0000068

Ze względu na funkcjonalny charakter tego typu zaopatrzenia istotna jest tu szczególnie lekkość konstrukcji oraz odsłonięcie powierzchni dłoniowej palców i ręki.

Substytucja ortotyczna funkcji ruchowej kończyny górnej

W rozleglejszych porażeniach kończyny górnej, obejmujących zgina -cze i prostowniki ręki, a także inne mięśnie kończyny, odtworzenie zarówno ruchu chwytnego, jak i możliwości przemieszczania jej w przestrzeni stanowi poważny problem konstrukcyjny, uzależniony od wielu czynników dodatkowych (rozległość i lokalizacja porażeń, zdolność samodzielnego poruszania się, środowisko, motywacja itp.).

Ortezy stosowane w tych przypadkach wymagają dodatkowego (zewnętrznego) źródła siły, zdolnej do rozwarcia i zwarcia ręki oraz przemieszczenia jej w przestrzeni. Źródłami tymi mogą być np. czynne ruchy w innych stawach, odpowiednio dobrana siła sprężyn, energia sprężonego gazu (C0₂) oraz energia elektryczna. Wybór odpowiedniego źródła siły uzależniony jest od indywidualnej sytuacji funkcjonalnej.

Wybiórcze porażenie obwodowe kończyny spotykamy w przypadku uszkodzenia rdzenia kręgowego po złamaniach lub zwichnięciach szyjnego odcinka kręgosłupa na poziomie C₅ — C₆. Porażona jest funkcja chwytna ręki przy zachowanych czynnych ruchach w obrębie stawu barkowego i łokciowego oraz mięśni prostowników nadgarstka. Najpro-strze zaopatrzenie stanowi tu orteza sterująca ruchem palców przez przeniesienie biernego zginania ręki w stawie nadgarstkowym oraz czynne g° jej prostowania (ryc. 94). Jako bazę konstrukcji wykorzystujemy tu zwykle śródręcze oraz kciuk ustalony w opozycji do drugiej kości śródręcza. Jako część ruchomą ortezy wykorzystujemy prowadnicę,

Rvc. 94. Orteza Engena umożliwiająca wykorzystanie czynnego ruchu w stawie nadgarstkowym do wspomagania biernego ruchu w stawach śródręczno-palicz-kowyeh porażonej ręki — zasada działania: 1 — uchwyt przedramienia, 2 — przegub stawu nadgarstkowego, 3 — stabilizator kciuka, 4 — prowadnica palców, 5 — pręt sztywny łączący punkt stały na uchwycie przedramienia z dźwignią prowadnicy palców, 6 — przegub stawu śródręczno-paliczkowogo.

w której osadzamy lekko zgięte w stawach międzypaliczkowych palce — wskaziciel i środkowy. Bierny ruch w stawach śródręczno-paliczko-wych, pozwalający na zetknięcie się palców z ustalonym w opozycji kciukiem, umożliwia chwyt.

W tego typu dysfunkcji ręki, zwłaszcza gdy pozwalają na to warunki techniczne, możemy stosować również zewnętrzne źródła siły, a więc sprężony C0₂ oraz energię elektryczną. Efekt ich działania jest taki sam, to znaczy aktywizują one bierny ruch palców wskaziciela i środkowego w stawach śródręczno-paliczkowych, powodując zwarcie lub rozwarcie ręki, jak w przypadku ortezy sterowanej ruchem nadgarstka. Stosujemy je u pacjentów z równoczesnym porażeniem kończyn dolnych korzystających stale z wózka inwalidzkiego, na którym umieszczamy stosunkowo duże pojemniki źródeł energii (ryc. 95, 96).

W przypadku jednostronnych porażeń całej kończyny górnej (polio-myelitis, dystrofia mięśniowa, uszkodzenie splotu ramiennego), jeśli zachowane są ruchy bierne w stawie łokciowym oraz stawach ręki, możemy zastosować lekki aparat szynowo-opaskowy, stabilizujący biernie przedramię w dowolnie wybranych pozycjach, oraz hak dwudzielny, umieszczony po stronie dłoniowej ręki. Przy zastosowaniu cięgła mechanicznego, zakotwiczonego na barku strony zdrowej, możemy uzyskać siłę do rozwarcia haka, analogicznie jak w protezie przedramienia. Rozwiązanie to jednak ma istotną wadę — stanowi ono dodatkowe obciążenie porażonej kończyny, wpływające na rozciąganie stawu barkowego.

Korzystniejsze wydaje się tu rozwiązanie Steepera, stanowiące rodzaj lekkiej, uprzegubowanej podpórki osadzonej na pasie (ryc. 97). Stwarza ono podparcie masy kończyny i pozwala na wykorzystanie biernej jej ruchomości w stawach łokciowych i barkowych w pewnych granicach. Umieszczony na jej obwodzie uchwyt ręki umożliwia odtworzenie ruchów chwytnych przy zasilaniu mechanicznym z drugiego barku lub przy wykorzystaniu energii sprężonego C0₂.

Wartość tego zaopatrzenia jest jednak dyskusyjna, bowiem zakres czynności, których wykonanie one umożliwiają, jest niewielki, i nie każdy pacjent decyduje się na noszenie krępujących go konstrukcji.

W przypadku całkowitego porażenia kończyn górnych i dolnych, w wyniku uszkodzenia szyjnego odcinka rdzenia na wyższym poziomie, nie wystarcza już tego typu zaopatrzenie. W piśmiennictwie ostatnich 10 lat (Engen, Karchak) spotykamy opisy bardziej złożonych konstrukcji, zasilanych energią sprężonego C0₂ oraz energią elektryczną. Konstrukcje te, osadzone na wózku inwalidzkim, stanowią wsporniki podtrzymujące porażone kończyny i umożliwiające im wykonywanie podstawowych ruchów (odwiedzenie ramienia w stawie barkowym, zgięcie i prostowanie łokcia, ruchy obrotowe przedramienia oraz ruchy chwytne rąk). Pozwala to pacjentowi na pewien stopień samodzielności,

137