014 8

26 Atanasow danie stopnia magistra, magistra inżyniera lub lekarza; 2) tytuł służbowy w niektórych zawodach.

Atanasow Żcczo (ur. 22 XII 1919 w miejscowości Jamboł), pedagog bułgarski; od 1952 docent, a od 1960 profesor Uniw. Sofijskiego, od 1971 doktor nauk pedagogicznych; w Uniw. pełni funkcję profesora i kierownika katedry historii pedagogiki. Zajmuje się historią myśli pedagogicznej, teorią i historią wychowania estetycznego, pedagogicznymi problemami literatury dziecięcej. Główne prace: Problemy literatury dziecięcej w historii pedagogiki (1961), Wychowanie estetyczne tr szkole bułgarskiej (1967), Sztuka i wychowanie (1968), Rozmowy o wychowaniu estetycznym (1973).

atawizm [łac. atavus — przodek), ponowne pojawienie się u potomka cechy występującej kiedyś u jego przodków.

ateizm (gr. ótheos — bezbożny), pogląd nic uznający istnienia Boga, bóstw i sil nadprzyrodzonych. Dzieje a. wiążą się z krytyką wierzeń religijnych przez tak wielkich myślicieli, jak Demokryt i Epikur w starożytności, a następnie B. Spinoza, G. Bruno, D. Diderot, K. Marks i W.I. Lenin, a w Polsce — T. Kotarbiński, założyciel -* Towarzystwa Kultury Moralnej. Szczególnie intensywną działalność na polu szerzenia kultury laickiej prowadzi obecnie w Polsce -♦ Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej.

audiowizualne środki dydaktyczne [łac. audio — słyszę, risus — wzrok), środki słuchowo-wzrokowe stosowane w nauczaniu i uczeniu się, unaoczniające poznawaną rzeczywistość w sposób konkretny (rzeczy, zjawiska) lub uogólniony (np. modele, mapy) oraz zastępujące czynności nauczycieli. Coraz większą rolę wśród a.ś.d. odgrywają techniczne środki słuchowo-wzrokowe, jak projektory, magnetofony, magnetowidy, radio i telewizja.

austriacki system szkolny, oparty na prawie z 1962, lecz podstawowe jego formy ukształtowały się po pierwszej wojnie światowej. System ten składa się z: 1) przedszkoli i klas przedszkolnych, 2) 4-letniej szkoły ludowej ( Volksschule) dla dzieci od 6 r.i., 3) z 4-lctnich szkół drugiego stopnia: szkoły ludowej ( Volksschule-Oberstu/e), szkoły głównej (Hauptschule), gimnazjum realnego ( Realgymnasium) i gospodarczego gimnazjum realnego dla dziewcząt, 4) ustawowo 5-letniego, choć w rzeczywistości 4-letniego, zróżnicowanego od 9 roku nauki gimnazjum, 5) szkół wyższych. Już w 10 r.ż. dziecka zapada decyzja, czy uzyska ono prawo uczęszczania do szkoły wyższej, czy też wejdzie na drogę prowadzącą do wykształcenia zawodowego o niższym poziomie kwalifikacji (poprzez szkołę ludową). Austria ma 12 naukowych uczelni wyższych z najstarszym Uniw. Wiedeńskim (zał. 1365) oraz 5 uczelni artystycznych. W 1966 dokonano reformy uczelni wyższych na zasadach współpracy nauczycieli akademickich i studentów oraz powiązania badań z nauczaniem.

autokratyczny atyl w wychowaniu -• kierowanie wychowawcze, autonomia [gr. autós — sam, nómos — prawo), samorządność, ustana-

Bacon 27

wianie norm (praw) dla siebie samego; przeciwieństwem a. jest -* heterono-mia. Podmiotem a. może być jednostka lub grupa; w szkole grupą taką może się stać kilkuosobowy zespół uczniów, rozwiązujący jakieś zagadnienie, klasa szkolna, samorząd szkolny lub organizacja uczniowska. W miarę rozwoju społecznego jednostek i grup heteronomia ustępuje miejsca a. Terenem szczególnie sprzyjającym rozwojowi a. młodzieży jest praca pozalekcyjna i pozaszkolna oraz działalność organizacji młodzieżowych.

autorytet (lac. aucioriias — powaga, znaczenie), wpływ osoby lub organizacji cieszącej się ogólnym uznaniem na określoną sferę życia społecznego. A. nauczyciela szczególnie łatwo ulegają dzieci w młodszym wieku szkolnym, w klasach wyższych obserwuje się wzrost krytycyzmu i osłabienie roli a. nauczyciela, niekiedy zaś nawet zanik wszelkich a. Przykładem tego jest ruch -• kontestacji, popularny w wielu krajach kapitalistycznych. Pedagogika marksistowska docenia rolę a. rodziców i nauczycieli, łączy wszakże tę rolę z rolą świadomej dyscypliny i z takim kształtowaniem wzajemnych stosunków wychowawców z wychowankami, aby je cechowało pełne zrozumienie zadań obu stron, połączone z obustronnym szacunkiem.

autyzm (gr. autós — sam), skłonność do zamykania się w święcie marzeń i urojeń — przy niekiedy daleko idącym braku kontaktu społecznego z otoczeniem. Urojenia i halucynacje uważa się za objawy wtórne, które można tłumaczyć jako reakcję na zaburzenie pierwotne w postaci -♦ schizofrenii. Niekiedy nawet u osób psychicznie zdrowych myślenie może nosić pewne cechy a. Według S. Balcya niektóre fakty biografii Słowackiego świadczą o a. poety.

Babicki Józef Czesław (1880^-1952), działacz oświatowy i pedagog; w okresie pierwszej wojny światowej rozpoczął pracę w zakładach wychowawczych, skupiających dzieci pozbawione

rodziny; w 1916 zaczął realizować własny system wychowania zakładowego, zwany rodzinkowym; system ten polegał na skupianiu w jednym domu 15-20 dzieci w różnym wieku, które pod kierunkiem starszej koleżanki i pod opieką ogólną wychowawcy tworzyły ,godzinkę”. B. cieszył się dużym autorytetem jako specjalista od spraw wychowania w zakładach. Prace: Wychowanie dziecka opuszczonego w zakładach opiekuńczo-wychowawczych (1929), Opieka społeczna nad dziećmi i młodzieżą, w: Encyklopedia wy chowania (t. III, 1937), Jestem opiekunem (1935).

Bacon (bejken) Francis, baron of Verulam (1561-1626), angielski filozof i mąż stanu; od 1604 doradca królewski, 1618-21 kanclerz. Jako gorący zwolennik idei panowania człowieka nad przyrodą zapoczątkował wielki cykl dzieł pn. lnstauratio magna (Wielkie odnowienie), w którym usiłował przedstawić ówczesny stan nauk i ukazać perspektywy ich rozwoju zgodnie z ową ideą.