van�r Leeuw Słowo święte i uświęcające5

ścijańskich. mówi piękny fragment z Guardiniego Von heiligen Zeichen. (•. 6$): .Błogosławić może tylko ten. kio ma władzę, lylko len. kio może Slwo-rzyć. Błogosławić może lylko Bóg- Albowiem błogosławić - lo znaczy rządzić tym. co jest i działa... Tylko Bóg może błogosławić. My zaś w istocie prosimy".

Z Uświęcające słowo ma różne zastosowanie. Po pierwsze: ślubowanie, w postaci klasycznej znane z historii Jakuba: .Jeżeli Jahwe Bóg będzie za mmi. strzegąc mnie w drodze, w która wyruszyłem, jeżeli da mi chleb do jedzenia i ubranie do okrycia się i jeżeli wrócę szczęśliwie do domu ojca mojego, Jahwe będzie moim Bogiem J Z wszystkiego, co mi dasz. będę ci składał w ofierze*⁰⁷⁰. Król plemienia Ewc przysięga ero: Jeśli możesz mi pomóc, byśmy nie byli uciskani przez żadnego króla i zawsze mieli co Jeść w naszych domach, to będę ci wiecznie służył"³⁷'. Przy omawianiu daru i ofiary (patrz i 50) widzieliśmy, te laki kontrakt z mocą nie ma charakteru czysto racjonalnego, ślubowanie jest wprawdzie kontraktem, ale kontraktu nie zawiera się koniecznie z pobudek czysto racjonalnych. W ślubowaniu bóstwo współdziała z człowiekiem:

Samo to już ci zrozumieć pomoże.

Jak wielce waży ślub, gdzie do twej chęci Przyłączyło się pozwolenie Boże.

Człowiek umowę z Panem Bogiem święci.

Ofiarę składa przed najwyższym tworem⁷⁷².

Znak dobrej wo'i kładąc miast pieczęci²⁷³.

Typowym przykładem słowa uświęcającego jest rzymskie votum: podczas oblężenia miasta evocationis carmen wywołuje nieprzyjacielskiego boga z jego siedziby (E. Lehmann, H. Haas, Testbuch. s. 22Ó)⁷⁷⁴. Votum ma formę kontraktu. Prastara formuła towarzyszy devotio (ofiara), poprzez którą wódz - jednocześnie uświęcający i uświęcany - łączy się w jedno z nieprzyjacielskim wojskiem i. szukając śmierci, siebie i nieprzyjaciela poświęca zagładzie: jeśli w czasie bitwy dowódca taki nie zginie, pozostaje nieczysty, przynależny do świata podziemnego²⁷³. Wrażenie, jakie czyni na nieprzyjacielu devotio. porównać się daje z tym. jakie wywiera kometa przynosząca zarazę; gdziekolwiek ukazywał się Decjusz. Indzie padali na ziemię lub uciekali (Tytus Liwiusz. VIII. 9). Podobne poświęcenie - ale nie samego siebie -stanowi staroizraeiskie che rem. jeśli Bóg wyda wrogów w ręce Izraela, to lud obłoży ich cherem. ten. całkowicie wytępi⁷⁷*-

Najbardziej znaną formą uświęcającego słowa jest przysięga. Prowadzi nas ona w dziedzinę fenomenologii prawa, ale częściowo - i ze swej istoty -

należy do religii. Przysięga (o działające automatycznie słowo mocy. które przysięgającego poświęca lej mocy. jeśli się jego wypowiedź nie potwierdzi Nie znaczy to koniecznie, że wypowiedź musi być takie prawdziwi. Słowo i tutaj jest potężniejsze od rzeczywistości - może się więc udać jakąś ma „uczynić" prawdziwą. W pewnym opowiadaniu mahoroctańskim chrześcijanin proponuje muzułmaninowi połowę banana ze słowami: „Mój panie, na prawdziwość twej wiary, przyjmij to!" Muzułmanin obawia się zadać kłam przysiędze chrześcijanina, zjada więc banana, który zawiera środek odurzający^rr. Współczesny człowiek powiedziałby: moja wiara jest prawdziwa niezależnie od czyjejkolwiek wypowiedzi. Przysięga ma jednak silę. która czym coś prawdziwym lub nieprawdziwym. Tak można zrozumieć występującą u wielu ludów instytucję przysiąg i oczyszczającej. Gdy kogoś obwiniono o kradzież. uderzał ręką w ziemię i tym samym przysięgał. Jeśli mimo to okazywało się. że ukradł, musiał umrzeć²⁷¹. Wypowiedź pod przysięgą ustała winę lub niewinność. Przysięga to jnocne" słowo. A silę tego słowa można jeszcze wzmocnić. Temu służy nun. powtórzenie, niekiedy aż trzykrotne (R. (lirze!, Der Eid. s. 82). Także sposób składania przysięgi zwiększa jej moc. W czasach starogcnnańskich np. składano przysięgę nago (ri/us paga-nusf*. Wzmacnia się przysięgę również przez towarzyszące jej obrzędy. W starożytnym Izraelu przy przysiędze dotykano męskich genitaliów (J. Pe-dersen, Der Eid bei den Semiien in seincin Verhdluiis zu verwandien Er-scheiungen, s; 150), ponieważ stanowiły one siedzibę silnej substancji duszy. Abraham powiada do swego sługi: „Połóż mi twą rękę pod biodro, bo chcę. żebyś mi przysiągł na Boga [...f²*. Najczęstszym sposobem wzmocnienia przysięgi jest jednak instytucja pomocników w przysiędze (współ-przysięgających), jednocześnie najdobitniejszy dowód, że przysięga nie jest wypowiedzią o „rzeczywistości", lecz słowem mocy. W średniowieczu liczbę owych consacramenrales określano wedle wagi sprawy. Człowiek, którego napadnięto w samotności, brał trzy źdźbła słomy ze swego dachu, kota i koguta, aby przed sędzią zaprzysiąc. że dopuszczono się wobec niego przestępstwa'¹¹. W końcu zaś przysięga, która sama w sobie jest już pewnego rodzaju ..sądem bożym”, może zostać potwierdzona przez właściwy sąd boży (patrz § 54). np. przez przyjęcie komunii* lub przez pojedynek. Przysięga jest fałszywa, jest krzywoprzysięstwem nawet wtedy, gdy złamano ją nie* rozmyślnie (R. Hirzeł. Der Eid, s. 49 nn.). Słowo raz wypowiedziane jest ważne, działa, tj. sprowadza szkodę na przysięgającego lub na przedmiot, na który składało się przysięgę. Drzewa przy którym dwoje łudzi przysięgło nigdy się nie rozłączyć, więdnie, gdy rozdziela ich śmierć (kreteńska pieśń ludowa, w: R. Hirzeł, Der Eid, s. 35).