy spisku Katyliny, znała dobrze język grecki; Liwln żona Augusta była tak inteligentna, że August przed poważniejszymi rozmowami z nią robił notatki, chcąc mieć z góry przygotowane argumenty; Agrypina matka Nerona pisała pamiętniki, ■ których potem korzystał