0000010 2

4 Badanie kliniczne w neurologii

tych, wywiadów rodzinnych i czynności ustroju okazuje się bardziej owocne dopiero po zapoznaniu się z sytuacją aktualną. Skrupulatna ocena i zanotowanie wydarzeń minionych są bardzo ważne. Do pospolitych błędów w wywiadach należy przyjmowanie przez lekarza za faktyczne dane określeń rozpoznawczych, którymi chory posługuje się w odniesieniu do przebytych chorób. Rozsądne wydaje się poczynienie tu pewnych dociekań co do objawów i sytuacji, które spowodowały ustalenie danego rozpoznania. Z tego punktu widzenia należy dokładnie oceniać każdą chorobę przebytą. Na przykład pacjenci powołują się często na rozpoznanie choroby Heinego-Medina przebytej w dzieciństwie — dla wyjaśnienia zastarzałego upośledzenia stanu kończyny. Stwierdzenie takie może nie odpowiadać danym aktualnym, a dalsze dociekania odnoszące się do wspomnianej choroby mogą sprawę wyświetlić.

ZESTAWIENIE CZYNNOŚCI USTROJU I ICH BADANIE PODMIOTOWE

Należy temu poświęcić szczególną uwagę ze względu na związek z układem nerwowym. Po części czynimy to przy zbieraniu wywiadów. Na przykład, gdy mowa o bólach głowy, pytamy o nudności, wymioty i zaburzenia wzrokowe. Jednakże w toku rozmowy i badania wyłania się konieczność pełniejszego i bardziej systematycznego zadawania pytań. Podczas badania fizycznego staje się to łatwe i naturalne. Cóż bardziej naturalnego niż pytanie chorego o stan jego wzroku a następnie badanie czynności oczu? Postępowanie takie bez trudu wyjaśni, co chory rozumie przez „osłabiony wzrok”. Tego rodzaju łączenie badania podmiotowego z przedmiotowym zapobiega przecenianiu wagi zapytania w umyśle chorego. Jeszcze ważniejszy jest fakt, iż w toku rozpatrywania przypadku klinicznego lekarz myśli kategoriami nie tylko anatomii, ale i fizjologii. Myślenie i badanie posuwają się równocześnie w miarę wnikania w stan poszczególnych układów. Szczegółowe badanie podmiotowe należy wykonywać (z nielicznymi wyjątkami) w zakresie wszystkich pozycji wymienionych w „Zestawieniu” w prawym marginesie arkusza wywiadów.

WYWIADY RODZINNE

Dla neurologa wywiady rodzinne posiadać mogą znaczenie specjalne. Należ)' starannie zebrać i odnotować dane dotyczące zdrowia rodziców i rodzeństwa. Choroba pacjenta może przemawiać za istotnym udziałem czynnika dziedzicznego. Jeśli tak jest, zachodzi konieczność bardziej wnikliwego zebrania wywiadów rodzinnych. Specjaliści genetyki posługują się kartami i symbolami, które skrupulatnie odzwierciedlają obraz wywiadów rodzinnych. Jednakże zasięgania takiej informacji najlepiej dokonywać w sposób uproszczony. W odniesieniu do każdego z rodziców notuje się imię, wiek, płeć, stan zdrowia lub przyczynę zgonu. Z kolei podobną informację notuje się w zakresie rodzeństwa pacjenta, rodzeństwa każdego z rodziców oraz innych krewnych. Informacje te można później ująć w postać mapy.

Stawianie pytań dotyczących innych krewnych bywa często wskazane, zwłaszcza w przypadkach bólów głowy, padaczki, hiperkinezy, oczopląsu, zaniku i dystrofii mięśni, zaburzeń móżdżkowych, bezładu i neuropatii. Można podać wiele innych przykładów, ogólnie jednak biorąc, należy zadawać pytania w rodzaju: „Czy ktoś z krewnych cierpiał na chorobę podobną do pańskiej”? Albo — jak w przypadku schorzenia drgawkowego — sformułować pytanie w sposób zrozumiały dla chorego, np.: „Czy któryś z pańskich krewnych miewał napadowa omdlenia, drgawki lub utraty przytomności?”. Jeśli istnieją podstawy do oczekiwania odpowiedzi twierdzącej, należy pytania takie zadawać kilkakrotnie. Niekiedy w toku powtórnej rozmowy chory przedstawia swoje „drzewo genealogiczne”, starannie przygotowane w wyniku poszukiwań rodzinnych lub korespondencji z krewmymi przebywającymi w innej części kraju.

WYWIADY SPOŁECZNE

Wspomniano już o ważności danych dotyczących problemów społecznych rodziny. W podobny jak wyżej sposób będzie odbywało się badanie podmiotowe w zakresie rozwoju umyslowości chorego oraz jego reagowania na stress i chorobę. Należy przynajmniej pobieżnie zapytać o stosunki z rodzicami i rodzeństwem. Trzeba postarać się o pewien materiał faktyczny dotyczący wykształcenia pacjenta i jego przystosowania się do warunków pracy. Okoliczność harmonii czy dysharmonii małżeńskiej oraz zachowanie się potomstwa rzuca nierzadko pewne światło na nerwicowe momenty choroby.

BADANIE PODMIOTOWE SPECJALNE

Rzecz naturalna, że doświadczony neurolog ma większą niż nowicjusz biegłość w szybkim uzyskiwaniu od pacjenta potrzebnych danych. Doświadczenie zdobywa się powoli, jednakże nabycie wprawy przez młodego adepta neurologii można przyśpieszyć przez nadanie badaniu właściwego kierunku. W zamiarze ułatwienia zbierania wywiadów neurologicznych zamieszczamy tu krótkie omówienie niektórych objawów w pospolicie spotykanych przypadkach, mianowicie bólów, bólu głowy oraz drgawek.

I. BÓL

Z wyjątkiem bólów głowy, najczęstsze bóle pochodzenia neurologicznego są wynikiem zajęcia nerwów obwodowych, korzonków nerwowych i wzgórza lub szlaków czuciowych ośrodkowego układu nerwowego.

Charakter bólu towarzyszącego schorzeniom układu nerwowego bywa bardzo