0000021

144 Fizykoterapia

zjawisk ełektrokinetycznyćh należą: 1) elektroforeza - różne obojętne elektrycznie cząsteczki i koloidy, białka, tłuszcze, bakterie, pojedyncze komórki, zawieszone w elektrolicie, mogą absorbować jony. Jeśli zostaną naładowane dodatnio i znajdują się w stałym polu elektrycznym, to przemieszczają się bardzo wolno do katody, co nazywa się kataforezą. Natomiast anaforezą nazywa się ruch naładowanych ujemnie struktur tkankowych ku anodzie; 2) elektroosmoza - pod wpływem prądu galwanicznego następuje przesunięcie wody przez błony komórkowe w kierunku katody. Może to spowodować lekki obrzęk skóry pod katodą, pod anodą zaś skóra może być nieco wyschnięta.

3.    Zjawiska elektrotermiczne. Pod wpływem prądu stałego dochodzi w tkankach do tarcia między przemieszczającymi się w polu elektrycznym jonami a środowiskiem. W wyniku tego tarcia wytwarza się ciepło Joule’a. Jednak ze względu na stosowanie zwykle prądu stałego o małym natężeniu, ilość ciepła jest niewielka i praktycznie nie wpływa znacząco na procesy zachodzące w tkankach.

4.    Odczyn ze strony naczyń krwionośnych. Istotny wpływ na zwiększenie ciepłoty tkanek wywiera rozszerzenie naczyń krwionośnych, powstające w wyniku bezpośredniego, pobudzającego oddziaływania prądu stałego na naczynia oraz pod wpływem histaminy uwolnionej z magazynów tkankowych i innych substancji rozszerzających naczynia krwionośne. Zjawiskom tym towarzyszy występowanie w skórze tzw. rumienia galwanicznego, który jest bardziej intensywny pod katodą niż pod anodą. Pod wpływem podrażnienia również receptorów układu autonomicznego znajdujących się w skórze, na drodze odruchowej dochodzi też do rozszerzenia naczyń krwionośnych głębiej położonych mięśni. Odczyn rozszerzania naczyń krwionośnych jest zjawiskiem czasowym, w którym wyróżnia się trzy okresy: rozszerzenie naczyń powierzchownych skóry, słabnięcie rumienia w ciągu ok. 30 min oraz wystąpienie przekrwienia tkanek głębokich, które utrzymuje się najdłużej, bo do kilku godzin.

5.    Reakcja nerwów i mięśni. Przepływający przez nerwy i mięśnie prąd stały galwaniczny nie powoduje ich pobudzenia, ale zmianę stopnia ich pobudliwości. Jest to efekt przemieszczania się jonów, zmian polaryzacji błon komórkowych. W czasie przepływu prądu stałego występują jednocześnie następujące zmiany: 1) pod katodą powstaje tzw. katelektrotonus, tj. następuje depolaryzacja błon komórkowych i obniżenie progu pobudliwości, równoznaczne z jej zwiększeniem, 2) pod anodą powstaje tzw. anelektrotonus, tj. hiperpołaryzacja błon komórkowych i wzrost progu pobudliwości, jednoznaczne z jej zmniejszeniem.

Omówione zjawiska biologiczne stwarzają szerokie możliwości stosowania prądu stałego w celach leczniczych. Do zabiegów najczęściej stosowanych należy zaliczyć galwanizacje, jonoforezy i kąpiele elektryczno-wodne.

Urządzenia fizykoterapeutyczne. Aparaty wytwarzające tylko sam prąd stały nie są już produkowane. Obecnie dostępne są w handlu różne aparaty mające układy generujące zarówno prąd stały, jak i prądy impulsowe małej i średniej częstotliwości. Wszystkie używane obecnie aparaty można podzielić na cztery grupy (kolejne generacje): 1) aparaty pierwszej generacji, konstruowane na zasadach elektroniki analogowej, wytwarzające najprostsze formy prądu. Są to jednak nadal doskonałe urządzenia, wykorzystujące tranzystory, oporniki i inne elementy elektroniki, uważane już dzisiaj za tradycyjne; 2) aparaty drugiej generacji dysponujące już także oprócz elektroniki analogowej elektroniką cyfrową; 3) aparaty trzeciej generacji, które posiadając elementy urządzeń pierwszej i drugiej generacji, wykorzystują ponadto mikroprocesor 8-bitowy. Te urządzenia umożliwiają korzystanie z wielu ułatwień przy' wykonywaniu zabiegów. Możliwość ścisłej kontroli parametrów pracy aparatu w czasie wykonywania zabiegu zapewnia większe bezpieczeństwo dla pacjenta; 4) Aparaty najnowszej generacji, mające już dwa kontrolujące się wzajemnie mikroprocesory, w tym często superszybki mikroprocesor 32-bitowy DSP (digital signal processor), który z dużą dokładnością wytwarza wszystkie złożone sygnały.

9.5.2. Prądy impulsowe małej częstotliwości 0,5-500 Hz. Obszarem oddziaływania fizjologicznego prądów impulsowych małej częstotliwości jest głównie układ nerwowy obwodowy' i ośrodkowy-, somatyczny i autonomiczny oraz największy efektor tego układu, jakimi są mięśnie szkieletowe, gładkie i gruczoły-. Nerwy- i mięśnie reagują na bodźce zarówno swoiste, jak i nieswoiste, a do tych ostatnich zalicza się impulsy prądu elektrycznego, m.in. małej częstotliwości. W odniesieniu do elektroterapii prądami impulsowymi małej częstotliwości, mają zastosowanie ustalenia powstałe na podstawie prawa Du Bois Reymonda (1840). Prądy impulsow-e powstają na podłożu odpowiednio przerywanego prądu stałego, do którego zalicza się prąd galwaniczny.

Rodzaje prądów impulsowych małej częstotliw-ości. Prądy impulsowe małej częstotliwości można podzielić ogólnie na trzy grupy: 1) prądy złożone z impulsów prostokątnych, 2) prądy złożone z impulsów trójkątnych, w których natężenie wzrasta wykładniczo (eksponencjalnie, stąd ich nazwa - prądy ekspo-nencjalne), 3) prądy powstałe z prostowania sieciowego prądu zmiennego sinu-