0251

Władza ustawodawcza

sytuacji jest Słowacja, w której parlament spełnił funkcję legitymizującą antyprezy-denckie poczynania premiera V. Mecziara. Inaczej dzieje się natomiast w warunkach fragmentaryzacji systemu partyjnego, zwłaszcza jeśli towarzyszy jej chwiejność zachowań wyborczych. Parlament może wówczas wydatnie ograniczyć swobodę działania koalicyjnego rządu. Sytuacja taka zaistniała na Węgrzech po wyborach w 1990 i 1998 r. Bardziej wymownym przykładem może być jednak działalność polskiego Sejmu wiatach 1991-1993 (zakończona upadkiem gabinetu H. Suchockiej i przedterminowymi wyborami) oraz po 1997 r. (doprowadzenie do faktycznego paraliżu gabinetu na wiosnę 2000 r.). Bez wątpienia parlamenty węgierski i polski można określić mianem transformatywnych - zmuszają one bowiem rządy do znacznej nieraz korekty własnych zamierzeń.

Parlamenty konsolidujących się demokracji Europy Środkowo-Wschodniej spełniają również funkcję rekrutacji liderów partii politycznych. W przeciwieństwie do demokracji ustabilizowanych, uzyskanie mandatu parlamentarzysty staje się często punktem wyjściowym w karierze partyjnej z uwagi na fakt, że większość partii politycznych rodzi się z parlamentarnych frakcji.

O ile w krajach przodujących w procesie konsolidowania demokracji parlamenty spełniają bądź funkcje charakterystyczne dla parlamentaryzmu gabinetowego, stając się „arenami", bądź też uzyskują zdolność do modyfikowania propozycji rządowych,

0    tyle w państwach „szarej strefy” podejmowane są próby wykorzystania ich w charakterze instytucji wspierającej głowę państwa w jej reformatorskich działaniach. W przypadku odmowy wypełnienia przez parlament takiej funkcji dochodzi do ostrych

1    spektakularnych napięć politycznych. Najbardziej drastyczny wyraz znalazło to w Rosji w 1993 r., kiedy to prezydent Borys Jelcyn, uznając się za jedyny legitymowany podmiot władzy, wysłał pod gmach Dumy czołgi. Choć konsekwencją tamtych wydarzeń było zorganizowanie pierwszej rywalizacyjnej elekcji parlamentarnej, to jednak wyłoniona w jej wyniku legislatywa nie stała się ani miejscem ujawniania złożonej struktury interesów rosyjskiego społeczeństwa, ani też podmiotem korekty poczynań władzy wykonawczej. Nie będzie dalekie od prawdy stwierdzenie, że Duma pełni rolę prezydenckiego zaplecza politycznego, co stało się szczególnie widoczne po elekcji z 1999 r. Z drugiej strony parlament jest też miejscem, w którym organizuje i aktywizuje się antyprezydencka opozycja.

Również na Ukrainie doszło po wyborach prezydenckich 1999 r., które ponownie wygrał Leonid Kuczma, do siłowej rozgrywki. W pierwszej fazie konfliktu nastąpił rozłam w Radzie Najwyższej. Rozdzieliła się ona na proprezydencką, prawicową większość i antyprezydencką, postkomunistyczną mniejszość. Obie frakcje odmówiły

247