0280

280 ZABURZENIA NA TlE LEKOWYM

280 ZABURZENIA NA TlE LEKOWYM

Napięcie lub lęk (np. przed atakiem paniki albo przykrą sytuacją)

Bodziec wyzwalający (wewnętrzny lub zewnętrzny, np. zmęczenie, pobudzenie, złość, podniecenie seksualne, kawa, leki działające na psychikę, odprężenie)

SPIRALA PANIKI

Poczucie zagrożenia może powodować lęk i napięcie, którym towarzyszą różne doznania cielesne. Zgodnie z poznawczym modelem paniki katastroficzne interpretowanie sygnałów płynących z organizmu zwiększa poczucie zagrożenia, które z kolei potęguje napięcie i lęk oraz objawy somatyczne, co prowadzi do nasilenia się myśli katastroficznych. Spirala ta może doprowadzić do ataku paniki. Bodziec początkowy nie musi wypływać z poczucia zagrożenia, lecz może brać się z innych przyczyn, takich jak wysiłek fizyczny, złość lub środki psychotropowe.

Źródło: Clark. 1986.

RYCINA 5.2

właśnie atak paniki. Ten sam mechanizm spirali napięcia może zostać uruchomiony zwyczajnym zawrotem głowy, zinterpretowanym jako oznaka raka mózgu albo nad

Spirala paniki

Bodziec wyzwalający (wewnętrzny lub zewnętrzny)

Poczucie ' zagrożenia

Interpretacja sygnału jako katastrofy

chodzącego omdlenia (patrz rycina 5.2). Człowiek doznający napięcia nie jest zazwyczaj świadomy tych katastroficznych wniosków; cały ten proces odbywa się poza świadomością (Rapee, 1996). Jednak te, jak mawia Beck, automatyczne myśli, w pewnym sensie wyzwalają panikę. Omawiany model zakłada więc, że ataki paniki nie pojawiają się „znikąd”, lecz są wyzwalane automatycznymi myślami, które mogą, ale nie muszą być świadome (w trakcie terapii poznawczej można jednak uczynić je przedmiotem świadomości).

Podstawowa różnica między modelem poznawczym a intero-receptywnymi modelami „strachu przed strachem” polega na wadze, jaką w modelu poznawczym przywiązuje się do znaczenia nadawanego przez daną osobę sygnałom dochodzącym z organizmu. Katastroficzne interpretacje tych sygnałów prowadzą do ataków paniki. W modelu warunkowania interore-ceptywnego natomiast katastroficzne myśli nie są potrzebne (Antony. Barlow. 1996).

Obecni teoretycy poznawczy nie mają pewności, skąd bierze się owa skłonność do katastroficznego interpretowania sygnałów z organizmu. Możliwe, że ich przyczyną są wzorce utrwalone w okresie poprzedzającym pierwszy atak, powstałe na przykład na skutek obserwowania zachowań rodziców w obliczu choroby albo też dostających ataku paniki (Ehlers. 1993). Skłonność do katastrofizmu może się również wykształcić na skutek reakcji lekarzy i innych ważnych