SDC13932

126 TOoęSa woli twórczej

126 TOoęSa woli twórczej

Do spraw tych powrócę jeszcze W posłowi u, gdy omuwiać będę szczegółowiej determinizm i „antropomorfizm" Rłegla.

-^Założeniu teoretyczne Riegla najobszerniej przedyskutował Hjąuaeb W nauce o woli twórczej, która.wychodzi od koniecznej jfldiMOasowóśrl i nicporÓ2óL»y^wa^ności zjawisk historii sztuki, Riegl rępręzgntujo jeden- a WOlff lin - teorią historii sztuki bez na* zwisk i swym eliminowaniem indywiduum jako nosiciela historii — druffi kierunek. Określić ich możną juko pstaUiicfe wielkich przedstawiciglPTiisi

historycyzmu, Ktorzv_ mimo zasadniczych różnic miedzy poglądami    wiele wsnńjnetło j£".

„Właściwym celem i sensem -historii sztuki bez nazwisk* nie Jest nic innego, jak pozbawienie rozwoju sztuki zależności od przypadku i dowolności i danie jej pozoru ścisłej prawidłowości czy wewnętrznej konieczności" ^,*¹. „Te zasady mają się uzewnętrzniać przede wszystkim w określonym, nieodwracalnym porządku następstwa stylowego: w logice rozwoju, który po kierunku piasty czno-Unearnym — przynosi kierunek malarski i po tektonicznym — atektoniczny. Historia sztuki znajduje się w myśl tej logiki między wiecznymi przeciwieństwami i ulega wzrostom i upadkom antytetycznie zbudowanych -pojęć podstawowych*. jak nazywa Wólfflin swoje kategorie -widzenia* światai...! Sztuka plastyczna każdego czasu — wedle nauk Wolfflinn = demonstruje we wszystkich swych gałęziach jednolity .charakter..stylowy: architektura, rzeźba, malarstwo mają ten sam optyczny _ «mianowmx». są zależne od tego samego optycznego ^cHrniatu'' . „Tu jednolitość JEST po prostu formą wewnętrznej konieczności, w jakiej przejawia się logika rozwojuf-.]* Pod koniec działalności poddał on swe zapatrywania rewizji^...], rozluźni! granice zakreślone twórczemu indywiduum i przypisał bardziej doniosłe znaczenie czynnikom treściowym przy powstawaniu stylów. Idea rozwoju sztuki jako autonomicznego i immanentnie określonego procesu — pozostała jednak podstawą jego teorii historii i koniec*-

W A. Nniirr. PhjUiop»ilf|..|. t,p elt^ «. u*. Ostatnio bardro ostro wycUpH pitocin Kle Klawi 1.. DUtnunn, MtU. SimtaI. Uruktwr. SiuilUn łu Kat*9orlcn d«* XbH>t0«łCłi»ni«. lb.lt I IM. MwktÓw ]cto poglądy omówię w Pwłowlu.

“ H. WMinin, Benaiwincr u**d Oatoc*c, tb.m ) imn. s. W.

« IŁ WaUfUn, KumipCarhMlilkh* Cruadb*gri;/8M, op. «•*-. W l ».

nym założeniem jego metody. Przyznawał, żc forma może być tylko formą jakiej* treści, lecz dobitnie utrzymywał zasadą, że treści « realizują, się wpierw w środowisku określonych wyobrażeń formalnych* ^,a \ ie rzeczą pierwotną jest aparat wrażeniowy, a nie odczuwający podmiot'^1,2‘. ,3ivśl, że formy rozwijają ag b-raodziełnic f że sposoby ekspresji wzbogacają się same i zanikają, że sztuka zdaje się— Jednym słowem — słuchać nienaruszalnego, wewnętrznego prawa— utrzymało dlań siwą fascynacją. Ostalnlm jego słowom pozostało — przy wszystkich zastrzeżeniach, jakie powstały wokół niego i w nim samym — że «związek sztuki z.car łościa kultury jest tylko luźnyi że sztuka mimo wszystko .«mn swoie.w3osne_żzgje i swa-wlaśną historię:*" w.

„Historia poglądów Wólfflina Zawiera^- liczne idee, które nie tylko są przekonujące, ale należą już do milcząco przyjmowanych dziś założeń każdej prawdziwej historii sztuki. Nikt nie sprzeciwi się na przykład Wól ffllnowi i me będzie twierdził, że poszczególne fazy rozwoju sztuki następują po sobie bez sensu i związku, bez trudu przyznamy, że każdy stopień rozwoju uwarunkowany jest poprzednim i skierowany jest w kreślonym kierunku" ^,*‘.

Trzobn sobie uprzytomnić, ze „podstawowe pojęcia⁷" Wólfflina były przez niego stosowane tylko do określonego okresu dziejów sztuki. „Wolfflin nie szukał ogólnych regal estetycznych, jego podstawowe pojęcia są zależne od określonych doświadczeń, określonych dziel i stylów oraz mają znaczenie tylko dla niektórych, ograniczonych okresów historycznych. Gdy Wólffiin mówi o różnych formach widzenia, to nie myśli oczywiście o ponadczamwej, Ogólnoludzkiej zdolności, ani o jakiejś pierwiastkowej formie estetycznych wyobrażeń, które musiałyby leżeć u podstaw wszystkich tworów artystycznych|...J^m; przedstawienia linearne i malarskie* przestrzeń obr&Żu płaska łub wgłębna, forma otwarta lub zamknięta, a także mniej lub bardziej wyraźno uporządkowanie kompu-

“J uł# Jcit 10 Jednak pdibsWlone (firnu — łwlwtoM orty lecw* popmOUe przeze mnie Analizy Ullt**.

im h, wolffUn. Gmtmken nr x»*KpOscfticfiie. op. ot, * * t il •a Jbld, * U.

Ot A. luutcr. KmntpUwwjłiłU, «p cii., i. ffl-lll

•n Tym zĄtain *1* uwdnlMO pojada f«Mnm wanno* od rfctfowtklcft.