106 107

RotdiUl IX

kolegialny tryb podejmowania decyzji i możliwość odwoływania się od decyzji do rzędu - teraz ograniczone do decyzji mających znaczenie polityczne. Szeroka możliwość odwoływania się do rzędu przyczyniła się do stosunkowo późnego ukształtowania się sądownictwa administracyjnego. Charakterystyczną instytucję jest ombudsman. Jest on rzecznikiem parlamentu, którego zadaniem jest kontrolowanie działalności administracji publicznej, centralnej i terenowej - ale nie wprost rzędu -i czuwanie nad przestrzeganiem praw obywatela. Utworzono ten urzęd w 1809 roku i na wzór szwedzki dztałaję rzecznicy praw obywatelskich w większości rozwiniętych państw. W Polsce powołano Rzecznika Praw Obywatelskich w 1987 roku. Początkowo w Szwecji był jeden ombudsman, obecnie jest czterech dzielęcych się według kryteriów merytorycznych. Osobno są powoływani do szczególnych kategorii spraw np. spraw antymonopolowych, konsumenckich, równouprawnienia płci. Czasem Ich zakres mole wychodzić poza sprawy administracji publicznej. Ombudsmani są wybierani przez parlament Kryterium polityczne nie jest brane pod uwagę, ale Istnieje wymóg wykształcenia prawniczego. Nie podlegają oni poleceniom parlamentu ani rządu. Działają z urzędu łub na wniosek obywatela. Mogą wnieść sprawę do sądu. ale najczęściej wykorzystując autorytet swego urzędu zwracają uwagę urzędnikowi lub jego przełożonemu i to pociąga za sobą naprawienie sytuacji. Składają roczne raporty parlamentowi i informacje rządowi o swojej działalności. Około 10% spraw znajduje podstawy do skrytykowania działalności administracji.

Inną cechę charakterystyczną szwedzkiej administracji jest szeroki dostęp do dokumentów administracyjnych, zarówno ze strony zainteresowanych osobiście, jak i innych osób. Ograniczenie tego ma miejsce wtedy, gdy wchodzi w grę bezpieczeństwo państwa, ale trwają dyskusje wiążące się z tzw. ochronę prywatności.

Samorząd terytorialny ma długie tradycje i działa pod nadzorem władz centralnych. Gminy posiadają dużą samodzielność. Ich ilość się zmniejsza I w ostatnich latach tworzone są gminy większe oraz silniejsze ekonomicznie. Są one traktowane jako podstawowe jednostki samorządu terytorialnego. Organy samorządu często angażuję obywateli do współpracy w działaniach na rzecz wspólnoty samorządowej. Referenda nie maję najczęściej charakteru więżącego, ale z reguły są honorowane i traktowane jako głos ludu. Radni są traktowani jako mężowie zaufania i na sesjach rady decydują o zadaniach generalnych wspólnoty. Zarządy odpowiadają za całokształt prac przed radą. Administracja samorządowa jest wyraźnie oddzielona od państwowe).

Administracja Królestwa Szwecji działa na szczeblu centralnym, okręgowym I lokalnym. Samorząd terytorialny funkcjonuje na dwu szczeblach, ale szwedzkie samorządy tworzą centralne zrzeszenie będące reprezentantem Interesów jednostek działających na szczeblu podstawowym i okręgowym. Konstytucja szwedzka podkreśla. że formy zwierzchnictwa ludu urzeczywistnia się poprzez ustrój parlamentarny 1 samorządność.

Model japoński

Japonia, będąc jedną z największych potęg gospodarczych, posiadająca rozwinięte stosunki handlowe z całym światem, wysoką stopę życiową ludności I wykorzystująca

w codziennym tyciu najnowocześniejszą techniką, swoje niewątpliwe sukcesy I osiągnięcia zawdzięcza w dużej mieize sprawnej administracji. Specyfika tego azjatyckiego państwa, łącząca się m.ln. z wyspiarskim położeniem, wysokimi górami zajmującymi 85 procent całego obszaru państwa I brakiem surowców, wielką, przekraczającą 123 miliony. Ilością mieszkańców i zamieszkaniem w wielkich skupiskach, ich pracowitością, zdyscyplinowaniem i karnością, zerwaną dopiero w połowie XIX wieku Izolacją i zmianami mającymi miejsce w 1945 roku. a także umiejętnym łączeniem tradycji z nowoczesno ścią, powoduje w świetle stosunkowo duże zainteresowanie problematyką ja-pońsklej administracji, odgrywającej w tym kraju wyjątkową rolę społeczną. Tradycje m.ln. administracji jako realizatora władzy cesarskiej oraz organizatora życia społecznego i szerokiego interwencjonizmu państwowego, a także właściwości japońskiej kultury społecznej, opartej m.ln. na grupowośd. hierarchiach i harmonii, czynią z administracji twór organizujący I kierowniczy, tworzący formalne i nieformalne reguły zachowania. których celem jest interes jednostek i dobro ogółu.

Zgodnie z Konstytucją z 1946 roku dziedziczny cesarz (Mtkado) jest symbolem państwa i jedności narodu. Nie posiada on bezpośredniej władzy, ale m.ln. mianuje premiera wyznaczonego przez parlament i Prezesa Sądu Najwyższego wyznaczonego przez rząd. ogłasza najważniejsze przepisy prawa, zwołuje sesje parlamentu 1 przyznaje ordery. Parlament Jest najwyższym organem władzy. Składa się z Izby Reprezentantów skupiającej deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych na czteroletnią kadencję i Izby Radców. które| członkowie wybierani są na 6 lat. Władza wykonawcza należy do podlegającego parlamentowi rządu. składającego się z premiera 1 nie więcej niż 18 ministrów. Premierowi przysługuje prawo mianowania i dymisjonowania ministrów. Premier oraz większość ministrów powoływana jest spośród członków parlamentu, co świadczy o swoistej symbiozie polityki z administracją. Kierownicy różnych centralnych agencji I komisji nie będących częścią składową rządu podlegają premierowi lub poszczególnym ministrom.

Ola potrzeb administracji Japonia jest podzielona na 46 prefektur. Administrację terenową na wszystkich szczeblach (prefektury, miasta wielkie, miasta małe i wsie) sprawują organy administracji samorządu terytorialnego, tworzone przez wybieralne rady. Gubernatorzy prefekturalni. burmistrzowie i wójtowie, podobnie jak radni, pochodzą z wyborów. Pracownicy powoływani na wyższe stanowiska w administracji z reguły muszą posiadać wyższe wykształcenie (najczęściej prawnicze, administracyjne lub ekonomiczne) i doświadczenie praktyczne obejmujące staż w innym państwie (najczęściej w USA).

Charakterystyczną formą, za pomocą której często działają organy administracji japońskiej wszystkich szczebli, jest gyosetsh/do>‘. opierająca się na tradycji istniejącej w doktrynie prawa administracyjnego. W latach siedemdziesiątych przeszła ona do praktyki, a w roku 1993 znalazła się w ustawie regulującej procedurę administracyjną. Definiowana jest najczęściej jako decyzja administracyjna, którą, mimo braku

ta Najczęściej w języku angielskim przekłada się na admtnistnUva gutdance lub rerom-mendatton.

107