Systemy polityczne współczesnego świata
podejmując m.in. przedsięwzięcia o charakterze edukacyjnym czy socjalizacyjnym. Dominują wśród nich strategie aktywne, nastawione na kreowanie sprzyjającego środowiska wyborczego, przy wykorzystaniu niejednokrotnie typu apelu ideologiczno--programowego. Partia reprezentacji bardzo przypomina kategorię ugrupowania określanego mianem pragmatycznego czy wyborczego (catch-all), zaś partia integracji charakteryzuje się cechami typowymi dla ugrupowania masowego, dążącego do stworzenia strukturalnych form identyfikacji wyborczej, m.in. przy pomocy apelu ideologicznego.
1. Partie prosystemowe a partie antysystemowe
Pojawia się wiele klasyfikacji partii politycznych opartych na ocenie ich funkcjonalności (czy też jej braku) wobec np. ustroju politycznego (reżimu) lub demokracji jako takiej. Mamy więc do czynienia z partiami prosystemowymi, które akceptują konstytucyjne i polityczne zasady gry politycznej, oraz z partiami antysystemowy-mi, które podejmują różnorodne działania nastawione na podważenie lub osłabienie legitymacji systemu demokratycznego. Niektórzy autorzy tę pierwszą kategorię ugrupowań nazywają konstytucyjnymi, zaś drugą - rewolucyjnymi. Mamy tu do czynienia z systemowym podejściem do klasyfikacji partii politycznych z charakterystyczną dla niego próbą dokonania oceny ich funkcjonalności wobec poszczególnych kategorii systemów, w których są aktywne. Kilka słów wyjaśnienia wymaga kategoria partii antysystemowej. Jest to bez wątpienia fenomen sytuacyjny, który należy rozpatrywać w kontekście konkretnego układu społeczno-politycznego. W reżimach demokratycznych będą to ugrupowania, które prezentują postulaty programowo-ideologiczne mające stanowić - w przekonaniu ich twórców - antytezę dla demokratycznego procesu ewolucji systemu politycznego. Jak już wspomnieliśmy, partia an-tysystemowa jest dysfunkcjonalna wobec demokratycznych układów politycznych, kwestionując m.in. ich legitymację społeczną, zasady gry politycznej czy nawet zdolność do zaspokojenia enigmatycznie rozumianych oczekiwań społecznych. Jednak wśród piszących zarysowały się dwa sposoby ujmowania w tym kontekście antysys-temowości. Jedni traktują kwalifikator „antysystemowa” (partia) w sposób mocny i sugerują, iż takiego charakteru nabiera ugrupowanie, którego postulaty i zachowania wyraźnie mają delegitymizującą właściwość wobec demokratycznego ustroju politycznego (systemu politycznego). Taka partia podważa legitymację społeczną demokracji jako takiej. Do takiego wniosku możemy dojść po dokonaniu m.in. oceny
88