055 6

iii u.lun iii.i Koslo vvo\vi /.is zapotrzebowanie ii.i i I .peily/.y, klórycli auloifl I. a miilowali le/.y o charakterze populistycznym (w lod/aju l/.w. Icorii iirllfl i',||)l i lansowanej w Polsce przez liderów Konfederat |i Kolski Niepodlegli i 11*1 poi .. 11 k 11 lal dziewięćdziesiątych). Argumenty pi/omawiające za niciu limlfl nosi i.; zwolnień grupowych były odbierane niemal jak zamach na interesy I. koy loboiniezej, która — w oczach wielu —była podmiotem etosu przemian. Nilu. wstrząsy na arenie przemysłowej skłaniały badaczy do formułowania „czaniyt i. scenariuszy” ewolucji stosunków pracy. Możliwość ich realizacji przewidy w .m. w Polsce i w większości krajów Europy Środkowej i Wschodniej (Hawana 1992; Morawski, 1992; Zon van, 1995). Wyjątek stanowiły wówczas C/echB uchodzące za kraj znajdujący się najbliżej realizacji reform gospodarczych i pu litycznych (Rychetnik, 1995).

Wraz z postępem procesu transformacji postawa liderów związkowych wobec kwestii związanych z redukcją zatrudnienia zaczęła stopniowo nabita m' cech pragmatycznych. Nadal jednak zagadnienia związane z zatrudnieni, m wzbudzają wiele emocji i należy stwierdzić, że nie znajdują należytego ml zwierciedlenia w stosunkach trójstronnych. Z kolei na poziomie mikropr/.emy słowym, w coraz obszerniejszej sferze sektora prywatnego, dwustronne poro/u mienia zbiorowe o zatrudnieniu stanowią raczej wyjątek w stosunkach praco dawców z pracownikami. Załogi przedsiębiorstw sektora prywatnego są oc/.yl wiście zainteresowane utrzymaniem satysfakcjonującej puli miejsc pracy, ale ostateczne i zwykle autorytatywne decyzje należą do pracodawców.

Ze względu na swą dużą „zapalność” zagadnienia związane z zatrudnieniem pojawiały się w różnych kontekstach w trakcie negocjacji nad kolejnymi porozumieniami społecznymi. W tym sensie problem zatrudnienia jest jednym z głównych wątków w ewolucji stosunków pracy. Wciąż jednak jeszcze trudno mówić o kształcie strategii polityki zatrudnienia w krajach Europy Środkowe) i Wschodniej. Przyjrzyjmy się dotychczasowym osiągnięciom w kilku krajai li Europy Środkowej i Wschodniej.

Bułgaria

W Bułgarii zagadnienia związane z zatrudnieniem pojawiły się na forum obrad trójstronnych już w początkowym okresie kształtowania się stosunków pra cy. W sierpniu 1990 r. podpisano pierwszy pakt społeczny z udziałem przed slawicieli rządu D. Popova, Konfederacji Niezależnych Związków Zawo iłowych Bułgarii — CITUB (Konfederacija na Nezawisimite Sindikati w Byl garia — KNSB), związku zawodowego Konfederacja Pracy „Poparcie” (Kon lederacija na Truda Podkrepa — KT Podkrepa) oraz Krajowego Zrzeszenia Pra codawców. W rezultacie postępu dialogu trójstronnego w marcu 1991 r. stwo r/.ono prawne możliwości porozumień osiągniętych na forum Narodowej Ko misji ds. Koordynacji Interesów. W ciągu sześciomiesięcznego okresu &#• i u nw udało się znacznie ubm/yi miku ąę i nie dopust n do gwałtownego ct ł. iii bezrobocia. Bolilyki poio/umiru nie kontynuował nowy rząd b'. Di jfillii1 a (powołany w listopadzie 1991 i.), co było przyczyni) lali strajków. S i. h i. z ii I lacie w maju 1992 i. powołano Krajową Radę Trójstronnego Parł K . i" n, w której obrębie zainicjowano dialog pomiędzy przedstawicielami fi idu ( TIT.JB i Podkrepy oraz Związku Prywatnych Producentów „Revival” I Hnlgiiiskicgo Stowarzyszenia Przemysłowego. Pogłębiający się kryzys był uir\- yiią upadku rządu liberałów F. Dimitrova. W grudniu 1992 r. powstał P" gabinet ekspertów prof. I. Berova, który musiał zaakceptować istnienie w mu porozumienia trójstronnego chociażby dlatego, że jego funkcjonowanie #ti i ilu potwierdzone w nowym kodeksie pracy. Zawiniona przez rząd przer

•    a ■ lunkcjonowaniu Krajowej Rady była przyczyną następnej fali strajków

•    mai cii 1994 r. Kolejne epizody konfliktu na bułgarskiej arenie prze Miytdowcj doprowadziły do głębokiego kryzysu, któremu towarzyszył wzrost lif i' ibocia. Recesja była przyczyną wystąpień społecznych w drugiej połowie

i.

Czechy

l'u rozpadzie Czechosłowacji czeski rząd starał się realizować pluralistyczną niairgię rozwiązywania konfliktów przemysłowych. Utrzymano w mocy rcgu 11. |r znowelizowanego w 1991 r. kodeksu pracy oraz odpowiednie przepisy i. ule ksu cywilnego. Przepisy prawne miały być jedynym regulatorem i stosu u k o w 1'iacy. Niebawem jednak okazało się, że nawet w warunkach czeskiej ,ak\a iiiiincj transformacji” dynamika areny przemysłowej sprawia, iż stosunki pia< \ nu mieszczą się w ramach określonych przez prawo. Zaczęto poszukiwać umyi h

i......kooperacji interesów. Najbardziej aktywnym aktorem sceny |>i/cm\ .Iow. |

I n •/ostała administracja publiczna. Przystawały na to czeskie związk i zawodowi di'klarujące preferencje proegalitarne. Realizacja polityki „amortyzacji pi/r mian” przez rząd V. Klausa, przy wykorzystaniu narzędzi kontroli płat oia/ . aniżonej wartości korony czeskiej, nie napotykała więc specjalnych oporów r strony organizacji pracowniczych. Skutkiem tego kursu politycznego były «li|zenia do realizacji postulatu „pełnego” zatrudnienia (na poziomie zbliżonym do tzw. bezrobocia frykcyjnego), przy relatywnie niskich zarobkach i kontro lowanym poziomie cen. Komentatorzy czeskiej sceny stosunków przemy lowych nie są zgodni w ocenach tej strategii politycznej. Jedni w kierunku io/woju wypadków na arenie przemysłowej dopatrywali się sprytnego wybiegu proliberalnego rządu V. Klausa, którego celem było krępowanie aktywności związków zawodowych, inni przypisywali czeskiemu systemowi trend rozwo Iowy nieco zbliżony do brytyjskiej ewolucji areny stosunków przemysłowych (Myant, 1994). Byli i tacy, którzy sugerowali, iż układ przemysłowy ewoluuje ku „ekonomii negocjowanej” (Rychetnik, 1995; Orenstein, 1995).