Systemy partyjne współczesnego świata
3. Systemy partyjne Australii i Oceanii
Jeżeli chodzi o dwa największe kraje tego regionu, Australię i Nową Zelandię, to jeszcze na początku lat 90. funkcjonowały w nich systemy dwupartyjne, a na pewno dominował układ rywalizacji bipolarnej. O ile w przypadku Australii mechanizm rywalizacji nie uległ większym zmianom, o tyle w Nowej Zelandii nastąpiły dość radykalne zmiany, i to nie tylko w instytucjonalnym otoczeniu systemu politycznego (jak np. zmiana systemu wyborczego w 1992 r.). Pozostałe kraje tego regionu należy na ogół zaliczyć do kategorii „młodych demokracji”, a proces zmian to fenomen lat 70. i 80. (wyjątkiem jest Zachodnie Samoa, które uzyskało niepodległość w 1962 r.). Ich systemy partyjne na ogół charakteryzują się niskim poziomem stabilizacji reguł gry politycznej, a to przede wszystkim za sprawą bardzo słabych partii, które nie pasują do tradycji i kultury społeczeństw tego regionu (zob. na ten temat rozdział III). W kilku krajach, jak już pisaliśmy wcześniej, następuje stabilizacja demokracji z „pominięciem” partii politycznych, które nie istnieją lub przybierają formę partii-ru-chów o bardzo nietrwałym charakterze (np. wTuvalu czy Kiribati). Przyjęcie nawet bardzo elastycznej i pojemnej definicji partii politycznej nie pozwala uznać za takie organizacji rywalizujących w Kiribati. W tych małych wyspiarskich krajach kategoria rywalizacji politycznej (kluczowy element w zdefiniowaniu systemu partyjnego) musi być interpretowana w specyficzny sposób. W tak małych społecznościach, opartych w dużym stopniu na powiązaniach interpersonalnych, polityka pozostaje kwestią rodziny, klanu czy plemienia. Partie polityczne w tym kontekście traktowane są jako zjawisko negatywne, a ich polityka prowadzi do podziałów. Należy pamiętać, że w tych krajach dominuje tradycja konsensusu, a nie uprawiania rywalizującej polityki. „Wielka” polityka zaczyna ujawniać się w niektórych z nich zwłaszcza za sprawą polityzacji konfliktów etnicznych (np. na Fidżi czy w mniejszym stopniu w Papui-Nowej Gwinei).
System partyjny Australii, jak już wspomnieliśmy, zaliczamy do kategorii dwu-partyjnego z duopolarnym mechanizmem rywalizacji. Podobnie jak np. w Wielkiej Brytanii, stabilizacja siły wyborczej i parlamentarnej dwóch dużych partii politycznych jest efektem dominacji w tym kraju (przynajmniej do początku lat 80.) konfliktu o charakterze socjoekonomicznym. Te dwie partie reprezentują strony w tym konflikcie, wyrażając interesy segmentów elektoratu identyfikujących się z jedną z opcji programowo-politycznych. Chodzi o Australijską Partię Pracy (ALP) oraz konserwatywną Liberalną Partię Australii (LPA). Reprezentanci ALP obecni już byli w parlamencie wyłonionym w pierwszych wyborach powszechnych w 1901 r., zaś w 1904 r.
165