0197

Systemy partyjne współczesnego świata

tyjnym polega przede wszystkim na tym, że - inaczej niż wcześniej scharakteryzowane układy rywalizacji - podlega on dość zaskakującym zmianom. Jeżeli np. systemy partyjne Szwecji czy Norwegii znamionuje wysoki poziom trwałości reguł gry politycznej, to w Danii mamy do czynienia z oscylacyjnymi zmianami. Poczynając od połowy lat 20., Partia Socjaldemokratyczna (SDD) jest największym ugrupowaniem w systemie partyjnym, ale od 1945 r. nie udało się jej zdobyć większości absolutnej w parlamencie. Jej przewaga nad kolejnymi ugrupowaniami pod względem siły parlamentarnej jest niższa niż w Szwecji czy Norwegii. W tej sytuacji możemy mówić o raczej „złagodzonej” formie dominacji socjaldemokratów. Formują oni gabinety mniejszościowe (samodzielnie) bądź koalicyjne. W Danii obserwujemy poza tym zjawisko dużej, przynajmniej na tle skandynawskim, zdolności partii prawicowych do formowania gabinetów koalicyjnych. Osią tych koalicji stają się Liberałowie (V) bądź Konserwatywna Partia Ludowa (KF), występuje również partia obrotowa, Radykalni Liberałowie (RV), która może współpracować zarówno z socjaldemokratami, jak i z obozem prawicy. Zdecydowanie częściej jednak wspomagała SDD, wchodząc do koalicji gabinetowych lub dostarczając wsparcia parlamentarnego („z zewnątrz”). Takie ruchome ugrupowanie wydaje się być istotne w procesie tworzenia koalicji gabinetowych, zwłaszcza w warunkach sporej fragmentaryzacji systemu partyjnego. Do zachowań tego typu predysponuje partię treść oferty wyborczej, w której znalazły się hasła dotyczące zarówno utrzymania modelu państwa dobrobytu, jak i wspierania indywidualnej przedsiębiorczości oraz rozwoju gospodarki rynkowej.

Spróbujemy teraz wskazać na pewne uniwersalne tendencje, widoczne w rozwoju systemów partyjnych regionu zachodnioeuropejskiego w ostatnim okresie. Po pierwsze, coraz słabiej jest akcentowana dominacja jednej partii w ramach konkretnego systemu partyjnego, co oznacza, że mechanizm rywalizacji staje się bardziej zrównoważony i powiązany z regularną alternacją władzy. Niegdyś dominujące partie polityczne (np. SAP w Szwecji, DNA w Norwegii czy Fianna Fail w Irlandii) muszą się pogodzić z istnieniem alternatywnych koalicji politycznych, co wymusza na nich przyjęcie nowych strategii, zarówno na arenie wyborczej, jak i parlamentarnej. W Holandii w 1994 r., po raz pierwszy od 1918 r., partia chadecka (Apel Chrześcijańsko--Demokratyczny - CDA) znalazła się poza gabinetem koalicyjnym i w ten sposób utraciła status swoistego ugrupowania „państwowego”.

Po drugie, poparcie wyborcze dla ugrupowań, które były odpowiedzialne za proces instytucjonalizacji reguł gry politycznej, niekiedy maleje, i to w sposób wręcz drastyczny. Przykładem jest chociażby CDA w Holandii, Socjaldemokratyczna Partia Austrii (SPÓ) czy SAP w Szwecji. Jednak częściej obserwujemy zjawisko polegające

193