skanuj0123 (2)

236 Słowotwórstwo

-at(y)	p. podob. (§ 42, 2); p. wl.	-n(y) p. pnal. (§ 36, 6); p. mat.
	<§ 43, 2)	(§ 37, 2); p. czyn. (§ 39, 2);
■aw(y)	p. stop. (§ 41,1); p. podob.	p. możl. (§ 40, 2); p. wl.
	(§ 42, 4); p. wl. (§ 43, 8)	(§ 43, 5)
•czyw(y)	p. skl. (§38, 3)	-owat{y) p. podob. (§ 42, 6); p. wl.
■ejszty)	p. stop. (§41, 4)	<§ 43, 7)
-eńkti)	p. stop. (§ 41, 2)	-owsk(i) p. pnal. (§ 36, 5)
	p. pnal. (§ 36, 2)	-OM>(y) p. pnal. (§ 36, 3); p. mat.
-in\\-yn	p. pnal. (§ 36, 8)	(§ 37, 3); p. skl. (§ 38, 4);
-«8%)||-ys%) p. pnal. (§36,9); p. czyn.		p. czyn. (§ 39, 7); p. podob.
	(§ 39, 5); p. podob. (§42,3);	(§ 42, 6); p. wl. (§ 43, 6)
	p. wl. (§ 43, 4)	■sk(i) p. pnal. (§ 36, 4)
-iw{y)\-yw{y) p. skl. (§38, 1); p. wl.		-sz(y) p. stop. (§ 41, 3)
	(§ 43, 9)	-uchn(y) p. stop. (§41, 2)
-*(*)	p. czyn. (§ 39, 3); p. wl.	-usieńk(i) p. stop. (§ 41, 2)
	(§ 43, 10)	-mk(i) p. stop. (§ 41, 2)
-liuĄy)	p. skl. (§ 38, 2)	-uteńk(i) p. stop. (§ 41, 2)
-Hy)	p. czyn. (§ 39, 1); p. możl.	-«ii(i) p. stop. (§ 41, 2)
	(§ 40, 3)	-’y p. czyn. (§39, 6).
-n(i)	p. pnal. (§ 36, 7)

3. PRZYROSTKOWE FORMANTY ZAIMKOWE, LICZEBNIKOWE I PRZYSŁÓWKOWE

§ 45. Przyrostkowe formanty zaimkowe

W budowie zaimków przymiotnikowych występują stosunkowo nieliczne formanty:

1. -ok(i)    *-ato-jb-, por. sos. tato jato kato VbSato, poi. jaki taki owaki siaki wszelaki. Ten formant ma funkcję wyrażenia właściwości, która zależnie od pnia ma odcień wskazujący, pytający, uogólniający. Formacja znana od najdawniejszych czasów.

2.    -tor[y) A *-ton, występuje w zaimku który £= *toton i w stp. wsz-tor-n-k(i) 'wszystek’.

3.    -n-\\-n{y), np. żaden każden któren\Mórny inny wszelkny.

4.    -utk(i), -uśk(i), -uteńk(i), -tusieńk(i), np. samiutki wszyściutki samiu-teńki takuńeńki-, są to formacje nowsze, w których formant ma funkcję uwydatnienia stopnia natężenia właściwości. Powstanie i rozwój tych formantów pozostaje niezawodnie w związku z dziejami tychże formantów w zakresie przymiotników (por. § 41, 2).

5. -yt(e)k *-it-vk-t w zaimku stp. wszytek. W nowszej polszczyź-nie występuje on w postaci wszystek. Wyrażono mniemanie, żo oboczność wszytek\\wszy$tek tłumaczy się albo obocznością dwu przyrostków -«z||*-is{z, np. ogpol. skalisty mączysty ale gw. skalily mączyly, albo wywodzi się z M 1. mn., w którego formie wszytcy zaszedł proces fonetyczny: fśytcy =s>fśycy =±fśyscy, a to wtórne s uogólniło się w innych przypadkach. Materiał pism Beja (zbadany przez Kuraszkiewicza) przemawia raczej za tym drugim przypuszczeniem.

Dodajmy jeszcze, że w gwarach, a dawniej i w staropolszczyźnie literackiej istnieją zaimki przynależnościowe (dzierżawcze) na -ski, np. mojski twojski nąski wąski jegojski. Do tej serii należy genetycznie swojski, które znaczeniowo przeszło całkowicie do kategorii przymiotników.

Zarówno w zaiśnkach przymiotnikowych, jak i przysłówkowych, występują jeszcze formanty: -ś, gw. -si, -siś; -kolwiek, stp. -koli, -kole, -kotwie na oznaczenie nieokreśloności, np. ktoś gdzieś, gw. kłosi oosi ktosiś cosiś kl&rysi którysiś jakisi jakisiś gdziesi gdziesiś ktokolwiek cokoli. W gwarach pojawia się w tej funkcji przy -si formant -k, np. ktosik cosik kló-rysik gdziesik. Ten formant -k występuje też w przysłówkowych zaimkach wskazujących, np. tamok tutok haniok hawok wtedyk.

Szereg starożytnych formantów odnajdujemy w zaimkach przysłówkowych. Mianowicie:

1.    -amo *-amo w stp. tamo jamo kamo, por. scs. tamo jamo kamo. Zachował się tylko zaimek tam, którego -o wygłosowe zanikło.

2.    -cj-cy *-tjs\-tji w stp. dwojc\dwojcy 'dwukrotnie’, jacy 'tylko’, jednąc 'raz’.

3.    -dy w stp. kiegdy tegdy mnogdy drugdy wszegdy, z powodu osłabienia zwarcia g w grupie gd ulega ono ostatecznie zanikowi (por. Fonetyka, § 49).

4.    -dzie a. *-de w zaimku przysłówkowym gdzie z- *k%de.

5.    odć- *-odz W- dotąd dokąd odkąd itp., por. sch. dtud ótkud.

6.    -gdy w kędy tędy wszędy owędy siędy prawdopodobnie wskutek wyrównania formacji na -gd z formacją na -dy.

Na uwagę zasługuje gwarowy formant -nĄ-ny, np. kieni kień 'gdzie’, nikień 'nigdzie’ (Mazowsze, ziemia dobrzyńska, Lubawskie, Ostródzkie, Warmia, Kujawy, Łęczyckie), kani kań (Małopolska, Warmia, Śląsk), leni 'tędy’ (Mazowsze), któreni 'którędy’ (Mazowsze), kany 'gdzie’ (Śląsk, Małopolska), onegdany 'onegdaj’ (południowo-wschodnia Wielkopolska, Wieluńskie), teny tamtśny chtóremy 'tędy, tamtędy, którędy’ (Łowickie). Wyjątkowy to wypadek, że gwary rozbudowały system przyrostków' zupełnie nieznany w języku literackim.