Pani Bovary G Flauberta 1

„PANI BOY ARY" CiUSTAWA FLAUBERTA ¹

Sytuacja krytyka, który występuje po innych, sytuacja kryty-lca spóźnionego, zawiera pewne dogodności, których brak kryty kowi-prorokowi takiemu, co ogłasza sukces i — by tak rzec kieruje nim z autorytetem i poświęceniem.

Pan Gustaw Flaubert nie potrzebuje już, by się dlań poświęcać, jeśli kiedykolwiek tego potrzebował. Jego znakomitą książką uczcili i uwieńczyli liczni artyści, pośród których znaleźli sit; ci najbardziej wyczuleni i obdarzeni największym zaufaniem. Krytyce pozostaje więc tylko uwzględnić kilka zapomnianych punktów widzenia i nieco dobitniej podkreślić linie i światła, które, moim zdaniem, nie zostały dość wychwalone i skomentowane. Zresztą ta pozycja krytyka spóźnionego, wyprzedzonego przez opinię, ma, jak to już próbowałem wykazać, pewien paradoksalny urok. Swobodniejszy przez to, że jest sam jak maruder, krytyk wygląda też na takiego, który sumuje dyskusję, a ponieważ musi unikać zarówno oskarżycieiskiej, jak i obrończej zapalczywości, postępuje jako ten, co sobie przeciera nową drogę, niczym się nie przejmując poza miłością Piękna i Sprawiedliwości. ^r

Skoro już wypowiedziałem to wspaniałe i straszne słowo Sprawiedliwość, niech mi będzie wolno — a spraw ni to wielką przyjemność — podziękować sądownictwu francuskiemu za świetny przykład bezstronności i dobrego smaku, jaki dało w tej sprawie.

Mimo nacisku ślepej i zapalczywej gorliwości moralnej oraz umysłów, które sobie w tej sprawie zmyliły adres, wobec powieści, która była dziełem pisarza prawie nie znanego, wobec powieści, i to jakiej powieści! najbardziej bezstronnej i uczciwej, podobnej do pola banalnego jak wszystkie pola, chłostanego wiatrem i deszczem jak sama natura — wobec takiej powieści trybunał okazał się uczciwy i bezstronny jak ona sama, jak ta książka, którą na jego oczach pchnięto na stos ofiarny. Powiedzmy nawet więcej, że na podstawie niektórych wypowiedzi, jakie padły podczas przewodu sądowego, można przypuszczać, iż gdyby sąd odkrył w lej książce rzeczywiście coś, co mogłoby stanowić przedmiot oskarżenia, uniewinniłby ją w uznaniu i w imię Pięl r a, w jakie ją obleka. Ta znamienna troska o Piękno u ludzi p wołanych tylko do służenia Sprawiedliwości i Prawdzie jest: ogromnie wzruszającym objawem, gdy się ją porówna z zachłannością kio społeczeństwa, które odżegnało się od wszelkiej duchowe miłości i któro zapominając o swym w u ą t r z u troszczy się ty ti' o swoje wnętrzności. Można w końcu powiedzieć, że ten wyrok dzięki swej wzniosłej tendencji poetyckiej, byl ostateczny,- że Muza wygrała sprawę i że wszyscy pisarze, a przynajmniej c , .ctórzy są godni tego miana, zostali uniewinnieni w osobie para Gustawa Flauberta.

Nie mówmy więc, że la książka zawdzięcza swe ogromno wzięcie procesowi i uniewinnieniu, jak to niektórzy utrzymują nie bez lekkiego, a może nieświadomego gniewu. Gdyby jej >ie zaczepiono, spotkałaby się z lym samym zainteresowaniem, z tymi samym podziwem, wzbudziłaby takie samo poruszenie. 'Zresztą od dawna już została uznana przez wszystkich światłych ludzi. Wzbudziła żywe zaciekawienie już swą pierwszą wersją w „Re-vue de Paris", mimo nieostrożnych skrótów, które zakłóciły jej harmonii;. Sytuacja < Wisława Flauberta, który naraz stał s‘ę sławny, była jednocześnie znakomita i zła; chciałbym, o be mi się uda, podać różne powody tej dwuznaczności, nad któ : umiał zatriumfować jego uczciwy i wspaniały talent.

ESsiMiSiis

127