0242

252    10. Władza wykonawcza

Nieco mniej rygorystyczne rozwiązania spotykamy w przypadku wyborów powszechnych, gdzie nie wymaga się na ogół większości kwalifikowanej, a w niektórych krajach nawet i bezwzględnej, choć przypadki takie są w Europie rzadkie. Przeważającym rozwiązaniem jest konieczność uzyskania więcej niż połowy ważnie oddanych głosów. Wymóg ten znajduje zastosowanie we Francji, Finlandii. Portugalii, Austrii, Polsce, Litwie, Bułgarii, Słowenii, Rumunii, Chorwacji, R i Ukrainie oraz - od 2000 r. - w Jugosławii. W niektórych państwach jest wym ny jest także określony poziom frekwencji. Na Litwie, by być wybranym w 1 turze należy uzyskać bądź większość bezwzględną przy udziale co najmniej połowy głosujących bądź minimum jedną trzecią ogólnej liczby uprawnionych - jeśli frekwencja jest niższa. W Rosji, Bułgarii, Macedonii i Ukrainie, jeśli frekwencja nie przekracza 50%, wybory nie są ważne i muszą być powtórzone. Podstawowym problemem, jaki rodzi się przy przyjęciu tego trybu wyboru jest to, co zrobić w przypadku, gdy żaden z kandydatów nie osiągnie wymaganego pułapu. Najczęstszym rozwiązaniem jest przeprowadzenie drugiej tury wyborów (runojj0, w której uczestniczą już tylko dwaj kandydaci legitymujący się najwyższym poparciem. Należy podkreślić, że w Europie Zachodniej nader rzadko dochodzi do zwycięstwa któregoś z kandydatów w pierwszej turze, zdarza się to natomiast w państwach Europy Środkowej i Wschodniej (Rosja w 1991, 2000 i 2004 r., Polska w 2000 r.). Oznacza to, że w państwach postkomunistycznych poziom rywaliza-cyjności elekcji prezydenckich jest niższy.

Niezależnie od faktycznego zakresu władzy prezydenta, osobie kandydata są stawiane szczególne wymogi. Prócz obywatelstwa najbardziej popularnym jest cenzus wieku. Przedstawia się on różnie. Najwyższy - bo 50 lat - przewiduje konstytucja Włoch. Ukończone 40 lat musi mieć kandydat na stanowisko prezydenta w Grecji, Bułgarii, Czechach, Estonii, Litwie i Łotwie, 35 lat - Cypru, Irlandii, Austrii, Islandii, Portugalii, Polski, Rosji, Słowacji, Ukrainy i Węgier. Granicy wieku nie przewidują natomiast konstytucje Rumunii, Chorwacji i Słowenii. Żadnych barier nie stawiają konstytucje zdecydowanej większości krajów kobietom, które na równi z mężczyznami mogą ubiegać się o wybór na stanowisko głowy państwa. Zwycięstwo wyborcze kobiet nie zdarza się jednak w skonsolidowanych demokracjach zbyt często. Wiatach 1982-1987 funkcję prezydenta Malty pełniła A. Barbara. Byl to jednak w ówczesnej Europie absolutny wyjątek. Sytuacja zmieniła się nieco w późniejszym okresie. W tym kontekście należy odnotować, że już drugi raz z rzędu prezydentem Irlandii została w 1997 r. kobieta (M. McAleese z Fianna Fail), pokonując w drugiej turze również przedstawicielkę pici pięknej (M. Banotti z Fine Gael). W 2004 r. wybory prezydenckie w Irlandii nie odbyły się, ponieważ M. McAleese była jedyną kandydatką. Od 6 lutego 2000 r. również prezydentem Finlandii jest kobieta (T. Halonen), która w drugiej turze wyborów prezydenckich zwyciężyła byłego premiera kraju - E. Alio z Partii Centrum. W Europie Środkowej i Wschodniej jedyną kobietą pełniącą funkcję głowy państwa jest Vaira Vike--Freiberga, sprawująca urząd prezydenta Łotwy od 1999 r. Warto jednak dodać, że główną kontr kandydatką obecnego prezydenta Słowenii była w 2002 r. prokurator generalna kraju, B. Brezigar, która uzyskała w drugiej turze blisko 44% głosów.