ScannedImage 70

- 42 -

nek ko nserwatywno-ortodoksyjny luteranizmu; pobożność ludu i duchowieństwa zabarwiona jest pietystycznie; poglądy_ liberalne nie cieszą się uznaniem ani duchowieństwa, ani wiernych.

Kościół luterański w Polsce należy od początku tj.od 1948 r* do Światowej Rady Kościołów w Genewie, a od 194? r. do Światowej Federacji Luterańskiej, w kraju zaś - do Polskiej Rady Ekumenicznej.

Kościół Ewangelicko-Reformowany,

Na początku Reformacji kalwini zm szerzył się bujnie w Polsce wśród możnowładców i szlachty* W roku 1569 i w latach następnych większość senatorów Rzeczypospolitej stanowili protestanci, przeważnie wyznania ewangelicko-reformowanego. Gminy kalwińskie utworzyły wówczas trzy jedno ty: wielkopolską, małopolską i litewską.

Do znanych działaczy kalwińskich należał w początkach Reformacji Jan Łaski; występował on poprzednio za granicą /Holandia, Anglia, Niemcy/, pod koniec zaś życia przybył do Polski i przyczynił się w dużej mierze do zorganizowania gmin reformowanych. Innym działaczem był ojciec piśmiennictwa polskiego Mikołaj Rej z Nagłowic, który w swoich majątkach założył cztery zbory kalwińskie, znane jest jego tłumaczenie sparafrazowane psalmów, wykład Apokalipsy, postylla i zbiór kazań na cały rok. Szkoły ewangelicko-reformowane w Pińczowie, Lesznie, Kiejdanach, Wilnie i Słucku stały na wysokim poziomie, a jeszcze przed wydaniem Biblii Wujka ukazało się protestanckie tłumaczenie całego Pisma św. w roku 1565 w Brześciu n/Bu-giem, zwane "Biblią Brzeską" lub "Biblią Radziwiłła", gdyż ten możnowładca umożliwił materialnie jej wydanie* Obowiązującą księgą liturgiczną była "Agenda Gdańska” z 1657 r., opracowana “przez pastora K. Kraińskiego; używana jest ona dotychczas z pewnymi adaptacjami i zmianami.

W roku-1570 zawarli kalwini w Polsce razem z luteranami i Braćmi czeskimi tzw. Ugodę Sandomierską, zmierzającą do wspólnego wspierania sprawy protestantyzmu w Polsce i wspólnej obrony. Jednie-że już na schyłku XVI w. ruchy ewangelicko-reformowane w Polsce zaczynają słabnąć, a Kościoły ewangelickie tracić na liczbie i sile swych wy znawców. Dopiero pod koniec XVIII i w XIX w. następuje ponowna organizacja i wzmożona działalność religijna, kulturalna i dobroczynna Kościoła ewangelicko-reformowanego.

W 1776 r. powstaje w Warszawie reformowana gmina.

W czasie rozbiorów Kościół ewangelicko-reformowany zorganizowany jest w dwóch jednotach: Wileńskiej i Warszawskiej•

W Warszawie początkowo konsystorz /1828 r./ obsługuje wspólnie kalwinów i luteran, ale od roku 1849 Kościół reformowany powołuje do życia własny konsystorz.

W okresie międzywojennym po powstaniu niezależnego Państwa polskiego ewangelicy reformowani liczą około J>0 tysięcy wiernych, zorganizowanych, we wspomnianych dwóch jednotach. W roku 1926 ukazuje się czasopismo kościelne pod nazwą "Jednota", które wychodziło do wojny i wznowione zostało po czasach okupacji hitlerowskiej.

Okres wojenny był dla Kościoła ewangelicko-reformowanego nie-