10053

CM VIII WSTĘP

powieści¹”), toteż korygowali mu jc wedle swego uznani, Dziś jednakże nie ma powodu do podtrzymywania większo^ tych korektur. Tak więc /a rękopisem . odcinkami „Kurier* Codziennego”, a często także za pierwodrukiem książkowy* z 1S90 roku przywraca się w edycji niniejszej postać pierwotny wvrazom: „mięszac* (i pochodnym: „zmięszany \ „_mj_ęs?a;

nic” itp.). „siedm”. „ośm” (i pochodnym: „sicdmnaścic"

ośmnaście”, „siedmdziesiąt”. „ośmdziesiąt '). „dlaczegóż" "szklanny”. „tualeta”. „przedsiębierstwo”. Jeśli tak było w rękopisie lub pierwodruku gazetowym zachowuje się formy czasowników: „jęczyć”. Jeżyć”. „obctrzyć”. „dźwięczy?' itp. oraz ..szepce” („szepcąc”). W dopełniaczu l.mn. rzcczowni-ków typu „informacja”, „galanteria”, „sensacja” przywraca się stosowaną przez Prusa końcówkę ..-i , a więc zapis typu: „informacji” (nie „informacyj”) i „galanterii” (nie „galan-teryj”). Przywraca się też liczne w rękopisie i pierwodruku gazetowym oboczności fonetyczne, słowotwórcze i fleksyjne jako świadectwo ówczesnego stanu języka w ogólności, a języka Prusa w szczególności. Są to m.in. „korytarz”//„kurytarz”, „lorynetka” „lornetka”, „ajent”//„agent”, .jenerał"//„generał”. „tłomaczyć”//„tłumaczyć” (w rękopisie i pierwodrukach pisane jako „tłomaczyć”), „spółka”//„współka”. „wieczorem” „wieczór”, „co chwilę”//„co chwila” itp. W bierniku l.poj. rzeczowników obcego pochodzenia typu „historia”. „Alzacja”, „energia” oraz wyrazów rodzimych typu „kuchnia”. „studnia” przywracamy dwojaką końcówkę: „-ę”//„-ą’\ W rękopisie Lalki Prus częściej stosował formę „historią”, „energią . „studnią” niż „historię”, „energię'’, „studnię” (wyrazu „racja używał niemal wyłącznie — acz nie bez sporadycznych wyjątków — z końcówką ,,-ą”). W „Kurierze Codziennym tę dwoistość rugowano, preferując końcówkę ,,-ę”; tylko w nielicznych wypadkach pozostawiano ,,-ą’\ W pierw-

wnie edytorzy w roku 1935.

_szym wydaniu książkowym zdecydowanie faworyzowano końcówkę ..-ą („historią .„energią ), z rzadka dopuszczając ,_ę- W edycji z 1935 roku wszędzie wprowadzono ,,-ę” (..historię", „energię"), zacierając istnienie rozchwiania. Obecnie tym partiom tekstu, dla których zachowała się podstawa rękopiśmienna, przywraca się stan zaświadczony rękopisem, w partiach natomiast, dla których tej podstawy brak, przyjmujemy stan z pierwodruku w „Kurierze Codziennym" mimo pewnej jego nielojalności w stosunku do rękopisu. Nie przywracamy natomiast występującego w rękopisie rozchwiania form biernika l.poj. w nazwiskach żeńskich typu „Stawska". „Wąsowska '. Rozchwianie to: „Stawską"/ „Stawskę" zostało zatarte w pierwodruku w „Kurierze Codziennym", ujawnił je częściowo wydawca pierwszej edycji książkowej, zatarli pono

Istotne problemy pojawiają się przy interpunkcji Lalki. W rękopisie Prusa duże znaczenie ma oprócz zasady składniowej również intonacyjna. Pisarz konsekwentnie oddzielał przecinkami imiesłowowe równoważniki zdań oraz zwroty dopowiedzeniowe z imiesłowami przymiotnikowymi. Dzisiejsze przepisy interpunkcyjne dozwalają na respektowanie tej zasady przywracamy więc w tej mierze stan z pierwodruku i rękopisu z nielicznymi jedynie wyjątkami. Przywracamy również - za rękopisem i pierwodrukiem gazetowym - sporo innych znaków interpunkcyjnych, zwłaszcza myślników (pauz) i wykrzykników, usuwanych z wydań książkowych, od pierwszego poczynając. Zrezygnowaliśmy natomiast z dwuznaku wykrzyknikowego-pytajnikowego („!?"), który pojawił się w pierwszej edycji książkowej i został podtrzymany w wydaniach następnych, ani razu jednak nie figurował w rękopisie ani w pierwodruku gazetowym. Nie można było natomiast bez konfliktu z obowiązującymi dziś normami interpunkcji — przywrócić wszystkich przecinków rękopisu i pierwodruku z „Kuriera Codziennego", np. przecinków wyodrębniających