skanowanie0014

wysiłkiem poprzez studiowanie książek, analizę dzieł sztuki, wsłuchiwanie się w informacje zawarte w środkach masowej komunikacji. Wyobrażenie o człowieku zostaje ukonkretnione o nowe jakości. Dochodzi też jeszcze inny element związany z wierzeniami religijnymi, albo ideologią społeczną. Zatem kulturowy wzór osobowości stanowiący punkt wyjścia jednostki do myślenia o innych ludziach, o ich zachowaniach i wyborach społecznych wzbogacony zostaje o wizerunek religijny oraz wizje artystyczne i naukowe. Toteż każdy człowiek ma swój własny, osobisty ideał wychowania, oparty jednak na takiej samej podstawie w danym kręgu kulturowym na występującym w nim wzorcu osobowości. Ów ideał stanowi też efekt jego myślenia o człowieku, o jego kondycji moralnej i jego przyszłości. Niektórzy ludzie w swoich działaniach pedagogicznych opierają się tylko na kulturowym wzorze osobowości (występuje wówczas tylko proces socjalizacji), inni natomiast podejmują wysiłek zrozumienia natury człowieka dając własną odpowiedź w tej sprawie „(ci właśnie wychowują). Wychowanie oparte jest na refleksji wychowawcy co do przyszłości jego wychowanka. A tutaj problematyka ideału człowieka nabiera pierwszoplanowej roli.

3.3. Cele wychowania

Celem nazywa się taki stan rzeczy, którego osiągnięcie jest postulowane. Generalnie można powiedzieć, że celem wychowania jest pewien postulat dotyczący oddziaływań międzyludzkich. Ktoś zamierza coś osiągnąć w dziedzinie wychowania. Treści celów, zdaniem H. Muszyńskiego (1974), wywodzi się najczęściej z przyjętego ideału wychowania. Wyróżnione przez tego autora cele wyćhowania konsekwentnie wynikają z akceptowanych przez niego założeń aksjologicznych i światopoglądowych. Przyjął on jako podstawę marksistowską formułę określającą relację między człowiekiem i światem. Według tej koncepcji człowiek jest tworem materialnym zakotwiczonym w realnym świecie, który dla jednostki staje się jedynym punktem odniesienia dla jej działań. Dzięki owej aktywności człowiek przekształca naturę. Cywilizacja jest wytworem działań ludzi w rzeczywistości przyrodniczej. Człowiek wyemancypowany z natury skazany jest na ciągle przekształcanie świata. Wychowanie musi uwzględniać !e uwarunkowania. Aktywność we wszystkich dziedzinach życia społecznego, gospodarczego i kulturalnego staje się zatem pewną wartością w wychowaniu. Człowiek funkcjonuje zawsze w określonych zbiorowościach. Polni różno role społeczne. Im więcej polni ról, tym więcej interna! izujo norm i wartości obowiązujących w danych grupach społecznych, tym bardziej też podlega procesom socjalizacyjnym prowadzącym do jego uspołecznienia..Należy zatem organizować takie sytuacje wychowawcze, aby dziecko mogło być ciągle aktywne w życiu społecznym. Jednym z celów wychowania jest zatem aktywizacja społeczna środowisk dziecięcych i młodzieżowych.

K. Sośnicki (1964) przeprowadził analizę wielu koncepcji pedagogicznych. Wyróżnił on dwie grupy zabiegów koncepcyjnych, jakie stosuje się w teleologii wychowania. Według pierwszej z nich w praktyce edukacyjnej da się wyróżnić dwa rodzaje celów wychowania: ostateczne i etapowe. Pedagog, projektując zabiegi edukacyjne, kreśli pewną perspektywę aksjologiczną i merytoryczną, którą wyznacza przyjęty ideał wychowania. Następnie wyprowadza zeń cele nadrzędne oraz cele pośrednie ukierunkowujące konkretne działania. Takie podejście charakterystyczne jest dla pedagogiki urabiającej. Wychowawca dostosowuje rzeczywistość empiryczną dla zaprojektowanej.

Drugi nurt w teorii wychowania, zdaniem K. Sośnickiego, repezentują ci autorzy, którzy określają w warstwie teleologicznej tylko tak zwane cele rozwojowe. Wskazują oni, jakie efekty powinny przynieść podejmowane zabiegi wychowawcze na danym etapie rozwoju psychofizycznego dziecka. Wskazują oni standardy rozwojowe, które umożliwiają ocenę skuteczności wychowania. Pedagog może podjąć działania usprawniające bądź korygujące dotychczasowy stan psychofizyczny dziecka.

Cele wynikające /, analizy rozwój u wychowanka kreślone są na jego miarę. Są one zindywidualizowano dla każdego dziecka. Stąd nie da się ich wyprowadzić z jakiegoś odgórnie ustalonego abstrakcyjnego wizerunku człowieka, ale ustala się je na podstawie analizy rozwoju psychicznego i społecznego człowieka funkcjonującego w określonych warunkach. Są one zrelatywizowane do konkretnych warunków egzystencji jednostki, do jej możliwości oraz oczekiwań społeczeństwa.

Pomimo występowania zupełnie odmiennych orientacji wywodu celów wychowania w różnych teoriach pedagogicznych można powiedzieć, że w praktyce wychowanie przebiega pomiędzy wyróżnionymi tu skrajnościami. Niekiedy jest bardzipj urabianiem psychiki, a innym razem nie ingeruje w swobodny rozwój dziecka.

W literaturze pedagogicznej w różny sposób próbowano uzasadnić przyjęcie określonych celów wychowania. Wywodzono je ze świata natury, kiedy, rozwój człowieka tłumaczono przez analizę teorii determinizmu. Zadatki wrodzone przesądzały o kształcie fizycznym jednostki i o jej stanie umysłowym. Rolą wychowania było usuwanie barier hamujących swobodny rozwój dziecka. W wychowaniu naturalnym nie stosowano żadnych metod i środków. Mogłyby ono pogwałcić naturę dziecka. Właśnie natura, wśród której żyje wychowanek, miała być jedynym egzekutorem jego poczynań.•Nierespektowanic tych praw może przynieść dotkliwe skutki dla człowieka. Kara jest środkiem natury a nie wychowawcy. Zwolennikiem takiej koncepcji wywodu celów wychowania był między innymi H. Spencer (1988).

79