0000023 4

148 Fizykoterapia

z tym energia działającego bodźca elektrycznego nie spada do zera, lecz tylko do podprogowej wartości prądu stałego. W następstwie odpowiednich kombinacji podstawowych częstotliwości 50 i 100 Hz oraz modulacji amplitudy oraz częstotliwości, generatory prądów DI) wytwarzają 6 rodzajów prądów: MF (monophase fixe), DF (diphase fixe), CP (courte periode), LP (longe periode), RS (rhytme syncope) i MM (monophase module).

Efekty elektroterapeutyczne prądów impulsowych małej częstotliwości stano-wity podstawę opracowania specjalnych metod elektrostymulacji. Są to:

1.    Elektrostymulacja układu nerwowo-mięśniowego - NMES (neuromusculay electrostimulation). Na ogól metoda NMES jest stosowana w celu zwiększenia sity' mięśni normalnie unerwionych. Zabiegi są wykonywane z użyciem ministy-mulatorów jedno- lub wielokanałowych (NMES jednego mięśnia lub wielu mięśni jednocześnie). Wykorzystywane są prądy złożone z jednobiegunowych; impulsów prostokątnych o czasie trwania 1 ms i częstotliwości 50 Hz. Częstotliwość zabiegów i całkowity czas treningu elektrogimnastyki ustala się indywidualnie. Stosuje się zwykle technikę elektrostymulacji dwubiegunową, z zastosowaniem elektrod o wielkości dobranej do stymulowanego mięśnia.

2.    Elektrostymulacja czynnościowa - FES (functional electrostimulation). Celem FES jest odzyskanie, zastąpienie lub podtrzymanie funkcji ruchowych utraconych w następstwie choroby czy uszkodzenia układu nerwowego. Wyróżnia się FES kończyn i FES narządową. Metoda została zapoczątkowana przez W.T. Libersona i wsp. w 1961 r. na potrzeby elektrostymulacji przezskórnej pnia nerwu strzałkowego wspólnego, w celu poprawy funkcji kroczenia u pacjentów z porażeniem połowiczym, z wykorzystaniem ministymulatora. Wielokanałowe stymulatory są wykorzystywane również do przeprowadzania FES u paraplegi-ków. Przykładami FES narządowej są zabiegi elektrostymulacji nerwu przepono-) wego (w okolicy szyjnej) przy dysfunkcji mięśnia przepony u pacjentów po uszkodzeniu rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym wysokim.

3.    Przezskórna elektrostymulacja nerwu - TENS (transcutaneous electrical, nerve stimulation). Celem TENS jest leczenie objawowe przewlekłych i ostrych stanów bólowych. Zabiegi wykonuje się także z użyciem ministymulatorów. Zabieg TENS polega na stosowaniu prądu impulsowego o częstotliwości 10-200 Hz i natężeniu 25-30 mA. Metoda ta jest wykorzystywana także przy stosowaniu przezskórnej elektroakupunktury, z częstotliwością impulsów 0,5-8,0 Hz.

Działanie biologiczne. Działanie bodźcowe prądów impulsowych małej częstotliwości zależy od kształtu impulsu, amplitudy i częstotliwości. Skurcze pojedyncze zdrowych lub tylko nieznacznie odnerwionych mięśni szkieletowych wywołuje się impulsami prostokątnymi, zgodnie z prawem Du Bois Reymonda, stosując metodę ręcznego przerywania (specjalną elektrodą z tzw. przerywaczem) prądu / stałego lub wykorzystując odpowiedni program elektrostymulatora. Skurcze tężcowe wywołuje się seriami impulsów prostokątnych lub seriami impulsów trój- v kątnych, np. prądu neofaradycznego. Ze względu na właściwości elektrofizjologicz-ne błon komórkowych i czas refrakcji komórki mięśniowej czy włókien nerwowych (1-5 ms), ważną rolę w pobudzaniu nerwów i mięśni odgrywa częstotliwość impulsów. Tylko przy małej częstotliwości istnieją warunki, w których każdy bodziec elektryczny może wywołać potencjał czynnościowy. Prąd impulsowy do częstotliwości ok. 10 Hz wywołuje pojedyncze skurcze mięśni; 10 - ok. 20 Hz - skurcze tężcowe, tzw. niezupełne; 20 - ok. 80 Hz (przy optymalnej częstotliwości 50 Hz)

- skurcze tężcowe zupełne. Zakres częstotliwości 90-200 Hz powoduje rozluźnię- * nie mięśni szkieletowych. Działanie przeciwbólowe, związane z uwalnianiem en-dorfin, wykazują prądy impulsowe o częstotliwości 2-10 Hz. Są to częstotliwości V stosowane m.in. w elektroakupunkturze. Zgodnie z „teorią bramkową” R. Mel-zacka i P. Walla (1965) działanie przeciwbólowe jest związane z blokowaniem bodźców nocyceptywnych na poziomie istoty galaretowatej wejścia korzeni grzbietowych do rdzenia kręgowego. Działanie takie wykazują prądy impulsowe o częstotliwości 50-100 Hz. Pobudzenie włókien nerwowych układu nerwowego autonomicz-^ nego, zaopatrujących mięśnie gładkie, wywołuje się najczęściej impulsami trójkątnymi, tzw. eksponencjalnymi. Przy częstotliwości mniejszej niż 10 Hz dochodzi do pobudzania włókien nerwowych współczulnych pozazwojowych, a w następstwie tego do pobudzania mięśniówld naczyń krwionośnych. Przy częstotliwości 10-20 Hz dochodzi do pobudzenia włókien nerwowych przywspółczulnych pozazwojowych, a w następstwie tego do pobudzania mięśni jelit.

Działanie biologiczne każdego z 6 rodzajów prądów DD jest nieco odmienne. Prądy MF i CP wywołują skurcze tężcowe mięśni szkieletowych, ale jednocześnie pobudzają skórne receptory bólowe. Prądy DF, CP i LP działają wyraźnie przeciwbólowo. Ponadto prąd CP zwiększa ukrwienie tkanek i podobnie jak prąd LP działa troficznie, np. zwiększając wchłanianie wysięków i krwiaków pourazowych. Istniejący w prądach Bernarda komponent prądu galwanicznego również zwiększa ukrwienie i trofikę tkanek.