118 3

108 Ogólne zasady zbioru surowca z naturalnych stanowisk

11.    Tysiącznik — Erythraea centaurium Pers.

12.    Zimowit jesienny — Colchicum autumnale L.

Rośliny te możemy zbierać tylko po uzyskaniu zezwolenia i pod kontrolą administracji leśnej, co zmniejsza groźbę ich dalszego wyniszczenia.

Ustawa z dnia 7. IV. 1949 r. o ochronie przyrody (Dziennik Ustaw nr 25 z dnia 29. II. 1949 r.) nadała jej formy prawne przez określenie ścisłe przedmiotu i zakresu, przez ustanowienie władz, którymi są Minister Leśnictwa i przewodniczący wojewódzkich i powiatowych rad narodowych. Organem opiniodawczym i doradczym jest Państwowa Rada Ochrony Przyrody, a na szczeblu wojewódzkim Komitet Ochrony Przyrody. W 1955 r. powstał Zakład Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk z siedzibą w Krakowie (ul. Ariańska 1). Organem fachowym Ministerstwa Leśnictwa w sprawach ochrony przyrody jest naczelny konserwator przyrody, konserwator przyrody w województwie oraz nadleśniczowie i dyrektorzy parków narodowych (rezerwatów).

W ustawie określono zadania władz ochrony przyrody oraz przepisy prawne dotyczące wykorzystania ochrony i skutków prawnych oddania pod ochronę.

Z punktu widzenia zielarskiego chodzi jednak obecnie nie tylko o ochronę roślin wymierających, lecz i o utrzymanie, a nawet zwiększenie możliwości zbioru roślin zielarskich. Bezpłanowy zbiór, najczęściej rabunkowy, jaki prowadzono przed wojną i w czasie wojny, spowodował wielkie straty w naszych roślinach dziko rosnących. Przede wszystkim nie kontrolowano metod zbioru, np. przy zbiorze zarodników widłaka zamiast ścinać jedynie kłoski często wyrywano całe ziele i producent w domu wymłacał je po wysuszeniu, nie'wiedząc o tym, że okres od wysiewu do owocowania widłaka trwa kilkanaście lat. Podobnie postępowano i z mącznicą lekarską, którą wyrywano z korzeniami (po wysuszeniu omłacano liście), niszcząc w ten sposób całkowicie stanowiska mącznicy. Przy chwilowej koniunkturze często płacono bardzo wysokie ceny, co spowodowało w niektórych okolicach kraju zbiór dosłownie do ostatniej rośliny danego gatunku.

Właściwy i planowy zbiór roślin zielarskich polega na eksploatacji częściowej na danym stanowisku z jednoczesnym stosowaniem odpowiednich zabiegów, jakimi są: pozostawianie nasienników, podsiewy i półupra-wy. W wypadku gdy dana roślina wymaga wielu lat rozwoju, należy corocznie zmieniać teren eksploatacji, wracając na dane miejsce po kilku latach. W ten sposób możemy prowadzić zbiór bez szkody dla zasobów naturalnych, a nawet zwiększać ich stan. Należy przy tym przestrzegać następujących zasad:

1. Zbierać rośliny tylko ze stanowisk masowego występowania.