058 7

114 James kiem naukowym Akad. Sztuk Pięknych, gdzie zajmował się problemami sztuki aktorskiej, zapoczątkowując w ten sposób swoje długoletnie badania nad psychologią twórczości nie tylko artystycznej, lecz także technicznej. Wyniki swoich badań przedstawił w dwu książkach: Process ttoorczeskoj raboty izobrteia-liela (1934), Psichologija spiecificzeskich czutostto aktiora (1936). Z kolei J. rozpoczął badania nad psychologią uczuć, na których oparł swoją pracę habilitacyjną, obronioną w 1962, a opublikowaną w dwu wydaniach. Plonem badań nad uczuciami były dwie inne prace: Izuczcnije czutostto u dietiej i podrost kota (1961), Emocjonalnaja żizn szkolttika (1966). W 1964 wyszła jedna z najlepszych książek J. Psichologija chudoiesttciennogo toosprijatija. Plonem kolejnych badań — tym razem nad motywacją — stała się praca Psiekologie zeskije problemy izuczenija motitoacii potuiedienija czelotoieka (1969).

James [dżejms] Wiliam (1842-1910), amerykański filozof i psycholog, współtwórca pragmatyzmu. Po studiach w USA i w Niemczech rozpoczął pracę w Uniw. Harvarda, gdzie w 1885 został profesorem filozofii, a od 1899 — psychologii. Jako przeciwnik metafizycznych poglądów, polegających na poszukiwaniu prawdy absolutnej, głosił zasady względności prawdy, jej zależności od potrzeb ludzkich i użyteczności w zaspokajaniu tych potrzeb. Psychikę z jej stroną poznawczą i emocjonalną traktował jako czynnik ułatwiający przystosowanie się człowieka do środowiska. Te założenia sprzyjały popularności poglądów J. w USA. Główne prace: Principlcs of Psychology (t. 1-2 1890), Pragmatyzm (1907, wyd. poi. 1911, 2 wyd. 1957).

japoński system szkolny, system oparty na starych tradycjach, już w 1905 obejmował na szczeblu początkowym 95% dzieci, w 2 lata później nauczanie obowiązkowe trwało już 6 lat. Współczesny j.s.sz. został ustalony w 1947 na wzór systemu szkolnego w USA. Obejmuje 6 lat szkoły podstawowej, 3 lata szkoły niższej drugiego stopnia i 3 lata szkoły wyższej drugiego stopnia oraz szkoły wyższe, zróżnicowane na 4-lctnic kolegia i 2-letni kurs magisterski. W 1967 Japonia miała 369 uniwersytetów, co świadczy o szerokim upowszechnieniu tego szczebla kształcenia. Już od 1948 panuje zasada, żc nauczyciele wszystkich szkół muszą ukończyć co najmniej 4-letnie studia uniwersyteckie, przy czym status wyższych szkół pedagogicznych jest równy statusowi uniwersytetów. Cechą znamienną jest istnienie w Japonii kilkuset instytutów badan pedagogicznych, których działalność koordynuje Narodowy Inst. Badań Pedagogicznych w Tokio. Inną cechą osobliwą jest funkcjonowanie bardzo licznych towarzystw naukowych, które zrzeszają przedstawicieli nauk o wychowaniu i nauczycieli. Naczelne miejsce wśród nich zajmują: Japońskie Tow-Badań Pedagogicznych, Japońskie Tow. Badań nad Procesem Dydaktycznym • ważną rolę łącznika między japońską oświatą i pedagogiką a krajami socjalistycznymi spełnia również Japońskie Tow. Badań nad Pedagogiką dziecką.

Jena-Plan 115

jaźń, termin wprowadzony do pedagogiki przez B. Tremowskiego (1808-69) dla oznaczenia podmiotu zjawisk psychicznych („ja”), w odróżnieniu od wszystkiego, co nic jest podmiotem. Obecnie termin ten jest rzadko używany.

jąkanie, wada wymowy o podłożu nerwicowym, szczególnie popularna u dzieci do 7 r.ż. Przyczyną j. mogą być: uszkodzenie ośrodków podkorowych narządu mowy lub zmiany czynnościowe; w tym drugim przypadku j. jest nerwicą trwającą przez pewien okres. J. często występuje po silnym przeżyciu, awanturze domowej, przestrachu, biciu, wypadku samochodowym lub po chorobie zakaźnej. Najskuteczniejsze jest leczenie j. zaraz po jego pojawieniu się. Nic leczone we właściwym czasie, może utrzymywać się przez całe życie.

Jcdlcwski Stanisław (ur. 9 XII 1906 w Przemyślu), pedagog. Ukończył studia uniwersyteckie wo Lwowie (filologia polska) i w Krakowie (pedagogika); doktor filozofii uniw. we Lwowie 1938, habilitacja Uniw. Warszawski 1959; 1950-53 prorektor WSP w Warszawie; od 1968 profesor Uniw. Warszawskiego, 1972-1976 dyrektor Inst. Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji. Zajmuje się zagadnieniami pedagogiki specjalnej ze szczególnym uwzględnieniem resocjalizacji nieletnich oraz funkcjonowania zakładów poprawczych. Główne prace: Nieletni w zakładach poprawczych (1962), Analiza pedagogiczna systemu dy-scyph nar no-izolacyjnego w resocjalizacji meletnicłt (1966), Pedagogika resocjalizacyjna (wraz z C. Czapówem, 1971). jednolita szkoła -* szkoła jednolita, jednostka lekcyjna -• lekcja.

jednostkowa praca uczniów, wykonywanie przez pojedynczych uczniów zadań szkolnych zlecanych przez nauczyciela i bezpośrednio lub pośrednio (np. -* praca domowa) przez niego kierowanych. Na j.p.u. składa się wykonywanie indywidualnych zadań na -* lekcji, jednostkowe udzielanie odpowiedzi na pytania nauczyciela, wykonywanie indywidualnych prac poza lekcjami, praca domowa.

jedynactwo, posiadanie jedynego dziecka w rodzinie, sytuacja raczej niekorzystna dla wy chowania dziecka, które otaczane nadmierną opieką w bardzo ^w>elu przypadkach nic może się stać pełnowartościowym członkiem grupy rodzinnej, korzystającym z właściwych dla dziecka praw, ale i spełniającym ustalone świadczenia na rzecz rodziny. W przypadku j. dziecko powinno więc jak najwięcej przebywać (w domu i poza domem) w gronie rówieśników.

Jena-Plan (plan jenajski), jeden z kierunków reformy szkoły wg zasad nowego wychowania, realizowany od 1924 w Jenie przez P. Petersena 1884-1952) i rozpowszechniony w Niemczech. Szkoła eksperymentalna Pe-^lcrscna tworzyła wspólnotę życia i pracy, wzorowaną na rodzinie. Nie było ^{U nic}i podziału na klasy i na przedmioty nauczania. Uczniowie tworzyli